Θεωρία - Ιστορία - Σελίδα 12

Ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν, στο γνωστό του διάγγελμα στο ρωσικό έθνος στις 21 Φεβρουαρίου του 2022, υποστήριξε ότι «η Ουκρανία δημιουργήθηκε από τον Λένιν». Η αλήθεια είναι ότι η Οκτωβριανή Επανάσταση είχε τη μεγάλη τιμή της απελευθέρωσης των εθνοτήτων που είχαν καταπιεστεί από την τσαρική Ρωσία, την οποία ο Λένιν αποκάλεσε «φυλακή των εθνών». Παρουσιάζουμε εδώ αυτό το γράμμα του Λένιν, γραμμένο το 1919, το οποίο αναπτύσσει σε λίγες σελίδες τη θέση του μαρξισμού στο ζήτημα των εθνικοτήτων. Ας αφήσουμε τον Λένιν να μιλήσει! Τι γεγονός ότι το πρόγραμμα των μπολσεβίκων περιελάμβανε το δικαίωμα των εθνών στην αυτοδιάθεση, επέτρεψε τη νίκη της Οκτωβριανής Επανάστασης και αργότερα τη γέννηση της Σοβιετικής Ένωσης, η οποία την εποχή του Λένιν ήταν μια ελεύθερη ένωση εθνοτήτων, απελευθερωμένη από τον ζυγό των Τσάρων. Στην ομιλία του, ο Πούτιν επανέλαβε ότι ο φάρος του είναι η τσαρική αυτοκρατορία, ο μεγαλορωσικός εθνικισμός και η καταπίεση των λαών. Ο δικός μας είναι ο Λένιν και ο μπολσεβικισμός, με τον ασυμβίβαστο αγώνα τους για τον προλεταριακό διεθνισμό και την ενότητα της εργατικής τάξης. ΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΕΡΓΑΤΕΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΑΓΡΟΤΕΣ ΤΗΣ ΟΥΚΡΑΝΙΑΣ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΙΣ ΝΙΚΕΣ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΟΝ ΝΤΕΝΙΚΙΝ Σύντροφοι! Πριν από τέσσερις μήνες, στά τέλη Αύγούστου του 1919, άπ’ άφορμή...

Η επέτειος των 30 χρόνων από την πτώση της ΕΣΣΔ και την παλινόρθωση του καπιταλισμού στην Ουκρανία γιορτάστηκε στο Κίεβο στις 24 Αυγούστου. Σε περίοπτη θέση κατά τη διάρκεια των εορτασμών ήταν οι πρώην Πρόεδροι Γιουσένκο, Κούσμα και Ποροσένκο, οι οποίοι προέδρευσαν κατά την περίοδο της μετάβασης της χώρας στον καπιταλισμό. Αλλά πίσω από τη χαρά κρύβονται τρεις δεκαετίες φτώχειας, ανισότητας και καταστολής. Αυτή είναι η πραγματική ιστορία του καπιταλισμού στην Ουκρανία. Ο σημερινός Πρόεδρος, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, πήρε τη θέση του ολιγάρχη Ποροσένκο το 2019, εν μέρει λόγω του ότι φαινόταν πως αποστασιοποιείται από την πατριωτική υστερία του τελευταίου. Όμως, η ομιλία του Ζελένσκι για την Ημέρα της Ανεξαρτησίας ήταν γεμάτη με τον φασαριόζικο σωβινισμό του Ποροσένκο, με τον Πρόεδρο να επικαλείται τη μεγάλη εθνική κληρονομιά της Ουκρανίας: «Η Ορθοδοξία ξεκίνησε εδώ, η Παλαιά Σλαβική γλώσσα ξεκίνησε εδώ… Είμαστε απόγονοι της ένδοξης δυναστείας των Ρως του Κιέβου… Είμαστε απόγονοι μιας ισχυρής χώρας που ήταν το κέντρο της Ευρώπης». Και ούτω καθεξής. Στο μεγαλύτερο μέρος της ομιλίας του, ο Ζελένσκι μίλησε για όλα τα «κατορθώματα» του νεαρού ουκρανικού κράτους, κυρίως στα χρόνια κατά τα οποία το κόμμα του ήταν στην κυβέρνηση. Το πιο εντυπωσιακό πράγμα σε αυτή την ομιλία ήταν η απόσταση που...

Καθώς οι βόμβες και οι πύραυλοι πέφτουν στις πόλεις της Ουκρανίας, οι εργαζόμενοι σε όλο τον κόσμο είναι φυσικά αποτροπιασμένοι με τον θάνατο και την καταστροφή που προκλήθηκε από τη ρωσική εισβολή. Ωστόσο, ο ρόλος που έπαιξε η ιμπεριαλιστική Δύση σε αυτή τη σύγκρουση δεν εξηγείται ποτέ. Αν το σκεφτούμε για λίγο, είναι σαφές ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν είναι απλώς ένας πόλεμος μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας, αλλά ένας πόλεμος «δια αντιπροσώπων» μεταξύ των δυτικών συμμάχων και της Ρωσίας. Δεν υπάρχει αμφιβολία με ποιανού πλευρά βρίσκεται η Δύση. Τα τελευταία χρόνια, ο ουκρανικός στρατός οπλίζεται και εκπαιδεύεται από χώρες του ΝΑΤΟ. Σήμερα, η πολεμική δράση της Ουκρανίας χρηματοδοτείται από την ΕΕ και τις ΗΠΑ. Στέλνουν και όπλα και χρήματα με πρωτοφανή τρόπο. Η Γερμανία έσπασε τον μακροχρόνιο κανόνα της να μην στέλνει όπλα. Η Βουλή των Αντιπροσώπων του Ηνωμένου Βασιλείου μόλις ενέκρινε 13 δισεκατομμύρια δολάρια για την Ουκρανία και ούτω καθεξής. Θα μπορούσαμε να ρωτήσουμε: πού ήταν αυτά τα χρήματα όταν η Ουκρανία βρισκόταν στη μέση μιας καταστροφικής οικονομικής κρίσης; Τώρα που είναι σε πόλεμο, θεωρούνται ξεκάθαρα ως εύλογα έξοδα. Όταν οι μάζες των Ουκρανών αντιμετώπιζαν τη φτώχεια και την εξαθλίωση, αυτό δεν ίσχυε και τόσο πολύ. Το γεγονός ότι οι...

Το χτίσιμο του Σοσιαλισμού σημαίνει απελευθέρωση της γυναίκας και προστασία της μητρότητας (1925) Το άρθρο αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ζα Νονγϊ Βγΐ» τον Δεκέμβρη του 1925. Ο πιο ακριβής τρόπος για να μετρήσουμε την πρόοδο μας είναι τα πρακτικά μέτρα που παίρνουμε για την βελτίωση της θέσης της μάνας και του παιδιού. Τούτος ο δείκτης είναι πολύ α­ξιόπιστος, δεν ξεγελάει. Αμέσως δείχνει και τις υλικές επιτυχίες και τις πολιτιστικές επιτεύξεις στην ευρεία έννοια. Η ιστορική πείρα δείχνει ό­τι ακόμη και το προλεταριάτο, που ήδη πολε­μάει με τους δυνάστες του, κάθε άλλο παρά πρόθυμο είναι να επιστήσει την αναγκαία προ­σοχή στην τυραννισμένη θέση της γυναίκας σαν νοικοκυράς, μάνας και συζύγου. Τέτοια εί­ναι η τρομερή δύναμη της συνήθειας στην οι­κογενειακή σκλαβιά της γυναίκας! Δεν υπάρχει λόγος ούτε καν να μιλήσουμε για τον αγροτόκοσμο. Το βάρος κι η απελπιστική μοίρα της χωρικής, κι όχι μόνο της προερχόμενης από τις φτωχές αλλά ακόμη κι από τις μεσαίες οικογέ­νειες, δεν μπορεί πιθανόν να συγκριθεί σήμερα ούτε και με τα χειρότερα καταναγκαστικά έρ­γα. Όχι ξεκούραση, όχι διακοπές, όχι αχτίδα ελπίδας. Η επανάστασή μας βαθμηδόν μόνο ε­κτείνεται μέχρι τα οικογενειακά θεμέλια, κυ­ρίως στις πόλεις, προς το παρόν, στις βιομηχα­νικές περιοχές και μόνο πολύ αργά διεισδύει στην επαρχία. Και...

  Σημείωση της «Ε»: Η παρακάτω κριτική εκφράζει πλήρως μόνο τις απόψεις του υπογράφοντα και όχι της συντακτικής επιτροπής της ιστοσελίδας μας. Παρότι συμφωνούμε με τον σ. Χρήστο Κεφαλή στα βασικότερα σημεία της κριτικής που ασκεί στο εν λόγω σύγγραμμα, οφείλουμε να σημειώσουμε τη διαφωνία μας με ορισμένες απόψεις του και κύρια στο ζήτημα της στάσης του Λέον Τρότσκι έναντι των Λαϊκών Μετώπων. Για το περί φασισμού σύγγραμμα του Βασίλη Λιόση Ή πώς, απαξιώνοντας το μαρξισμό, απαξιώνει κανείς τον εαυτό του Η ιστορία του κομμουνιστικού κινήματος γνωρίζει όχι λίγες περιπτώσεις μαρξιστών οι οποίοι, προσπαθώντας να αποδείξουν την ανωτερότητά τους απέναντι σε όλους τους άλλους, πρότερους και συγχρόνους τους μαρξιστές, περιφρονούσαν και διέσυραν τις παραδόσεις του μαρξισμού. Οι σταλινικοί δογματιστές ήταν αναμφίβολα η πιο αντιπροσωπευτική ανάμεσά τους, με τη συκοφάντηση των κορυφαίων μαρξιστών της μετά τον Λένιν περιόδου, Τρότσκι, Μπουχάριν, Λούκατς, κ.ά., ως οπορτουνιστών ή ακόμη και προδοτών· μια παράδοση που συνέχισε επάξια στις μέρες μας ο νεοσταλινισμός, όπως εκφράστηκε μετά το 1990 από την ηγεσία του ΚΚΕ. Υπήρχαν, βέβαια, πολλοί ακόμη τέτοιοι φαντασμένοι, ιδιαίτερα στη μικροαστική, καθηγητική διανόηση. Το αποτέλεσμα για όσους υιοθετούσαν μια τέτοια στάση ήταν αδιάλειπτα να καταδικάζουν τον εαυτό τους στη γύμνια, την κατάπτωση και την ασημαντότητα. Η ύβρις ακολουθούνταν...

Αυτός ο μήνας σηματοδοτεί την 30η επέτειο από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Το πιο ισχυρό παραμορφωμένο εργατικό κράτος κατέρρεε στα Τάρταρα καθώς οι υποτιθέμενοι κομμουνιστές λεηλατούσαν το κράτος και τα περιουσιακά του στοιχεία, επευφημούμενοι από τους ιμπεριαλιστές της Δύσης. Το άσχημο πρόσωπο του καπιταλισμού ξεπρόβαλε και οι εργάτες της Σοβιετικής Ένωσης έπρεπε να πληρώσουν το τίμημα. Η φύση της Σοβιετικής Ένωσης Η Ρωσική Επανάσταση του 1917 ήταν το μεγαλύτερο γεγονός στην ανθρώπινη ιστορία. Για πρώτη φορά στην ιστορία, οι καταπιεσμένοι δεν ξεσηκώθηκαν απλώς, αλλά ξεσηκώθηκαν, πήραν την εξουσία και τη διατήρησαν. Ακόμη και οι συνδυασμένες δυνάμεις όλων των ιμπεριαλιστικών εθνών του κόσμου δεν κατάφεραν να ξεθεμελιώσουν το νέο εργατικό κράτος. Η Ρωσική Επανάσταση προοριζόταν ως η αρχή της παγκόσμιας επανάστασης, αλλά για λόγους που δεν μπορούμε να αναφέρουμε εδώ, αυτό δεν συνέβη. Η νίκη στον εμφύλιο πόλεμο είχε βαρύ κόστος. Η Ρωσία δεν ήταν ποτέ πλούσιο έθνος, αλλά μετά από έναν παγκόσμιο πόλεμο και έναν εμφύλιο πόλεμο, τόσο η βιομηχανία όσο και η γεωργία βρέθηκαν σε «ελεύθερη πτώση». Η απομόνωση της επανάστασης σε αυτή την κατάσταση οικονομικής οπισθοδρόμησης έθεσε τα θεμέλια για την άνοδο της γραφειοκρατίας. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1920, το εργατικό κράτος είχε εκφυλιστεί σε αυτό που ο Τρότσκι...

Μια ενδιαφέρουσα έκδοση, αφιερωμένη στον κορυφαίο Ρώσο και σοβιετικό θεατρικό σκηνοθέτη Βσέβολοντ Μέγερχολντ, κυκλοφόρησε μόλις από τις Εκδόσεις Τόπος, στη σειρά «Μαρξιστές/ριζοσπάστες κλασικοί». Η έκδοση περιλαμβάνει τα πιο σημαντικά κείμενα του Μέγερχολντ, μεταφρασμένα από τη θεατρολόγο, συνεργάτιδα της ομάδας «Σημείο Μηδέν», Μαρία Σικιτάνο, η οποία έγραψε επίσης ένα εκτενές εισαγωγικό δοκίμιο για τη συλλογή. Προλογίζεται από τον ιδρυτή της ομάδας Σάββα Στρούμπο. Το έργο του Μέγερχολντ δεν παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό. Το 1982 είχε κυκλοφορήσει από τις Εκδόσεις Ιθάκη η συλλογή, Β.Ε. Μεγιερχόλντ, Κείμενα για το Θέατρο (πρώτος τόμος 1891-1917), με τα κείμενα του σκηνοθέτη από την αναφερόμενη περίοδο, σε μετάφραση και επιμέλεια του Αντώνη Βογιάζου, που υπέγραφε και μια σχετικά συνοπτική αλλά κατατοπιστική εισαγωγή. Δυστυχώς, το εγχείρημα δεν είχε συνέχεια, με συνέπεια το μετά το 1917 μέρος του έργου του Μέγερχολντ να παραμένει αμετάφραστο στα ελληνικά, προσιτό βασικά μόνο από την αγγλική αντίστοιχη έκδοση (1). Η έκδοση του Τόπου έρχεται να καλύψει το κενό, παρουσιάζοντας το μεγαλύτερο μέρος των μετά το 1917, πιο ώριμων και σημαντικών γραπτών του Μέγερχολντ, καθώς και μερικά επιλεγμένα, αντιπροσωπευτικά κείμενα της προ του 1917 περιόδου σε νέες μεταφράσεις. Έχει έτσι το προτέρημα να καλύπτει όλη τη δημιουργική δραστηριότητα του μεγάλου σκηνοθέτη, και...

Ακούστε στο ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ Podcast. Πως φτάσαμε στην εξέγερση του Πολυτεχνείου το Νοέμβρη του 1973. Οι βασικοί «σταθμοί» που προετοίμασαν την εξέγερση και οι αιτίες τους. Το χρονικό της εξέγερσης και τα πραγματικά γεγονότα. Η πολιτική σημασία και οι συνέπειες του Πολυτεχνείου. Ομιλητής ο Σταμάτης Καραγιαννόπουλος. Ακούστε εδώ και εδώ

Ο Λένιν ήταν πεπεισμένος ότι ο χρόνος ήταν ώριμος και ότι οποιαδήποτε καθυστέρηση θα μπορούσε να αποδειχθεί μοιραία. Αλλά όλοι οι άλλοι ηγέτες του κόμματος δεν βρίσκονταν στο ίδιο μήκος κύματος. Η ανώτατη ηγεσία του κόμματος ήταν ακόμη βαθιά επηρεασμένη από την ήττα του Ιουλίου και έκλινε προς την υπερβολική προσοχή. Ο Ζηνόβιεφ, ο οποίος μέχρι τότε ακολουθούσε πάντα τη γραμμή του Λένιν, είχε κλονιστεί και πλέον είχε γαντζωθεί στον Κάμενεφ, ο οποίος, ως συνήθως, πήρε το δρόμο της «μετριοπάθειας». Από τις αρχές Σεπτεμβρίου ο Λένιν βομβάρδιζε την Κεντρική Επιτροπή με επιστολές, απαιτώντας επίμονα να αρχίσει να οργανώνει την εξέγερση. Σε επιστολή του προς την Κεντρική Επιτροπή της 12ης – 14ης (25ης-27ης) Σεπτεμβρίου, άρχιζε με τα λόγια: «Οι μπολσεβίκοι, που έχουν αποκτήσει την πλειοψηφία στα Σοβιέτ των Αντιπροσώπων των Εργατών και των Στρατιωτών των δύο πρωτευουσών μπορούν και πρέπει να πάρουν την κρατική εξουσία στα χέρια τους»291. Η επιστολή του Λένιν έπεσε σαν βόμβα. Η Κεντρική Επιτροπή ήταν τόσο κατάπληκτη από το περιεχόμενο και το ύφος της, που τελικά αποφάσισε να την καταστρέψει, όπως ο Μπουχάριν αργότερα θυμάται: «Όταν μπήκα, ο Μιλιούτιν ήρθε ξαφνικά να με συναντήσει και είπε: “Ξέρετε, σύντροφε Μπουχάριν, έχουμε λάβει εδώ μια μικρή επιστολή”. Η επιστολή διαβάστηκε. Όλοι μείναμε...

Jürgen Kocka - Ιστορία του καπιταλισμού Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2021 Μετάφραση: Μαρία Τοπάλη Η μονογραφία του Jürgen Kocka, Ιστορία του καπιταλισμού, είναι το πρώτο βιβλίο του Γερμανού ιστορικού που εκδίδεται στα ελληνικά. Έχει προηγηθεί το κείμενό του, Το ευρωπαϊκό πρότυπο και η γερμανική περίπτωση, στο συλλογικό τόμο Αναζητήσεις της νεότερης γερμανόφωνης ιστοριογραφίας (εκδόσεις του Εταιρείας Μελέτης Νέου Ελληνισμού και του περιοδικού Μνήμων). Ο Kocka, συνεκδότης του έγκυρου γερμανικού ιστορικού περιοδικού Ιστορία και κοινωνία, είναι εκ των θεμελιωτών του ρεύματος της μεταπολεμικής νέας γερμανικής κοινωνικής ιστορίας, με την οποία το ελληνικό αναγνωστικό κοινό μάλλον δεν έχει μεγάλη εξοικείωση συγκριτικά με την αγγλόφωνη και γαλλόφωνη ιστοριογραφία που έχει τύχει πλατύτερης εκδοτικής δεξίωσης. Ευτυχής λοιπόν η έκδοση του εν λόγω έργου στα ελληνικά, τόσο για τη γνωριμία με το έργο ενός σημαντικού σύγχρονου Ευρωπαίου ιστορικού, (που πολιτικά ανήκει στο σοσιαλδημοκρατικό ρεύμα) όσο και για μια περιεκτική εισαγωγή στην ιστορία του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής . Ο συγγραφέας επιχειρεί αρχικά μια γενεαλογία της χρήσης του όρου καπιταλισμός, επισημαίνοντας ότι ο όρος επανήλθε δυναμικά στο δημόσιο λόγο, είτε αυστηρά επιστημονικό, είτε στο λόγο της πολιτικής διαπάλης, μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008. Ο όρος καθιερώνεται στα αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα κι εξαρχής είναι...