Ελληνική μετάφραση των βασικών σημείων της εξαιρετικής ανάλυσης του Ντάνιελ Μόρλεϋ που δημοσιεύθηκε την περασμένη βδομάδα στην ιστοσελίδα www.marxist.com.
Το κινεζικό κραχ και η παγκόσμια οικονομία
Η πτώση στα κινέζικα χρηματιστήρια διαχέεται με μια πτώση στα χρηματιστήρια όλου του κόσμου. Η επιβράδυνση της κινεζικής οικονομίας είναι γεγονός εδώ και αρκετό καιρό και είναι γνωστή ως κύρια αιτία της ύφεσης στη Βραζιλία και της επιβράδυνσης σε πολλές οικονομίες, όπως της Αυστραλίας, καθώς και της συνεχούς πτώσης των τιμών των βασικών εμπορευμάτων στην παγκόσμια αγορά.
Η ακραία αστάθεια της χρηματιστηριακής αγοράς είναι οιωνός μιας πολύ «ανώμαλης προσγείωσης» για την πραγματική οικονομία, αποκαλύπτοντας τα βουνά του χρέους και τις αντιφάσεις που δημιούργησε η μακρά περίοδος οικονομικής ανάπτυξης που προηγήθηκε.
Η επιβράδυνση της κινεζικής οικονομίας είναι γεγονός εδώ και αρκετό καιρό και είναι γνωστή ως κύρια αιτία της ύφεσης στη Βραζιλία και της επιβράδυνσης σε πολλές οικονομίες, όπως της Αυστραλίας, καθώς και της συνεχούς πτώσης των τιμών των βασικών εμπορευμάτων στην παγκόσμια αγορά . Η ακραία αστάθεια της χρηματιστηριακής αγοράς είναι οιωνός μιας πολύ «ανώμαλης προσγείωσης» για την πραγματική οικονομία, αποκαλύπτοντας τα «βουνά» του χρέους και τις αντιφάσεις που δημιούργησε η μακρά περίοδος οικονομικής ανάπτυξης που προηγήθηκε.
Πριν από την κατάρρευση της χρηματιστηριακής αγοράς, η πραγματική οικονομία είχε εισέλθει στο 2016 με άσχημα νέα. Ο κινέζικος μεταποιητικός τομέας, η «καρδιά» της οικονομίας και ο μεγαλύτερος μεταποιητικός τομέας στον κόσμο, συρρικνώθηκε για πέμπτο συνεχόμενο μήνα το Δεκέμβριο, σημειώνοντας 9 μήνες συνολικής πτώσης. Η πτώση είναι τόσο αδιαμφισβήτητη, που ακόμη και η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία, διαβόητη για το «μαγείρεμα των βιβλίων» με σκοπό να δώσει μια καλή είδηση, ανέφερε ότι «η καθοδική τάση στις μεταποιητικές βιομηχανίες εξακολουθεί να είναι σχετικά μεγάλη» (FinancialTimes, 1.1.16). Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η επιβράδυνση είναι πραγματική.
Παρ ‘όλα αυτά, είναι σύνηθες για τους δημοσιογράφους να βγάζουν συμπεράσματα από το δευτερεύοντα και «ημι-πλασματικό» χαρακτήρα της κινεζικής χρηματιστηριακής αγοράς. Είναι σύνηθες να επισημαίνεται ότι οι κινεζικές μετοχές αντιπροσωπεύουν ένα μικρό μέρος του κινεζικού κεφαλαίου. Είναι βέβαια αλήθεια ότι η κινεζική χρηματιστηριακή αγορά είναι πολύ λιγότερο αναπόσπαστο κομμάτι του κινεζικού καπιταλισμού από ό,τι ο DowJones για τις Ηνωμένες Πολιτείες και επομένως είναι σχετικά απίθανο να προκαλέσει άμεσα μια χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση.
Αλλά οι χρηματιστηριακές αγορές είναι επίσης βαρόμετρα για την υγεία ενός οικονομικού συστήματος. Όταν και όπου η ανάπτυξη έχει γίνει επισφαλής και υπερβαίνει τα όρια που τίθενται από τον καπιταλισμό, έχουμε την τάση να βλέπουμε φούσκες, στρεβλώσεις και ανισορροπίες στους πιο απίθανους τομείς της οικονομίας. Η ιδιομορφία της κινεζικής χρηματιστηριακής αγοράς είναι ότι μπορεί να μην αντιπροσωπεύει άμεσα την οικονομία στο σύνολό της, αλλά είναι ένα σύμπτωμα της ανισορροπίας της οικονομίας στο σύνολό της. Η τεράστια ανάπτυξη ένα χρόνο πριν και η επακόλουθη κατάρρευση ήταν υπερβολικά και πλασματικά φαινόμενα, μακριά από την οικονομική πραγματικότητα, αποτελούν μη υγιή δείγματα και αποδεικνύουν τη χρόνια υπερπαραγωγή που έχει συσσωρευτεί στους κόλπους της πραγματικής οικονομίας.
Πριν από αυτή την ανάπτυξη και την κατάρρευση της χρηματιστηριακής αγοράς, είχαμε το τεράστιο χρέος που τροφοδοτήθηκε από τη φούσκα των ακινήτων, η οποία επίσης κατέρρευσε. Αυτά συνέβησαν, επειδή οι επενδυτές δεν είχαν ευκαιρίες για κερδοφόρες επενδύσεις στον τομέα της μεταποίησης, λόγω της υπερπαραγωγής. Η τεράστια υπερπαραγωγή στην κινεζική οικονομία αποτελεί πραγματικότητα από την παγκόσμια κρίση το 2008, πράγμα που σημαίνει ότι η συντριπτική βιομηχανική επέκταση της Κίνας στερείται πλέον μιας βιώσιμης αγοράς. Βασικές κινεζικές βιομηχανίες, όπως αυτή του χάλυβα, έχουν υπερβεί σε μεγάλο βαθμό τα όρια της αγοράς.
Τα στατιστικά στοιχεία για την αύξηση του χρέους στην Κίνα «κόβουν την ανάσα». Πριν από ένα χρόνο, η συμβουλευτική εταιρεία «McKinsey & Co» δημοσίευσε δεδομένα που δείχνουν ότι το συνολικό χρέος της κινεζικής οικονομίας έχει τετραπλασιαστεί σε μόλις επτά χρόνια και έχει φτάσει τα 28 τρις δολάρια, ποσό που ισοδυναμεί με το 282% του ΑΕΠ και το 14% του συνολικού παγκόσμιου χρέους. Η Κίνα είναι «εθισμένη» στο χρέος. Δεν μπορεί να αποπληρώσει τα συσσωρευμένα χρέη, μεγάλο μέρος των οποίων αφορούν μη εξυπηρετούμενα δάνεια και είναι αναγκασμένη, όχι να αυξήσει την παραγωγή της, αλλά να δανείζεται συνεχώς, μόνο και μόνο για να αποπληρώνει το χρέος που έχει ήδη.
Το «βουνό» του χρέους είναι μακροχρόνιο σε ορισμένες βιομηχανίες, ιδιαίτερα στις πιο στρατηγικές εξ αυτών, όπως εκείνες των πρώτων υλών. Σύμφωνα με την εταιρεία «Macquarie», το χρέος σε αυτό τον τομέα έχει αυξηθεί κατά 300% από το 2007 και περίπου οι μισές από αυτές τις βιομηχανικές εταιρείες έχουν πλέον να πληρώσουν τόκους που είναι διπλάσιοι από τα κέρδη τους. Οι αριθμοί αυτοί καταδεικνύουν ένα βαθύ, δυσεπίλυτο πρόβλημα στην κινεζική και την παγκόσμια οικονομία. Ο καπιταλισμός έχει φτάσει στα όριά του.
Η παγκόσμια οικονομία ήδη αισθάνεται τις επιπτώσεις και όχι μόνο στα χρηματιστήρια. Οι τιμές του πετρελαίου είναι τώρα κάτω από 31 δολάρια (από 147 πριν από μερικά χρόνια) και είναι πιθανό να πέσει ακόμα και μέχρι τα 10 δολάρια το βαρέλι! Υπάρχουν φόβοι ότι μια σημαντική κινεζική επιβράδυνση ή ύφεση θα μπορούσε να προκαλέσει παγκόσμιο αποπληθωρισμό και χρεοκοπία. Ήδη το 2015 είδαμε την πιο αργή ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας μετά την κρίση του 2008/9. Η RoyalBankofScotland έχει απευθυνθεί στους πελάτες της, καλώντας τους να «πουλήσουν τα πάντα» εκτός από τα ομόλογα «υψηλότερης ποιότητας», γιατί «η σημερινή κατάσταση θυμίζει το 2008, όταν η κατάρρευση της επενδυτικής τράπεζας LehmanBrothers οδήγησε στην παγκόσμια οικονομική κρίση. Αυτή τη φορά η Κίνα θα μπορούσε να είναι η εστία έκρηξης της κρίσης» («TheGuardian», 12/1/16).
Προς μια πολιτική κρίση
Για το κινεζικό καθεστώς, η οικονομική κρίση εγκυμονεί επίσης μια βαθιά πολιτική κρίση. Η κυβέρνηση ρητά εδράζει τη κοινωνική της νομιμοποίηση στην οικονομική ανάπτυξη, την αύξηση του βιοτικού επιπέδου και τη γενικότερη οικονομική σταθερότητα. Αυτά δεν πρόκειται να συνεχίσουν να ισχύουν. Καθώς το κύρος της κυβέρνησης καταρρέει, φοβούνται περισσότερο από οτιδήποτε άλλο τον ξεσηκωμό της εργατικής τάξης, αυτών των εκατοντάδων εκατομμυρίων των βιοπαλαιστών που έχουν κάνει και συνεχίζουν να κάνουν, την Κίνα αυτή την οικονομική υπερδύναμη.
Η κινεζική εργατική τάξη αναπτύσσεται σε οργάνωση, αυτοπεποίθηση και αγωνιστικότητα εδώ και χρόνια. Οι απεργίες αυξάνονται συνεχώς και τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι το 2015 είδαμε έναν αριθμό ρεκόρ (διπλάσιο από εκείνο του 2014). Αυτές οι απεργίες αυξήθηκαν ραγδαία και το Δεκέμβριο, μόλις ένα μήνα πριν.
Η οικονομία επιβραδύνει και αυτό ωθεί τους Κινέζους καπιταλιστές να συσσωρεύσουν πίεση, περικοπές μισθών και απολύσεις στους εργαζόμενους. Αλλά ακριβώς αυτή τη στιγμή οι εργαζόμενοι είναι στην πιο μαχητική τους φάση. Η κυβέρνηση βλέπει τον κίνδυνο και καταστέλλει πιο έντονα από ποτέ τους συνδικαλιστές αγωνιστές. Σύμφωνα με τους FinancialTimes:
«Η κινεζική αστυνομία συνέλαβε τέσσερις αγωνιστές που εργάζονται στο βιομηχανικό κέντρο της επαρχίας Γκουανγκντόγκ, σε αυτό που έχει περιγραφεί, σύμφωνα με τους δικηγόρους τους, ως η σκληρότερη καταστολή των δυνάμεων της οργανωμένης εργασίας από τις κινεζικές αρχές κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες… Ο Τσενγκ Τζενκιάνγκ, ο δικηγόρος που εκπροσωπεί έναν από τους αγωνιστές που συνελήφθησαν την Παρασκευή, δήλωσε στους FT τηλεφωνικά ότι είναι ξεκάθαρο ότι έπαιξε ρόλο η επιβράδυνση της οικονομίας της Κίνας. Φυσικά, [η καταστολή] συνδέεται με την οικονομική ύφεση» (FinancialTimes, 01.11.16).
Η κινεζική εργατική τάξη είναι πλέον εξοικειωμένη με την άγρια κρατική καταστολή. Ήταν ανέκαθεν εξαιρετικά επικίνδυνο για αυτούς να σηκώσουν το ανάστημά τους. Και όμως, έχουν μάθει να υπερασπίζονται τον εαυτό τους και να κερδίζουν καλύτερους μισθούς. Γνωρίζουν καλά ότι είναι ο μόχθος και η φτώχεια τους, που έχουν κάνει την κινέζικη άρχουσα τάξη, τη δεύτερη πιο ισχυρή στον κόσμο. Οι εργαζόμενοι θέλουν αυτό που δικαιωματικά τους ανήκει, δηλαδή, μια αξιοπρεπή ζωή. Η διαφαινόμενη κρίση απειλεί αυτή την προοπτική και οι εργάτες δε θα το δεχτούν αυτό. Η προοπτική για το 2016 και μετά, στην Κίνα αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο, είναι η βαθιά οικονομική κρίση και η ασυμβίβαστη ταξική πάλη.
Ντάνιελ Μόρλεϋ
Μετάφραση: Διονύσης Νεόφυτος
