Το παρακάτω κείμενο είναι απόσπασμα από την εισαγωγή του συγγραφέα Άλαν Γουντς στο έργο του με τίτλο «Ιστορία του Μπολσεβικισμού». Η δίτομη ελληνική έκδοση του έργου θα κυκλοφορήσει στις 7 Νοεμβρίου από τις εκδόσεις «Μαρξιστική Φωνή», με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από την Οκτωβριανή επανάσταση. Υπενθυμίζουμε ότι έχουν ήδη κυκλοφορήσει κάρτες προαγοράς του βιβλίου με έκπτωση 38,5%, δηλαδή μόνο 15 ευρώ από 24 ευρώ που θα είναι η τιμή του μετά την έκδοση. Επωφεληθείτε και αποκτήστε σήμερα τη δική σας κάρτα επικοινωνώντας στο kommtasi@gmail.com
Πώς οι αστοί «εξηγούν» τον Οκτώβρη
Ο Σκωτσέζος ιστορικός Τόμας Καρλάιλ, όταν έγραφε για τον μεγάλο Άγγλο επαναστάτη Όλιβερ Κρόμγουελ, παραπονέθηκε ότι «έπρεπε πρώτα να ανασύρουν τον Κρόμγουελ κάτω από ένα βουνό νεκρών σκύλων». Η Ιστορία σε γενικές γραμμές δεν είναι αμερόληπτη και η ιστορία των επαναστάσεων λιγότερο απ’ όλες. Από την Οκτωβριανή επανάσταση κιόλας, το Μπολσεβίκικο Κόμμα και οι ηγέτες του έχουν αποτελέσει αντικείμενο ιδιαίτερου μίσους όλων των εχθρικών προς την επανάσταση δυνάμεων.
Σε αυτές περιλαμβάνονται, όχι μόνο η αστική τάξη και οι σοσιαλδημοκράτες, αλλά όλα τα είδη των μικροαστικών αναρχικών και ημι-αναρχικών στοιχείων και τελευταίοι, αλλά όχι λιγότερο σημαντικοί, οι σταλινικοί, οι οποίοι ανήλθαν στην εξουσία πατώντας πάνω στο νεκρό σώμα του κόμματος του Λένιν. Είναι αδύνατο να βρούμε έστω μία και μόνη αξιοπρεπή συμβολή στην ιστορία του Μπολσεβίκικου Κόμματος από οποιαδήποτε από αυτές τις πηγές. Αν και τα Δυτικά Πανεπιστήμια συνεχίζουν να ξεχειλίζουν από έναν ποταμό βιβλίων για τη μια ή την άλλη πτυχή του ρωσικού επαναστατικού κινήματος, η εχθρότητα προς τον Μπολσεβικισμό και μια δηλητηριώδης στάση απέναντι στον Λένιν και τον Τρότσκι, είναι παρούσες από το πρώτο έως το τελευταίο.
Η πιο κοινή «εξήγηση» για την Οκτωβριανή Επανάσταση που δίνεται στα Δυτικά βιβλία της Ιστορίας, είναι ότι δεν ήταν καθόλου μια επανάσταση, αλλά μόνο ένα πραξικόπημα που πραγματοποιήθηκε από μια μειοψηφία. Αλλά αυτή η «εξήγηση», δεν εξηγεί απολύτως τίποτα. Πώς να εξηγηθεί ότι μια μικρή χούφτα των «συνωμοτών», η οποία δεν αριθμούσε περισσότερους από 8.000 τον Μάρτιο του 1917, ήταν σε θέση να οδηγήσει την εργατική τάξη στην κατάληψη της εξουσίας μόλις εννέα μήνες αργότερα; Αυτό σημαίνει ότι ο Λένιν και ο Τρότσκι είχαν θαυματουργές δυνάμεις. Αλλά το να καταφεύγουμε σε δήθεν θαυματουργές δυνάμεις φυσικών προσώπων ως αιτίες των ιστορικών γεγονότων και πάλι δεν μας δίνει καμία εξήγηση, αλλά μεταφερόμαστε στο μόνο μέρος απ’ όπου οι υπεράνθρωπες (δηλαδή, υπερφυσικές) ιδιότητες μπορούν να προέρχονται, δηλαδή, στο χώρο της θρησκείας και του μυστικισμού.
Δεν αρνούμαστε τη ζωτική σημασία του ατόμου στην ιστορική διαδικασία. Τα γεγονότα του 1917 είναι ίσως η πιο εντυπωσιακή επιβεβαίωση του κανόνα ότι, κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, ο ρόλος των ατόμων είναι απολύτως καθοριστικός. Χωρίς τον Λένιν και τον Τρότσκι, η Οκτωβριανή Επανάσταση δεν θα είχε ποτέ πραγματοποιηθεί. Αλλά αυτό δεν είναι αρκετό. Ο Λένιν και ο Τρότσκι ήταν ενεργοί στο επαναστατικό κίνημα για σχεδόν δύο δεκαετίες πριν από την επανάσταση και όμως, στο μεγαλύτερο μέρος αυτού του διαστήματος, δεν ήταν σε θέση να πραγματοποιήσουν μια επανάσταση και μάλιστα, για μεγάλα χρονικά διαστήματα, δεν είχαν καμία επιρροή στις μάζες. Το να αποδοθεί η νίκη του Οκτωβρίου αποκλειστικά στην ιδιοφυία (καλοπροαίρετη ή κακόβουλη, ανάλογα με την ταξική σκοπιά του καθενός) του Λένιν και του Τρότσκι, είναι σαφώς ανοησία.
Η απόδειξη ότι η Ρωσική επανάσταση περιελάμβανε μια έξαρση των μαζών σχεδόν χωρίς προηγούμενο στην Ιστορία, είναι πάρα πολύ ογκώδης για να παρατεθεί εδώ. Τριάντα χρόνια πριν, όταν ήμουν μεταπτυχιακός φοιτητής στη Μόσχα, θυμάμαι μια συζήτηση που είχα με μια γυναίκα, πολύ γηραιή τότε, η οποία είχε συμμετάσχει στην επανάσταση ως μέλος του κόμματος των Μπολσεβίκων, κάπου στην περιοχή του Βόλγα. Δεν μπορώ να θυμηθώ την ακριβή θέση της ή ακόμα και το όνομά της, αλλά θυμάμαι ότι είχε περάσει 17 χρόνια σ’ ένα από τα στρατόπεδα εργασίας του Στάλιν, μαζί με τόσους άλλους Μπολσεβίκους. Και θυμάμαι κι ένα άλλο πράγμα. Όταν τη ρώτησα για την Οκτωβριανή Επανάσταση, απάντησε με δύο λέξεις, οι οποίες δεν μπορούν να μεταφραστούν ακριβώς: “Kakoi pod’yom!” Η ρωσική έκφραση “pod’yom” δεν έχει αντίστοιχη στα αγγλικά, αλλά σημαίνει κάτι σαν «πνευματική ανάταση». Αυτό θα ήταν μια λειψή απόδοση της έκφρασης, η οποία, πολύ περισσότερο κι από ένα βουνό από στατιστικά στοιχεία, μεταφέρει την ένταση με την οποία η μάζα του πληθυσμού αγκάλιασε την επανάσταση, όχι μόνο οι εργάτες, οι φτωχοί αγρότες και οι στρατιώτες, αλλά και οι καλύτεροι εκπρόσωποι της διανόησης (αυτή η γυναίκα ήταν δασκάλα σε σχολείο).
Η Οκτωβριανή Επανάσταση προσέλκυσε ο,τι καλύτερο, πιο ζωντανό και προοδευτικό στη ρωσική κοινωνία. Και θυμάμαι πώς τα μάτια αυτής της γυναίκας έλαμπαν καθώς ξαναζούσαν στο μυαλό της η χαρά και η ελπίδα αυτών των χρόνων. Σήμερα, όταν όλες οι συνηθισμένες συμμορίες των επαγγελματιών κυνικών είναι σε σειρά για να ρίξουν τη βρωμιά πάνω στη μνήμη της Οκτωβριανής Επανάστασης, Θυμάμαι ακόμη το πρόσωπο αυτής της ηλικιωμένης γυναίκας, χαρακωμένο από από τα πολλά χρόνια ταλαιπωρίας, αλλά ακόμη ακτινοβόλο λόγω των αναμνήσεων της, παρ’ όλα αυτά που έπληξαν τη γενιά της αργότερα.
Μια συνήθης τάση στην αστική ιστοριογραφία κατά την τελευταία περίοδο, ήταν να επιτίθεται στον Μπολσεβικισμό με τη νεκρανάσταση των πολιτικών του εχθρών, του οικονομισμού και, ιδιαίτερα, του μενσεβικισμού. Ένας από τους κύριους εκπροσώπους αυτής της στάσης είναι ο Σόλομον Σβαρτς. Βασική θέση του είναι ότι «βασικά, ο Μπολσεβικισμός τόνιζε την πρωτοβουλία μιας δραστήρια μειοψηφίας. Ο Μενσεβικισμός την δραστηριοποίηση των μαζών». Από αυτόν τον ψευδή ισχυρισμό, ο συγγραφέας αντλεί το συμπέρασμα απολύτως φυσικά, ότι «ο Μπολσεβικισμός ανάπτυξε δικτατορικές αντιλήψεις και πρακτικές, ενώ ο Μενσεβικισμός παρέμεινε εντελώς δημοκρατικός».
Η παρούσα εργασία θα αποδείξει ότι ο ισχυρισμός αυτός είναι εντελώς αβάσιμος. Θα δείξει ότι το Μπολσεβίκικο Κόμμα χαρακτηρίστηκε σε όλη την ιστορία του, από την ευρύτερη δυνατή εσωτερική δημοκρατία. Πρόκειται για μια ιστορία διαπάλης ιδεών και τάσεων, όπου όλοι εκφράζονταν ελεύθερα. Η εσωτερική δημοκρατία παρείχε το αναγκαίο οξυγόνο για την ανάπτυξη των ιδεών που εγγυήθηκαν την τελική νίκη. Αυτή είναι πολύ μεγάλη διαφορά από τα απολυταρχικά και γραφειοκρατικά καθεστώτα στα «κομμουνιστικά» κόμματα κατά την περίοδο του Στάλιν.
Η τελευταία «συνεισσφορά» από τη σχολή της αντι-μπολσεβίκικης ιστοριογραφίας είναι το βιβλίο του Ορλάντο Φιγκς με τίτλο «Μια Λαϊκή Τραγωδία, η Ρωσική Επανάσταση 1891-1924», (Λονδίνο, 1996). Εδώ παρουσιάζεται μια εικόνα της επανάστασης κατ ‘ευθείαν από την «Κόλαση» του Δάντη. Η Οκτωβριανή Επανάσταση περιγράφεται ως «συνωμοσία», ως ένα «πραξικόπημα» και ένα «ξεσάλωμα μεθυσμένων». Ήταν «περισσότερο το αποτέλεσμα του εκφυλισμού της επανάστασης των πόλεων (;) και ιδίως του εργατικού κινήματος, ως συγκροτημένης και εποικοδομητικής δύναμης, με βανδαλισμούς, εγκλήματα, γενικευμένη βία και λεηλασίες υπό την επήρεια μέθης, ως κύριες εκφράσεις αυτής της κοινωνικής κατάπτωσης».
O Φιγκς γνωρίζει πολύ καλά, ότι οι ταραχές που διαπράττονταν από καθυστερημένα στοιχεία, κατεστάλησαν γρήγορα από τους Μπολσεβίκους. Αποτελούσαν περιστατικά χωρίς σημασία, αλλά εδώ το επουσιώδες παρουσιάζεται ως η ουσία της επανάστασης. Φυσικά, για έναν «επιστημονικό» υπερασπιστή της καθεστηκυίας κοινωνικής τάξης, η ουσία κάθε επανάστασης πρέπει να είναι η αναταραχή, η τρέλα και το χάος. Τι άλλο μπορεί να περιμένει κανείς από τις μάζες; Είναι πολύ αδαείς και καθυστερημένες για να καταλάβουν, πόσο μάλλον να κυβερνήσουν. Όχι, ένα τέτοιο υπεύθυνο έργο θα πρέπει να αφεθεί σε εκείνους που είναι ευφυείς. Αφήστε τους ξυλοκόπους και τους νερουλάδες να συνεχίσουν τη δουλειά τους και να αφήσουν τη διεύθυνση της κοινωνίας στους αποφοίτους του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ.
Μήπως είμαστε άδικοι με τον κ. Φιγκς; Μήπως αναγνώσαμε λανθασμένα το νόημα του πολύ χοντρού βιβλίο του; Ας μιλήσει ο συγγραφέας μόνος του. Στο συνέδριο των Σοβιέτ, μια αποφασιστική πλειοψηφία ψήφισε υπέρ της μεταβίβασης της εξουσίας στα Σοβιέτ. Αυτό το γεγονός συνιστά μια «μικρή» δυσκολία για την κεντρική θέση του Φιγκς (δεν χαρακτηρίζεται από καμιά πρωτοτυπία) ότι η Οκτωβριανή Επανάσταση ήταν απλώς ένα πραξικόπημα. Αλλά μην ανησυχείτε! Ο Ορλάντο έχει την απάντηση σε κάθε αίνιγμα. Ο λόγος για τον οποίο οι μάζες ψήφισαν υπέρ της σοβιετικής εξουσίας, ήταν ότι ήταν πάρα πολύ ανίδεοι: «Η μάζα των αντιπροσώπων, οι οποίοι,» γράφει ο κ. Φιγκς «ήταν πιθανώς πάρα πολύ αδαείς για να κατανοήσουν την πολιτική σημασία του τι έκαναν, σήκωσαν τα χέρια τους σε υποστήριξη (δεν ήταν αυτοί υπέρ της σοβιετικής εξουσίας;)».
Θα πρέπει να σημειωθεί εδώ, ότι το επιχείρημα πως η πλειοψηφία των ανθρώπων που ψηφίζουν στις εκλογές είναι «πιθανώς πάρα πολύ αδαείς» για να καταλάβουν τα πολιτικά ζητήματα, είναι ένα επιχείρημα εναντίον της δημοκρατίας γενικότερα. Τι προσπαθεί να πει ο Φιγκς; Ότι, μέχρι τη στιγμή που οι Μπολσεβίκοι και οι σύμμαχοί τους, πήραν την πλειοψηφία στα Σοβιέτ, οι εργάτες και οι στρατιώτες είχαν πλήρη επίγνωση του τι απαιτούταν να γίνει, αλλά τον Οκτώβριο ήταν ξαφνικά «πιθανώς πάρα πολύ αδαείς» για να γνωρίζουν τι έκαναν; Ένα τέτοιο επιχείρημα δεν ξεγελάει κανέναν. Το ότι οι αντιπρόσωποι στο Συνέδριο των Σοβιέτ δεν είχαν το προνόμιο της εκπαίδευσης στο Κέημπριτζ πρέπει, δυστυχώς, να γίνει αποδεκτό. Σε αντιστάθμισμα αυτού όμως, είχαν μάθει μερικά πράγματα κατά τη διάρκεια ενός αιματηρού πολέμου και των εννέα μηνών της επανάστασης. Ήξεραν πολύ καλά τι ήθελαν: την ειρήνη, το ψωμί και την καλλιεργήσιμη γη. Και ήξεραν ότι η Προσωρινή Κυβέρνηση και οι Μενσεβίκοι και Σοσιαλεπαναστάτες υποστηρικτές της, δεν θα τους δώσουν αυτά που ήθελαν. Έμαθαν επίσης μέσω της πείρας τους, ότι το μόνο κόμμα που θα τους δώσει αυτά τα πράγματα ήταν οι Μπολσεβίκοι. Όλα αυτά τα κατάλαβαν πολύ καλά, χωρίς να πρέπει να γράψουν εξετάσεις.
Φυσικά, ο καθένας έχει το δικαίωμα να γράψει ιστορία από μια αντεπαναστατική σκοπιά. Αλλά τότε, ένας τέτοιος συγγραφέας θα ήταν πολύ καλύτερο να δηλώσει από την αρχή, ότι η πραγματική του πρόθεση είναι να δείξει πως η επανάσταση είναι ανώφελη, και ότι προσπαθεί να πείσει τον αναγνώστη ότι θα είναι σε πολύ καλύτερη θέση με την αποδοχή του καπιταλιστικού συστήματος, για το φόβο των χειρότερων που μπορεί να έρθουν. Δυστυχώς, παρ’ όλο που η ανθρώπινη αδυναμία είναι αυτό που είναι, μια τέτοια παραδοχή φαίνεται μάλλον ένα πολύ δύσκολο πράγμα για τέτοιους ιστορικούς.
