Το ξέσπασμα της ασθένειας COVID-19 εξελίσσεται ανεξέλεγκτα. Καθώς γράφεται αυτό το κείμενο, 3 δισεκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονται σε καθεστώς περιορισμού της κυκλοφορίας. Οι οικονομικές συνέπειες αυτή της κατάστασης είναι εκτεταμένες. Σε κάποιες χώρες, έχουν σταματήσει ολόκληροι τομείς της βιομηχανίας. Φωτογραφίες της NASA από δορυφόρους αποκαλύπτουν δραστική μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου, σε περιοχές, όπου οι εκπομπές είναι συνήθως υψηλές, όπως η Κίνα και η βόρεια Ιταλία.
Η οικονομική κρίση που μαίνεται εδώ και αρκετά χρόνια, έχει ενταθεί από τις συνέπειες των περιορισμών στην κυκλοφορία, πραγματοποιώντας ένα ακόμα χτύπημα στην παγκόσμια οικονομία. Αυτό χαροποιεί κάποιους αντιδραστικούς, οι οποίοι φτάνουν μέχρι το σημείο να υποστηρίζουν, ότι «ο ιός είναι η λύση για τη διάσωση του πλανήτη»! Οι μαρξιστές πρέπει με σταθερότητα, να αντικρούουν αυτές τις ανοησίες.
Ο ιός είναι η λύση;
Όπως φάνηκε στις πρόσφατες διαδηλώσεις ενάντια στην κλιματική αλλαγή, ο αγώνας για το περιβάλλον έχει γίνει προτεραιότητα για έναν αυξανόμενο αριθμό εργαζομένων και νέων ανθρώπων, σε ολόκληρο τον κόσμο. Έχουν δίκιο: οι καπιταλιστές θυσιάζουν το μέλλον της ανθρωπότητας στο βωμό του κέρδους. Υπάρχει άμεση ανάγκη, να μειωθούν οι εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου, προκειμένου να εξασφαλιστεί ένα υγιές περιβάλλον και μια αξιοπρεπής ζωή για τις επόμενες γενιές. Ωστόσο, εντός του κινήματος αυτού, υπάρχουν αντιδραστικά ρεύματα: κυνικά στρώματα που εμπνέονται από μαλθουσιανές θεωρίες περί «υπερπληθυσμού», όπως είναι οι «θεωρίες απο-ανάπτυξης». Παρά τις προφανείς διαφορές τους, όλοι αυτοί οι αντιδραστικοί μοιράζονται μια κοινή θεμελιώδη ιδέα: υπάρχουν υπερβολικά πολλοί άνθρωποι στον πλανήτη!
Από τότε που ξεκίνησε η επιδημία, έχουμε δει συζητήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στις οποίες καλωσορίζουν την ιδέα ότι ο ιός λύνει το πρόβλημα της μόλυνσης -ακόμα και με κόστος δεκάδων χιλιάδων θανάτων. Κάποιοι πηγαίνουν ακόμα πιο μακριά και χαίρονται, που η ανθρώπινη ζωή βρίσκεται σε αποσύνθεση. Οι μαρξιστές απορρίπτουν αυτές τις θέσεις και τις αφήνουν εκεί που ανήκουν, στο καλάθι των αχρήστων των αντιδραστικών ιδεολογιών. Αυτά τα κινήματα, όχι μόνο επιχαίρουν για τον θάνατο δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων, αλλά επίσης κάνουν λάθος.
Αντίθετα με αυτά που ακούμε συχνά (για παράδειγμα από τους ηγέτες του κινήματος “Extinction Rebellion” – «Αντίσταση κατά της εξαφάνισης» σε ελεύθερη μετάφραση), δεν είμαστε στην πραγματικότητα τόσοι πολλοί, σε σχέση με τις «αντοχές» της Γης. Η τωρινή παραγωγή φαγητού υπέρ-επαρκεί, για να τραφούν ικανοποιητικά 13 δισεκατομμύρια άνθρωποι, σχεδόν διπλάσιοι από τον συνολικό πληθυσμό του πλανήτη. Προκειμένου να εξοικονομηθούν πόροι, θα μπορούσε ακόμα να εξεταστεί η ελάττωση της παραγωγής, χωρίς σημαντικά προβλήματα για την ανθρωπότητα. Κι όμως, οι άνθρωποι πεινάνε. Αυτό συμβαίνει, επειδή η παροχή φαγητού σε όσους το έχουν ανάγκη δεν είναι κερδοφόρα για τους καπιταλιστές. Σαν συνέπεια, το φαγητό πηγαίνει χαμένο, πετάγεται ή ακόμα και καίγεται ορισμένες φορές. Η υπερπαραγωγή είναι επίσης αποτέλεσμα του καπιταλιστικού ανταγωνισμού. Οι εταιρείες παράγουν πολύ περισσότερο απ’ όσο απαιτείται, ελπίζοντας να αποσπάσουν μερίδιο της αγοράς από τους ανταγωνιστές τους, ακόμα κι αν αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την σπατάλη πόρων, σε παγκόσμιο επίπεδο. Επομένως, το πρόβλημα δεν είναι η ίδια η παραγωγή, αλλά ο τρόπος οργάνωσης και πραγματοποίησης της, δηλαδή η καπιταλιστική οικονομία. Ο COVID-19 δεν θα αποτελέσει λύση από αυτή την άποψη, το ακριβώς αντίθετο.
Όπως εξηγήσαμε παραπάνω, η πανδημία του COVID-19 λειτούργησε ως σπίθα, για μια πολύ βαθιά οικονομική κρίση. Οι καπιταλιστές το γνωρίζουν πολύ καλά αυτό και ήδη πραγματοποιούν επίθεση στα κοινωνικά κεκτημένα της τάξης μας, προκειμένου να παραμείνουν ανταγωνιστικοί στις διεθνείς αγορές. Για παράδειγμα, στη Γαλλία, ο νόμος υγειονομικής έκτακτης ανάγκης απαιτεί από τους εργαζόμενους, να εργάζονται μέχρι και 60 ώρες την εβδομάδα, ενώ προβλέπει και επέκταση της κυριακάτικης εργασίας. Σε ολόκληρο τον κόσμο, η βάναυση εκμετάλλευση των εργαζομένων θα αυξηθεί, καθώς οι καπιταλιστές ρίχνουν τα βάρη της κρίσης στους ώμους της εργατικής τάξης.
Σύμφωνα με μια μελέτη, η μείωση της μόλυνσης στην Κίνα, εξαιτίας των μέτρων περιορισμού των μετακινήσεων, μπορεί να σώσει περισσότερες ζωές από αυτές που θα πάρει ο COVID-19. Αυτό μπορεί να είναι αλήθεια βραχυπρόθεσμα, όμως αυτό ισχύει μόνο αγνοώντας όλες τις άλλες επιπτώσεις της πανδημίας. Μπαίνουμε σε μια περίοδο βαθιάς οικονομικής ύφεσης και κοινωνικής αναταραχής. Κι αυτή η κρίση θα προκαλέσει μεγάλο πόνο και θανάτους, που θα ξεπεράσουν κατά πολύ τα λεγόμενα “παράπλευρα οφέλη” της πανδημίας: αυτοκτονίες, θάνατοι εξαιτίας της εργασίας, καθώς και σωματικές και ψυχολογικές ασθένειες, που θα πολλαπλασιαστούν, καθώς το κεφάλαιο επιτίθεται στην εργατική τάξη.
Επιπρόσθετα, η πανδημία δεν σημαίνει το τέλος της μόλυνσης. Οι καπιταλιστές σε ολόκληρο τον κόσμο θα προσπαθήσουν να επανεκκινήσουν την οικονομική μηχανή, με το να την θέσουν σε λειτουργία σε πλήρη ισχύ. Οι εκπομπές αερίων σύντομα θα επαναφέρουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, στα επίπεδα πριν την όποια υποχώρηση, λόγω του περιορισμού των μετακινήσεων (ή ακόμα και σε υψηλότερα επίπεδα).
Επανάσταση!
Σε παγκόσμια κλίμακα, εκατομμύρια νέοι άνθρωποι και εργαζόμενοι ζητούν αλλαγή στο σύστημα, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η κλιματική αλλαγή. Εκεί βρίσκεται η λύση, και όχι στις ομιλίες εναντίον της ύπαρξης της ανθρωπότητας. Αν ο περιορισμός της μόλυνσης μπορούσε να επηρεάσει τη συνείδηση των μαζών, αυτό θα έπρεπε να συμβεί, μέσα από την απόδειξη του γεγονότος, ότι η δραστική μείωση των αερίων του θερμοκηπίου είναι δυνατή. Και τώρα παραμένει το πραγματικό ερώτημα: με ποιο τρόπο μπορούμε να μειώσουμε αυτές τις εκπομπές μακροπρόθεσμα;
Στην πραγματικότητα, το σύστημα μέσα στο οποίο ζούμε, είναι αυτό που καταστρέφει τα οικοσυστήματα μας. Οι μεγάλες επιχειρήσεις αποφασίζουν τι παράγεται και πως αυτό παράγεται. Οι καπιταλιστές που βγάζουν κέρδη από την εξόρυξη μη ανανεώσιμων και ρυπογόνων πρώτων υλών, δεν είναι διατεθειμένοι να εγκαταλείψουν τα κέρδη τους. Ο δραματικός χαρακτήρας και το κατεπείγον της κατάστασης αυτής, σε συνδυασμό με την αδράνεια των καπιταλιστικών κυβερνήσεων, αποδεικνύει τις αντιφάσεις του συστήματος. Πίσω από την ανειλικρινή ρητορική της, η αστική τάξη απλά υιοθετεί ένα πνεύμα, που συνοψίζεται στην έκφραση “après moi, le déluge”, που σημαίνει «μετά από μένα, ας έρθει η πλημμύρα»!
Παρά τα όσα πιστεύουν οι υπερασπιστές του καπιταλισμού, η παρούσα κρίση δείχνει ξεκάθαρα, ότι η κοινωνία λειτουργεί χάρη στους εργαζόμενους. Κανείς δε θα μπορούσε να έχει περίθαλψη ή φαγητό, αν οι γιατροί, οι νοσηλευτές και οι νοσηλεύτριες, ή οι ταμίες, δεν διακινδύνευαν την υγεία και τη ζωή τους. Ωστόσο, αν και κρατάνε την κοινωνία σε λειτουργία, δεν αποφασίζουν για τον τρόπο, που αυτή λειτουργεί. Για να σώσουμε τα οικοσυστήματα μας, χρειαζόμαστε μια κοινωνία, στην οποία η παραγωγή γίνεται για τις ανάγκες όλων και όχι για τα κέρδη των λίγων. Για να το πετύχουμε αυτό, χρειάζεται να απαλλοτριώσουμε την τάξη των καπιταλιστών και να σχεδιάσουμε δημοκρατικά την οικονομία. Με αυτό τον τρόπο, θα ήταν δυνατό να μειώσουμε την παραγωγή σε τομείς, που είναι ρυπογόνοι και να στρέψουμε την έρευνα, προς την ανάπτυξη καθαρών και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η μόνη λύση για την κλιματική αλλαγή βρίσκεται στην ανάπτυξη της νέας αυτής κοινωνίας, του σοσιαλισμού.
Γκιγιώμ Οντλίν
Μετάφραση: Γιώργος Λάλας
Το κείμενο δημοσιεύτηκε αρχικά στον ιστότοπο του γαλλικού τμήματος της Διεθνούς Μαρξιστικής Τάσης, “Révolution” στις 3 Απριλίου 2020.
Το παρόν κείμενο είναι η μετάφραση από τα αγγλικά (δημοσίευση της αγγλικής μετάφρασης στην ιστοσελίδα “In Defence Of Marxism” στις 6 Απριλίου).
