ΑρχικήΘεωρία - Ιστορία
Θεωρία - Ιστορία - Σελίδα 4
Μαρξιστική θεωρία και ιστορικές αναλύσεις
Τέχνη και Επανάσταση: η σχέση μεταξύ τους και η τέχνη για την οποία παλεύουμε εμείς
Σε περιόδους κρίσης και σκληρής εκμετάλλευσης, όπως αυτή που διανύουμε σήμερα, η πολιτιστική εξέλιξη συναντάει εμπόδια. Ο καπιταλισμός βάζει φραγμούς στην ανάπτυξη ιδεών, τη δημιουργικότητα και τους τρόπους έκφρασης τους, θέτοντας στην Τέχνη στενά όρια ανάπτυξης, ανάλογα με τις ανάγκες της αγοράς και του κεφαλαίου. Έτσι στη σημερινή καπιταλιστική κοινωνία, η Τέχνη, συχνά, παύει να είναι τρόπος έκφρασης και γίνεται εμπόρευμα.
Η τέχνη όμως, παρά τις προσπάθειες των καπιταλιστών, έχει μια βαθιά σχέση με την επανάσταση και τις επαναστατικές ιδέες. Οι επαναστατικές αλλαγές της κοινωνίας έχουν βοηθήσει την Τέχνη να πραγματοποιήσει μεγάλα βήματα μπροστά, όχι μόνο στην ανάπτυξη νέων ιδεών, αλλά και στους τρόπους με τους οποίους αυτές εκφράζονται. Ιστορικά παραδείγματα αποτελούν η ανάπτυξη της καλλιτεχνικής δημιουργίας τις μέρες της Παρισινής Κομμούνας και τα χρόνια μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, τα έργα της περιόδου της Γαλλικής Επανάστασης και ακόμα πιο πίσω την περίοδο της Αναγέννησης.
Δεν επηρεάζεται, όμως, μόνο η Τέχνη από την επανάσταση αλλά και το αντίθετο. Η Τέχνη και οι καλλιτέχνες ήταν πάντα στην πρώτη γραμμή όλων των μεγάλων αγώνων. Χρησιμοποιούσαν την Τέχνη ως μέσο εμψύχωσης (π.χ. εμβατήρια) των αγωνιστών και ως μέσο συνειδητοποίησης της εργατικής τάξης. Η Τέχνη πάντα ήταν το όπλο των λαών ενάντια σε κάθε είδους καταπίεση...
Μύθοι για τον Λένιν: Ο Λένιν ευθύνεται για «θηριωδίες στον εμφύλιο» και απαγόρευσε τη θρησκεία;
Ο Λένιν ευθύνεται για «θηριωδίες στον εμφύλιο πόλεμο»;
Πολλοί απολογητές του καπιταλισμού και δεξιοί προπαγανδιστές διαδίδουν τη συκοφαντία ότι ο Λένιν ήταν υπεύθυνος για αμέτρητους θανάτους και περιττή βία κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου μετά τη Ρωσική Επανάσταση.
Αυτές οι κατηγορίες κατά του Λένιν είναι αναληθείς. Γίνεται πολύς θόρυβος για τη λεγόμενη «Κόκκινη Τρομοκρατία» και τα βίαια μέσα που χρησιμοποίησε η επανάσταση για να αμυνθεί. Αλλά αυτό που βολικά ξεχνιέται είναι ότι η ίδια η Οκτωβριανή Επανάσταση ήταν ουσιαστικά ειρηνική. Το πραγματικό λουτρό αίματος συνέβη μετά, στον εμφύλιο πόλεμο, όταν η νεαρή σοβιετική δημοκρατία είχε πλέον δεχθεί εισβολή από 21 ξένους στρατούς.
Οι μπολσεβίκοι κληρονόμησαν μια κατεστραμμένη χώρα και έναν κατεστραμμένο στρατό. Αντιμετώπισαν αμέσως μια ένοπλη εξέγερση από αντιδραστικούς αξιωματικούς και αργότερα από τους στρατούς των ξένων επεμβάσεων. Για ένα διάστημα, η σοβιετική εξουσία συρρικνώθηκε σε μόλις δύο επαρχίες. Ωστόσο, οι μπολσεβίκοι κατάφεραν να νικήσουν την αντεπανάσταση.
Ο πόλεμος περιλαμβάνει αναγκαστικά βία και ο εμφύλιος πόλεμος περισσότερο από κάθε άλλο. Το αδύναμο και μαχόμενο εργατικό κράτος αναγκάστηκε να υπερασπιστεί τον εαυτό του με το όπλο στο χέρι ή αλλιώς να παραδοθεί στο έλεος του στρατού των Λευκών, οι οποίοι, όπως όλοι οι αντεπαναστατικοί στρατοί της παγκόσμιας Ιστορίας, χρησιμοποιούσαν τις πιο κτηνώδεις μεθόδους...
Από την «Ιστορία του Μπολσεβικισμού»: Πώς ο Λένιν εξόπλισε και πάλι το κόμμα
Στις 3 Απριλίου, μετά από εβδομάδες απογοητευτικών διαπραγματεύσεων στη προσπάθειά του να οργανώσει την επιστροφή του μέσω της Γερμανίας, ο Λένιν έφτασε στο σταθμό της Φινλανδίας, στην επαναστατική Πετρούπολη. Από τη στιγμή της άφιξής του, υιοθέτησε μια πολεμική στάση απέναντι στην αστική Προσωρινή Κυβέρνηση και τους αμυνίτες-ρεφορμιστές πολιτικούς που την υποστήριζαν.
Αμέσως, ο Λένιν άνοιξε μια μάχη κατά των μπολσεβίκων ηγετών που είχαν υποκύψει στις πιέσεις της μικροαστικής «κοινή γνώμης» και είχαν υποστηρίξει ανοιχτά την αστική Προσωρινή Κυβέρνηση. Μόνο μετά από μια εξαιρετικά έντονη εσωτερική πάλη κατάφερε να επανεξοπλίσει και να αναπροσανατολίσει τους μπολσεβίκους. Σ’ αυτόν τον αγώνα, ο Λένιν υπολόγιζε στην υποστήριξη των απλών μελών του κόμματος και της ίδιας της εργατικής τάξης, η οποία, όπως ο ίδιος ποτέ δεν κουράστηκε να επισημαίνει, είναι εκατό φορές πιο επαναστατική από το πιο επαναστατικό κόμμα. Στην πραγματικότητα, η γραμμή του Κάμενεφ, δεν έτυχε ευνοϊκής υποδοχής από το κόμμα στην Πετρούπολη, το οποίο ζήτησε τη διαγραφή του. Στο προπύργιο της εργατικής τάξης, στο Βίμποργκ, οι μπολσεβίκοι απαίτησαν επίσης τη διαγραφή του Στάλιν.
Τη στιγμή της άφιξής του στο σταθμό της Φινλανδίας, ο Λένιν έκανε γνωστές τις προθέσεις του. Επιδεικτικά γύρισε την πλάτη του στους συγκεντρωμένους αξιωματούχους που είχαν έρθει να τον χαιρετήσουν και...
Γιάννης Χατζηδήμου: μαρτυρίες από τους ταξικούς αγώνες του Μεσοπολέμου και της Κατοχής
Το κείμενο που ακολουθεί είναι εκτεταμένο απόσπασμα από συνέντευξη του αείμνηστου κομμουνιστή εργάτη Γιάννη Χατζηδήμου στον Νάσο Μπράτσο. Περιέχεται στο βιβλίο του Νάσου Μπράτσου με τίτλο «Εργατικές Ιστορίες – Α’ Μέρος» (1998, εκδόσεις BUX). Το δημοσιεύουμε με αφορμή την κυκλοφορία στα τέλη Μαρτίου από τις εκδόσεις μας («Μαρξιστική Φωνή») του βιβλίου «Εργατικές Ιστορίες – Β’ Μέρος», του ίδιου συγγραφέα. Ο Γιάννης Χατζηδήμου υπήρξε τσαγκάρης και μαχητικός κομμουνιστής συνδικαλιστής κατά τη δεκαετία του 1920 στη Θεσσαλονίκη. Στη δεκαετία του 1930, διετέλεσε γραμματέας της «Εργατικής Βοήθειας» και γραμματέας του Εργατικού Κέντρου Θεσσαλονίκης (ΕΚΘ). Εξορίστηκε στην Ανάφη το 1936 επί δικτατορίας Μεταξά και υπήρξε αντάρτης του ΕΛΑΣ στη Χαλκιδική.
***
«Γεννήθηκα το 1910 στην Κεσσάνη της Ανατολικής Θράκης. Μείναμε πέντε παιδιά, χωρίς πατέρα, διότι πέθανε στις τούρκικες φυλακές της Αδριανούπολης, λόγω της συμμετοχής του σε εθνικοαπελευθερωτικές ομάδες. Πήγαμε πρόσφυγες στη Θεσσαλονίκη Άρχισα να μαθαίνω την τέχνη του υποδηματεργάτη, από μικρή ηλικία. Τότε ήταν χειροποίητη η κατασκευή. Πήγα λοιπόν σ’ ένα εργοστάσιο υποδημάτων για 7 μήνες, δεν πήρα χρήματα, λόγω της περιόδου μαθητείας. Μετά παίρναμε χρήματα ανάλογα και με τον αριθμό των παπουτσιών που κατασκευάζαμε. Να πω ότι ο κάλφας έπαιρνε τα 2/3 της αμοιβής για κάθε ζευγάρι.
Το εργατικό κίνημα στη Θεσσαλονίκη
Ο μάστορας στον...
Podcast: Μύθοι για τον Λένιν, μέρος 2ο
Ακούστε στο ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ Podcast: Μύθοι και διαστρεβλώσεις για τις ιδέες και το έργο του μεγάλου επαναστάτη Β. Ι. Λένιν - μέρος 2ο. Ομιλητής: Ηλίας Κυρούσης.
Ακούστε αυτό το επεισόδιο στην πλατφόρμα Spotify εδώ και εδώ, στην πλατφόρμα Google Podcasts εδώ και στην πλατφόρμα Apple Podcasts εδώ.
Οι Θέσεις του Απρίλη (Β. Ι. Λένιν)
Ιστορικές διεργασίες και γεγονότα που γέννησαν τις Θέσεις του Απρίλη
Οι Θέσεις του Απρίλη αντιπροσωπεύουν ένα εξαιρετικά σημαντικό στοιχείο της πολιτικής κληρονομιάς του Λένιν. Με την ευκαιρία της συμπλήρωσης των 100 χρόνων από τον θάνατό του, οι κομμουνιστές οφείλουν αυτό το στοιχείο να το αναδείξουν και να το τονίσουν. Αυτό το καθήκον μας επέβαλε να αφιερώσουμε το παρόν τεύχος του «Κομμουνισμού» στις Θέσεις του Απρίλη και στον ρόλο που διαδραμάτισαν στην έκβαση της Ρωσικής Επανάστασης του 1917.
Η Φεβρουαριανή Επανάσταση και οι μπολσεβίκοι
Τον Φλεβάρη του 1917 ένα μαζικό κίνημα της εργατικής τάξης με επίκεντρο την Πετρούπολη και πρωτοπορία τις γυναίκες, κέρδισε την ενεργή στήριξη του στρατού που κατά βάση αποτελούταν από φτωχούς αγρότες, επανίδρυσε τα Σοβιέτ (τα δημοκρατικά συμβούλια του εργαζόμενου λαού) που η αντίδραση είχε συντρίψει στην Επανάσταση του 1905 και ανέτρεψε την κραταιά για 300 χρόνια τσαρική απολυταρχία των Ρομανόφ.
Αμέσως εμφανίστηκε η κεντρική πολιτική αντίφαση που χαρακτηρίζει κάθε αληθινή επανάσταση, δηλαδή η δυαδική εξουσία. Από τη μία πλευρά η εργατική τάξη που πραγματοποίησε την επανάσταση είχε συγκεντρώσει τεράστια δύναμη στα χέρια της, αλλά δεν είχε κατακτήσει ακόμα την εξουσία. Από την άλλη, οι αστοί, κατανοώντας την αδυναμία τους να πνίξουν την επανάσταση σφετερίστηκαν την εξουσία μέσω της λεγόμενης «Προσωρινής...
Μύθοι για τον Λένιν: Χωρίς την επανάσταση θα μπορούσε η Ρωσία να γίνει μια «φιλελεύθερη δημοκρατία»;
Ο μύθος ότι η Ρωσική Επανάσταση ανέτρεψε αυτό που θα μπορούσε να ήταν μια «επιτυχημένη, φιλελεύθερη, δημοκρατική κυβέρνηση» διαστρεβλώνει τα γεγονότα. Καταρχάς, τα όργανα της εργατικής δημοκρατίας που ιδρύθηκαν στη Ρωσία ήταν πολύ πιο δημοκρατικά από οτιδήποτε άλλο θα μπορούσε ποτέ να εμφανίσει η καπιταλιστική δημοκρατία. Επιπλέον, η κατεύθυνση της Προσωρινής Κυβέρνησης το 1917 δεν ήταν προς μεγαλύτερη ελευθερία για τις εργατικές μάζες, αλλά προς μια εδραιωμένη απολυταρχία.
Η πρώτη Προσωρινή Κυβέρνηση έβαλε στην εξουσία τους αστούς φιλελεύθερους καντέ. Αν οι εργαζόμενοι άνθρωποι ήθελαν τον φιλελευθερισμό, αυτή η κυβέρνηση θα είχε παραμείνει σταθερή. Αλλά οι φιλελεύθεροι δεν μπορούσαν να δώσουν στους εργαζόμενους αυτό που ήθελαν, δηλαδή να βάλουν τέλος στον πόλεμο, να δώσουν γη στους αγρότες, ελευθερία για τις καταπιεσμένες εθνότητες και τροφή στις πόλεις. Όλα αυτά συνοψίστηκαν στο μπολσεβίκικο σύνθημα «Ειρήνη, Γη και Ψωμί!».
Λόγω της αδυναμίας της να αντιμετωπίσει την κρίση στην κοινωνία, αυτή η κυβέρνηση κατέρρευσε και αντικαταστάθηκε από μια κυβέρνηση συνασπισμού μεταξύ ρεφορμιστών σοσιαλιστών και αστών φιλελεύθερων. Με τη σειρά τους, οι αστοί φιλελεύθεροι απαξιώθηκαν και αντικαταστάθηκαν από μια κυβέρνηση αποτελούμενη σχεδόν εξολοκλήρου από ρεφορμιστές σοσιαλιστές από τα Σοβιέτ, με επικεφαλής τον Κερένσκι. Οι ρεφορμιστές έκαναν ό,τι περνούσε από το χέρι τους για να μην «σπάσουν» από...
Μύθοι για τον Λένιν: Ο Λένιν ήταν «Γερμανός πράκτορας»;
Η προκλητικά παράλογη συκοφαντία ότι ο Λένιν ήταν πληρωμένος πράκτορας της γερμανικής κυβέρνησης έχει τις ρίζες της στις συκοφαντίες των αντιπάλων της Ρωσικής Επανάστασης το 1917. Μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, αυτός ο μύθος εφευρέθηκε για άλλη μια φορά για να φαίνεται ότι ήταν μια μυστική χρηματοδότηση και όχι η υποστήριξη των μαζών η αιτία έφερε τους μπολσεβίκους στην εξουσία.
Αυτό το βλακώδες ψέμα επινοήθηκε από την τσαρική μυστική αστυνομία για να δυσφημήσει τους μπολσεβίκους, και αργότερα επαναλήφθηκε και ενισχύθηκε από Ρώσους αντιδραστικούς για να ασκήσουν διώξεις στους μπολσεβίκους το 1917. Την πρόσφατη περίοδο μάλιστα, αναβίωσε από αδίστακτους «ιστορικούς» όπως ο Ντιμίτρι Βολκογκόνοφ, οι οποίοι δεν προσπαθούν να κρύψουν το μίσος τους για τον Λένιν, τον Τρότσκι και γενικά για τους επαναστάτες.
Στο βιβλίο του για τον Λένιν, ο Βολκογκόνοφ αναβίωσε όλα τα παλιά ψέματα περί του «Γερμανού πράκτορα» Λένιν που είχαν απαντηθεί εδώ και πολύ καιρό. Εκτός από τους παλιούς συκοφάντες, παραθέτει από μερικούς νέους, οι οποίοι, μετά από προσεκτικότερη εξέταση, φαίνονται να είναι απλοί αντιγραφείς των παλιών ψεμάτων. Ένας «Ρώσος ιστορικός», κάποιος Σ.Π. Μελγκούνοφ, είναι η πρώτη «αυθεντία» που ανέφερε ο Βολκογκόνοφ. Διαβεβαιώνει τον αναγνώστη ότι πρέπει να αναζητήσει κανείς «το κλειδί του γερμανικού χρυσού στην τσέπη του...
Podcast: Μύθοι για τον Λένιν, μέρος 1ο
Ακούστε στο ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ Podcast: Μύθοι και διαστρεβλώσεις για τις ιδέες και το έργο του μεγάλου επαναστάτη Β. Ι. Λένιν. Ομιλητής: Ηλίας Κυρούσης.
Ακούστε αυτό το επεισόδιο στην πλατφόρμα Spotify εδώ και εδώ, στην πλατφόρμα Google Podcasts εδώ και στην πλατφόρμα Apple Podcasts εδώ.
Μύθοι για τον Λένιν: Ήταν η Οκτωβριανή Επανάσταση ένα «πραξικόπημα» και ο Λένιν «αρχι-πραξικοπηματίας»;
Ο μύθος ότι η Οκτωβριανή Επανάσταση ήταν ένα «πραξικόπημα» χρησιμοποιείται συχνά για να κρύψει την υποστήριξη που είχαν κερδίσει ο Λένιν και οι μπολσεβίκοι στις τάξεις των μαζών εκείνη την εποχή. Οι μπολσεβίκοι δεν θα μπορούσαν ποτέ να πάρουν και να κρατήσουν την εξουσία το 1917 χωρίς την ενεργή συμμετοχή των μαζών.
Η επανάσταση εξελίχθηκε σε διάστημα εννέα μηνών, κατά τους οποίους το Μπολσεβίκικο Κόμμα, χρησιμοποιώντας τα πιο δημοκρατικά μέσα, κέρδισε την αποφασιστική πλειονότητα των εργατών και των φτωχών αγροτών. Δεν υπήρχε περίπτωση οι μπολσεβίκοι να διατηρήσουν την εξουσία, χωρίς την υποστήριξη της συντριπτικής πλειονότητας της κοινωνίας. Σε κάθε στάδιο της επανάστασης, η ενεργή παρέμβαση των μαζών έπαιξε τον καθοριστικό ρόλο. Η άρχουσα τάξη και οι πολιτικοί και στρατιωτικοί της εκπρόσωποι συμμετείχαν σε συνεχείς συνωμοσίες κατά της επανάστασης, συμπεριλαμβανομένης της ένοπλης ανταρσίας του στρατηγού Κορνίλοφ η οποία στόχευε στην εγκαθίδρυση μιας στρατιωτικής δικτατορίας, αλλά αποδείχθηκαν ανίσχυροι.
Το γεγονός ότι οι εργατικές και φτωχές λαϊκές μάζες υποστήριζαν τους μπολσεβίκους ήταν και είναι παραδεκτό από όλους, συμπεριλαμβανομένων των πιο ένθερμων εχθρών της επανάστασης. Φυσικά, το απέδιδαν στη «δημαγωγία», στην ανωριμότητα των εργατών και των αγροτών, στην υποτιθέμενη άγνοιά τους και σε όλα τα υπόλοιπα επιχειρήματα που ουσιαστικά στρέφονται κατά της ίδιας της έννοιας...