Πενήντα χρόνια έχουν περάσει από το θάνατο τoυ Στάλιν, του ανθρώπου που για είκοσι χρόνια κυβέρνησε τη Σοβιετική Ένωση μέσα από ένα καταπιεστικό, ολοκληρωτικό καθεστώς, το οποίο καταδίκασε εκατομμύρια ανθρώπους σε θάνατο, ξεκληρίζοντας έτσι το Μπολσεβίκικο Κόμμα του Λένιν. Με αφορμή αυτή την επέτειο, δημοσιεύουμε ένα άρθρο για τα έργα και τις ημέρες του, σε μια προσπάθεια να απαντήσουμε στην αγωνιώδη επιδίωξη των νοσταλγών του να κατασκευάσουν μια πλαστή εικόνα γύρω από την ιστορική του παρουσία, αναβιώνοντας τη σταλινική φιλολογία της δεκαετίας του ’30, που χαρακτηρίστηκε από την ανήθικη παραχάραξη των στοιχειωδών πολιτικών και οργανωτικών μεθόδων του μπολσεβικισμού. Αφιερώνουμε αυτό το άρθρο σε κάθε κομουνιστή, που επιθυμεί να ανακαλύψει την ιστορική αλήθεια πίσω από τα ξεφτισμένα πέπλα της σταλινικής ψευτιάς.
Ο σταλινισμός είναι η άρνηση του λενινισμού
Όταν στο πηδάλιο του σοβιετικού κράτους βρίσκονταν ο Λένιν κι ο Τρότσκι, η εργατική τάξη απολάμβανε πλήρη δημοκρατικά δικαιώματα. Ο Λένιν αντιλαμβανόταν την απειλή που αποτελούσε η γραφειοκρατία για ένα εργατικό κράτος, ειδικά σε μια απομονωμένη και εξαιρετικά καθυστερημένη χώρα. Έχοντας λοιπόν την επίγνωση του κινδύνου της γραφειοκρατίας μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, πρόβαλε τέσσερις βασικούς όρους για την ύπαρξη μιας υγιούς εργατικούς εξουσίας:
1) Ελεύθερες και δημοκρατικές εκλογές και το δικαίωμα της ανάκλησης όλων των αξιωματούχων του σοβιετικού κράτους.
2) Κανένας αξιωματούχος να μην παίρνει μεγαλύτερο μισθό από αυτόν ενός ειδικευμένου εργάτη.
3) Κατάργηση του μόνιμου στρατού και της αστυνομίας και ύπαρξη μόνο οπλισμένου λαού.
4) Εκπλήρωση όλων των διοικητικών καθηκόντων από όλους διαδοχικά: «Όταν ο καθένας είναι γραφειοκράτης διαδοχικά, τότε κανείς δεν είναι γραφειοκράτης».
Ο Λένιν τόνιζε ότι οι διαφορές στους μισθούς ήταν ένα κατάλοιπο του καπιταλισμού, το οποίο θα μειωνόταν, καθώς η Σοβιετική Ένωση θα όδευε προς το σοσιαλισμό. Πρακτικά, όμως, συνέβη το ακριβώς αντίθετο και, με την άνοδο του Στάλιν, τσαλαπατήθηκαν οι στοιχειώδεις αρχές του Λένιν, με αποτέλεσμα η γραφειοκρατική κάστα να απολαμβάνει ξεχωριστά προνόμια, εντελώς ξένα με τη ζωή της εργατικής τάξης.
Ο θρίαμβος του Στάλιν και της γραφειοκρατίας είχαν τις ρίζες τους στις εξαιρετικά καθυστερημένες συνθήκες στη Ρωσία. Από τη στιγμή που η επανάσταση απομονώθηκε εξ’ αιτίας αυτών των συνθηκών, η άνοδος της γραφειοκρατίας ήταν αναπόφευκτη. Ο Λένιν προειδοποιούσε έντονα για τον κίνδυνο της γραφειοκρατίας στο εργατικό κράτος. Στο τελευταίο του γράμμα στο κόμμα, γνωστό ως «Διαθήκη», ο Λένιν απαίτησε την αποχώρηση του Στάλιν από τη θέση του γενικού γραμματέα. Είχε συνειδητοποιήσει ότι ο Στάλιν συγκέντρωνε τεράστιες εξουσίες στα χέρια του και ότι χρησιμοποιούσε τη θέση του, για να διαμορφώσει μια γραφειοκρατική κλίκα μέσα στην ηγεσία.
Μετά το θάνατο του Λένιν, ο Τρότσκι και η Αριστερή Αντιπολίτευση προσπάθησαν, βασισμένοι στην εργατική τάξη, να υπερασπιστούν την αληθινά δημοκρατική παγκόσμια κληρονομιά της Οκτωβριανής Επανάστασης. Όμως, η εργατική τάξη ήταν ήδη εξαντλημένη και αποδυναμωμένη από το μακροχρόνιο πόλεμο και σταδιακά έγινε παθητική, ενώ αντίθετα η γραφειοκρατία ήταν όσο ποτέ άλλοτε ισχυρή και επιθετική. Βαθμιαία, η εξουσία έφυγε από τα χέρια των εργατών.
Γιατί πήρε την εξουσία ο Στάλιν
Επιφανειακοί αναλυτές ισχυρίζονται ότι ο Στάλιν ήρθε στην εξουσία εξ’ αιτίας της μεγαλύτερης ικανότητάς του σε σχέση με άλλους να προβλέπει και να σχεδιάζει για το μέλλον. Τίποτα δε θα μπορούσε να απέχει περισσότερο από την αλήθεια. Ο Στάλιν ούτε καταλάβαινε τις συνθήκες και τα καθήκοντα του καιρού του, ούτε μπορούσε να προβλέψει τίποτα. Ανήλθε στην εξουσία σαν αποτέλεσμα των αρνητικών για την επανάσταση συσχετισμών δύναμης, που διαμόρφωσε η υποχώρηση της επαναστατικής ορμής στη Ρωσία.
Όσο ζούσε ακόμα ο Λένιν, η κλίκα του Στάλιν αναγκαζόταν να κάνει προσεκτικά βήματα. Η πολυάριθμη κάστα των Σοβιετικών αξιωματούχων είχε κουραστεί από τη θύελλα και την ένταση της επανάστασης. Η αντεπαναστατική πολιτική της γραφειοκρατίας έπρεπε να μεταμφιεστεί με μια σοσιαλιστική φρασεολογία. Αυτό εκφράστηκε με την αντιμαρξιστική σταλινική θεωρία του «σοσιαλισμού σε μια χώρα».
Η Αριστερή Αντιπολίτευση υπερασπίστηκε τις αρχές του λενινισμού και του Οκτώβρη. Προειδοποίησε για την καταστροφική πολιτική του συμβιβασμού με τους πλούσιους αγρότες (κουλάκους), υποστήριξε τη φορολόγησή τους και την εκβιομηχάνιση με πενταετή πλάνα.
Αλλά ο αγώνας ήταν άνισος. Ο Στάλιν κινητοποίησε όλο το σώμα του μηχανισμού, για να συντρίψει την Αντιπολίτευση. Όλοι όσοι άνηκαν στην Αντιπολίτευση απολύθηκαν από τις δουλειές τους, διώχθηκαν από το κόμμα, εκτελέστηκαν και συνελήφθησαν. Αυτές οι πρακτικές ήταν τελείως ξένες με την παράδοση του Μπολσεβίκικου Κόμματος. Το 1927, η Αντιπολίτευση διαγράφτηκε και τον επόμενο χρόνο ο Τρότσκι, ο αρχιτέκτονας της Οκτωβριανής Επανάστασης, ο στενότερος συνεργάτης και σύντροφος του Λένιν, στάλθηκε στην εξορία.
Το επιχείρημα ότι ο Στάλιν κέρδισε, επειδή ήταν πιο επιδέξιος και οξύνους από το Τρότσκι, είναι λοιπόν εντελώς λανθασμένο. Η έκβαση της διαμάχης καθορίστηκε από την ταξική ισορροπία των δυνάμεων, η οποία τη συγκεκριμένη στιγμή δεν ήταν καθόλου ευνοϊκή για την εργατική πρωτοπορία. Στο πρόσωπο του Στάλιν, η γραφειοκρατία βρήκε την εικόνα του ηγέτη που ταίριαζε περισσότερο με τη δικιά της εικόνα.
Τα ζιγκ-ζαγκ της σταλινικής πολιτικής
Ο Στάλιν πολιτεύτηκε εμπειρικά, σύμφωνα με τα πρόσκαιρα συμφέροντα της γραφειοκρατίας. Οι προειδοποιήσεις της Αριστερής Αντιπολίτευσης για τον κίνδυνο που αποτελούσαν οι κουλάκοι αγνοήθηκαν από τον Στάλιν μέχρι το 1928. Όταν οι κουλάκοι ξεκίνησαν αποχή στη διάθεση δημητριακών, για να αποσταθεροποιήσουν τη σοβιετική εξουσία, ο Στάλιν αντιδρώντας έκανε μεταβολή 180 μοιρών και υιοθέτησε την παράφρονα πολιτική της βίαιης κολεκτιβοποίησης.
Η τυχοδιωκτική πολιτική του βίαιου κολεκτιβισμού της γης προκάλεσε μια τρομερή καταστροφή. Ο Στάλιν παραδέχθηκε αργότερα στον Τσώρτσιλ ότι δέκα εκατομμύρια άνθρωποι είχαν πεθάνει από την πείνα…
Στον τομέα της βιομηχανίας, ο Στάλιν έκανε μια παρόμοια μεταστροφή. Όταν ο Τρότσκι έθεσε την ιδέα του για πενταετείς σχεδιασμούς της παραγωγής, ο Στάλιν την ειρωνεύτηκε, λέγοντας ότι η πρόταση για ηλεκτροδότηση (πρωταρχικά βαλμένη από το Λένιν) ήταν σαν «να προσφέρεις στον αγρότη ένα γραμμόφωνο αντί για μια αγελάδα». Μα ξαφνικά, ξεχνώντας τις επικρίσεις του, υιοθέτησε την τρέλα της εκτέλεσης πενταετούς πλάνου μέσα σε τέσσερα χρόνια!
Ο Στάλιν, για να σταθεροποιήσει την εξουσία, του έπρεπε πρώτα να καταστρέψει το κόμμα του Λένιν. Το κατάφερε με τη φυσική εξολόθρευση των στελεχών του Μπολσεβίκικου Κόμματος στις φημισμένες εκκαθαρίσεις. Ένα κύμα τρόμου εξαπολύθηκε ενάντια στο σοβιετικό λαό. Δεκάδες εκατομμύρια αθώων ανθρώπων συνελήφθησαν, καταδικάστηκαν και στάλθηκαν στα περίφημα γκουλάγκ. Ο Χρουστσόφ αποκάλυψε στο 20ο Συνέδριο το 1956 ότι αυτοί που συνελήφθησαν υπεβλήθησαν σε τρομαχτικά βασανιστήρια και όταν «δεν μπορούσαν άλλο πια να υπομείνουν τα βάρβαρα βασανιστήρια» ομολόγησαν για «όλου του είδους τα θανάσιμα εγκλήματα».
Βέβαια, ο Τρότσκι, ο βασικός κατηγορούμενος στις Δίκες της Μόσχας δεν ήταν παρόν. Από την εξορία του στο Μεξικό, προσπαθούσε να διατηρήσει τη σημαία του λενινισμού και του διεθνισμού ψηλά. Ακούραστα κατακεραύνωνε με λεπτομερή επιχειρήματα τις δίκες «σόου» της Μόσχας και αποκάλυψε τη φύση τους ως εγκληματικές σκευωρίες. Για αυτό και αποτελούσε θανάσιμη απειλή για τον Στάλιν. Όσο ζούσε ο Τρότσκι, ο Στάλιν δεν μπορούσε να ησυχάσει. Έτσι, τον Αύγουστο του 1940 δολοφονήθηκε από έναν από τους πράκτορες του Στάλιν στο Μεξικό.
Η εξωτερική πολιτική του Στάλιν και ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος
Η εξωτερική πολιτική του Στάλιν ήταν μια αντανάκλαση της πολιτικής που ακολούθησε μέσα στη Ρωσία. Η Κομμουνιστική Διεθνής περιορίστηκε στο ρόλο του θεματοφύλακα της σοβιετικής γραφειοκρατίας και έγινε ένα παθητικό όργανο της εξωτερικής πολιτικής της Μόσχας. Η υπεραριστερή πολιτική του Στάλιν στη Γερμανία οδήγησε σε μια καταστροφική διάσπαση της γερμανικής εργατικής τάξης και επέτρεψε στο Χίτλερ να καυχιέται ότι πήρε την εξουσία, «χωρίς να χρειαστεί να σπάσει ούτε ένα τζάμι».
Ο Στάλιν μετέπειτα πήγε στο εντελώς αντίθετο άκρο και αγκαλιάζοντας την πολιτική του Λαϊκού Μετώπου, δηλαδή τη στήριξη συμμαχικών κυβερνήσεων με αστικά κόμματα, που ενώ υποτίθεται ότι θα οδηγούσε στη αντιμετώπιση του φασισμού κατάφερε να οδηγήσει σε ήττα τις επαναστάσεις της Ισπανίας και της Γαλλίας. Ο στενοκέφαλος τύραννος, σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να αποφύγει έναν πόλεμο με τη Γερμανία, αργότερα υπέγραψε την ταπεινωτική συνθήκη με τον Χίτλερ το 1939.
Οι πολιτικές του Στάλιν έθεσαν τη Σοβιετική Ένωση σε μεγάλο κίνδυνο. Οι εκκαθαρίσεις όποιου υπήρχε υποψία ότι διαφωνούσε με τη σταλινική πολιτική είχαν αποδυναμώσει σε τέτοιο βαθμό τον Κόκκινο Στρατό, ώστε να πειστεί ο Χίτλερ ότι θα ήταν εύκολο να επιτεθεί στη Σοβιετική Ένωση. Η περίφημη συνθήκη με τον Χίτλερ το 1939 ήταν μια απελπισμένη προσπάθεια του Στάλιν να αποφύγει μια σύγκρουση με τη Γερμανία. Έφτασε στο σημείο να καταδίδει Γερμανούς αντιφασίστες στον Χίτλερ και να απαγορεύσει κάθε αντιφασιστική κινητοποίηση στη Σοβιετική Ένωση! Απαγορεύτηκε μάλιστα στους φύλακες στα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Στάλιν να αποκαλούν τους φυλακισμένους «φασίστες», γιατί κάτι τέτοιο θεωρείτο κατάχρηση….
Ο Στάλιν άφησε τη Σοβιετική Ένωση ανυπεράσπιστη λίγο πριν από την επιδρομή των Γερμανών το καλοκαίρι του 1941. Εκατομμύρια στρατιώτες του Κόκκινου Στρατού περικυκλώθηκαν και αιχμαλωτίσθηκαν σχεδόν χωρίς μάχη. Οι περισσότεροι επιβίωσαν στάλθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Στάλιν, κατηγορούμενοι για συνεργασία με τον εχθρό…
Στο τέλος, οι εργάτες και οι αγρότες της ΕΣΣΔ κατατρόπωσαν τον Χίτλερ χάρη στην ηρωική τους διάθεση να υπερασπίσουν τα κολοσσιαία επιτεύγματα της εθνικοποιημένης, σχεδιασμένης οικονομίας που είχαν βελτιώσει αποφασιστικά τη ζωή τους κι όχι ασφαλώς χάρις στη «φωτισμένη» καθοδήγηση του Στάλιν.
Τα τελευταία χρόνια και η κληρονομιά του Στάλιν
Τα τελευταία, χρόνια υπήρχε μια βαθιά δυσαρέσκεια στις μάζες εξ’ αιτίας του χαμηλού βιοτικού επιπέδου, η οποία ερχόταν σε σκανδαλώδη αντίθεση με την πολυτελή ζωή που έκανε η γραφειοκρατική ελίτ. Τα εξιλαστήρια θύματα ήταν λοιπόν αναγκαία.
Ο Στάλιν άρχισε να κατηγορεί το Βοροσίλοφ, παλιό του φίλο, ως Άγγλο κατάσκοπο και τον καθαίρεσε από το Πολιτικό Γραφείο. Μετά συνέλαβε όλους τους γιατρούς του Κρεμλίνου στη περίφημη υπόθεση «Σκευωρία των Γιατρών». Κατηγορήθηκαν ότι προσπάθησαν να τον δηλητηριάσουν. Καθώς ήταν όλοι Εβραίοι, αυτό ήταν μια δικαιολογία για μια αντισημιτική καμπάνια στη Σοβιετική Ένωση. Ο Χρουστσόφ, ο Μαλένκωφ και τα άλλα μέλη της ηγεσίας αντελήφθησαν ότι σε αυτή τη νέα εκκαθάριση θα έπεφταν τα κεφάλια τους. Έτσι, συμφώνησαν να ξεφορτωθούν το «γέρο», πριν τους ξεφορτωθεί αυτός. Ο θάνατος του Στάλιν το 1953 είναι πολύ πιθανό να μην ήταν ατύχημα.
Τα εγκλήματα του Στάλιν έγιναν αργότερα γνωστά από τους ίδιους ανθρώπους, που τον είχαν ακολουθήσει με δουλικότητα και τον δόξασαν σαν τον «μεγάλο ηγέτη και δάσκαλο». Αλλά παρ’ ότι ο Στάλιν ήταν νεκρός, το ολοκληρωτικό και γραφειοκρατικό σύστημα που είχε εγκαθιδρύσει παρέμεινε στη θέση του. Η διεφθαρμένη κάστα των αξιωματούχων συνέχιζε με τα προνόμιά της να υπονομεύει την εθνικοποιημένη-σχεδιασμένη οικονομία, ετοιμάζοντας το δρόμο για την παλινόρθωση του καπιταλισμού, όπως ακριβώς είχε προβλέψει ο Τρότσκι.
Μετά το 1990, οι γραφειοκράτες πέρασαν με την ίδια ευκολία στην υποστήριξη του καπιταλισμού, όπως ένας ταξιδιώτης περνάει από ένα βαγόνι σε ένα άλλο. Το αποκαλούμενο ΚΚ της Σοβιετικής Ένωσης κατέρρευσε σε μια νύχτα σαν τραπουλόχαρτο και τα κορυφαία στελέχη του ξεπέρασαν τον εαυτό τους μέσα στο πάθος τους να μετατρέψουν τους εαυτούς τους σε καπιταλιστές.
Αυτό που συνέβη στη Ρωσία, στην Ανατολική Ευρώπη και στην Κίνα τα τελευταία 20 χρόνια είναι το αποτέλεσμα δεκαετιών του σταλινισμού. Η σταλινική γραφειοκρατία – αυτή η λαίμαργη και διεφθαρμένη κάστα προνομιούχων αξιωματούχων – τελικώς υπονόμευσε και κατέστρεψε τη Σοβιετική Ένωση.
Τώρα, οι εχθροί του σοσιαλισμού προσπαθούν να δείξουν ότι η κατάρρευση της ΕΣΣΔ αποδεικνύει ότι ο σοσιαλισμός και η σχεδιασμένη οικονομία δεν μπορούν να αποδώσουν. «Δοκιμάστηκε και απέτυχε», είναι το μονότονο ρεφρέν τους. Αλλά, δυστυχώς για αυτούς, αυτό που απέτυχε στην ΕΣΣΔ δεν ήταν ο σοσιαλισμός, αλλά μια τερατώδης γραφειοκρατική καρικατούρα του σοσιαλισμού που λεγόταν σταλινισμός.
Άλαν Γουντς
Μετάφραση: Σάββας Ντάλιας
