Θεωρία - Ιστορία - Σελίδα 5

Η Τεχνητή Νοημοσύνη (σε συντομία ΤΝ, στα αγγλικά Artificial Intelligence – AI) έχει αποτελέσει αντικείμενο πολλών συζητήσεων και εικασιών τα τελευταία χρόνια, με πολλούς ανθρώπους να ισχυρίζονται ότι σύντομα θα γίνει συνειδητή και πιθανά θα ξεπεράσει ακόμη και την ανθρώπινη νοημοσύνη. Ωστόσο, ως σοσιαλιστές, πρέπει να προσεγγίσουμε αυτό το ζήτημα από μια υλιστική σκοπιά, εξετάζοντας τις υποκείμενες αιτίες και τις συνθήκες που θα ήταν απαραίτητες για να συμβεί μια τέτοια εξέλιξη. Είναι απίθανο η ΤΝ να μπορέσει να επιτύχει αληθινή συνείδηση, καθώς η συνείδηση είναι προϊόν του υλικού κόσμου και των ειδικών συνθηκών της ανθρώπινης εξέλιξης. Η συνείδησή μας διαμορφώνεται από τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο, το περιβάλλον μας, τις κοινωνικές μας αλληλεπιδράσεις και την ιστορία μας. Χωρίς αυτές τις συγκεκριμένες συνθήκες, η τεχνητή νοημοσύνη δεν θα είχε το ίδιο είδος συνείδησης με τους ανθρώπους. Επιπλέον, ο καπιταλισμός βλέπει την ΤΝ ως εργαλείο για την αύξηση των κερδών και τον έλεγχο του εργατικού δυναμικού, αντί ως έναν τρόπο βελτίωσης της ζωής των εργαζόμενων ανθρώπων. Οι παραπάνω γραμμές, κατά ειρωνικό τρόπο, δεν γράφτηκαν από εμένα, αλλά από το νέο “chatbot”, το ChatGPT, αφού του δόθηκε η ακόλουθη προτροπή: Παρακαλώ γράψε ένα άρθρο επικριτικό ως προς την ικανότητα της τεχνητής νοημοσύνης να αποκτήσει...

Σήμερα συμπληρώνονται 80 χρόνια από την εκτέλεση του μεγάλου επαναστάτη μαρξιστή Παντελή Πουλιόπουλου. Ο Πουλιόπουλος υπήρξε πρωτοπόρος κομμουνιστής αγωνιστής και ο πρώτος Γραμματέας (της Κεντρικής Επιτροπής) του ΚΚΕ, εκλεγμένος το 1924. Αντιτάχθηκε στον σταλινικό εκφυλισμό του Κόμματος, αλλά και συνολικά της Κομμουνιστικής Διεθνούς, και πρωταγωνίστησε στην οργάνωση των δυνάμεων του ελληνικού τροτσκισμού. Το 1938 συνελήφθη από τη δικτατορία του Μεταξά και, καθώς κατά την κατάληψη της χώρας από τους Γερμανούς το καθεστώς δεν απελευθέρωσε τους πολιτικούς κρατούμενους, βρέθηκε – μαζί με πολλούς ακόμα αγωνιστές του εργατικού κινήματος – στα χέρια των ναζί κατακτητών. Στις 6 Ιουνίου του 1943, μαζί με δεκάδες άλλους φυλακισμένους από το στρατόπεδο συγκέντρωσης της Λάρισας, ο Πουλιόπουλος εκτελέστηκε σε αντίποινα για την ανατίναξη της σήραγγας στο Κούρνοβο από τον ΕΛΑΣ. Μάλιστα, σύμφωνα με μαρτυρίες, απηύθυνε διεθνιστική έκκληση στα ιταλικά στους στρατιώτες του εκτελεστικού αποσπάσματος, με αποτέλεσμα εκείνοι να αρνηθούν να εκτελέσουν τους φυλακισμένους και να αναγκαστούν να κάνουν την εκτέλεση οι αξιωματικοί. Το πολιτικό - θεωρητικό έργο του Πουλιόπουλου περιλαμβάνει μοναδικά μαρξιστικά κείμενα κριτικής στη σταλινική «θεωρία των σταδίων» και της πολιτικής των «Λαϊκών Μετώπων», διεθνιστικής ανάλυσης του Μακεδονικού εθνικού ζητήματος, ταξικής-διεθνιστικής εναντίωσης στις ιμπεριαλιστικές επιδιώξεις της ελληνικής αστικής τάξης, κ.α. Παρακάτω αναδημοσιεύουμε από το ελληνικό «Διαδικτυακό...

Ο αλλαγμένος συσχετισμός δύναμης στην Ευρώπη και ο ρόλος της Τέταρτης Διεθνούς – Του Τεντ Γκραντ* Το τέλος του πολέμου ανοίγει ένα νέο στάδιο στις στρατιωτικές, διπλωματικές, οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις στον κόσμο. Η συντριπτική οικονομική και στρατιωτική υπεροχή της Σοβιετικής Ένωσης στην Ανατολή, και του αμερικανικού ιμπεριαλισμού με τον βρετανικό δορυφόρο της στη Δύση, οδήγησαν τελικά στην κονιορτοποίηση του γερμανικού και του ιαπωνικού ιμπεριαλισμού. Μετά από την επικράτηση των νικηφόρων «συμμαχικών» στρατών, οι «τρεις μεγάλοι» με τους υπουργούς εξωτερικών και τους συμβούλους τους συναντώνται, συζητούν και καταλήγουν σε μυστικές διπλωματικές συμφωνίες για τη διχοτόμηση της Ευρώπης και του κόσμου σε σφαίρες επιρροής και ζώνες εκμετάλλευσης. Τα δορυφορικά κράτη προσκαλούνται στις συναντήσεις των Ηνωμένων Εθνών, αλλά μόνο για να δημιουργήσουν μια πρόσοψη και να δώσουν βαρύτητα στις αποφάσεις που ελήφθησαν από τις σκληρές διαπραγματεύσεις στα παρασκήνια από την πλευρά των «τριών μεγάλων». Ωστόσο, ο φόβος της προλεταριακής επανάστασης στη Γερμανία και στην Ευρώπη συνολικά, επισκιάζει τις στρατιωτικές και διπλωματικές διευθετήσεις, όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και στις αποικιακές περιοχές της Ανατολής. Αυτό το βασικό πρόβλημα, το οποίο επανειλημμένα κάνει την εμφάνισή του για την επιβολή μιας δυναμικής λύσης, γίνεται γρήγορα η κύρια ενασχόληση των τριών μεγάλων δυνάμεων. Πράγματι, το βασικό σημείο που...

Ένα θαυμάσιο κείμενο του Λένιν που γράφτηκε στις 3 Δεκεμβρίου 1905 και πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Νοβάγια Ζίζν» (φύλλο 28).

Ο Καρλ Κάουτσκι εφαρμόζοντας τη μαρξιστική μέθοδο του διαλεκτικού υλισμού αναλύει το πώς εμφανίστηκε ο χριστιανισμός ως θρησκευτικό κίνημα των υποτελών τάξεων. Απόσπασμα από το ομώνυμο, αριστουργηματικό του έργο.

Το μέλλον του πλανήτη μας εξαρτάται από την επιτυχή μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα στην καθαρή ενέργεια. Βρισκόμαστε σε έναν αγώνα ενάντια στο χρόνο. Οι κλιματολόγοι εκτιμούν ότι υπάρχει πιθανότητα 50% οι παγκόσμιες θερμοκρασίες να ξεπεράσουν τα προβιομηχανικά επίπεδα κατά 1,5 βαθμούς Κελσίου τα επόμενα πέντε χρόνια. Πρόσφατα, μια σειρά από σημαντικές εξελίξεις στην παραγωγή ενέργειας μέσω πυρηνικής σύντηξης απέδειξαν τη βιωσιμότητα αυτής της τεχνολογίας ως μιας απεριόριστης πηγής ενέργειας μηδενικών εκπομπών άνθρακα, με την αξιοποίηση του ίδιου μηχανισμού που τροφοδοτεί και τον Ήλιο μας. Και όμως, σκανδαλωδώς, για 50 χρόνια οι επενδύσεις σε αυτήν την τεχνολογία έχουν παραμείνει πολύ μικρές. Γιατί; Γιατί έχει θεωρηθεί ασύμφορη. Η πυρηνική σύντηξη είναι η διαδικασία που τροφοδοτεί ολόκληρο το Σύμπαν. Σε ακραίες θερμοκρασίες, οι πυρήνες του υδρογόνου φτάνουν τις ταχύτητες που είναι απαραίτητες για να ξεπεράσουν την αμοιβαία απώθησή τους και είναι ικανοί να συντηχθούν. Όταν το κάνουν, σχηματίζουν βαρύτερους πυρήνες ηλίου, ενώ απελευθερώνουν τεράστιες ποσότητες ενέργειας, οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή ηλεκτρισμού. Σε αντίθεση με την πυρηνική σχάση (το μηχανισμό που εμπλέκεται στους συμβατικούς σταθμούς πυρηνικής ενέργειας), δεν παράγει ραδιενεργά απόβλητα μεγάλης διάρκειας ζωής. Και σε αντίθεση με την καύση ορυκτών καυσίμων, δεν εκπέμπει άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Εν τω μεταξύ,...

Νέο επεισόδιο στο ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ Podcast, αφιερωμένο στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 (3ο μέρος). Οι τάξεις στον οθωμανοκρατούμενο ελλαδικό χώρο. Έμποροι και Νεοελληνικός Διαφωτισμός. Από τον Ρήγα Φεραίο στη Φιλική Εταιρεία. Ομιλητής: Σταμάτης Καραγιαννόπουλος. Ακούστε την ομιλία στην πλατφόρμα Anchor εδώ, στην πλατφόρμα Spotify εδώ και στην πλατφόρμα Google podcast εδώ. Ακούστε το πρώτο μέρος εδώ και το δεύτερο μέρος εδώ.

Λίγες έννοιες έχουν απασχολήσει τόσο έντονα τον ανθρώπινο νου όσο αυτή του χρόνου. Η έννοια του χρόνου και του χώρου απασχολεί την ανθρώπινη σκέψη χιλιάδες χρόνια. Με μια πρώτη ματιά, φαίνεται απλή και ευκολονόητη, επειδή είναι στενά συνδεδεμένη με την καθημερινή εμπειρία. Τα πάντα υπάρχουν μέσα στον χρόνο και στον χώρο, κι έτσι αυτοί μοιάζουν με έννοιες γνώριμες. Ωστόσο, το γνώριμο δεν είναι απαραιτήτως και κατανοητό. Εξετάζοντάς τα τα πιο προσεκτικά, βλέπουμε ότι οι έννοιες χρόνος και χώρος δεν κατανοούνται τόσο εύκολα. Τον πέμπτο αιώνα, ο Άγιος Αυγουστίνος παρατήρησε: «Τι, λοιπόν, είναι χρόνος; Αν δεν με ρωτήσει κάποιος, ξέρω τι είναι χρόνος. Αν θελήσω να το εξηγήσω σε εκείνον που με ρωτά, δεν ξέρω». Το λεξικό δεν μας βοηθά και πολύ εδώ. Ο χρόνος ορίζεται ως «περίοδος» και η περίοδος ορίζεται ως «χρόνος». Αυτό δεν μας οδηγεί κάπου. Ουσιαστικά, η φύση του χρόνου και του χώρου είναι πράγματι ένα περίπλοκο φιλοσοφικό πρόβλημα. Οι άνθρωποι κάνουν σαφή διάκριση παρελθόντος και μέλλοντος. Η αίσθηση του χρόνου, ωστόσο, δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο των ανθρώπων ή ακόμη και των ζώων. Οι οργανισμοί διαθέτουν πολλές φορές ένα είδος «εσωτερικού ρολογιού», όπως τα φυτά που στρέφονται προς μια κατεύθυνση την ημέρα και προς μιαν άλλη τη...

Μέρος 1ο | Μέρος 2ο | Μέρος 3ο Ψηφιακά μονοπώλια και ιμπεριαλισμός Στο ίδιο άρθρο του, το οποίο δημοσιεύθηκε στις 21 Ιουνίου 2021 στο Project Syndicate ("Techno-Feudalism is taking over"), ο Γιάνης Βαρουφάκης είχε επιχειρήσει να στηρίξει την άποψη ότι οι μεγάλες εταιρείες που έχουν στην κατοχή τους ψηφιακές πλατφόρμες είναι εκείνες που έχουν δημιουργήσει το νέο κοινωνικοοικονομικό σύστημα της «τεχνοφεουδαρχίας». Έγραφε εκεί μεταξύ άλλων: «Παράλληλα, η εξαγωγή υπεραξίας συνεχώς μεταφέρεται από τις αγορές σε ψηφιακές πλατφόρμες (π.χ. Facebook, Uber, Amazon, Airbnb) οι οποίες, αντί να λειτουργούν ως μονοπωλιακές ή ολιγοπωλιακές εταιρείες, θυμίζουν ιδιωτικά φέουδα...». Και συνέχιζε: «...Στο μεταξύ, οι ψηφιακές πλατφόρμες αντικαθιστούν τις αγορές ως ο “τόπος” όπου εξάγονται υπεραξίες – τόσο από τους εργαζόμενους όσο και από τους καταναλωτές. Για πρώτη φορά στην ιστορία, σχεδόν όλοι μας παράγουμε δωρεάν το κεφάλαιο (δηλαδή τα κεφαλαιουχικά αγαθά) των κολοσσών. Τι άλλο νομίζετε ότι συμβαίνει κάθε φορά που αναρτάμε μια φωτογραφία στο Facebook ή μετακινούμαστε φέροντας κινητό το οποίο αναφέρει στην Google Maps το γεωγραφικό μας στίγμα;». Αυτές τις ιδέες, ο Γ. Βαρουφάκης τις ανέπτυξε παραπέρα λίγες μόνο μέρες αργότερα, σε μια ομιλία του στις 2 Ιουλίου 2022, σε μια εκδήλωση με θέμα «Έχει αντικαταστήσει η #τεχνοφεουδαρχία τον καπιταλισμό;», στο Πανεπιστήμιο Queen Mary....

Πολλοί άνθρωποι, ανεξοικείωτοι με τη διαλεκτική σκέψη, δυσκολεύονται να δεχτούν την έννοια του απείρου. Βρίσκεται σε τέτοια διάσταση με τον πεπερασμένο κόσμο των καθημερινών αντικειμένων, όπου τα πάντα έχουν μια αρχή και ένα τέλος, ώστε φαίνεται παράξενη και ακατανόητη. Εξάλλου, βρίσκεται σε διάσταση με τις διδασκαλίες των περισσότερων μεγάλων θρησκειών. Οι περισσότερες από τις αρχαίες θρησκείες είχαν τον δικό τους μύθο της Δημιουργίας. Οι Εβραίοι λόγιοι του Μεσαίωνα τοποθετούσαν την ημερομηνία της Δημιουργίας στο 3760 π.Χ. και, πράγματι, το Εβραϊκό Ημερολόγιο έχει αυτό ως πρώτο έτος. Το 1658, ο επίσκοπος Ούσερ κατέληξε ότι το Σύμπαν δημιουργήθηκε το 4004 π.Χ. Ολόκληρο τον 18ο αιώνα, θεωρούσαν ότι το Σύμπαν έχει ηλικία έξι ή επτά χιλιάδων ετών το πολύ. Ωστόσο – ίσως αντιτείνετε – η επιστήμη του εικοστού αιώνα δεν έχει τίποτε το κοινό με όλους αυτούς του μύθους περί Δημιουργίας! Με τις σύγχρονες επιστημονικές μεθόδους, μπορούμε να έχουμε ακριβή εικόνα του μεγέθους και της αφετηρίας του Σύμπαντος. Δυστυχώς, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Πρώτον, παρά τις τεράστιες προόδους, η γνώση μας για το παρατηρήσιμο Σύμπαν περιορίζεται από τα όρια της δυνατότητας ακόμη και των μεγαλύτερων τηλεσκοπίων, ραδιοσημάτων και διαστημικών οχημάτων εξερεύνησης να παρέχουν πληροφόρηση. Δεύτερον και σοβαρότερο, είναι ο εξαιρετικά υποθετικός...