Συνεχίζοντας τη δημοσίευση μιας σειράς κειμένων για τη διεθνή, ευρωπαϊκή και ελληνική κατάσταση που αποτελούν αποτέλεσμα της συζήτησης που διεξάγεται στο πλαίσιο της συντακτικής ομάδας της Μαρξιστικής Φωνής τις τελευταίες εβδομάδες, δημοσιεύουμε σήμερα μια ανάλυση για την κρίση του Ευρωπαϊκού καπιταλισμού και τις προοπτικές της Ευρωζώνης.
Η ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΖΩΝΗΣ
Στο επίκεντρο της διεθνούς καπιταλιστικής κρίσης εξακολουθεί να βρίσκεται ο ευρωπαϊκός καπιταλισμός και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Είναι σκόπιμο εδώ να επαναλάβουμε τα βασικά σημεία της άποψης των μαρξιστών για την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Το ζήτημα της καπιταλιστικής Ευρωπαϊκής ενοποίησης, ήλθε στο ιστορικό προσκήνιο ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα, για να διευκολυνθεί η εκμετάλλευση των αποικιών των ευρωπαϊκών καπιταλιστικών δυνάμεων και η εκμετάλλευση της εργατικής τάξης στο εσωτερικό της Ευρώπης.
Η καπιταλιστική Ευρωπαϊκή ενοποίηση προχώρησε σημαντικά κατά τη μεταπολεμική περίοδο κάτω από την αρχική ενθάρρυνση των ΗΠΑ και την αδήριτη ανάγκη για την ανάσχεση της επέκτασης της ΕΣΣΔ στην Ευρώπη.
Η καπιταλιστική ενοποίηση της Ευρώπης έφτασε τελικά έως μια τελωνειακή και την τελευταία δεκαετία, ως μια νομισματική ένωση. Αυτά έγιναν δυνατά μόνο πάνω στο έδαφος της τεράστιας μεταπολεμικής οικονομικής ανάπτυξης, που παρατάθηκε παρά την επιβράδυνσή της, μέχρι τα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας.
Καθώς η «πίτα» των κερδών ήταν διαρκώς διευρυνόμενη, ήταν πιο εύκολο οι ευρωπαίοι καπιταλιστές να την μοιράσουν μεταξύ τους. Έτσι οι ανταγωνισμοί τους υποχώρησαν προσωρινά και το ευρώ έγινε πραγματικότητα.
Παρά τα μεγάλα βήματα καπιταλιστικής ενοποίησης που θάμπωσαν τους ρεφορμιστές, επιμέναμε να τονίζουμε ότι μόλις η ύφεση εμφανιστεί, οι συγκρούσεις ανάμεσα στα διαφορετικά αστικά κράτη θα κάνουν την εμφάνισή τους, υπονομεύοντας την υπόθεση της καπιταλιστικής ενοποίησης. Οι συγκρούσεις που έχουν αναπτυχθεί γύρω από το ζήτημα του χρέους μαρτυρούν ότι ήδη βρισκόμαστε σε αυτό το σημείο.
Εδώ και καιρό η ΜΦ εξηγεί ότι το πρόβλημα του χρέους θα γίνει οξύτερο, καθώς όλο και νέοι ασθενείς θα προστίθενται στον κατάλογο, την ώρα που θα κορυφώνεται η αντιπαράθεση για το ποιος θα υποστεί το μεγαλύτερο κόστος μέσα στην ΕΕ. Μετά την Ιρλανδία και την Πορτογαλία που ήδη εξυπηρετούν το χρέος τους με δανεικά από την τρόικα, τον κατάλογο αυτών που βρίσκονται στο «κόκκινο» εκτός από την Ισπανία μπήκε επίσημα και η Ιταλία, που βλέπει το κόστος δανεισμού της να αυξάνεται κατακόρυφα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Ιταλία και η Ισπανία αποτελούν την τρίτη και την τέταρτη μεγαλύτερη οικονομία της ευρωζώνης αντίστοιχα, με την Ισπανία να έχει ένα χρέος 679,779 δισ. Ευρώ 63,6% του ΑΕΠ και την Ιταλία να έχει το μεγαλύτερο χρέος σε απόλυτους αριθμούς σε όλη την ΕΕ, με 1,89 τρις ευρώ, 120% του ΑΕΠ της.
Η «διάσωση» της Ισπανίας και της Ιταλίας είναι αδύνατη στις παρούσες συνθήκες, καθώς το κόστος της είναι απαγορευτικό για τη Γερμανία. Μόνο το 2012 η Ιταλία έχει να δώσει για λήξεις ομολόγων €335 δις ευρώ. Οι γερμανικές τράπεζες, ενώ κατέχουν μόλις 17 δις ευρώ σε ελληνικά ομόλογα, έχουν στα χέρια τους 116 δις ευρώ σε ιταλικά ομόλογα. Αυτό φανερώνει το πόσο τρομερές συνέπειες θα έχει μια ιταλική χρεοκοπία.
Ένδειξη για τις πιθανότητες μιας ιταλικής χρεοκοπίας είναι η αύξηση των CDS (ασφάλιστρα κινδύνου) της Ιταλίας στα επίπεδα των αντίστοιχων ελληνικών του 2010. Τα σύννεφα μάλιστα αρχίζουν να πυκνώνουν επικίνδυνα και για τη Γαλλία, της οποίας τα CDS αρχίζουν να ανεβαίνουν, πράγμα που σημαίνει ότι πολλοί καπιταλιστές αρχίζουν να επενδύουν ακόμα και σε μια γαλλική χρεοκοπία. Η Γαλλία έχει σήμερα ένα δημόσιο χρέος 1,59 τρις, 81,9 % του ΑΕΠ.
Όλοι αποδέχονται πια, ότι για τα αυξημένα κρατικά χρέη της Ευρωζώνης θα απαιτηθούν μια σειρά από ελεγχόμενες χρεοκοπίες και έχει αρχίσει από τώρα η έντονη σύγκρουση για το ποιος θα υποστεί το κόστος. Η γερμανική και η γαλλική κυβέρνηση επιδιώκουν να ελαχιστοποιήσουν τη δική τους κρατική συμμετοχή και να μεταφέρουν ένα μέρος του βάρους στους πιστωτές τραπεζικούς ομίλους. Η ΕΚΤ και οι ευρωπαϊκοί τραπεζικοί όμιλοι πιέζουν, ώστε η μερική διαγραφή του χρέους να μη γίνει σε βάρος τους. Οι ΗΠΑ πιέζουν να αναλάβει η Γερμανία και οι υπόλοιποι ευρωπαίοι ισχυροί το κόστος με νέους δανεισμούς, φοβούμενοι ένα ντόμινο που θα συμπαρασύρει το δικό τους κόστος δανεισμού και τις αμερικανικές τράπεζες.
Αυτό που προσπάθησαν να κάνουν οι ευρωπαίοι ηγέτες στην πρόσφατη σύνοδο Κορυφής, ήταν να δείξουν στις τράπεζες ότι δεν θα αφήσουν την Ελλάδα να χρεοκοπήσει ανεξέλεγκτα, προσπαθώντας να φτιάξουν ένα «τείχος» για να μην επεκταθεί η κρίση. Όμως απέτυχαν, καθώς αμέσως μετά τη σύνοδο, οι «αγορές» άρχιζαν να εκβιάζουν, απαιτώντας ισχυρές εγγυήσεις για το Ιταλικό και Ισπανικό χρέος και περισσότερα χρήματα για τον Μηχανισμό Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, ανεβάζοντας τα spreads τις Ιταλίας και της Ισπανίας.
Το αποτέλεσμα είναι μια θύελλα ανησυχίας στις χώρες του Ευρωπαϊκού Βορά και ιδιαίτερα στην άρχουσα τάξη της Γερμανίας, που αρνείται ως σήμερα να δεχθεί κάθε προοπτική επιδότησης του Ιταλικού και Ισπανικού χρέους και φυσικά, κάθε κουβέντα την αύξηση των χρημάτων του Μηχανισμού και για τα «Ευρωομόλογα».
Ευρωομόλογα : αντιφάσεις και αντιθέσεις
Τι είναι όμως το ευρωομόλογο, το οποίο υποστηρίζουν οι ρεφορμιστές από κοινού με τις αστικές κυβερνήσεις του Ευρωπαϊκού Νότου ; Είναι ένα ομόλογο που θα εκδοθεί από τις χώρες με υψηλό χρέος, με εγγύηση της ΕΕ και της ΕΚΤ και θα το αγοράσουν τα ευρωπαϊκά κράτη, ευρωπαϊκές τράπεζες και διεθνείς «επενδυτές», με επιτόκιο που θα προκύπτει από έναν μέσο όρο των πιστοληπτικών ικανοτήτων της χωρών της ευρωζώνης.
Με την πρώτη ματιά, αυτή θα είναι μια καλή λύση για τον σχεδόν χρεωκοπημένο ευρωπαϊκό Νότο, που αναζητά μια λύση σταθερού και χαμηλότοκου δανεισμού. Για παράδειγμα, για να δανειστεί σήμερα η Ελλάδα από τις αγορές στην 10ετία, θα πληρώσει 14,5% ετησίως, δηλαδή σε 10 χρόνια θα έχει πληρώσει 145%. Δηλαδή αν δανεισθεί 10 δις ευρώ, θα πρέπει να επιστρέψει σε 10 χρόνια 24,5 δις ευρώ, με τα 14,5 δις ευρώ να είναι μόνο οι τόκοι! Με το ευρωομόλογο, η Ελλάδα θα δανειζόταν π.χ. κοντά στο 4% στην 10ετία.
Ο λόγος για τον οποίο οι άρχουσες τάξεις του Ευρωπαϊκού Βορά αρνούνται το ευρωομόλογο είναι γιατί θα τις πλήξει αποφασιστικά και ιδιαίτερα τη γερμανική. Μέσω του ευρωομολόγου η Γερμανία θα κληθεί να αναλάβει να εγγυηθεί τα δάνεια των υπερχρεωμένων και έτσι πιθανότατα θα αυξηθεί και το δικό της κόστος δανεισμού, ενώ θα υποβαθμιστεί και η δική της πιστοληπτική ικανότητα, καθώς θα απειλείται και η ίδια με χρεοκοπία. Ήδη κατηγορηματικά εναντίον του ευρωομολόγου έχει ταχθεί η Ένωση Γερμανικών Βιομηχανιών (BDI), η Ένωση Γερμανών Εργοδοτών (BDA), το Γερμανικό Βιομηχανικό και Εμπορικό Επιμελητήριο (DIHK) και πολλές άλλες μικρότερες επιχειρηματικές ενώσεις.
Για να ρισκάρουν οι Γερμανοί καπιταλιστές την σταθερότητά τους και να δεχθούν το ευρωομόλογο, θα πρέπει να λάβουν πανίσχυρες εγγυήσεις (υποθήκευση ακίνητων περιουσιών χωρών, εσόδων από τα κρατικά τους ταμεία, του χρυσού τους κλπ). Ήδη, η αντιπρόεδρος του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος (CDU) και υπουργός Εργασίας στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Γερμανίας Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ζήτησε οι χώρες της ΕΕ που δανείζονται από τις υπόλοιπες να βάζουν ενέχυρο τα αποθέματα του κράτους σε χρυσό ή μετοχές δημόσιων επιχειρήσεων.
Αναφέρεται αυτές τις μέρες από διάφορους αστούς αναλυτές, ότι το ευρωομόλογο θα είναι η «τελευταία ευκαιρία της Ελλάδος». Αλλά πρέπει να τονίσουμε ότι ακόμα και το ευρωομόλογο θα είναι αδύνατο να σώσει την Ελλάδα, καθώς η έκδοσή τους σύμφωνα με τους επιτελείς της ΕΕ θα γίνει στο 40-60% του ΑΕΠ μιας χώρας. Συνεπώς η Ελλάδα θα είναι υποχρεωμένη μακροπρόθεσμα να εκδίδει και δικά της ομόλογα για να δανείζεται από τις αγορές και θα έρθει και πάλι αντιμέτωπη με υψηλότερα επιτόκια δανεισμού.
Αυτό που ωθεί τους ισχυρότερους ευρωπαίους καπιταλιστές και ιδιαίτερα τους γερμανούς, να εκπονούν και να συμμετέχουν στα ως τώρα «σχέδια διάσωσης», είναι ο φόβος για τις επιπτώσεις μιας χρεοκοπίας στις τράπεζές τους και πάνω από όλα, στο κοινό νόμισμα, το ευρώ, που αποτέλεσε τα προηγούμενα χρόνια σύμβολο και μέσο για την αύξηση της ισχύος τους. Αναπόφευκτα όμως, καθώς ο ευρωπαϊκός καπιταλισμός υπό το βάρος των χρεών θα αδυνατεί να μπει σε μια ενιαία τροχιά δυναμικής ανάπτυξης και οι υπερχρεωμένοι θα ζητούν όλο και πιο πολλά δάνεια, μεταφέροντας την δημοσιονομική ανασφάλεια, την ύφεση και τη «μόδα» της επανάστασης στη Γερμανία και τους άλλους ισχυρούς, σε κάποιο στάδιο οι τελευταίοι θα σταματήσουν να δανείζουν. Αυτή η εξέλιξη θα ξεκινήσει επίσημα την αντίστροφη μέτρηση για το ίδιο το ευρώ, με πρώτο σταθμό την έξωση από το κοινό νόμισμα αυτών που δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στα χρέη τους, με πρώτη υποψήφια μεταξύ αυτών φυσικά την Ελλάδα.
