Η κρίση στην Ευρωζώνη
Στο επίκεντρο της διεθνούς καπιταλιστικής κρίσης εξακολουθεί να βρίσκεται ο ευρωπαϊκός καπιταλισμός και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Είναι σκόπιμο εδώ να επαναλάβουμε τα βασικά σημεία της άποψης του μαρξισμού για την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Το ζήτημα της καπιταλιστικής Ευρωπαϊκής ενοποίησης, ήλθε στο ιστορικό προσκήνιο ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα,με σκοπό να διευκολυνθεί η εκμετάλλευση των αποικιών των ευρωπαϊκών καπιταλιστικών δυνάμεων, αλλά και η εκμετάλλευση της εργατικής τάξης στο εσωτερικό της Ευρώπης.
Η καπιταλιστική Ευρωπαϊκή ενοποίησηπροχώρησε σημαντικά κατά τη μεταπολεμική περίοδο κάτω από την αρχική ενθάρρυνση των ΗΠΑ και την ανάγκη για ανάσχεση της επέκτασης της ΕΣΣΔ στην Ευρώπη. Η καπιταλιστική ενοποίηση της Ευρώπης έφτασε τελικά έως το σημείο μιας τελωνειακής ένωσης και την τελευταία δεκαετία, σε μια νομισματική ένωση για 17 χώρες. Αυτά τα βήματα έγιναν δυνατά εξαιτίας της αλματώδους μεταπολεμικής ανάπτυξης, που παρατάθηκε, παρά την επιβράδυνσή της, μέχρι τα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας. Καθώς η «πίτα» των κερδών διαρκώς διευρυνόταν, ήταν πιο εύκολο οι ευρωπαίοι καπιταλιστές να την μοιράσουν μεταξύ τους. Έτσι οι ανταγωνισμοί τους υποχώρησαν προσωρινά και το ευρώ έγινε πραγματικότητα.
Οι μαρξιστές έγκαιρα υποστήριξαν ότι μόλις η ύφεση εμφανιστεί, οι συγκρούσεις ανάμεσα στα διαφορετικά αστικά κράτη θα κάνουν την εμφάνισή τους, υπονομεύοντας την υπόθεση της καπιταλιστικής ενοποίησης της Ευρώπης. Σχετικά με την νομισματική ένωση, από την πρώτη στιγμή εξήγησαν τους κινδύνους που κρύβει για τον ευρωπαϊκό καπιταλισμό το εγχείρημα του ευρώ. Τόνισαν ότι η απόπειρα πρόσδεσης καπιταλιστικών οικονομιών διαφορετικής ισχύος σε ένα ενιαίο νόμισμα θα αποδειχθεί μακροπρόθεσμα παράγοντας σοβαρού κινδύνου για τη σταθερότητα του ευρωπαϊκού καπιταλισμού. Προέβλεψαν ότι το ευρώ σε συνθήκες κρίσης, από μέσο για την επιβολή της κυριαρχίας των γερμανών και των άλλων ισχυρών ευρωπαίων καπιταλιστών συμμάχων τους στην ΕΕ και σύμβολο της ισχύος του ευρωπαϊκού καπιταλισμού, θα μετατραπεί σε μέσο γρήγορης μετάδοσης αυτής της κρίσης σε ολόκληρη την ήπειρο. Αυτή ακριβώς είναι η διαδικασία που παρακολουθούμε σήμερα στην ΕΕ και την Ευρωζώνη.
Είναι ξεκάθαρο ότι η εισαγωγή του ευρώ ωφέλησε εξαιρετικά τον γερμανικό καπιταλισμό. Σύμφωνα με στοιχεία που παρέθεσε σε πρόσφατη ομιλία του στην Αθήνα ο γερμανός βουλευτής της Αριστεράς Μάικ Σλεχτ, η Γερμανία καταγράφει από το 2000 πλεονασματικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών που υπερβαίνει το 1 τρισεκατομμύριο ευρώ. Από την άλλη πλευρά, η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία και η Ελλάδα συσσώρευσαν στο ίδιο διάστημα ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών που ανέρχονται συνολικά σε 1 τρισεκατομμύριο ευρώ.
Όμως τώρα τα τρομακτικά οφέλη του γερμανικού καπιταλισμού απειλούνται. Σε συνθήκες ύφεσης και υπερχρέωσης των περισσότερων χωρών της Ευρωζώνης, για να συνεχίσει ο γερμανικός καπιταλισμός να στηρίζει το ευρώ θα πρέπει να τεθεί άμεσα ή έμμεσα στη θέση του εγγυητή των χρεών των υπερχρεωμένων κρατών. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να εκτεθεί άμεσα στον κίνδυνο της χρεοκοπίας τους.
Έτσι οι Γερμανοί καπιταλιστές βρίσκονται σήμερα ανάμεσα στη «Σκύλλα και τη Χάρυβδη». Ή εγγυώνται για τα χρέη των υπερχρεωμένων με τον κίνδυνο να χρεοκοπήσουν μαζί τους ή αφήνουν τους υπερχρεωμένους να χρεοκοπήσουν και να βγουν από το ενιαίο νόμισμα, βυθίζοντάς την αξία του ευρώ και ξεκινώντας ένα ντόμινο ανεξέλεγκτων χρεοκοπιών κρατών και τραπεζών. Και στη μια και στην άλλη περίπτωση, η Ευρωζώνη και το ευρώ με τη μορφή που έχουν σήμερα θα τείνουν να αποτελέσουν παρελθόν.
Στην αρχή της εμφάνισης των συμπτωμάτων της υπερχρέωσης οι Γερμανοί αστοί έδωσαν τη συγκατάθεση τους στα «σχέδια διάσωσης» της Ελλάδας, της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας. Αυτό έγινε πάνω στη βάση της προσδοκίας ότι το κύμα της υπερχρέωσης θα σταματήσει σε αυτές τις τρεις χώρες και ότι τελικά δεν θα πραγματοποιηθεί η είσοδος της παγκόσμιας οικονομίας σε μια νέα ύφεση. Ταυτόχρονα, οι Γερμανοί αστοί πήραν σαν αντάλλαγμα για τα δανεικά στους υπερχρεωμένους υψηλά επιτόκια, προγράμματα άγριας λιτότητας και μεγάλα μελλοντικά μερίδια σε εκτεταμένα προγράμματα ιδιωτικοποιήσεων, ενώ απαίτησαν και πέτυχαν τη συμμετοχή του ΔΝΤ για να μετριάσουν τη δική τους συμβολή στα «σχέδια διάσωσης».
Οι προσδοκίες τους όμως έχουν ήδη διαψευστεί. Η κρίση μέσα σε λίγους μήνες, επεκτάθηκε για τα καλά στην Ισπανία και την Ιταλία. Η ειρωνεία είναι ότι αυτό έγινε με εφαλτήριο τις αποφάσεις των Συνόδων Κορυφής του καλοκαιριού και του φθινοπώρου, όπου υποτίθεται οι ευρωπαίοι αστοί θα έπαιρναν «γενναίες αποφάσεις» για να περιορίσουν την υπερχρέωση στην Ευρωζώνη. Το ίδιο το περιεχόμενο αυτών των αποφάσεων – με πιο πρόσφατη αυτή της 26ης Οκτωβρίου – έδωσε το έναυσμα για την άνοδο των επιτοκίων δανεισμού της Ιταλίας και της Ισπανίας. Διότι η επιβολή μιας ελεγχόμενης μερικής χρεοκοπίας στην Ελλάδα και η αόριστη και μη επαρκής αύξηση των διαθέσιμων ποσών του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF), δημιούργησαν στους κερδοσκόπους δανειστές των κρατών την βεβαιότητα ότι οι χρεοκοπίες στην Ευρωζώνη είναι «επί θύραις» και ότι το νερό στις αντλίες της δεν επαρκεί για την κατάσβεσης της πυρκαγιάς.
Αυτή τη στιγμή ο Ευρωπαϊκός καπιταλισμός βρίσκεται στην πιο κρίσιμη καμπή της ιστορίας του. Η υπερχρέωση έχει χτυπήσει την καρδιά της Ευρωζώνης. Μετά την Ιταλία και την Ισπανία ανεβαίνουν τα επιτόκια του Βελγίου, της Γαλλίας, της Αυστρίας και της Ολλανδίας, ενώ 10 γερμανικές τράπεζες είδαν την πιστοληπτική τους ικανότητα να υποβαθμίζεται σαν αποτέλεσμα της έκθεσής τους στο χρέος του ευρωπαϊκού Νότου. Τέλος, το ίδιο το γερμανικό κράτος στις 23 Νοέμβρη για πρώτη φορά απέτυχε να πουλήσει μια μεγάλη ποσότητα 10ετών ομόλογων.
Είναι δεδομένο ότι η Ιταλία και η Ισπανία δεν μπορούν να «σωθούν» με σχέδια αντίστοιχα με αυτά της Ελλάδας, εξαιτίας του τεράστιου όγκου των χρεών τους και της σημερινής κατάστασης του ευρωπαϊκού και παγκόσμιου καπιταλισμού, μέσα στις συνθήκες δηλαδή μιας επαπειλούμενης ύφεσης που οξύνει την σύγκρουση για το ποιος θα υποστεί το κόστος των «διασώσεων». Η Ιταλία και η Ισπανία αποτελούν την τρίτη και την τέταρτη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης αντίστοιχα. Η Ισπανία έχει δημόσιο χρέος 679,779 δισ. ευρώ (63,6% του ΑΕΠ της) και η Ιταλία έχει το μεγαλύτερο δημόσιο χρέος σε απόλυτα ποσά σε όλη την ΕΕ, με 1,89 τρις ευρώ (120% του ΑΕΠ της).
Από την άλλη πλευρά όμως, το κόστος των χρεοκοπιών Ιταλίας και Ισπανίας θα ήταν τρομακτικό. Η Ισπανία και η Ιταλία είναι πολύ μεγάλες οικονομίες για να σωθούν, αλλά επίσης και για να αφεθούν να χρεοκοπήσουν. Μόνο το 2012 η Ιταλία θα πρέπει να καταβάλει στους δανειστές της €335 δις ευρώ για λήξεις ομολόγων. Οι γερμανικές τράπεζες, την ώρα που κατέχουν μόλις 17 δις ευρώ σε ελληνικά ομόλογα, έχουν στα χέρια τους 116 δις ευρώ σε ιταλικά ομόλογα. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της BIS, το γαλλικό τραπεζικό σύστημα εμφανίζει έκθεση 106 δισ. ευρώ στο ιταλικό χρέος. Οι γαλλικές τράπεζες, είναι οι περισσότερο εκτεθειμένες συνολικά στις προβληματικές χώρες της Ευρωζώνης, καθώς σύμφωνα πάλι με την BIS έχουν συνολικό άνοιγμα 672 δισ. δολαρίων σε ιδιωτικό και δημόσιο χρέος στην Ελλάδα, την Πορτογαλία, την Ιρλανδία, την Ιταλία και την Ισπανία.
Η όξυνση της κρατικής υπερχρέωσης στην Ευρωζώνη, συμπαρασύρει και τις ευρωπαϊκές τράπεζες, που είναι διπλά επιβαρυμένες, έχοντας στα χέρια τους κερδοσκοπικά παράγωγα κάθε είδους, σχετιζόμενα και μη με τα κρατικά χρέη, με αποτέλεσμα ήδη να έχει «παγώσει» ο διατραπεζικός δανεισμός, σε μεγαλύτερη έκταση και από την κρίση του 2008.
Αυτή η κατάσταση, εξηγεί την θεαματικά αυξημένη το τελευταίο διάστημα αγορά κρατικών ομολόγων από την ΕΚΤ (Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα), αλλά και τον πολύ υψηλό απευθείας δανεισμό ευρωπαϊκών τραπεζών από αυτήν, με την ανοχή της Γερμανίας. Ουσιαστικά μέσα από τον τρόπο η ΕΚΤ, σώζει τους μεγαλομετόχους των ευρωπαϊκών τραπεζών, παρέχοντάς τους χρήμα των ευρωπαίων φορολογουμένων. Μόνο κατά την προτελευταία βδομάδα του Νοέμβρη, η ΕΚΤ χορήγησε σε 178 τράπεζες συνολικά €247 δις! Είναι χαρακτηριστικό π.χ ότι με αυτές της παρεμβάσεις της ΕΚΤ οι 4 μεγαλύτερες αγγλικές τράπεζες μείωσαν την έκθεσή τους προς τις ελληνικές, τις ιρλανδικές και τις ισπανικές τράπεζες κατά 24%, μόνο κατά το τρίμηνο Ιουνίου-Αυγούστου.
Μπροστά στον άμεσο κίνδυνο των χρεοκοπιών κρατών και τραπεζών, μοιραία πάνω στο τραπέζι έχουν τεθεί επιλογές που μέχρι πρότινος αποκηρύσσονταν από τους ισχυρούς ευρωπαίους αστούς και ειδικά από την Γερμανία: τα «ευρωομόλογα», δηλαδή ο φθηνός δανεισμός των υπερχρεωμένων με εγγύηση από την ΕΕ και την ΕΚΤ ή η απευθείας αγορά του χρέους των υπερχρεωμένων από την ΕΚΤ.
Μακριά από τεχνικές ή ποσοτικές διαφορές και οι δύο επιλογές συνιστούν σε τελική ανάλυση, αγορά χρέους με γιγάντια ποσά. Και επειδή αυτά τα ποσά δεν υπάρχουν διαθέσιμα από κανέναν, πρέπει – λιγότερο ή περισσότερο– να βρεθούν με τύπωμα χρήματος από την ΕΚΤ, με την εγγύηση της Γερμανίας.
Προς το παρόν, οι Γερμανοί αστοί αντιστέκονται στην προοπτική τυπώματος χρήματος για να αγοραστούν χρέη. Το γερμανικό περιοδικό«Der Spiegel» με άρθρο του στα μέσα Νοέμβρηπεριέγραφε τον αγώνα του προέδρου της γερμανικής Κεντρικής Τράπεζας Γενς Βάιντμαν κατά της εκτύπωσης νέου χρήματος. Ο Γιέργκ Κρέμερ, επικεφαλής οικονομολόγος της «Commerzbank» εκφράζοντας τους φόβους των γερμανών αστών, δήλωσε επίσης μέσα στον Νοέμβρη στο ίδιο περιοδικό, ότι μέσω της απεριόριστης επαναγοράς ομολόγων «μονίμως θα αναδιανέμεται η περιουσία της Βόρειας στη Νότια Ευρώπη».
Όμως καθώς η υπερχρέωση εξαπλώνεται στον πυρήνα της Ευρωζώνης, η στάση των γερμανών αστών θα τείνει να μετατοπίζεται προς την αποδοχή κάποιου είδους αγοράς χρέους, με άλλα λόγια του τυπώματος χρήματος, αλλά μόνο με τους ευνοϊκότερους δυνατούς όρους για τη Γερμανία. Αυτοί οι όροι μπορεί να είναι το δικαίωμα πλήρους καθορισμού της οικονομικής πολιτικής όλων των κρατών της ΕΕ, δεκάδες «διασφαλίσεις» που συνδέονται με μια προνομιακή μεταχείριση του γερμανικού κεφαλαίου, καθώς και με μέτρα όπως η δέσμευση ακίνητων περιουσιών, εσόδων από τα κρατικά ταμεία και τις δημόσιες επιχειρήσεις, των αποθεμάτων χρυσού κ.α. Ταυτόχρονα, οι υπάρχουσες συνθήκες της ΕΕ θα απαιτηθεί να αναθεωρηθούν άμεσα, έτσι ώστε να θεσμοθετηθούν αυστηρές κυρώσεις για όσους δεν ακολουθούν τις γερμανικές κατευθύνσεις, φυσικά συμπεριλαμβανομένης και της αποβολής από το ευρώ.
Ποιές θα είναι όμως οι επιπτώσεις ενός σχεδίου αγοράς χρέους με τύπωμα χρήματος από την ΕΚΤ; Καταρχήν ο πληθωρισμός θα επιστρέψει στο προσκήνιο του ευρωπαϊκού καπιταλισμού σαν αποτέλεσμα της κυκλοφορίας χρήματος που δεν αντανακλά πραγματικές παραγόμενες αξίες. Οι θιασώτες του τυπώματος χρήματος υποστηρίζουν ότι οι πληθωριστικές πιέσεις θα είναι περιορισμένες, καθώς η ποσότητα χρήματος που θα τυπωθεί υποτίθεται ότι θα είναι αυστηρά προσδιορισμένη και ελεγχόμενη. Όμως όπως προαναφέραμε, πλάι στην απειλή που αντιπροσωπεύει το χρέος της Ευρωζώνης συνολικού ύψους 7,8 τρις ευρώ, με το τύπωμα χρήματος θα πρέπει να αντιμετωπιστεί και η τρομερή έκθεση των ευρωπαϊκών τραπεζών σε τοξικά χρέη (κερδοσκοπικά παράγωγα κάθε είδους, κύρια γύρω από τα κρατικά ομόλογα), που με βάση έκθεση της ΕΕ που διέρρευσε στον τύπο μέσα στον Νοέμβρη είναι συνολικά 18, 2 τρις ευρώ! Αυτό σημαίνει ότι, από τη στιγμή που θα γίνει η αρχή, η ποσότητα των χρημάτων που θα πρέπει να τυπωθούν για να αποφευχθεί ένα ντόμινο χρεοκοπιών στην Ευρωζώνη δεν μπορεί να προσδιοριστεί και να ελεγχθεί εύκολα εκ των προτέρων.
Το χειρότερο είναι ότι ο πληθωρισμός θα συνδυαστεί με την ύφεση, καθώς θα συνοδεύεται από πολύχρονα προγράμματα άγριας λιτότητας σε όλες τις χώρες, που θα «στραγγίζουν» την ευρωπαϊκή αγορά. Έτσι θα έχουμε μια κατάσταση όπου θα συνδυάζονται οι πιο αρνητικές πλευρές της κρατικής διοχέτευσης χρήματος στην οικονομία (πληθωρισμός) με τις πιο αρνητικές πλευρές μια πολιτικής περικοπών (στένεμα της αγοράς και ύφεση). Το αποτέλεσμα θα είναι το φαινόμενο του στασιμοπληθωρισμού, μια κατάσταση δηλαδή κατά την οποία η ανεργία θα αυξάνεται, ταυτόχρονα με την άνοδο των τιμών.
Τέλος, το τύπωμα χρήματος, θα σημάνει την πτώση της τιμής του ευρώ και αυτό θα πλήξει τους αστούς που κυριαρχούν στην ευρωπαϊκή αγορά, δηλαδή κύρια τους Γερμανούς, θα αυξήσει το εξωτερικό – εκτός Ευρωζώνης – χρέος των κρατών – μελών της και θα ασκήσει πιέσεις στις εξαγωγές των ΗΠΑ, της Κίνας και της Ιαπωνίας, δίνοντας πιθανά το έναυσμα για έναν νομισματικό πόλεμο, σαν έκφραση της γενικευμένης αναζωπύρωσης του προστατευτισμού παγκόσμια πάνω στη βάση της βαθειάς καπιταλιστικής κρίσης.
Ανεξάρτητα από τη συγκεκριμένη μέθοδο που θα επιλέξουν οι ευρωπαίοι αστοί να τιθασεύσουν την κρίση που εξαπλώνεται, η αποτυχία τους είναι εξασφαλισμένη. Όπως συνέβη και με τις μαζικές κρατικές επιδοτήσεις τραπεζών των προηγούμενων χρόνων και τα πρόσφατα «σχέδια διάσωσης», κάθε νέα μέθοδος «επίλυσης της κρίσης» θα δημιουργεί νέα αδιέξοδα και νέες συγκρούσεις. Η αιτία για αυτό είναι η ίδια η είσοδός σε μια γενικά καθοδική περίοδο για τον καπιταλισμό, όπου οι αντιφάσεις του συστήματος εκδηλώνονται οξύτερες.
Από την άλλη πλευρά, κάθε άλλο παρά μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο να εκδηλωθεί ένα ντόμινο χρεοκοπιών που θα φέρει την κατάρρευση της Ευρωζώνης, χωρίς οι ευρωπαίοι αστοί – εξαιτίας των συγκρουόμενων συμφερόντων τους – να έχουν καταλήξει σε μια νέα κοινή μέθοδο αντιμετώπισης της κρίσης.
Η κρίση δεν μπορεί να ελεγχθεί, γιατί όπως ήδη εξηγήσαμε συνιστά ιστορική κρίση του ίδιου του καπιταλιστικού συστήματος. Σε αυτές τις συνθήκες, όλα τα βήματα που έκανε μπροστά την προηγούμενη περίοδο ο ευρωπαϊκός καπιταλισμός, συμπεριλαμβανομένης της νομισματικής ένωσης, θα τείνουν να αναιρεθούν. Η αναδίπλωση των ισχυρών ευρωπαϊκών αστικών τάξεων στην κατεύθυνση του προστατευτισμού είναι αναπόφευκτη.
Μέσα σε ένα διάστημα λίγων μηνών είδαμε σε μικρογραφία όλα τα είδη των αναπτυσσόμενων ενδο-ευρωπαϊκών αστικών συγκρούσεων: Ευρωπαϊκός Βοράς εναντίον Ευρωπαϊκού Νότου για τα ελλείμματα και τους όρους των «σχεδίων διάσωσης», Γερμανία εναντίον Γαλλίας για το ποσοστό συμμετοχής των τραπεζών στην ελεγχόμενη χρεοκοπία της Ελλάδας, Βρετανία εναντίον Γαλλίας και Γερμανίας για την ολιγωρία στις αποφάσεις εντός Ευρωζώνης, Γερμανία εναντίον «Κομισιόν» για τα ευρωομόλογα. Όλα αυτά μας προϊδεάζουν για μια καπιταλιστική Ευρώπη που θα σπαράσσεται από τις αντιθέσεις των καπιταλιστικών συμφερόντων στο φόντο ενός τοπίου οικονομικής συρρίκνωσης και στασιμότητας. Σε αυτή την πορεία, μέρα με τη μέρα θα γίνεται όλο και πιο πιθανή η συρρίκνωση της Ευρωζώνης, με το άμεσο πέρασμα των πιο «αδύναμων κρίκων» όπως η Ελλάδα εκτός του κοινού νομίσματος, σαν ενδιάμεσος σταθμός στην κατεύθυνση της υπονόμευσης της ίδιας της καπιταλιστικής Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Για τις Ενωμένες Σοσιαλιστικές Πολιτείες της Ευρώπης !
Πάνω από όλα, αυτό που αποδεικνύει η παρούσα κρίση στην Ευρωζώνη, είναι ότι ο καπιταλισμός είναι οργανικά ανίκανος να φέρει σε πέρας την ιστορικά προοδευτική διαδικασία ενοποίησης της ευρωπαϊκής ηπείρου. Η μόνη δύναμη που μπορεί να επιτελέσει αυτό το καθήκον είναι η ευρωπαϊκή εργατική τάξη, κάτω από τη σημαία του σοσιαλισμού
Πριν από 82 χρόνια ο Λέον Τρότσκι, έγραφε σε ένα άρθρο του στο «Δελτίο της Ρωσικής Αντιπολίτευσης» : «…Η ουσία της εποχής μας βρίσκεται στο εξής: οι παραγωγικές δυνάμεις έχουν οριστικά αναπτυχθεί πέρα από τα όρια του εθνικού κράτους και έχουν αποκτήσει, κυρίως στην Αμερική και την Ευρώπη, εν μέρει ηπειρωτικές και εν μέρει παγκόσμιες διαστάσεις. …Ο σοσιαλισμός θα βασιστεί σε αναπτυγμένες παραγωγικές δυνάμεις, αλλιώς θα αντιπροσωπεύει όχι πρόοδο αλλά οπισθοχώρηση σε σχέση με τον καπιταλισμό. Η φόρμουλα Σοβιετικές Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης είναι ακριβώς η πολιτική έκφραση της ιδέας ότι ο σοσιαλισμός είναι αδύνατος σε μια χώρα. Ο σοσιαλισμός δεν μπορεί φυσικά να αναπτυχθεί πλήρως ακόμη και στα όρια μιας μόνο ηπείρου. Οι Σοσιαλιστικές Πολιτείες της Ευρώπης αντιπροσωπεύουν το ιστορικό σύνθημα, που είναι ένα στάδιο στο δρόμο προς την παγκόσμια σοσιαλιστική συνομοσπονδία… Η πρωτοπορία του ευρωπαϊκού προλεταριάτου λέει στα σημερινά της αφεντικά: για να ενώσουμε την Ευρώπη, είναι πρώτα απ΄ όλα αναγκαίο να αποσπάσουμε την εξουσία από τα χέρια σας. Θα το κάνουμε. Θα ενώσουμε την Ευρώπη. Θα την ενώσουμε ενάντια στον εχθρικό καπιταλιστικό κόσμο. Θα τη μετατρέψουμε σε ισχυρό στρατόπεδο του μαχητικού σοσιαλισμού. Θα την κάνουμε τον ακρογωνιαίο λίθο της Παγκόσμιας Σοσιαλιστικής Ομοσπονδίας.»
Οι παραπάνω γραμμές είναι σήμερα πιο επίκαιρες από ποτέ, στη βάση της πλήρους κυριαρχίας των ηπειρωτικών και παγκόσμιων «καρτέλ» της παραγωγής, της διανομής και της πίστωσης, στην εποχή που περισσότερο από κάθε άλλη, οι εργαζόμενοι σε ολόκληρη την Ευρώπη έχουν αποκτήσει κοινή συνείδηση, αλληλένδετη μοίρα και κοινά μέσα συντονισμού των κινημάτων τους.
Το σύνθημα του αγώνα για τις Ενωμένες Σοσιαλιστικές Πολιτείες της Ευρώπης υιοθετήθηκε από την Κομμουνιστική Διεθνή το 1923. Πολύ σύντομα όμως εγκαταλείφτηκε από τους σταλινικούς, στο πλαίσιο τους εθνικιστικού εκφυλισμού της σταλινικής περιόδου της Κ.Δ. Ο διαχρονικός αντίλογος για αυτό το σύνθημα χρησιμοποιεί δύο επιχειρήματα, βγαλμένα από το παραδοσιακό αντι-μαρξιστικό οπλοστάσιο του διεθνούς σταλινισμού και της περίφημης θεωρίας του για τον «σοσιαλισμό σε μια χώρα».
Το πρώτο επιχείρημα είναι η περίφημη επίκληση του νόμου της «ανισόμερης εξέλιξης των διαφορετικών χωρών». Το θεωρητικό λάθος των σταλινικών είναι ότι από το νόμο της ανισόμερης εξέλιξης, για να δικαιολογήσουν τον «σοσιαλισμό σε μια χώρα», φτάνουν στο συμπέρασμα της ανεξάρτητης εξέλιξης της μιας χώρας από την άλλη. Ο Τρότσκι απαντώντας σε αυτό το επιχείρημα εξηγούσε ότι εξαιτίας της καθολικότητας, της ευκινησίας και της διασποράς του χρηματιστικού κεφαλαίου, ο ιμπεριαλισμός συνδέει με πολύ μεγάλη ταχύτητα και βάθος, σε ένα και μόνο σύνολο τις διάφορες εθνικές και ηπειρωτικές δεξαμενές. Δημιουργεί ανάμεσά τους μια στενή εξάρτηση ζωτικής σημασίας. Πλησιάζει τις οικονομικές μέθοδες τους, τις κοινωνικές μορφές τους και τα επίπεδα εξέλιξής τους.
Οι διάφορες χώρες εξελίσσονται άνισα, αλλά όχι ανεξάρτητα και απομονωμένες η μια από την άλλη. Οι προηγμένες αλληλεπιδρούν με τις καθυστερημένες. Πάνω στη βάση αυτή, το σύνθημα για τις Ενωμένες Σοσιαλιστικές Πολιτείες της Ευρώπης, αποτελεί την απάντηση της εργατικής τάξης στην αναγκαιότητα ο σημερινός βαθμός αλληλοσύνδεσης των διαφορετικών κρατών να πάρει ένα ανώτερο και επωφελές για τους εργαζόμενους της Ευρώπης κοινωνικό και πολιτικό περιεχόμενο.
Το άλλο επιχείρημα των σταλινικών είναι «η ανισόμερη ανάπτυξη της ταξικής πάλης». Ασφαλώς, η προλεταριακή επανάσταση δεν ξεσπάει ταυτόχρονα σε όλες τις χώρες. Αλλά από την άλλη πλευρά όμως, δεν αποτελεί ένα εθνικό φαινόμενο. Έχει την οργανική τάση να εξαπλώνεται από τη μια χώρα στην άλλη, τόσο για να υπερασπιστεί τον εαυτό της ενάντια στους ισχυρούς εξωτερικούς εχθρούς, όσο και για τις ανάγκες οργάνωσης της οικονομίας. Σήμερα στην εποχή της τεχνολογικής ανάπτυξης των μέσων επικοινωνίας και συγκοινωνιών και της εδραίωσης της αίσθησης κοινής μοίρας την οποία δημιουργεί στην εργατική τάξη παγκόσμια η πραγματικότητα της κρίσης, η εξάπλωση της προλεταριακής επανάστασης από την μια χώρα στην άλλη μπορεί να είναι γρηγορότερη και πιο συγχρονισμένη από ποτέ.
Στην εποχή του ιντερνέτ οι σταλινικοί παρουσιάζουν την «ανισόμερη εξέλιξη της ταξικής πάλης» σαν μια πραγματικότητα που επιβάλειμια ανεξάρτητη, εθνική πορεία για τις επαναστάσεις. Μια απλή ματιά στην τρομερή αλληλεπίδραση που είχαν τα κινήματα που ξέσπασαν από την αρχή του χρόνου στον Αραβικό κόσμο, την Ευρώπη και τις ΗΠΑ φθάνει για να κονιορτοποιήσει τις στενόμυαλες, πατριωτικές αντιλήψεις των σταλινικών.
Η ίδια η δημιουργία της καπιταλιστικής ΕΕ αποτελεί απόδειξη ότι οι παραγωγικές δυνάμεις έχουν φθάσει σε ένα επίπεδο κατά το οποίο δεν μπορούν να αναπτύσσονται πλέον μέσα στα εθνικά σύνορα. Έτσι η αναγκαία για την απελευθέρωσή τους από τα δεσμά της ατομικής ιδιοκτησίας σοσιαλιστική επανάσταση, επικρατώντας σε μια χώρα της Ευρώπης, αντικειμενικά θα τείνει να επεκταθεί σε ολόκληρη την Ευρώπη. Με τη σειρά τους οι Ενωμένες Σοσιαλιστικές Πολιτείες της Ευρώπης, μπορούν να αποτελέσουν το πρώτο γιγάντιο βήμα για τις Ενωμένες Σοσιαλιστικές Πολιτείες του Κόσμου!
