Τα τελευταία χρόνια το μαθητικό κίνημα βρίσκεται σε μια φαινομενική κατάσταση υποχώρησης, με κάποιες όμως δυναμικές εμφανίσεις του κατά τους πρώτους συνήθως μήνες της κάθε σχολικής χρονιάς. Η συνολικότερη υποχώρηση του εργατικού κινήματος και το η απογοήτευση που επικρατεί μετά το καλοκαίρι του 2015 έχει σίγουρα επιδράσει αρνητικά και στο μαθητικό κίνημα. Παρόλα αυτά, συνεχίζει να αναπτύσσει σημαντική κινηματική δράση ανά διαστήματα, με καταλήψεις και διαδηλώσεις, «συμπαρασύροντας» πολλές φορές και άλλα τμήματα της εκπαίδευσης (φοιτητές, καθηγητές).
Η κατάσταση του μαθητικού κινήματος
Κάθε χρόνο τα σχολεία βρίσκονται αντιμέτωπα με σοβαρά προβλήματα στη λειτουργία τους. Χιλιάδες κενά εκπαιδευτικών, ελλείψεις σε βιβλία, εκπαιδευτικό υλικό και υποδομές είναι κάποια από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν συστηματικά. Επιπλέον σε αυτά, οι μαθητές και οι οικογένειές τους καλούνται να πληρώσουν ιδιωτικά φροντιστήρια με σκοπό να ανταπεξέλθουν επιτυχώς στις πανελλαδικές εξετάσεις για να περάσουν σε κάποιο πανεπιστήμιο. Αυτή η ζοφερή κατάσταση στο σχολείο σε συνδυασμό με τον «εξετασιοκεντρικό» του χαρακτήρα, το καθιστούν ένα τρομερό βάρος στις πλάτες των μαθητών και των οικογενειών τους. Όλα αυτά αποτελούν το «εύφλεκτο υλικό» που συσσωρεύεται στις συνειδήσεις χιλιάδων μαθητών και απειλεί να τινάξει στον αέρα τα θεμέλια ακόμα και του ίδιου του καπιταλιστικού συστήματος, όπως φανερώθηκε κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του Δεκέμβρη του 2008.
Όπως έχουμε πει πολλές φορές, η νεολαία αποτελεί το «ευαίσθητο βαρόμετρο» της κοινωνίας. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τους μαθητές, όπως έχει αποδειχθεί τα τελευταία χρόνια με τις μαχητικές και μαζικές τους κινητοποιήσεις. Οι μαθητές τείνουν να μπαίνουν πρώτοι στον αγώνα γιατί βιώνουν στο «πετσί» τους τις πιέσεις από την κρίση της καπιταλιστικής κοινωνίας, χωρίς να κουβαλούν στην πλάτη τους τις επώδυνες εμπειρίες από τις ήττες του παρελθόντος όπως συμβαίνει με τους εργαζόμενους ή τα άλλα στρώματα της νεολαίας.
Ακόμα, οι μαθητές έχουν ως ένα βαθμό τη δυνατότητα να προχωρήσουν σχετικά ευκολότερα σε μαχητικές κινητοποιήσεις, σε σχέση με τους εργαζόμενους, καθώς παρά το ότι εμφανίζονται πολλά φαινόμενα στοχοποίησης και αυταρχισμού των διευθύνσεων ή και του κράτους, αυτά δεν έχουν την ευρύτητα που έχει η εργοδοτική τρομοκρατία στους εργασιακούς χώρους. Το μαθητικό κίνημα έχει επίσης το προτέρημα της γρήγορης ανανέωσής των δυνάμεών του, που το καθιστά αυθόρμητο και μαχητικό. Σε αυτό συμβάλλει φυσικά και η απουσία παγιωμένων συνδικαλιστικών γραφειοκρατιών που φρενάρουν συνειδητά την κλιμάκωση των κινητοποιήσεων, όπως συμβαίνει στο εργατικό κίνημα.
Από την άλλη πλευρά όμως, ακριβώς αυτή η «ρευστή» σύνθεση του μαθητικού κινήματος και η έλλειψη οργανωμένης έκφρασης μέσα από ένα μαθητικό συνδικαλιστικό όργανο καθιστά δυσκολότερο το έργο του συντονισμού των μαθητών, της συνένωσης των εκάστοτε κινητοποιήσεων και της δημιουργίας ισχυρών μαχητικών παραδόσεων (εξαίρεση όπως είναι φυσικό, αποτέλεσε η αυθόρμητη εξέγερση του 2008 που έγινε σημείο αναφοράς για τα επόμενα 5-6 χρόνια).
Η δημιουργία ενός συνδικάτου μαθητών μπορεί να αποτελέσει λοιπόν, ένα σημαντικό «όπλο» στα χέρια του μαθητικού κινήματος, που πέρα από τον καλύτερο συντονισμό των μαθητών θα μπορέσει να τους συνδέσει και πιο εύκολα με το εργατικό κίνημα και τους αγώνες του. Σε αυτό σημαντικό ρόλο πρέπει να παίξει η μόνη Αριστερή οργάνωση νεολαίας με αξιοσημείωτη επιρροή στους μαθητές, δηλαδή η ΚΝΕ.
Ο ρόλος και οι ευθύνες της ηγεσίας της ΚΝΕ στο μαθητικό κίνημα
Η στάση της ηγεσίας της ΚΝΕ όσο αφορά το μαθητικό κίνημα όλα τα τελευταία χρόνια, δεν υπήρξε προωθητική για το κίνημα, αλλά ούτε και για την ίδια την ΚΝΕ. Ξεκινώντας από την εξέγερση του Δεκέμβρη του 2008 και μέχρι σήμερα, οι θέσεις και η τακτική της ηγεσίας της χαρακτηρίζονται από ένα «φόβο» για την αυθόρμητη κίνηση των μαθητικών μαζών που ριζοσπαστικοποιούνται (χαρακτηριστικό παράδειγμα οι ξεχωριστές πορείες του Συντονιστικού Αγώνα Σχολείων Αθήνας που ελέγχονταν από την ΚΝΕ τον Δεκέμβρη του ’08). Αυτό ουσιαστικά τείνει να θέσει την ΚΝΕ «απέναντι» από την αυθόρμητη κινητοποίηση των μαθητών, με αποτέλεσμα την σημαντική συρρίκνωση της επιρροής και της οργανωμένης δύναμής της τα τελευταία χρόνια, δηλαδή μέσα σε μια περίοδο ιδανική για την ανάπτυξή της.
Η λαθεμένη και σεχταριστική τακτική αυτή εκ μέρους της ηγεσίας της ΚΝΕ άφησε το πεδίο ανοιχτό για την αξιοσημείωτη ανάπτυξη των αναρχικών στους μαθητές, που οδηγούν χιλιάδες αγωνιστές μαθητές σε αδιέξοδες τακτικές εκτόνωσης της συσσωρευμένης οργής τους, χωρίς να απειλείται πραγματικά το σύστημα.
Ωστόσο, παρά τις σημαντικές αυτές αδυναμίες, φαίνεται πως η επιρροή της ΚΝΕ στους μαθητές αρχίζει να ανακάμπτει. Η ανοιχτή προδοσία της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση το καλοκαίρι του 2015 σε συνδυασμό με τον εκτονωτικό, χωρίς προοπτική, ρόλο που τείνουν να παίζουν οι αναρχικοί έδωσαν τη δυνατότητα στην ΚΝΕ να πάρει κάποιες σημαντικές πρωτοβουλίες για την κινητοποίηση των μαθητών ενάντια στις αντι-εκπαιδευτικές πολιτικές της συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ.
Η τελευταία κινητοποίηση της 7ης Νοεμβρίου του περασμένου έτους ήταν ενδεικτική. Είχε μια αξιοσημείωτη συμμετοχή κάποιων χιλιάδων μαθητών και ταυτόχρονα πραγματοποιήθηκαν ανάλογες κινητοποιήσεις σε πάρα πολλές άλλες πόλεις της χώρας. Παρόλα αυτά, δεν υπήρξε κανένα σχέδιο κλιμάκωσης του αγώνα από την Συντονιστική Επιτροπή Μαθητών Αθήνας που ελέγχεται από τις δυνάμεις της ΚΝΕ, η οποία αρκέστηκε στις διαδηλώσεις, και σε κάποιες περιπτώσεις και καταλήψεις, εκείνης της ημέρας. Τέτοιου είδους κινητοποιήσεις των μαθητών είναι ανάλογης αναποτελεσματικότητας με τις 24ωρες και 48ωρες απεργίες – «τουφεκιές στον αέρα» που προωθούν οι ηγεσίες των ΓΣΕΕ – ΑΔΕΔΥ στο εργατικό κίνημα. Το αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής είναι η επικράτηση στις γραμμές του μαθητικού κινήματος της ηττοπάθειας, της απογοήτευσης και της λογικής ότι μορφές αγώνα όπως οι πορείες και οι καταλήψεις δεν μπορούν να νικήσουν.
Μια άλλη αδυναμία της Συντονιστικής Επιτροπής Μαθητών και της ΚΝΕ είναι η τάση διαχωρισμού των μαθητών των Γενικών Λυκείων και των ΕΠΑΛ. Αυτή αντικειμενικά κινείται σε μια συντεχνιακή λογική. Η στάση αυτή αναδεικνύεται στα ξεχωριστά καλέσματα στους μαθητές των ΕΠΑΛ και των ΓΕΛ, αλλά ακόμα πιο ανοιχτά από τη δημιουργία ξεχωριστών συντονιστικών επιτροπών για τις δύο κατηγορίες λυκείων. Ο διαχωρισμός των μαθητών των ΓΕΛ και των ΕΠΑΛ διασπάει την πάλη τους και δυσκολεύει τον συντονισμό τους.
Ένα είναι σίγουρο: βλέποντας την ιστορία του μαθητικού κινήματος στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς, γίνεται ξεκάθαρο ότι η «φρεσκάδα» των μαθητών που δεν διαθέτουν τα «βαρίδια» των ηττών του παρελθόντος, ο αυθορμητισμός και η μαχητικότητά τους, καθιστούν το μαθητικό κίνημα απρόβλεπτο και συχνά το πρώτο κοινωνικό στρώμα που μπαίνει στον αγώνα, όντας το πιο «ευαίσθητο» στα χτυπήματα του καπιταλιστικού συστήματος. Είναι πολύ πιθανό να δούμε στο άμεσο μέλλον τους μαθητές να αποτελούν την «σπίθα που θα βάλει φωτιά» στην ελληνική κατάσταση, σπρώχνοντας το εργατικό κίνημα και τους νέους στην πάλη. Για να παλέψει όμως το μαθητικό κίνημα αποφασιστικά και για να έχει νικηφόρα προοπτική, χρειάζεται οργάνωση και συντονισμό.
Κωνσταντίνος Αυγέρος
