Καθ’ όλη τη διάρκεια του 1906, η εργατική τάξη βρισκόταν σε όλο και
πιο δύσκολη θέση, αντιμέτωπη, όχι μόνο με τη φυσική καταστολή, αλλά
και με την οικονομική τρομοκρατία. Έχοντας ανακτήσει την αυτοπεποί-
θησή τους, οι εργοδότες πέρασαν στην αντεπίθεση, παίρνοντας εκδίκη-
ση για τον τρόμο που είχαν υποστεί. Ανταπεργίες (λοκ-άουτ) και απο-
λύσεις ήταν στην ημερήσια διάταξη, καθώς τα αφεντικά έπαιρναν πίσω
τις κατακτήσεις της προηγούμενης περιόδου. Στις συνθήκες που επι-
κρατούσαν ήταν απαραίτητο να ψάξουν για ένα οποιοδήποτε «άνοιγ-
μα», ανεξάρτητα από το πόσο περιορισμένο αυτό μπορεί να ήταν και να
εκμεταλλευτούν κάθε νόμιμο παραθυράκι. Το κόμμα έπρεπε να δώσει
ιδιαίτερη προσοχή στις όποιες νόμιμες οργανώσεις, που θα παρείχαν
μια πλατφόρμα για αγκιτάτσια και προπαγάνδα: εργατικές ασφαλιστι-
κές ενώσεις, εκπαιδευτικοί και πολιτιστικοί σύλλογοι κ.ο.κ. Ένα απολύ-
τως κρίσιμο ζήτημα ήταν η δουλειά στα συνδικάτα. Καθώς οδηγούνταν
στην άμυνα, οι εργάτες συσπειρώθηκαν στις νόμιμες συνδικαλιστικές
οργανώσεις. Υπήρξε μια μεγάλη αύξηση στη συμμετοχή στα συνδικάτα.
Στις αρχές του 1907, υπήρχαν πάνω από 600 συνδικαλιστικές οργανώ-
σεις στη Ρωσία, με 245.000 μέλη. Από την άλλη πλευρά, η άνοδος της
ανεργίας, σαν αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης, έβαλε στην ημερήσια
διάταξη το ζήτημα της δουλειάς ανάμεσα στους ανέργους.
Οι εργοδότες κατέφυγαν σε βάναυσα αντίποινα, για να καταστρέ-
ψουν τις κατακτήσεις που κέρδισαν οι εργάτες στην επανάσταση. Στις
μαζικές απολύσεις, που επηρέασαν κάθε τομέα κατά την περίοδο 1907
με 1909, το 36% των εργαζομένων στην κατασκευαστική βιομηχανία
είχε απολυθεί μέχρι τον Ιανουάριο του 1908. Η εταιρεία «Μέταλλα Αγίας
Πετρούπολης» έκλεισε το τμήμα παραγωγής οβίδων, τα ναυπηγεία της
Νέβα απέλυσαν 300 εργάτες το 1908 και άλλους 700 το 1909. Τα βαρύ-
τερα πλήγματα δέχθηκαν τα στρώματα της εργατικής τάξης που είχαν
ανώτερη ειδίκευση, ειδικά όσοι ήταν υπό την επιρροή της σοσιαλδημο-
κρατίας. Οι συγκεκριμένες ομάδες είχαν στοχοποιηθεί κατά τη διάρκεια
της ανταπεργίας του Οκτωβρίου του 1905, που συνεχίστηκε μέχρι τον
Απρίλιο του 1906. Η ανταπεργία, που οργανώθηκε από τους εργοδότες
της Αγίας Πετρούπολης σε συνεργασία με τις τσαρικές αρχές, στόχευε
στο να δώσει στους εργάτες της Αγίας Πετρούπολης, και ειδικά στην
ηγεσία τους, ένα σκληρό μάθημα.
Δεδομένης της κατάστασης, με τις μαζικές απολύσεις που ακολούθη-
σαν την ήττα του Δεκεμβρίου, η πάλη ενάντια στην ανεργία απέκτησε
βαρύνουσα σημασία. Οι σοσιαλδημοκράτες κατάφεραν να οργανώσουν
ένα αποτελεσματικό κίνημα ενάντια στην ανεργία, ειδικά στην Αγία
Πετρούπολη, αλλά και σε κάποιο βαθμό σε άλλα βιομηχανικά κέντρα,
όπως στη Μόσχα και την Οδησσό. Ενώ οι υπόλοιπες κινηματικές εστίες
κατεστάλησαν μέχρι τα τέλη του 1906, το κίνημα της Αγίας Πετρούπο-
λης διαλύθηκε τελικά από τη μυστική αστυνομία και τους χωροφύλακες
μόλις το 1908. Στην Πετρούπολη, οι σοσιαλδημοκράτες είχαν συστήσει
ένα «συμβούλιο άνεργων εργατών» (Soviet bezrabotnykh, «Σοβιέτ μπεζ-
ραμπότνικ»), που όμως εξαρχής συνδεόταν με τους εργαζόμενους ερ-
γάτες. Οι εργάτες από τα μεγάλα εργοστάσια έστελναν εκπροσώπους
σε αυτό το σοβιέτ. Άλλα συμβούλια άνεργων ιδρύθηκαν στην Τιφλίδα,
τη Μόσχα, την Τβερ, την Κόστρομα, την Κρακοβία, το Μπακού και το
Ταγκανρόγκ. Αλλά το συμβούλιο, που αποτελούσε παράδειγμα για τα
υπόλοιπα, ήταν το Συμβούλιο Ανέργων της Αγίας Πετρούπολης.
Η δουλειά του Συμβουλίου Ανέργων της Αγίας Πετρούπολης περι-
γράφηκε στη μπροσούρα με τίτλο Τα Συμβούλια Ανέργων της Αγίας
Πετρούπολης το 1906, μία μπροσούρα που γράφτηκε από τον μπολσε-
βίκο εργάτη Σεργκέι Μαλίσεφ, που έπαιξε ενεργό ρόλο στο κίνημα των
ανέργων και είχε εκλεγεί πρόεδρος του Σοβιέτ των αντιπροσώπων των
εργατών της Κόστρομας το 1905. Οι απαρχές αυτού του κινήματος βρί-
σκονται στα θυελλώδη γεγονότα του 1905, όταν οι εργοδότες χρησι-
μοποίησαν το όπλο της ανταπεργίας για να καταπολεμήσουν το απερ-
γιακό κίνημα. Καταλαβαίνοντας πως ο μόνος τρόπος να παλέψουν για
την υπόθεση των ανέργων ήταν να συνδεθούν στενά με τους εργάτες
των εργοστασίων, οργανώθηκε μια επιτροπή ανέργων από το Σοβιέτ
των αντιπροσώπων των εργατών της Αγίας Πετρούπολης, με ανοιχτά
παραρτήματα σε όλες τις εργατικές συνοικίες της Αγίας Πετρούπολης.
Αργότερα, η επιτροπή ανέργων υιοθέτησε την απόφαση του Σοβιέτ
των αντιπροσώπων των εργατών να παρακρατείται το 1% από τους
μισθούς όλων των εργατών στα εργοστάσια, σε μύλους και σε άλλες
παραγωγικές μονάδες υπέρ των ανέργων. Επίσης, οργάνωσαν εθελο-
ντική συλλογή χρημάτων σε όλες τις συναντήσεις και τις συγκεντρώσεις.
Επομένως, η πάλη των ανέργων ήταν στενά συνδεδεμένη με την πάλη
των αδερφών τους εργατών που παρέμεναν στη δουλειά. Αυτή η θέση,
που αποτελεί θεμέλιο λίθο της μαρξιστικής τακτικής στην πάλη ενάντια
στην ανεργία, είχε προταθεί από τον Λένιν: είναι ενδιαφέρον να σημει-
ώσουμε τη στάση του Λένιν αναφορικά με την καμπάνια ενάντια στην
ανεργία. Όταν άκουσε για την πρωτοβουλία πάνω σε αυτό το ζήτημα,
ο Λένιν είχε αρχικά κάποιες αμφιβολίες ως προς το κατά πόσο το Συμ-
βούλιο των Ανέργων θα μπορούσε από μόνο του να πραγματοποιήσει
το πρόγραμμά του, μόνο με τις δικές του δυνάμεις:
«Μέσα από αυτή την οργάνωση μόνο», είπε ο Λένιν, «δεν μπορείτε να
επηρεάσετε την αστική τάξη, δε θα είστε αρκετά δυνατοί και οι άνεργοι
εργάτες μόνοι τους μπορεί να μην καταφέρουν να αναπτύξουν αυτή τη
δουλειά σε ευρύτερα προλεταριακά στρώματα. Επομένως, πρέπει άμεσα
να επεκτείνετε το Συμβούλιο Ανέργων και να συμπεριλάβετε αντιπρο-
σώπους από αυτούς που εργάζονται σε όλα τα εργοστάσια και τους
μύλους της Αγίας Πετρούπολης. Πρέπει τώρα να ξεκινήσετε προπαγάν-
δα στα εργοστάσια και τους μύλους γι’ αυτόν το σκοπό και να ορίσετε
αμέσως τις εκλογές αυτών των αντιπροσώπων. Το Συμβούλιο Ανέργων
πρέπει να αποτελείται όχι μόνο από 30 αντιπροσώπους των ανέργων,
αλλά από 100 ή 150 αντιπροσώπους από όλες τις συνοικίες, από όλα τα
εργοστάσια και τους μύλους. Αυτό θα παρέχει στους ανέργους ένα αυ-
θεντικό προλεταριακό ηγετικό σώμα, το οποίο θα μπορεί πραγματικά
να ασκεί πίεση με επιτυχία στη Δούμα της πόλης και στην αστική τάξη
γενικότερα». Η πρόταση του Λένιν να συνδεθεί η πάλη των ανέργων με
τους εργάτες που παρέμεναν στη δουλειά έγινε δεκτή από το Συμβούλιο
και αποτέλεσε τη βάση της τακτικής του.
Το Συμβούλιο Ανέργων της Αγίας Πετρούπολης πήρε τον έλεγχο του
κινήματος των ανέργων, ξεκινώντας με την καταγραφή όλων των ερ-
γατών που πλήττονταν τότε από την ανταπεργία. Σύμφωνα με τα λόγια
του Μαλίσεφ: «Αυτή η καταγραφή ανέδειξε ένα ενδιαφέρον γεγονός –
ότι το 54% των εργατών που είχαν πληγεί από την ανταπεργία ήταν
υψηλά ειδικευμένοι εργάτες μετάλλου, το 18% ήταν ξυλουργοί, μαρα-
γκοί, λιθοξόοι και άλλες ειδικότητες που απαιτούν ειδικές γνώσεις και
ότι μόνο το 21% ήταν κοινοί χειρωνάκτες. Αυτοί οι αριθμοί δείχνουν ότι
οι καπιταλιστές ξέσπασαν την οργή τους σε αυτούς που αποτελούσαν
την εμπροσθοφυλακή της πάλης της εργατικής τάξης»304. Το γεγονός ότι
τα πιο ειδικευμένα εργατικά στρώματα απομονώθηκαν και χτυπήθη-
καν είναι επαρκώς τεκμηριωμένο. Μία έρευνα από το συνδικάτο των
εργατών μετάλλου αποκαλύπτει ότι το 1908 οι εργοδότες χρησιμοποι-
ούσαν τη δικαιολογία της οικονομικής κρίσης, για να ξεφορτώνονται
τους υψηλότερα αμειβόμενους ειδικευμένους και με πολλά χρόνια προ-
ϋπηρεσία εργάτες, οι οποίοι δίκαια θεωρούνταν ως το πιο μαχητικό
τμήμα. Στηριζόμενος σε αυτό και σε άλλο υλικό, ο Ρόμπερτ Μακ Κην
συμπεραίνει:
«Πέταξαν στο δρόμο τους πιο ηλικιωμένους, τους αρρώστους
και τους “ταραξίες της εσωτερικής τάξης”, επίσης. Μέσα στο 1908,
οι απολύσεις και το φιλτράρισμα των εργαζομένων επεκτάθηκε
στον τομέα των εκτυπώσεων και των υφασμάτων. Μειώσεις μι-
σθών της τάξης του 30% ή και περισσότερο πήραν μεγάλες δια-
στάσεις στη βαριά και την ελαφρά βιομηχανία από το 1907 μέχρι
το 1911. Στη μεταλλουργία Λανγκενζίπεν, οι μισθοί περικόπηκαν
στο μισό· στις λεβητοποιίες των ναυπηγείων της Βαλτικής, οι μισθοί
περικόπηκαν κατά 40%. Οι εργοστασιακές επιτροπές διαλύθηκαν
(όπως στα ναυπηγεία της Νέβα)· οι εκπρόσωποι των εργατών συ-
νελήφθησαν ή απολύθηκαν (στα εργοστάσια Σωληνώσεων)· οι
συνελεύσεις απαγορεύτηκαν (στα μεταλλεία της Αγίας Πετρούπο-
λης). Σε πολλά εργοστάσια γρήγορα επανεισάχθηκαν πρόστιμα και
έλεγχοι, τα έτη 1907 και 1908, που τα απεχθάνονταν οι εργάτες –
μεταξύ άλλων στη γαλλο-ρωσική εταιρεία Οντνέρ, στα ναυπηγεία
της Νέβα, στα εργοστάσια σωληνώσεων, στο Ομπούκωφ, στο Σαν
Γκαλί και στη Μεταλλουργική εταιρεία της Αγίας Πετρούπολης. Λι-
γότερο συχνή ήταν η άμεση και ευθεία επίθεση στο οχτάωρο (ή
εννιάωρο), την πιο πολύτιμη κατάκτηση της επανάστασης»305.
Καθ’ όλη τη διάρκεια του 1906, η θέση των ανέργων γινόταν ολοένα
και πιο απελπιστική. Το μέλλον των ανέργων της Αγίας Πετρούπολης
παρουσίασε παραστατικά ο Μαλίσεφ:
«Περπατώντας κατά μήκος της λεωφόρου Νέφσκι, βλέπαμε
τους καλοταϊσμένους, ικανοποιημένους αστούς. Κάποιοι άνθρωποι
– της ανώτερης τάξης – επέβαιναν σε μεγαλοπρεπείς άμαξες με
οικόσημα και ένα ή δύο θαυμάσια άλογα· άλλοι, ένα κατώτερο
στρώμα – ένα πλήθος αστών – κινούνταν πεζοί κατά μήκος της
Νέφσκι, γεμίζοντας το κέντρο της πόλης, κατά μήκος των οδών
Σαντόβαγια και Γκόστιν. Έμπαιναν σε μαγαζιά γεμάτα με αγα-
θά, έβγαιναν με μια αγκαλιά ψώνια και οι νεαροί, φορτωμένοι με
τα ψώνια, σέρνονταν από πίσω τους μέχρι τα σπίτια τους. Όλα
όσα υπήρχαν σε αυτά τα μαγαζιά, στους πάγκους και τις αποθή-
κες, που παράγονταν από τους εργάτες, ήταν ιδιαίτερα προσιτά
στους αστούς. Πήγαμε επίσης, αρκετά τετράγωνα προς τα πάνω,
κατά μήκος της Νέφσκι, αλλά μπορούσαμε μόνο να κοιτάξουμε
στο μαγαζί του Σολόβιεφ. Δεν μπορούσαμε να μπούμε μέσα και να
αγοράσουμε ένα τέταρτο της λίβρας λουκάνικα, επειδή οι πωλη-
τές του εμπόρου Σολόβιεφ δε θέλανε να πουλήσουν τόσο μικρές
μερίδες και, επιπλέον, η τσέπη μας δε σήκωνε την τιμή. Για να
εκτονώσουμε τα συναισθήματά μας, βρίζαμε βαριά. Πιαστήκαμε
χέρι-χέρι και απομακρυνθήκαμε από την αυτάρεσκη Νέφσκι. Πε-
ράσαμε από κάποια στενά και τελικώς, στην Οδό Βασέιν, βρήκαμε
ένα φτηνό εστιατόριο, οπού φάγαμε κάποιου είδους πατσά με 2
καπίκια».
Το κύριο πρόβλημα, ασφαλώς, ήταν ότι οι περισσότεροι απολυμένοι
εργάτες είχαν μπει στη μαύρη λίστα. Άτομα και ολόκληρες ομάδες από
«ανεπιθύμητους» διώχνονταν από τα εργοστάσια και τους μύλους. Ό,τι
είχαν οι άνεργοι από ρούχα και τιμαλφή, πωλείτο ή έμπαινε ενέχυρο.
Η θέση των ανέργων και των οικογενειών τους ήταν απελπιστική. Οι
συλλογές χρημάτων που γίνονταν από το Σοβιέτ των Εργατών Αντι-
προσώπων απέφεραν κάποια χρήματα, αλλά τα ποσά ήταν τόσο μικρά
που δεν άλλαζαν τίποτα θεμελιωδώς. Οργανώνονταν συσσίτια από το
Σοβιέτ και από φιλελεύθερες ομάδες σε κάποιες εργατικές περιοχές που
παρείχαν δεκάδες χιλιάδες γεύματα. Ωστόσο, μετά το Οκτωβριανό Μα-
νιφέστο, οι πλούσιοι φιλελεύθεροι άρχισαν να γυρνούν την πλάτη τους
σε αυτήν και σε άλλες δραστηριότητες της εργατικής τάξης. Οι εργάτες
αφέθηκαν να επιβιώνουν με τα δικά τους μέσα. Για να καταπολεμήσει το
πρόβλημα της ανεργίας, η ομάδα των μπολσεβίκων στο Σοβιέτ ξεκίνησε
να οργανώνει μια καμπάνια, για να υλοποιηθεί ένα πρόγραμμα χρήσι-
μων δημοσίων έργων και να δοθεί ένα επίδομα στους άνεργους.
Αυτή η στάση των μπολσεβίκων εκφράστηκε στην ομιλία ενός αντι-
προσώπου σ’ ένα συνέδριο, που παραθέτει ο Μαλίσεφ:
«..Η ομάδα των μπολσεβίκων, εκ μέρους των οποίων μιλάω
τώρα”, είπε ο σύντροφος, “στηρίζει το κίνημα των ανέργων και μας
βοηθάει να οργανωθούμε σε μία δυνατή οργάνωση. Είναι απολύ-
τως απαραίτητο να οργανωθούν όλοι οι άνεργοι και να δημιουρ-
γηθεί ένα ηγετικό σώμα – ένα Συμβούλιο Ανέργων. Αυτό το συμ-
βούλιο, με τη βοήθεια των ανέργων, πρέπει να ξεκινήσει μία πάλη
για τη βελτίωση της κατάστασης των ανέργων, όχι μόνο μέσω της
διανομής γευμάτων και των 30 καπικίων την ημέρα, αλλά κυρίως
με το να κάνει τη Δημοτική Δούμα να προχωρήσει σε μεγάλης
κλίμακας δημόσια έργα για τους ανέργους. Οι άνεργοι δεν είναι
άποροι ζητιάνοι, δεν ζητούν ελεημοσύνη. Απαιτούν ψωμί και δου-
λειά. Το αίτημα πρέπει να τεθεί με τέτοιο τρόπο, ώστε οι διεκδική-
σεις μας από τη Δημοτική Δούμα να κερδίσουν την υποστήριξη
όλων των εργατών στα εργοστάσια και τους μύλους. Οι δημοτι-
κές αρχές πρέπει να οργανώσουν δημόσια έργα. Υπάρχει αρκετή
δουλειά τέτοιου είδους που θα μπορούσαμε να έχουμε στην πόλη
και τώρα δίνεται σε διάφορους εργολάβους, οι οποίοι δίνουν στα
στελέχη των δημοτικών αρχών μεγάλες δωροδοκίες. Οι καλύτερα
ειδικευμένοι εργάτες είναι άνεργοι. Μπορούν να κάνουν όλων των
ειδών τις δουλειές. Ο Δήμος έχει έναν αριθμό συμβάσεων απαραί-
τητων για τη δημόσια ευημερία· για παράδειγμα, την κατασκευή
των γραμμών του τραμ. Η Πολιτεία έχει αποφασίσει να αντικα-
ταστήσει τη δύναμη των αλόγων με ηλεκτρικά αυτοκίνητα και
δεν θα μπορεί να το κάνει, αν δεν ασφαλτοστρώσει τους δρόμους.
Αυτό ανοίγει τη δυνατότητα της διενέργειας δημόσιων έργων για
τους ανέργους. Πρέπει να πάρουμε μέτρα, ώστε να υποχρεώσουμε
το Δήμο να παράσχει εργασία, επομένως υποστηρίζω ότι όλες οι
προτάσεις που έκανα πρέπει να υιοθετηθούν και να εφαρμοστούν
άμεσα από αυτή τη συνέλευση, επειδή η πείνα και η φτώχεια δε
θα περιμένουν»306.
Για να οργανωθεί η καμπάνια ενάντια στην ανεργία, αποφασίστηκε
να οργανωθεί ένα Συμβούλιο Ανέργων μέσω της διεξαγωγής εκλογών
στις αίθουσες συσσιτίων, οπού έτρωγαν οι άνεργοι και ανατέθηκε σε
μια ομάδα μπολσεβίκων εργατών να το προπαγανδίσουν και να εξα-
σφαλίσουν τη διεξαγωγή των εκλογών. Το Συμβούλιο έκανε έκκληση
στη Δημοτική Δούμα. Αποφασίστηκε να συμπεριληφθούν 30 αντιπρό-
σωποι από τα μεγάλα εργοστάσια και τους μύλους στο Συμβούλιο των
Ανέργων και διεξήχθησαν εκλογές μεταξύ των εργατών σε όλα τα ερ-
γοστάσια, τους μύλους και τα εργαστήρια. Αντιπρόσωποι εκλέχθηκαν
και από τους ανέργους στις γενικές συνελεύσεις, με μέτρο ένας για κάθε
250 εργάτες, και από τις περιοχές των εργοστασίων και των μύλων. Αυ-
τοί αποτέλεσαν τα Τοπικά Συμβούλια. Τα τελευταία διαχειρίζονταν τις
αίθουσες συσσιτίων, συγκέντρωναν χρήματα στα εργοστάσια και τους
μύλους, κατέγραφαν τους ανέργους, έδιναν υλική βοήθεια και, γενικό-
τερα, διεξήγαγαν την καμπάνια ενάντια στην ανεργία, στη βάση του
συνθήματος: «Για ψωμί και για δουλειά!» Ένα υπόμνημα παραδόθηκε
στη Δημοτική Αρχή της Αγίας Πετρούπολης που συντάχθηκε από το
Συμβούλιο των Ανέργων και διατυπώθηκε σε πολύ έντονη γλώσσα. Το
υπόμνημα στη συνέχεια συζητήθηκε από το Συμβούλιο των Ανέργων,
υπερψηφίστηκε και απεστάλη σε όλα τα εργοστάσια και τους μύλους
της Αγίας Πετρούπολης και των γύρω περιοχών, για να συζητηθεί από
τους εργάτες, από τους οποίους ζητούταν να το υπογράψουν.
Το κείμενο του υπομνήματος ήταν το εξής:
«Εξαιτίας της ανεργίας, πολυάριθμες οικογένειες εργατών
έχουν μείνει χωρίς ψωμί. Οι εργάτες δεν θέλουν ελεημοσύνη ή
επιδόματα. Απαιτούμε δουλειά. Τα αφεντικά αρνούνται να μας
δώσουν δουλειά. Λένε ότι δεν έχουν θέσεις. Αλλά ο Δήμος έχει
θέσεις και μπορεί να παρέχει δουλειά για τους ανέργους. Θεω-
ρούμε ότι ο τρόπος που ο Δήμος διαχειρίζεται τη δημόσια χρημα-
τοδότηση είναι σκανδαλώδης. Η δημόσια χρηματοδότηση πρέπει
να χρησιμοποιείται για να καλύπτονται οι δημόσιες ανάγκες και η
ανάγκη μας σήμερα είναι η εργασία. Επομένως, απαιτούμε από τη
Δημοτική Δούμα να οργανώσει άμεσα δημόσια δουλειά για όλους
όσοι βρίσκονται σε ανάγκη. Δεν απαιτούμε ελεημοσύνη αλλά τα
δικαιώματά μας και δεν θα ικανοποιηθούμε από ελεημοσύνες. Τα
δημόσια έργα που απαιτούμε πρέπει να ξεκινήσουν άμεσα. Πρέ-
πει να επιτραπεί σε όλους τους ανέργους της Αγίας Πετρούπολης
να εργαστούν σε αυτά τα έργα· κάθε άνεργος εργάτης πρέπει να
λαμβάνει επαρκή μισθό. Έχουμε εκλεχθεί για να επιμείνουμε στην
ικανοποίηση των αιτημάτων μας. Οι μάζες που στέλνουν αυτή την
επιστολή δε θα ικανοποιηθούν με τίποτα λιγότερο. Αν δεν δεχθείτε
τα αιτήματά μας, θα μεταφέρουμε την άρνησή σας στους ανέρ-
γους και τότε δεν θα έχετε να αντιμετωπίσετε εμάς, αλλά αυτούς
που μας έστειλαν, τις μάζες των ανέργων»307.
Στάλθηκαν ομιλητές σε όλα τα κύρια εργοστάσια, για να υπερασπι-
στούν το υπόμνημα, μιλώντας στα διαλείμματα του μεσημεριανού φα-
γητού, στην αλλαγή των βαρδιών και, επίσης, διοργανώνοντας συνελεύ-
σεις στις πύλες των εργοστασίων με θέμα το ζήτημα της ανεργίας. Παρά
το γεγονός ότι, μετά τις μαζικές απολύσεις, μόνο οι λιγότερο συνειδητο-
ποιημένοι εργάτες παρέμειναν στη δουλειά, το υπόμνημα συγκέντρωσε
ευρεία υποστήριξη και συμπάθεια. Ολόκληρη η ανάπτυξη του κινήματος
κατά της ανεργίας σχεδιάστηκε, για να συνδέσει τους άνεργους με τα
αδέρφια τους που παρέμεναν στη δουλειά και που ήταν οι μόνοι που
είχαν τη δύναμη να τους βοηθήσουν για να λύσουν το πρόβλημά τους.
Επιπλέον, το Συμβούλιο των Ανέργων προσπάθησε να κερδίσει την υπο-
στήριξη των συμπαθούντων τμημάτων της μεσαίας τάξης.
Επαναστατικές τακτικές
Ενώ οι μπολσεβίκοι προσέγγιζαν την πάλη των ανέργων από επανα-
στατική και ταξική σκοπιά, οι μενσεβίκοι, ως συνήθως, προσπαθούσαν
να «νερώσουν» τις απαιτήσεις του κινήματος, για να μη δυσαρεστήσουν
τους φιλελεύθερους φίλους τους. Απαίτησαν τη διαγραφή της ιδιαίτε-
ρα απειλητικής τελευταίας παραγράφου του υπομνήματος και, επίσης,
απαίτησαν να εμποδιστεί η επιτροπή των ανέργων να εισέλθει στη Δη-
μοτική Δούμα. Επίσης, αντιτίθονταν έντονα στην εκλογή αντιπροσώπων
στο Συμβούλιο Ανέργων από τα εργοστάσια και τους μύλους. Ωστόσο,
προκλήθηκαν ρωγμές στις γραμμές των μενσεβίκων, που οδήγησαν σε
μία διάσπαση που έδωσε στους υποστηρικτές του υπομνήματος την
πλειοψηφία. Στις 12 Απριλίου του 1906, η επιτροπή αντιπροσώπων των
ανέργων που αποτελούνταν από 30 άτομα (15 από τους ανέργους και
15 από τα εργοστάσια) παρουσιάστηκε στη Δημοτική Δούμα της Αγίας
Πετρούπολης. Σε αυτή τη φάση, το επαναστατικό κύμα δεν είχε υποχω-
ρήσει αποφασιστικά, ώστε να δώσει στη Δούμα την απαραίτητη αυτο-
πεποίθηση, για να αρνηθεί τη συνάντηση. Φοβούμενη την αντίδραση
των μαζών, η Δημοτική Δούμα αποφάσισε να δεχθεί την επιτροπή και
να υποχωρήσει στα αιτήματά της κατά το μέγιστο δυνατό. Ωστόσο,
αυτή η απόφαση δεν ήταν γνωστή στην αντιπροσωπεία, καθώς αυτή
εισερχόταν στην αίθουσα συνεδριάσεων της Δούμας. Κάνοντας πράξη
τους χειρότερους φόβους των μενσεβίκων, οι αντιπρόσωποι των ανέρ-
γων στην αίθουσα συνεδριάσεων της Δούμας δε μασούσαν τα λόγια
τους:
«..“Δε ζητάμε τίποτα από εσάς· απαιτούμε!” είπε ένας ομιλητής.
“Θεωρούμε ότι όλα τα χρήματα που διαχειρίζεστε ανήκουν δικαι-
ωματικά σε εμάς. Αν δε δώσετε δουλειά στους ανέργους, δεν απο-
μένει τίποτα πια για εμάς από το να σας ληστέψουμε”, είπε ένας
άλλος ομιλητής. “Δεν έχετε δει τους ανέργους,” φώναξε ένας από
τους αντιπροσώπους της επιτροπής, ένας νεαρός εργάτης. “Ζω
μαζί τους, μπορώ να σας πω πώς ζουν, μπορώ σας πω τι είπαν
αυτοί που με έστειλαν εδώ: – Πήγαινε μίλα στους δημοτικούς συμ-
βούλους και στην Τοπική Δούμα και αν αυτοί δεν σε ακούσουν, θα
πάμε εμείς οι ίδιοι και θα τους αρπάξουμε από το λαιμό”…»308.
Φοβούμενοι την προοπτική μιας αναταραχής, οι δημοτικοί σύμβου-
λοι αναγκάστηκαν να ακούνε σιωπηλοί τέτοιες εμπρηστικές τοποθετή-
σεις. Όταν οι «επισκέπτες» τους τελείωσαν, πρότειναν στους αντιπρο-
σώπους να φύγουν από την αίθουσα. Αλλά οι τελευταίοι διακήρυξαν
ότι δε θα φύγουν, αν δεν πάρουν απάντηση στα αιτήματά τους. Τότε, οι
δημοτικοί σύμβουλοι ανακοίνωσαν μια διακοπή, απομάκρυναν το κοι-
νό και ύστερα συνέχισαν τη συνεδρίαση με παρούσα την επιτροπή των
ανέργων. Τελικά, κάτω από την άμεση πίεση της δράσης των μαζών, τα
αξιότιμα μέλη της Τοπικής Δούμας αποφάσισαν να οπισθοχωρήσουν
και να αποδεχτούν όλες τις κύριες διεκδικήσεις των ανέργων. Ένας με-
γάλος αριθμός ανέργων είχε πεταχτεί στους δρόμους και είχε βρει κα-
ταφύγιο σε προσωρινά καταλύματα, αλλά τα παιδιά τους είχαν δοθεί
για να ζήσουν με συντρόφους που παρέμεναν στη δουλειά. Επομένως,
οικογένειες χωρίζονταν. Αποφασίστηκε ότι θα έπρεπε να γίνει κάτι, για
να βοηθηθούν οι άνεργοι να πληρώσουν το νοίκι. Το ζήτημα να βοηθη-
θούν οι άνεργοι να επανακτήσουν τα υπάρχοντά τους από ενεχυροδα-
νειστήρια, ειδικά ραπτομηχανές και εσώρουχα, συζητήθηκε επίσης στη
Δούμα και αποφασίστηκε να ληφθούν μέτρα.
Η γενναιοδωρία της Δημοτικής Δούμας δεν ήταν εντελώς αμερόλη-
πτη. Ακόμα και αυτή την στιγμή, ένα καινούριο απεργιακό κίνημα ανα-
πτυσσόταν στην Αγία Πετρούπολη. Οι απεργίες ήταν κυρίως πολιτικού,
παρά οικονομικού χαρακτήρα. Η αλληλεγγύη των εργατών προς τους
ανέργους έφερε σημαντικά αποτελέσματα, καθώς οι τελευταίοι συμμε-
τείχαν ενεργά στην πάλη των απεργών. Σε απάντηση της αλληλεγγύης
που είχαν δείξει οι εργάτες τους προηγούμενους μήνες, οι άνεργοι, μαζί
με τους απεργούς στην περιοχή του Βίμποργκ, οργάνωσαν οικονομική
βοήθεια προς τους απεργούς. Ωστόσο, με την υποχώρηση του απεργι-
ακού κινήματος, οι Μαύρες Εκατονταρχίες και οι φιλελεύθεροι ανέκτη-
σαν τις δυνάμεις τους και ξεκίνησαν να σαμποτάρουν συστηματικά τις
μεταρρυθμίσεις που είχαν προηγουμένως παραχωρηθεί. Το πρόγραμμα
των δημοσίων έργων μπλοκαρίστηκε, όσο ήταν δυνατό, και η χρηματο-
δότησή του διακόπηκε σταδιακά. Το Συμβούλιο των Ανέργων, αμέσως
μετά, παρουσίασε μια νέα λίστα με αιτήματα στη Δημοτική Δούμα:
1) Οκτάωρη εργάσιμη μέρα. 2) Απαγόρευση των υπερωριών. 3) Καθι-
έρωση ημερομισθίου. 4) Εξασφάλιση όλων των απαραίτητων υγειονομι-
κών συνθηκών στην εργασία. 5) Να δίνεται απασχόληση στους καταγε-
γραμμένους ανέργους με την υπόδειξη του Συμβουλίου των Ανέργων. 6)
Δικαίωμα να ελέγχονται όλες οι εσωτερικές υποθέσεις των εργαστηρίων
από αντιπροσώπους των εργατών.
Οι μπολσεβίκοι προπαγάνδισαν τα παραπάνω αιτήματα μέσα από
την εφημερίδα τους, Volna («Βόλνα», Το Κύμα), η οποία προσπαθούσε
συστηματικά να εκθέτει τη στάση των καντέτων και των φιλελεύθερων.
Ωστόσο, η Δούμα αρνήθηκε να κάνει άλλες παραχωρήσεις. Φήμες διαδί-
δονταν ότι το Υπουργείο Εσωτερικών είχε στείλει οδηγίες στη Δούμα να
μην κάνει άλλες παραχωρήσεις στους ανέργους. Η ανυπομονησία και ο
θυμός των ανέργων μεγάλωνε. Στις 10 Ιουνίου του 1906, το Συμβούλιο
των Ανέργων έβγαλε μια προκήρυξη, που κατήγγειλε αυτή την κατά-
σταση πραγμάτων:
«Το Συμβούλιο των Ανέργων δεν κρύβει από τις μάζες πως η
Δούμα απλώς χρονοτριβεί, εμπαίζοντας τους άνεργους και δεν έχει
καμία απολύτως πρόθεση να τηρήσει τις υποσχέσεις της. Αλλά το
Συμβούλιο δεν έχει «σπάσει» τις σχέσεις του με τη Δούμα, γιατί αν
το κάνει, θα σημαίνει ότι θα ενταχθεί στους σχεδιασμούς αυτών
που προσπαθούν να πυροδοτήσουν μια πρόωρη αντίδραση των
εργατών. Αυτό είναι ακριβώς εκείνο που περιμένουν οι εχθροί της
εργατικής τάξης, που διψάνε για το αίμα των προλετάριων.
Αυτή την στιγμή, οι προκλήσεις προς τους άνεργους έχουν
ενταθεί στο μέγιστο βαθμό. Το Υπουργείο Εσωτερικών έχει δώσει
ειδικές εντολές στη Δούμα και στους δημοτικούς συμβούλους να
μην κάνουν παραχωρήσεις στους άνεργους. Ο στόχος του υπουρ-
γείου ήταν αρκετά σαφής: να προκαλέσει την πρόωρη δράση των
ανέργων, όταν οι εργαζόμενοι σύντροφοί τους δεν είναι έτοιμοι να
τους βοηθήσουν και η Δούμα, φυσικά, κάνει με προθυμία ό,τι θέλει
το Υπουργείο. Ωστόσο, δεν πρέπει να επιτρέψουμε στους εαυτούς
μας να απαντήσουν στις προκλήσεις της Δούμας»309.
Ο σκοπός αυτής της απόφασης ήταν να καταπολεμηθεί η επιρροή
των αριστερίστικων στοιχείων (αναρχικοί και σοσιαλεπαναστάτες), που
εκμεταλλεύονταν την αγανάκτηση των ανέργων, για να προωθήσουν
προβοκατόρικες ενέργειες, με πιθανά καταστροφικά αποτελέσματα.
Για ακόμα μια φορά, πιέζοντας τη Δούμα μέσω της μαζικής δράσης, το
Συμβούλιο κατάφερε να πετύχει περαιτέρω παραχωρήσεις. Τα δημόσια
έργα που κατακτήθηκαν βοήθησαν στο να διατηρηθεί η ενότητα της
τάξης και να αποφευχθεί περαιτέρω κατακερματισμός, σε μια περίοδο
που η αντίδραση έφτανε το πιο σκοτεινό σημείο της. Την ίδια στιγμή,
οι σωστές τακτικές, που ακολουθήθηκαν από τους μπολσεβίκους, ανέ-
πτυξαν την επαναστατική συνείδηση των μαζών. Ωστόσο, τέτοιες νίκες
δε διατηρούνταν για πολύ. Στο δεύτερο μισό του 1907, η αντίδραση
πήρε το πάνω χέρι. Η πλειοψηφία των μπολσεβίκων συνελήφθη. Άλλοι
υποχρεώθηκαν να φύγουν στο εξωτερικό. Οι περισσότεροι από τους
οργανωτές και τους ηγέτες του Συμβουλίου των Ανέργων, επίσης, συνε-
λήφθησαν ή υποχρεώθηκαν να περάσουν στην παρανομία. Από το κελί
της φυλακής του στο πρώτο μισό του 1908, ο Σεργκέι Μαλίσεφ έμαθε
ότι τελικώς η τσαρική κυβέρνηση σταμάτησε τα προγράμματα δημοσί-
ων έργων στην Αγία Πετρούπολη. Όταν η κυβέρνηση προχώρησε στο
κλείσιμο των δημοσίων εργαστηρίων στο Καγκαρίνσκι Γουάρφ, πριν οι
χωροφύλακες ξεκινήσουν τη δουλειά τους, κάλεσε ένα τάγμα ελαφρού
πυροβολικού, για περίπτωση έκτακτης ανάγκης.
304 S. Malishev, The Unemployed Councils in St. Petersburg 1906, 16 και 8.
305 R.B. McKean, St. Petersburg Between the Revolutions, 8–9.
306 S. Malishev, The Unemployed Councils in St. Petersburg 1906, 11–12 και
14.
307 Malishev, Unemployed Councils, 18.
308 Ό.π., 23.
H δίτομη ελληνική έκδοση του αριστουργήματος του Άλαν Γουντς, «Ιστορία του Μπολσεβικισμού», είναι πλέον πραγματικότητα! Τιμώντας την επέτειο των 100 χρόνων από τη μεγάλη Οκτωβριανή επανάσταση, οι εκδόσεις «Μαρξιστική Φωνή» (πολιτική οργάνωση Κομμουνιστική Τάση, www.marxismos.com) κυκλοφορούν ήδη το σημαντικό αυτό έργο, καλύπτοντας ένα πολύ μεγάλο κενό στις ελληνικές μαρξιστικές εκδόσεις.
Παραγγελίες:
kommtasi@gmail.com
6972804830
