Ο ειδικευμένος στην διαστρέβλωση των ιδεών του μπολσεβίκου επαναστάτη Λέον Τρότσκι, υπεύθυνος της Ιδεολογικής Επιτροπής της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, Κύριλλος Παπασταύρου «ξαναχτύπησε» στον Κυριακάτικο Ριζοσπάστη της 1ης Μαρτίου. Όπως κάθε φορά που αυτός ο δήθεν θεωρητικός του μαρξισμού καταπιάνεται με τις ιδέες του Τρότσκι (βλέπε επίσης σχετικό άρθρο του στην ΚΟΜΕΠ του Δεκεμβρίου 2006), έτσι και σε αυτή την περίπτωση, από το «ιδεολογικό» του έργο, ζημιωμένη βγαίνει η ιστορική αλήθεια και η αξιοπιστία της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ, του πιο ιστορικού κόμματος του ελληνικού προλεταριάτου.
Ας δούμε λοιπόν τα καινούρια του κατορθώματα. Σε άρθρο του, με τίτλο «Για την αντιπαράθεση με τα οπορτουνιστικά ρεύματα στο ΚΚ της ΕΣΣΔ τις δεκαετίες 1920 και 1930», ο Παπασταύρου γράφει: «Τόσο ο Τρότσκι όσο και διάφοροι πολιτικοί απόγονοί του υποστήριζαν και υποστηρίζουν πως η Ρωσία δεν είχε τις προϋποθέσεις για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση, αν δε στηριζόταν στη σοσιαλιστική επανάσταση στη Δύση, στην οποία όμως ηττήθηκαν οι επαναστάσεις (Γερμανία, Ουγγαρία κλπ.) και σταδιακά υποχώρησε το επαναστατικό ρεύμα μετά το 1922 – 1923. Υποστήριζαν και υποστηρίζουν ότι η “θεωρία” της δυνατότητας νίκης του “σοσιαλισμού σε μια χώρα” ήταν “σταλινική” εφεύρεση και δεν έχει σχέση με τη μαρξιστική-λενινιστική αντίληψη».
Εδώ, ο υπεύθυνος της Ιδεολογικής επιτροπής του ΚΚΕ, στην πραγματικότητα, επιτίθεται όχι «στον Τρότσκι και τους απογόνους του», αλλά στον ίδιο τον μπολσεβικισμό-λενινισμό. Γιατί όχι μόνο ο Τρότσκι, αλλά το σύνολο της ηγεσίας του ΚΚΣΕ, προεξάρχοντος του Λένιν, πριν από τα μέσα της δεκαετίας του 1920, όταν ο Στάλιν μαζί με τον Μπουχάριν διατύπωσαν την αντι-μαρξιστική ιδέα της οικοδόμησης του σοσιαλισμού σε μια χώρα, συνέδεε άρρηκτα την υπόθεση της νίκης του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ με την έκβαση της παγκόσμιας επανάστασης. Η πεποίθηση ότι η οριστική νίκη του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ προϋπέθετε τη νίκη της διεθνούς επανάστασης δεν ήταν μια «τροτσκιστική» εφεύρεση, αλλά μια θεμελιώδης θέση του λενινισμού. Σε αυτό το άρθρο, θα παραθέσουμε πολύ λίγα μόνο από τα εκατοντάδες αποσπάσματα ομιλιών, γραπτών και κομματικών ντοκουμέντων, που αποδεικνύουν ότι ο Παπασταύρου, σαν γνήσιος κληρονόμος της σταλινικής σχολής παραποίησης, ψεύδεται ασύστολα. Οι υπογραμμίσεις με έντονα γράμματα στα αποσπάσματα που παραθέτουμε είναι δικές μας.
Ο Λένιν διαψεύδει τον Παπασταύρου
Ξεκινάμε από τον Λένιν. Εγκαταλείποντας την Ελβετία ύστερα από την επανάσταση του Φλεβάρη του 1917, ο Λένιν απευθύνθηκε μ΄ ένα γράμμα του στους Ελβετούς εργάτες, όπου τους εξηγούσε μεταξύ άλλων τα εξής: «Η Ρωσία είναι μια αγροτική χώρα, μια από τις πιο καθυστερημένες χώρες της Ευρώπης. Ο σοσιαλισμός δεν μπορεί να θριαμβεύσει εκεί απευθείας. Ο αγροτικός όμως χαρακτήρας της χώρας, παίρνοντας υπόψη τα τεράστια αγροκτήματα που έχουν διατηρηθεί από τους ευγενείς, τους γαιοκτήμονες, μπορεί, αν βασιστούμε στην πείρα του 1905, να δώσει στην αστική και δημοκρατική επανάσταση της Ρωσίας μια τεράστια έκταση. Μπορεί να κάνει την επανάστασή μας πρόλογο της παγκόσμιας σοσιαλιστικής επανάστασης, αποτελώντας ένα στάδιο που θα οδηγήσει σ’ αυτήν… Το ρωσικό προλεταριάτο δεν μπορεί με τις δικές του μόνο δυνάμεις να ολοκληρώσει νικηφόρα τη σοσιαλιστική επανάσταση. Μα μπορεί να δώσει στην επανάσταση μια τέτοια έκταση, ώστε να δημιουργήσει τις καλύτερες συνθήκες για τη σοσιαλιστική επανάσταση, αυτό θα την αρχίσει, κατά κάποιο τρόπο. Μπορεί να κάνει την κατάσταση πιο ευνοϊκή, για να μπει σε αποφασιστικές μάχες ο βασικός, ο πιο σίγουρος συνεργάτης του, το ευρωπαϊκό και το αμερικανικό σοσιαλιστικό προλεταριάτο». (Λένιν: «Άπαντα», ρωσική έκδοση, Τομ. 14ος, μέρος 2ο, σελ. 407-408, παρατίθεται στο βιβλίο του Τρότσκι «Η 3η Διεθνής μετά τον Λένιν», εκδόσεις «Αλλαγή»).
Στις 7 Μάρτη του 1918, ο Λένιν έλεγε, με αφορμή την ειρήνη του Μπρέστ-Λιτόφσκ: «Αυτό είναι ένα μάθημα, γιατί είναι απόλυτο πως χωρίς τη γερμανική επανάσταση θα συντριβούμε». (Λένιν, «Άπαντα», Τόμος 15ος, σελ. 132 παρατίθεται στο βιβλίο του Τρότσκι «Η 3η Διεθνής μετά τον Λένιν», εκδόσεις «Αλλαγή»). Μια βδομάδα αργότερα σημείωνε: «Ο παγκόσμιος ιμπεριαλισμός και δίπλα του η θριαμβευτική πορεία της σοσιαλιστικής επανάστασης δεν μπορούν να συνυπάρχουν». (Λένιν, «Άπαντα», Τόμος. 15ος, σελ. 175, από το ίδιο).
Μερικές βδομάδες αργότερα, ο Λένιν έλεγε πάλι: «Το γεγονός ότι είμαστε καθυστερημένοι μας έσπρωξε μπροστά. Αν δεν ξέρουμε να κρατήσουμε μέχρι τη στιγμή που θα συναντήσουμε το δυναμικό στήριγμα των εξεγερμένων εργατών των άλλων χωρών, θα συντριβούμε» (Λένιν, «Άπαντα», Τόμος 15ος, σελ. 187, από το ίδιο).
Το Νοέμβριο του 1918, ο Λένιν έγραφε: «Τα γεγονότα της ιστορίας έχουν αποδείξει σ’ εκείνους τους Ρώσους πατριώτες, που δε θέλουν να ακούν για τίποτε άλλο παρά για τα άμεσα συμφέροντα της χώρας, ότι η μετατροπή της Ρωσικής Επανάστασής μας σε σοσιαλιστική επανάσταση, δεν ήταν μια περιπέτεια, αλλά μια αναγκαιότητα, καθώς δεν υπήρχε άλλη επιλογή· ο αγγλο-γαλλικός και ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός αναπόφευκτα θα στραγγαλίσουν την ανεξαρτησία και την ελευθερία της Ρωσίας, αν δε θριαμβεύσει η παγκόσμια σοσιαλιστική επανάσταση, ο παγκόσμιος μπολσεβικισμός». (παρατίθεται από το βρετανικής έκδοσης «Lenin Collected Works» στο βιβλίο «Λένιν και Τρότσκι: Τι πραγματικά υποστήριζαν», Άλαν Γουντς – Τεντ Γκραντ, εκδόσεις «Μαρξιστική Φωνή» 2008).
Το Μάρτη του 1919, ο Λένιν επαναλαμβάνει για άλλη μια φορά: «Ζούμε όχι μονάχα σε ένα κράτος, μα σ’ ένα σύστημα κρατών. Δεν μπορεί κανείς να διανοηθεί ότι μια Σοβιετική Δημοκρατία υπάρχει για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα δίπλα στα ιμπεριαλιστικά κράτη. Στο τέλος του λογαριασμού ο ένας από τους δύο θα νικήσει». (Λένιν, «Άπαντα», Τόμος 16ος, σελ. 102, από το ίδιο).
Στις 5 του Ιούλη 1921, ο Λένιν δήλωσε ανοιχτά στο 3ο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς: «Για μας ήταν ξεκάθαρο πως χωρίς την υποστήριξη της παγκόσμιας διεθνιστικής επανάστασης ο θρίαμβος της προλεταριακής μας επανάστασης ήταν αδύνατος. Ήδη πριν από την επανάσταση, όπως κι ύστερα απ’ αυτήν, σκεπτόμασταν: στη συνέχεια ή το πολύ-πολύ μέσα σ’ ένα πολύ μικρό χρονικό διάστημα θα εκραγεί η επανάσταση στις καθυστερημένες χώρες και σ’ αυτές που είναι περισσότερο αναπτυγμένες από καπιταλιστική άποψη, ή σε αντίθετη περίπτωση θα συντριβούμε. Αν και είχαμε πλήρη συνείδηση αυτού του γεγονότος, κάναμε το παν, μέσα σ’ οποιεσδήποτε περιστάσεις, για να διατηρήσουμε με κάθε θυσία το σοβιετικό σύστημα, γιατί ξέραμε πως δουλεύουμε όχι μονάχα για τους εαυτούς μας, μα και για την παγκόσμια επανάσταση». (Λένιν, «Άπαντα», Τόμος 18ος, Μέρος Ι, σελ. 321, από το ίδιο).
Τέλος, σε κείμενό του, με τίτλο «Η τέταρτη επέτειος της Οκτωβριανής Επανάστασης», ο Λένιν σημείωνε: «Το γεγονός όμως παραμένει γεγονός: για πρώτη φορά μέσα σε εκατοντάδες και χιλιάδες χρόνια η υπόσχεση των δούλων «να απαντήσουν» στον πόλεμο που γίνεται ανάμεσα στους δουλοκτήτες με την επανάστασή τους ενάντια σε όλους και τους κάθε λογής δουλοκτήτες, εκπληρώθηκε ως το τέλος – και εκπληρώνεται παρ’ όλες τις δυσκολίες. Εμείς αρχίσαμε αυτό το έργο. Πότε ακριβώς, σε πόσο χρονικό διάστημα, οι προλετάριοι ποιανού έθνους θα αποτελειώσουν το έργο αυτό δεν είναι το ουσιαστικό ζήτημα. Το ουσιαστικό είναι ότι ο πάγος έσπασε, ότι ο δρόμος άνοιξε, ότι ο δρόμος χαράχτηκε…» (Άπαντα του Λένιν, τ. 44, σελ.144-152).
Σε όλα αυτά τα αποσπάσματα, βλέπουμε ότι η αντίληψη του Λένιν για την επανάσταση είναι γνήσια διεθνιστική και δεν έχει τίποτα το κοινό με τη στενοκέφαλη και συντηρητική σταλινική ουτοπία της εθνικής οικοδόμησης του σοσιαλισμού.
Επίσημα ντοκουμέντα του Μπολσεβίκικου Κόμματος: άλλο ένα «χαστούκι»
Η πεποίθηση για το ανέφικτο της οικοδόμησης του σοσιαλισμού χωρίς τη νίκη της διεθνούς επανάστασης εκφράστηκε μέσα σε αδιαμφισβήτητα κομματικά ντοκουμέντα του Μπολσεβίκικου Κόμματος την εποχή του Λένιν. Εδώ, με τον πιο επίσημο τρόπο, βλέπουμε τις απόψεις όχι μιας ηγετικής προσωπικότητας του μπολσεβικισμού, αλλά της ίδιας της συλλογικής έκφρασης του κόμματος που θεωρεί τη νίκη του σοσιαλισμού σαν ένα διεθνές ζήτημα.
Έτσι, στην περίφημη «Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Εργαζόμενου και Εκμεταλλευόμενου Λαού» του Λένιν – που τέθηκε από το Σοβιέτ των Επιτρόπων του Λαού στην έγκριση της Συντακτικής Συνέλευσης στη διάρκεια των λίγων ωρών της ζωής της – το «θεμελιακό καθήκον» του νέου καθεστώτος προσδιοριζόταν με τον ακόλουθο τρόπο: «Η εγκαθίδρυση μιας σοσιαλιστικής οργάνωσης της κοινωνίας και η νίκη του σοσιαλισμού σε όλες τις χώρες». (πηγή ««Λένιν και Τρότσκι: Τι πραγματικά υποστήριζαν», Άλαν Γουντς – Τεντ Γκραντ, εκδόσεις «Μαρξιστική Φωνή» 2008)
Επίσης, το 1921, η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΣΕ, με επικεφαλής τον Λένιν, ενέκρινε το Πρόγραμμα της Κομμουνιστικής Νεολαίας, του οποίου η 4η παράγραφος αναφέρει: «Η κρατική εξουσία στην ΕΣΣΔ βρίσκεται ήδη στα χέρια της εργατικής τάξης. Ύστερα από τρία χρόνια ηρωικής πάλης ενάντια στο παγκόσμιο κεφάλαιο, το προλεταριάτο διατήρησε και δυνάμωσε τη σοβιετική εξουσία του. Αν και η Ρωσία διαθέτει τεράστια φυσικά πλούτη, είναι ωστόσο, από βιομηχανική άποψη, μια καθυστερημένη χώρα, όπου υπερέχει ο μικροαστικός πληθυσμός. Αυτή δεν μπορεί να φτάσει στο σοσιαλισμό παρά διαμέσου της παγκόσμιας προλεταριακής επανάστασης. Έχουμε μπει στην περίοδο ανάπτυξης αυτής της επανάστασης».
Αν δεχόμασταν το σκεπτικό του υπεύθυνου της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ, αυτά τα επίσημα ντοκουμέντα του Μπολσεβίκικου Κόμματος και οι ιδέες του Λένιν που παραθέσαμε θα πρέπει να χαρακτηριστούν «τροτσκιστικός οπορτουνισμός». Όμως, με δεδομένο ότι η έννοια του οπορτουνισμού εμπεριέχει σε περίοπτη θέση την απόκρυψη και διαστρέβλωση των θεμελιωδών ιδεών του μαρξισμού, κάθε νοήμονας κομμουνιστής μπορεί να καταλάβει ότι οπορτουνιστής ήταν ο Στάλιν και όλοι όσοι προσπαθούν να λανσάρουν και σήμερα σαν λενινιστική τη θεωρία του για την εθνική οικοδόμηση του σοσιαλισμού.
Η ΚΔ και το ΚΚΕ της εποχής του Λένιν σε πλήρη αντίθεση με την σταλινική αίρεση
Από την αρχή, ο Λένιν και οι μπολσεβίκοι είδαν τον «Οκτώβρη» σαν το ξεκίνημα της παγκόσμιας επανάστασης. Η ίδια η δημιουργία της Κομμουνιστικής Διεθνούς (ΚΔ), μετά την κατάληψη της εξουσίας, ήταν η υπέρτατη έκφραση της μπολσεβίκικης σύλληψης της επανάστασης όχι σαν ένα εθνικό, αλλά σαν ένα διεθνές φαινόμενο.
Οι αποφάσεις του ιδρυτικού συνεδρίου της ΚΔ της εποχής του Λένιν θεμελιώνονται πάνω στη διεθνιστική θεώρηση της υπόθεσης της νίκης του σοσιαλισμού. Στο Μανιφέστο του 1ου συνεδρίου της ΚΔ (Εκδόσεις «Σοσιαλισμός») αναφέρονται χαρακτηριστικά τα εξής: «Το καθήκον μας είναι να γενικεύσουμε την επαναστατική πείρα της εργατικής τάξης, να απαλλάξουμε το κίνημα από τις προσμίξεις του οπορτουνισμού και του σοσιαλπατριωτισμού, να ενώσουμε τις δυνάμεις των πραγματικά επαναστατικών κομμάτων του παγκόσμιου προλεταριάτου και να επιταχύνουμε τη νίκη της κομμουνιστικής επανάστασης σε όλο τον κόσμο… Το εθνικό κράτος αφού έδωσε ισχυρή ώθηση στην καπιταλιστική εξέλιξη, έγινε πολύ περιορισμένος χώρος για την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων. Αυτό το φαινόμενο έκανε δυσκολότερη την κατάσταση των μικρών κρατών που περικλείονταν ανάμεσα στις, μεγάλες δυνάμεις της Ευρώπης και του κόσμου… Μόνο η προλεταριακή επανάσταση μπορεί να εξασφαλίσει στους μικρούς λαούς ελεύθερη ύπαρξη, γιατί θα απελευθερώσει τις παραγωγικές δυνάμεις όλων των χωρών από τις σφιγμένες τανάλιες των εθνικών κρατών, ενώνοντας τους λαούς σε μια στενή οικονομική συνεργασία σύμφωνα με ένα κοινό οικονομικό σχέδιο… Οι πιο προχωρημένοι εργάτες, συνειδητοποιώντας τον παγκόσμιο χαραχτήρα της υπόθεσης τους, έτειναν, από τα πρώτα βήματα του οργανωμένου σοσιαλιστικού κινήματος, προς μια διεθνή ένωση αυτού του κινήματος».
Τον ίδιο ακριβώς διεθνιστικό και ασυμβίβαστο με τη «θεωρία του σοσιαλισμού σε μια χώρα» πνεύμα βρίσκουμε στο καταληκτικό απόσπασμα της εναρκτήριας ομιλίας του Λένιν στο ιδρυτικό συνέδριο της ΚΔ, που δημοσιεύθηκε μάλιστα την Κυριακή 28 Μάρτη 2004 στο «Ριζοσπάστη»: «…Η αστική τάξη ας εξακολουθεί να διαπράττει θηριωδίες, ας εξοντώνει χιλιάδες εργάτες. Η νίκη είναι δική μας, η νίκη της παγκόσμιας κομμουνιστικής επανάστασης είναι εξασφαλισμένη».
Όμως, τα «χαστούκια» της ιστορικής και πολιτικής αλήθειας στον Παπασταύρου και την αγαπημένη του θεωρία του «σοσιαλισμού σε μια χώρα» δεν σταματούν εδώ. Η οπορτουνιστική αυτή θεωρία, στην ουσία της, είχε καταδικαστεί σαφέστατα, πριν ακόμα διατυπωθεί στην ΕΣΣΔ, κι από το ίδιο το ΚΚΕ με την γνήσια διεθνιστική αντίληψη που διέκρινε την απόφαση προσχώρησής του (ως ΣΕΚΕ ακόμα) στην Κομμουνιστική Διεθνή, τον Απρίλιο του 1920. Διαβάζουμε από τον «Ριζοσπάστη» της 1ης Ιούνη του 2008 τα σχετικά αποσπάσματα από αυτή την απόφαση: «Το Β’ Εθνικόν συνέδριον του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος της Ελλάδος δεχόμενον: α) Οτι η Β’ Διεθνής αποβλέψασα εις την δημιουργίαν “εθνικών σοσιαλισμών”, αναγνωρίσασα την ανάγκην της εθνικής αποκαταστάσεως και μη δυνηθείσα διά τούτο κατά την κρίσιμον στιγμήν της κηρύξεως του πολέμου να κρατήση υψηλά την καθαρώς διεθνιστικήν σημαίαν του σοσιαλισμού, έπαυσε να εμπνέη εμπιστοσύνην εις τα επαναστατικά κόμματα… β) Οτι η παρούσα περίοδος είναι περίοδος μεταβατική, κατά την οποίαν το παγκόσμιον προλεταριάτον πρέπει να ετοιμάζεται διαρκώς διά την κατάληψιν της εξουσίας της οποίας πρώτος σταθμός θα είναι η επιβολή της δικτατορίας του και όχι η αστική δημοκρατία υπό οιανδήποτε μορφήν.. Δίδει εντολήν εις την ΚΕ να εργασθή διά να συνδεθή το Κόμμα στενώτερον με τα σοσιαλιστικά κόμματα της Βαλκανικής που ακολουθούν τη Γ’ Διεθνή διά την προπαρασκευήν κοινού αγώνος των προλεταρίων της Βαλκανικής προς δημιουργίαν της Ομοσπονδιακής σοσιαλιστικής δημοκρατίας των συμβουλίων των εργατών και αγροτών της Βαλκανικής». Όπως εύκολα μπορεί να διακρίνει κανείς, το ΚΚΕ στις θεμελιακές του αποφάσεις καθόλου δεν υιοθετούσε την λογική της οικοδόμησης του σοσιαλισμού σε μια χώρα, κάνοντας λόγο για τον σκοπό της Βαλκανικής Σοσιαλιστικής Ομοσπονδίας.
Κι ο Στάλιν διαψεύδει τον οπαδό του!
Όμως, η πολιτική καταγγελία της θεωρίας του «σοσιαλισμού σε μια χώρα» έχει γίνει από τον ίδιο τον κατοπινό εκφραστή της, τον Ιωσήφ Στάλιν. Το 1924 ο Στάλιν διατύπωσε ως εξής τις απόψεις του Λένιν για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού: «Η ανατροπή της εξουσίας της μπουρζουαζίας σε μια χώρα και η εγκαθίδρυση της εξουσίας του προλεταριάτου, δε σημαίνει και εξασφάλιση της ολοκληρωτικής νίκης του σοσιαλισμού. Μένει ακόμα να εκπληρώσουμε το βασικό καθήκον του σοσιαλισμού: τη σοσιαλιστική οργάνωση της παραγωγής. Μπορεί να λυθεί αυτό το πρόβλημα, μπορεί κανείς να πετύχει την οριστική νίκη του σοσιαλισμού σε μια μόνη χώρα χωρίς τις συνδυασμένες προσπάθειες των προλεταρίων πολλών προχωρημένων χωρών; Όχι, αυτό είναι αδύνατο. Για την ανατροπή της μπουρζουαζίας οι δυνάμεις μιας μόνο χώρας είναι αρκετές, η ιστορία της επανάστασής μας το αποδείχνει. Για τον οριστικό όμως θρίαμβο του σοσιαλισμού, για την οργάνωση της σοσιαλιστικής παραγωγής οι δυνάμεις μιας μόνο χώρας, και μάλιστα μιας χώρας τόσο αγροτικής όσο η Ρωσία, δεν είναι πια αρκετές. Για αυτό το έργο χρειάζονται οι δυνάμεις των προλεταρίων πολλών προχωρημένων χωρών. Αυτά είναι γενικά τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της λενινιστικής θεωρίας της προλεταριακής επανάστασης…» (Ι. Στάλιν, «Για τον Λένιν και το Λενινισμό», Κρατικές εκδόσεις, Μόσχα, 1924, σελ. 40-41, παρατίθεται στο βιβλίο του Τρότσκι «Η 3η Διεθνής μετά τον Λένιν», εκδόσεις «Αλλαγή»).
Ωστόσο, όπως ανέφερε ο Τρότσκι στην κριτική που έκανε στο Σχέδιο Προγράμματος του 6ου συνεδρίου της ΚΔ, «στις επόμενες εκδόσεις του βιβλίου του Στάλιν αυτό το απόσπασμα μετασχηματίστηκε ακριβώς στο αντίθετό του, κι ένα χρόνο αργότερα “τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της λενινιστικής θεωρίας” αποκηρύχτηκαν σαν… τροτσκισμός». Το Νοέμβρη του 1926, ο Στάλιν, εκφράζοντας πλέον απροκάλυπτα το συντηρητισμό της ανερχόμενης γραφειοκρατικής κάστας, διατύπωνε τη θεωρία του «σοσιαλισμού σε μια χώρα»: «Το Κόμμα δεχόταν πάντα σαν αφετηρία πώς ο θρίαμβος του σοσιαλισμού σε μια μόνη χώρα είναι η δυνατότητα οικοδόμησης του σοσιαλισμού σ’ αυτή τη χώρα, και πώς αυτό το καθήκον μπορεί να εκπληρωθεί με τις δυνάμεις μιας μόνο χώρας» (Ιωσήφ Στάλιν στην «Πράβδα», 12-11-26, παρατίθεται στο βιβλίο του Λ. Τρότσκι «Η Τρίτη Διεθνής μετά τον Λένιν» εκδόσεις «Αλλαγή», ο τονισμός δικός μας). Η ξαφνική αλλαγή της θέσης του, πάνω σε αυτό το θεμελιώδες ζήτημα, είναι η πιο τυπική ένδειξη ότι ο Στάλιν ήταν οπορτουνιστής. Ο σύγχρονος Έλληνας μαθητής του όμως, ο Κ. Παπασταύρου, ενώ δεν κουράζεται να κατηγορεί αβάσιμα για οπορτουνισμό τον Τρότσκι, κάνει πως δε γνωρίζει την πραγματική πολιτική διαδρομή του δασκάλου του και κρύβει από τους αγωνιστές του κόμματος την ιστορική αλήθεια. Το γεγονός ότι αυτός ο μεροληπτικός υπέρ του σταλινικού οπορτουνισμού σύντροφος δεν είναι κάποιος γραφικός της συμπαθούς επιτροπής υπέργηρων για την αποκατάσταση του Ιωσήφ Στάλιν, αλλά ο υπεύθυνος για την ιδεολογική εκπαίδευση του ΚΚΕ, είναι πολλαπλά επιζήμιο και δυσφημιστικό για το κόμμα.
Νόμος ανισομερούς ανάπτυξης: διαστρέβλωση του Λένιν «νούμερο 1»
Οι «θεωρητικοί» του σταλινισμού όσο και αν ψαχούλεψαν στα κείμενα του Λένιν, με σκοπό να αντιμετωπίσουν την κριτική της Αριστερής Αντιπολίτευσης στη θεωρία του «σοσιαλισμού σε μια χώρα», δεν κατάφεραν να βρουν κάτι που να υπαινίσσεται έστω την αποδοχή της χοντροκομμένης, σοσιαλπατριωτικής αυτής άποψης του Στάλιν. Για αυτό επιδόθηκαν στις γνωστές σε αυτούς «ταχυδακτυλουργίες». Ο Παπασταύρου, μένοντας πιστός στη σχολή τους, απλά τους αντέγραψε, χρησιμοποιώντας τα ίδια ακριβώς «επιχειρήματα». Στο άρθρο του, λοιπόν, για να μας πείσει ότι τάχα «δεν έχει βάση ο ισχυρισμός περί σταλινικής άποψης σε αντιπαράθεση με τον Λένιν», παραθέτει ένα υποτιθέμενα αποκαλυπτικό απόσπασμα από τον Λένιν: «Η ανάπτυξη του καπιταλισμού συντελείται στον ανώτατο βαθμό ανισόμετρα στις διάφορες χώρες. Κι ούτε μπορεί να γίνει διαφορετικά στις συνθήκες της εμπορευματικής παραγωγής. Από εδώ βγαίνει το αδιαφιλονίκητο συμπέρασμα: ο σοσιαλισμός δεν μπορεί να νικήσει ταυτόχρονα σ’ όλες τις χώρες. Θα νικήσει αρχικά σε μια ή μερικές χώρες και οι υπόλοιπες θα παραμείνουν για ένα διάστημα αστικές ή προαστικές» (Λένιν, «Το στρατιωτικό πρόγραμμα της προλεταριακής επανάστασης», 1916)
Είναι ξεκάθαρο ότι σε αυτό το κείμενο ο Λένιν, χρησιμοποιώντας τη λέξη «αρχικά», μιλάει για τη νίκη του σοσιαλισμού, με την έννοια της κατάληψης της εξουσίας από το προλεταριάτο και της απαλλοτρίωσης της μπουρζουαζίας και όχι με την έννοια της οριστικής του νίκης, δηλαδή της στέρεης οικοδόμησης μιας σοσιαλιστικής κοινωνίας. Το συμπέρασμα που εδώ βγάζει απόλυτα ορθά ο Λένιν είναι ότι όλοι οι καπιταλιστικοί κρίκοι δεν μπορούν να σπάσουν ταυτόχρονα. Πουθενά δε φαίνεται, όμως, να υπερασπίζει την οικοδόμηση του σοσιαλισμού «με τις δυνάμεις μιας μόνο χώρας», όπως υποστήριζε ο Στάλιν.
Ο Παπασταύρου, παραθέτοντας αυτό το συγκεκριμένο απόσπασμα από τον Λένιν, υπαινίσσεται ότι η σταλινική θεωρία του «σοσιαλισμού σε μια χώρα» συνάγεται από το νόμο της ανισομερούς ανάπτυξης του καπιταλισμού. Από την ανισομερή εξέλιξη του καπιταλισμού, όμως, προκύπτει όχι η δυνατότητα οικοδόμησης του σοσιαλισμού σε μια χώρα, αλλά το αντίθετο. Διότι, ακριβώς επειδή ο καπιταλισμός αναπτύσσεται ανισομερώς και θα κληροδοτεί στις υπό σοσιαλιστικό μετασχηματισμό χώρες όλων των ειδών τις εξαρτήσεις από άλλες χώρες και λιγότερες ή περισσότερες ελλείψεις συγκριτικά με εκείνες, το ανώτερο κοινωνικά στάδιο του σοσιαλισμού μπορεί πλήρως να οικοδομηθεί μόνο με τη συνεργασία των εργαζόμενων περισσότερων χωρών και ειδικά των αναπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών. Η σοσιαλιστική οικοδόμηση αποτελεί λοιπόν ένα ιστορικό καθήκον διεθνές ως προς την εκπλήρωσή του. Ασφαλώς, δεν μπορεί «να εκπληρωθεί με τις δυνάμεις μιας μόνο χώρας», όπως υποστήριζε ο Στάλιν και όπως συνεχίζουν να προπαγανδίζουν ακόμα και σήμερα οι διάφοροι Παπασταύρου, παρότι η ιστορία τους διέψευσε.
«Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης» : διαστρέβλωση του Λένιν «νούμερο 2»
Ο Κ. Παπασταύρου, στην προσπάθειά του να εκμαιεύσει από τα γραπτά του Λένιν αποσπάσματα που να τεκμηριώνουν την αποδοχή του σταλινικού εκτρώματος του «σοσιαλισμού σε μια χώρα», βασίζεται σε ένα ακόμα απόσπασμα παρμένο από ένα κείμενο του 1915, το νόημα του οποίου όμως διαστρεβλώνει προκλητικά. Γράφει περισπούδαστα: «Η κατ’ αρχήν τοποθέτηση του Λένιν φυσικά βρίσκεται στο έργο του “Για το σύνθημα των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης” (1915). Σε αυτό το άρθρο, ο Λένιν δεν περιορίζεται να εξηγήσει γιατί ένα τέτοιο σύνθημα θα ήταν αντιδραστικό ή ουτοπικό σε συνθήκες καπιταλισμού, αλλά γιατί θα ήταν ΛΑΘΟΣ ως σύνθημα γενικά. Γιατί όπως εξηγεί: “…πρώτο, συγχωνεύεται με το σοσιαλισμό και δεύτερο, γιατί θα μπορούσε να προκαλέσει τη λαθεμένη ερμηνεία ότι είναι αδύνατη η νίκη του σοσιαλισμού σε μια μόνη χώρα, τη λαθεμένη ερμηνεία για τη στάση αυτής της χώρας απέναντι στις άλλες…”». Και επανερχόμενος στο ζήτημα, στη δεύτερη παράγραφο πριν από το τέλος του άρθρου του, ο Παπασταύρου χαρακτηρίζει το σύνθημα των Ενωμένων Σοβιετικών Πολιτειών της Ευρώπης που υπεράσπιζε ο Τρότσκι σε άρθρο του δημοσιευμένο στην «Πράβδα» στις 20 Ιούνη 1923, ως ένα «αντιδραστικό (κατά τον Λένιν) σε συνθήκες ιμπεριαλισμού σύνθημα…». Από τον τρόπο με τον οποίο μας παρουσιάζεται εδώ από τον Παπασταύρου η θέση του Λένιν, καταλαβαίνουμε με τον πιο εμφατικό τρόπο ότι το σύνθημα καταδικάζεται «γενικά», δηλαδή όχι μόνο για την περίπτωση που αναφέρεται σε ενοποίηση πάνω σε καπιταλιστική βάση, αλλά και στην περίπτωση που αναφέρεται στις Ενωμένες Σοβιετικές (Σοσιαλιστικές) Πολιτείες της Ευρώπης. Ευτυχώς όμως, τα πράγματα δεν είναι έτσι όπως τα παρουσιάζει ο σταλινικός «θεωρητικός». Καταρχάς, ο Παπασταύρου κρύβει το γεγονός ότι ο Λένιν στο μεγαλύτερο μέρος του άρθρου του καταφέρεται ενάντια στη δυνατότητα και τη φύση μιας καπιταλιστικής ευρωπαϊκής ενοποίησης. Αυτή και μόνο αυτή την ενοποίηση θεωρεί ο Λένιν αντιδραστική. Μάλιστα, ο Λένιν χαρακτηρίζει «αρκετά άτρωτο ως πολιτικό σύνθημα» το σύνθημα των Ενωμένων Πολιτειών της Ευρώπης, και μάλιστα, όχι στη σοσιαλιστική αλλά στην απλή δημοκρατική του μορφή. Γράφει χαρακτηριστικά: «Αλλά ενώ το σύνθημα για τις δημοκρατικές Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης – αν συνοδεύεται από την επαναστατική ανατροπή των τριών πιο αντιδραστικών μοναρχιών στην Ευρώπη, των οποίων ηγείται η Ρωσική – είναι αρκετά άτρωτο ως πολιτικό σύνθημα, υπάρχει ωστόσο ακόμα το μεγάλης σημασίας ζήτημα του οικονομικού περιεχομένου του. Από τη σκοπιά των οικονομικών προϋποθέσεων του ιμπεριαλισμού – π.χ. εξαγωγή κεφαλαίου και διαμοιρασμός του κόσμου από τις «ανεπτυγμένες» και «πολιτισμένες» αποικιακές δυνάμεις – οι Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης, σε συνθήκες καπιταλισμού, είναι είτε αδύνατες, είτε αντιδραστικές». Η μεγαλύτερη γκάφα του Παπασταύρου, η οποία αποδεικνύει το τι μπορεί να πάθει όποιος υποτιμά τους χιλιάδες αγωνιστές του ΚΚΕ και τους μεταχειρίζεται σαν αδαείς και εύπιστους υποτακτικούς της εκάστοτε ηγετικής γραμμής, είναι ότι αυτό το δήθεν «αντιδραστικό» και «λαθεμένο γενικά» σύνθημα μπορεί εύκολα να το βρει κάποιος σε επίσημα κείμενα του ΚΚΕ εκείνης της περιόδου. Διαβάζουμε χαρακτηριστικά στην προκήρυξη της ΚΕ του ΚΚΕ για την Πρωτομαγιά του 1924 που δημοσιεύεται στη συλλογή «Επίσημα κείμενα ΚΚΕ 1918-1924»: «…Εργάτες και εργάτριες, ακόμα η Ρώσικη Επανάστασις αγωνίζεται για την ελευθερία όλων των λαών. Για την κατάπαυση των πολέμων. Για το γκρέμισμα της στρατοκρατίας. Για το λυτρωμό μας, το λυτρωμό του εργαζόμενου λαού από τα δεσμά του μιλιταρισμού και της πλουτοκρατίας. Μόνον η Ρωσία των εργατών και χωρικών, η Ρωσία των Σοβιέτ αγωνίζεται για την Ένωσιν όλων των λαών της Ευρώπης. Για την πραγματοποίηση του συνθήματος των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης καθώς και δια την άμεσον ένωσην των λαών της Βαλκανικής σε μια Κομμουνιστική Παμβαλκανική Ομοσπονδία…». Τι να σημαίνει αυτό άραγε σύντροφε Παπασταύρου; Μήπως ότι σύσσωμη η ΚΕ του ΚΚΕ το 1924 είχε καταληφθεί από «τροτσκιστές οπορτουνιστές»; Μάλλον όχι. Σημαίνει ότι το σύνθημα για τις Ενωμένες Σοβιετικές Πολιτείες της Ευρώπης ήταν στην ουσία του ένα πλήρως λενινιστικό σύνθημα, που προβάλλονταν επίσημα από όλα τμήματα της ΚΔ πριν από την επικράτηση του σταλινισμού.Η απάτη αποκαλύπτεται
Για να καταλάβουμε το σκεπτικό του Λένιν το 1915 πρέπει να επιχειρήσουμε να διαβάσουμε προσεκτικά το ίδιο το σχετικό του κείμενο και να μην αφεθούμε στην «αμεροληψία» του Παπασταύρου. Αν το κάνουμε αυτό, θα διαπιστώσουμε με έκπληξη ότι σε πλήρη αντίθεση με τα γραφόμενα του Παπασταύρου, ο Λένιν υποστηρίζει πως η γενική ουσία που το σύνθημα των Ενωμένων Πολιτειών της Ευρώπης εκφράζει είναι σωστή. Παραθέτουμε προς απόδειξη αυτού την προηγούμενη φράση από το ίδιο κείμενο του Λένιν την οποία δεν παραθέτει για ευνόητους λόγους ο επιφανής πολέμιος του «Τροτσκισμού»: «…Οι Ενωμένες Πολιτείες του Κόσμου (και όχι της Ευρώπης μόνο) είναι η κρατική μορφή της ενοποίησης και της ελευθερίας των εθνών την οποία συνδέουμε με τον σοσιαλισμό – για την ολική εξαφάνιση του κράτους, συμπεριλαμβανομένου και του δημοκρατικού. Ως ξεχωριστό σύνθημα, εντούτοις, το σύνθημα των Ενωμένων Πολιτειών του Κόσμου θα ήταν μετά βίας σωστό…» και από εκεί και πέρα ακολουθεί το απόσπασμα που παρέθεσε ο Παπασταύρου «…πρώτον, επειδή συγχωνεύεται με τον σοσιαλισμό και δεύτερον, επειδή μπορεί να ερμηνευθεί λανθασμένα ότι η νίκη του σοσιαλισμού σε μια μόνη χώρα είναι αδύνατη, και μπορεί επίσης να δημιουργήσει εσφαλμένες αντιλήψεις ως προς τις σχέσεις μιας τέτοιας χώρας με τις άλλες». Να γιατί μας «έφαγε» την προηγούμενη φράση ο θεωρητικός μας! Γιατί εκεί, όχι μόνο δεν βλέπουμε τον Λένιν να μιλάει για «λάθος γενικά» ή για «αντιδραστικό σύνθημα» αλλά τον βλέπουμε να χαρακτηρίζει το σύνθημα «μετά βίας σωστό». Με αυτή την έκφραση, ο Λένιν δείχνει ξεκάθαρα ότι κρατά αποστάσεις όχι από την ουσία του συνθήματος, αλλά από τη χρήση του. Και μάλιστα, αναφέρει ρητά ότι το σύνθημα αυτό «συγχωνεύεται», δηλαδή ταυτίζεται, με τον σοσιαλισμό. Δεν υπάρχει χαρακτηριστικότερη έκφραση από αυτή για να διαπιστώσει κάποιος ότι στην αντίληψη του Λένιν ο σοσιαλισμός «συγχωνεύεται», δηλαδή είναι ταυτισμένος με την διεθνή του οικοδόμηση και δεν έχει σχέση με τη στενόμυαλη, εθνική, σταλινική λογική σοσιαλιστικής οικοδόμησης που υπερασπίζεται ο Παπασταύρου. Έτσι, παρότι το «μετά βίας σωστό» σύνθημα των Ενωμένων Πολιτειών της Ευρώπης ο Λένιν στο τέλος του άρθρου του το χαρακτηρίζει «λανθασμένο», αυτός ο χαρακτηρισμός του γίνεται από τη σκοπιά της τακτικής κι όχι από θέση αρχής. Αυτό που φοβόταν ο Λένιν, όπως ομολογεί, ήταν ότι το σύνθημα θα μπορούσε να «ερμηνευτεί λανθασμένα» και να νομιστεί ότι «η νίκη του σοσιαλισμού σε μια χώρα είναι αδύνατη». Και ασφαλώς κάποιος που θεωρεί ένα σύνθημα «λάθος γενικά», όπως αρέσκεται να γράφει ο Παπασταύρου, δεν μπορεί να ενδιαφέρεται αυτό να μην ερμηνευθεί λανθασμένα. Και είναι επίσης ανάγκη να διευκρινίσουμε εδώ, ότι ο Λένιν μιλώντας για «τη νίκη του σοσιαλισμού σε μια χώρα» είναι ξεκάθαρο ότι δεν αναφέρεται στη δυνατότητα πλήρους οικοδόμησης του σοσιαλισμού στα όρια ενός κράτους, την οποία υποστήριζαν και υποστηρίζουν διαχρονικά οι σταλινικοί, αλλά στην κατάληψη της εξουσίας από το προλεταριάτο. Αυτό που προβλημάτιζε δηλαδή τον Λένιν μέσα στη σκοτεινή περίοδο του πρώτου έτους του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ήταν ότι το σύνθημα των Ενωμένων Πολιτειών της Ευρώπης θα μπορούσε να γεννήσει μια εσφαλμένη άποψη σύμφωνα με την οποία η προλεταριακή επανάσταση θα μπορούσε να αρχίσει ταυτόχρονα πάνω σ΄ ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο. Φυσικά, ο Τρότσκι, αντίθετα με αυτό που του καταλογίζει ο Παπασταύρου, δεν είχε καμία σχέση με τη συγκεκριμένη αυτή εσφαλμένη άποψη και βρισκόταν σε πλήρη συμφωνία με τον Λένιν πάνω στην ουσία του ζητήματος.Η «έλλειψη πίστης του Τρότσκι στην δυνατότητα οικοδόμησης του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ»: ένα κωμικό παραμύθι
Ένας πραγματικά κομμουνιστής θεωρητικός, στις πολεμικές με τους πολιτικούς του αντιπάλους, φροντίζει να είναι έντιμος, παρουσιάζοντας τις απόψεις τους, όπως πραγματικά έχουν. Αυτή πάντοτε ήταν η μέθοδος των «κλασικών» στις πολεμικές τους. Όμως, για τον υπεύθυνο της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ αυτά «είναι ψιλά γράμματα». Για εκείνον, το αντικείμενο της «ιδεολογικής» δουλειάς συμπεριλαμβάνει τη διαστρέβλωση των απόψεων και τα ψέματα. Δε μας εκπλήσσει λοιπόν καθόλου που αναφερόμενος στον Τρότσκι για μια ακόμα φορά – χωρίς αναστολές – παραποιεί ακόμα και αυτά που είναι αυταπόδεικτα και δεν μπορούν να παραποιηθούν. Με αυτό τον τρόπο, όμως, αντί να πετυχαίνει το στόχο του, να πλήξει δηλαδή τον Τρότσκι, καταφέρνει μόνο να αυτοδιακωμωδηθεί.
Με θράσος τυμβωρύχου, που έχει εξασφαλίσει την ατιμωρησία, γράφει: «Το ιδεολογικό-πολιτικό ρεύμα που συγκροτήθηκε υπό την ηγεσία του Λ. Τρότσκι είχε σταθερά την αντίληψη πως η οικοδόμηση του σοσιαλισμού στη Σοβιετική Ένωση ήταν αδύνατη». Μα ποιος σοβαρός κομμουνιστής μπορεί να πιστέψει αυτή την αφοριστική σαχλαμάρα για έναν άνθρωπο που αφιέρωσε όλη τη συνειδητή του ζωή, παλεύοντας για τη νίκη της σοσιαλιστικής επανάστασης και το μεγαλύτερο μέρος της παίρνοντας ενεργά μέρος στον αγώνα του ρωσικού προλεταριάτου, καθοδηγώντας με επιτυχία αυτόν τον αγώνα σαν ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης του ηρωικού σοβιέτ της Πετρούπολης το 1905 και το 1917, της στρατιωτικής φρουράς της Πετρούπολης που πρωτοστάτησε στην κατάληψη της εξουσίας, του νικηφόρου ενάντια στον ιμπεριαλισμό και την αντεπανάσταση Κόκκινου Στρατού, αλλά και εξαιρετικά υπεύθυνων κυβερνητικών υποθέσεων, στην εποχή των δύσκολων πρώτων χρόνων της σοβιετικής εξουσίας; Για να απαντηθεί αυτή η αθλιότητα του Παπασταύρου, δε χρειάζεται κανείς να ανατρέξει σε κάποια κείμενα του Τρότσκι. Για την απόρριψη της σαν κακόβουλη ψευτιά, αρκούν απλά μερικές πολύ γενικές εγκυκλοπαιδικές γνώσεις για τη ζωή του Τρότσκι και τη δράση του στο ρωσικό εργατικό κίνημα. Για περισσότερες απαντήσεις, γύρω από αυτό το ζήτημα, παραπέμπουμε σε σχετικά κείμενα και άρθρα μας στις ιστοσελίδες www.marxismos.com και www.marxist.com.
Τι μας ξεφουρνίζει σαν πειστήριο ο υπεύθυνος της Ιδεολογικής Επιτροπής του ηρωικού ΚΚΕ; Μα φυσικά, για άλλη μια φορά, την απόρριψη από τον Τρότσκι όχι της δυνατότητας να οικοδομηθεί ο σοσιαλισμός στην ΕΣΣΔ γενικά, αλλά της δυνατότητας οικοδόμησης τους σοσιαλισμού ΜΟΝΟ στην ΕΣΣΔ, σε καθεστώς απομόνωσης, χωρίς τη νίκη της διεθνούς επανάστασης. Αυτή την αντιμαρξιστική ιδέα απέρριπτε ο Τρότσκι, τονίζοντας ότι, για να ολοκληρωθεί η οικοδόμηση του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ, απαιτείται η νίκη της διεθνούς σοσιαλιστικής επανάστασης. Με άλλα λόγια, ο Τρότσκι όχι μόνο δεν απέρριπτε τη δυνατότητα της οικοδόμησης του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ, αλλά αντίθετα έδειχνε ποιος ήταν ο μόνος ασφαλής δρόμος, για να προχωρήσει η σοσιαλιστική οικοδόμηση στην ΕΣΣΔ. Ο Λέον Τρότσκι, συνεπώς, πίστευε σταθερά όχι, όπως λέει ο Παπασταύρου, ότι η οικοδόμηση του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ είναι αδύνατη, αλλά ότι, για να πραγματοποιηθεί οριστικά αυτή η οικοδόμηση, απαιτείται η νίκη της παγκόσμιας επανάστασης. Όπως ήδη είδα,με αυτή ήταν η άποψη του Λένιν και όλων των γνωστών ηγετών του μπολσεβικισμού, συμπεριλαμβανομένου και του Στάλιν, πριν από τη διατύπωση της «θεωρίας του σοσιαλισμού σε μια χώρα».
Το συμπέρασμα ότι ο Τρότσκι υποστήριζε την αναγκαιότητα της διεθνούς επανάστασης για να οικοδομηθεί ο σοσιαλισμός στην ΕΣΣΔ, κι όχι την έλλειψη γενικά κάθε δυνατότητας επιτυχίας του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ, το βγάζει αβίαστα όποιος διαβάσει το απόσπασμα που παραθέτει ο «θεωρητικός» μα,ς για να «τεκμηριώσει» τη συκοφαντία του: «Αν όμως κρατήσαμε σαν κράτος από πολιτική και στρατιωτική άποψη, δεν καταλήξαμε στη δημιουργία μιας σοσιαλιστικής κοινωνίας και μάλιστα ούτε πλησιάσαμε σ’ αυτήν […]. Όσο η αστική τάξη θα βρίσκεται στην εξουσία στα άλλα ευρωπαϊκά κράτη, θα είμαστε αναγκασμένοι, στην πάλη ενάντια στην οικονομική απομόνωση, να επιδιώκουμε συμφωνίες με τον καπιταλιστικό κόσμο. Μπορούμε ταυτόχρονα να πούμε με πεποίθηση ότι αυτές οι συμφωνίες στην καλύτερη περίπτωση μπορούν να μας βοηθήσουν να επουλώσουμε αυτές ή εκείνες τις οικονομικές πληγές μας, να κάνουμε αυτό ή εκείνο το βήμα προς τα μπρος αλλά ότι η πραγματική άνοδος της σοσιαλιστικής οικονομίας στη Ρωσία δε θα είναι δυνατή παρά μονάχα ύστερα από τη νίκη του προλεταριάτου στις σπουδαιότερες χώρες της Ευρώπης».
Αν η παραπάνω τοποθέτηση είχε το αντιδραστικό, πεσιμιστικό νόημα που θέλει να της αποδώσει ο Παπασταύρου, τότε γιατί ο Λένιν δεν έκανε πουθενά λόγο εκείνη την περίοδο γι’ αυτή την απαράδεκτη δήθεν στάση του Τρότσκι; Γιατί ο Τρότσκι εκλεγόταν αδιαμαρτύρητα σε ηγετικές θέσεις στο σοβιετικό κράτος και τη Διεθνή, ενώ υποτίθεται ότι πίστευε πως η ΕΣΣΔ δε θα οικοδομούσε ποτέ τον σοσιαλισμό; Και επίσης, γιατί ο Λένιν την ίδια περίοδο έλεγε τα ίδια ακριβώς πράγματα με τον Τρότσκι; Διαβάζουμε: «Έχουμε δημιουργήσει ένα κράτος σοβιετικού τύπου», έγραφε, «και μέσω αυτού έχουμε εισέλθει σε μια νέα εποχή στην παγκόσμια ιστορία, την εποχή της πολιτικής κυριαρχίας του προλεταριάτου, που πρόκειται να υποσκελίσει την εποχή της αστικής κυριαρχίας. Κανείς δεν μπορεί να μας στερήσει απ’ αυτό, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, παρότι στο σοβιετικό τύπο κράτους θα τοποθετηθούν οι τελικές πινελιές μόνο με τη βοήθεια της πρακτικής εμπειρίας της εργατικής τάξης διαφόρων χωρών. Αλλά δεν έχουμε τελειώσει ούτε καν την οικοδόμηση των θεμελίων της σοσιαλιστικής οικονομίας και η εχθρική δύναμη του ετοιμοθάνατου καπιταλισμού μπορεί ακόμη να μας τα στερεί. Πρέπει καθαρά να το εκτιμήσουμε και να το παραδεχτούμε· γιατί δεν υπάρχει τίποτε πιο επικίνδυνο από τις ψευδαισθήσεις (και από τον ίλιγγο, ιδιαίτερα στα μεγάλα ύψη). Και δεν υπάρχει τίποτε το τρομερό, τίποτε που θα έδινε νόμιμες δικαιολογίες για την παραμικρή απελπισία, στην παραδοχή αυτής της πικρής αλήθειας: έχουμε πάντα τονίσει και επαναλάβει τη στοιχειώδη αλήθεια του μαρξισμού – ότι οι κοινές προσπάθειες των εργατών διαφόρων προηγμένων χωρών είναι αναγκαίες για τη νίκη του σοσιαλισμού». («Lenin Collected works», σελ. 206, παρατίθεται στο βιβλίο «Λένιν και Τρότσκι: Τι πραγματικά υποστήριζαν» των Τεντ Γκραντ και Άλαν Γουντς, εκδόσεις «Μαρξιστική Φωνή» 2008)
Οι αντιφάσεις από την αποδοχή της σταλινικής ψευτιάς είναι αναρίθμητες και δεν έχουν τέλος. Δυστυχώς, όμως, τέλος δεν έχει και η διαστρέβλωση των ιδεών του Τρότσκι από τον Κ. Παπασταύρου.
Ο Τρότσκι και οι Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης
Πάνω στο πολυθρύλητο ζήτημα των Ενωμένων Πολιτειών της Ευρώπης, ο Παπασταύρου υποστηρίζει ότι «η στρατηγική αντίληψη του Τρότσκι βρίσκεται σε αντιπαράθεση με αυτήν του Λένιν». Είναι γνωστός ο καημός του Παπασταύρου και όλων των κατά καιρούς απολογητών του σταλινισμού να εφεύρουν διαφωνίες ανάμεσα στον Λένιν και τον Τρότσκι. Γύρω από αυτό το ζήτημα, αναπτύχθηκε στην ΕΣΣΔ μια ολόκληρη πολύχρονη επιχείρηση, στην οποία έλαβαν μέρος «δημοσιογράφοι», «ιστορικοί» και «διανοούμενοι» καθ’ υπαγόρευση του Κρεμλίνου, πιστοί στην καταπολέμηση του «τροτσκισμού», στην πραγματικότητα υπερασπίζοντας τα συμφέροντα της προνομιούχας γραφειοκρατικής κάστας απέναντι στις ζωντανές παραδόσεις του Οκτώβρη, πριν, βεβαίως, τη σκυτάλη πάρει αποκλειστικά για το τελειωτικό χτύπημα στον «τροτσκισμό» ο δολοφονικός μηχανισμός της GPU. Από όλη τη σαβούρα που παρήγαγε αυτός ο εσμός πληρωμένων συκοφαντών του Τρότσκι, οι σημερινοί «θεωρητικοί» του σταλινισμού τύπου Παπασταύρου αναπαράγουν ό,τι δεν τους φαίνεται ικανό να τους κάνει να «κοκκινίζουν» από ντροπή, αν τελικά, στ’ αλήθεια, αυτού του είδους οι θεωρητικοί είναι ικανοί να αισθανθούν αναστολές για ένα ορισμένο είδος συκοφαντιών.
Κανείς δεν μπορεί να αντικρούσει καλύτερα τις σταλινικές ψευτιές από τον ίδιο τον Τρότσκι. Ας τον αφήσουμε λοιπόν να μας εξηγήσει τη στάση του, παίρνοντας πραγματικές απαντήσεις από τα γραπτά του.
1) Με ποιο σκεπτικό υπεράσπιζε ο Τρότσκι το σύνθημα των Ενωμένων Σοσιαλιστικών Πολιτειών της Ευρώπης; Διαβάζουμε: «Η ουσία της εποχής μας βρίσκεται στο εξής: οι παραγωγικές δυνάμεις έχουν οριστικά αναπτυχθεί πέρα από τα όρια του εθνικού κράτους και έχουν αποκτήσει, κυρίως στην Αμερική και την Ευρώπη, εν μέρει ηπειρωτικές και εν μέρει παγκόσμιες διαστάσεις. Ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος βγήκε από την αντίφαση ανάμεσα στις παραγωγικές δυνάμεις και τα εθνικά σύνορα. Και η ειρήνη των Βερσαλλιών που τερμάτισε τον πόλεμο, έχει βαθύνει ακόμα πάρα πέρα αυτή την αντίφαση. Μ΄ άλλα λόγια: χάρη στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, ο καπιταλισμός είναι ανίκανος από πολύ καιρό να υπάρξει σε μια μόνη χώρα. Από την άλλη μεριά, ο σοσιαλισμός μπορεί να βασιστεί και θα βασιστεί σε πολύ πιο αναπτυγμένες παραγωγικές δυνάμεις, αλλιώς θα αντιπροσωπεύει όχι πρόοδο αλλά οπισθοχώρηση σε σχέση με τον καπιταλισμό. Το 1914 έγραψα: “Αν το πρόβλημα του σοσιαλισμού μπορούσε να συμβιβαστεί με τα πλαίσια ενός εθνικού κράτους, θα μπορούσε τότε να συμβιβαστεί με την εθνική άμυνα”. Η φόρμουλα Σοβιετικές Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης είναι ακριβώς η πολιτική έκφραση της ιδέας ότι ο σοσιαλισμός είναι αδύνατος σε μια χώρα. Ο σοσιαλισμός δεν μπορεί φυσικά να αναπτυχθεί πλήρως ακόμη και στα όρια μιας μόνο ηπείρου. Οι Σοσιαλιστικές Πολιτείες της Ευρώπης αντιπροσωπεύουν το ιστορικό σύνθημα που είναι ένα στάδιο στο δρόμο προς την παγκόσμια σοσιαλιστική συνομοσπονδία». (Λ. Τρότσκι, «Ευρώπη και Αμερική», εκδόσεις «Πρωταγόρας»)
2) Μήπως ισχύει αυτό που αποδίδει στον Τρότσκι ο Παπασταύρου, ότι δηλαδή υποστήριζε πως είναι δυνατόν να επιτευχθούν οι Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης σε καπιταλιστική βάση; Διαβάζουμε σχετικά: «Η σχετικά πλήρης οικονομική ένωση της Ευρώπης από τα πάνω, που θα ήταν το αποτέλεσμα μιας συμμαχίας ανάμεσα στις καπιταλιστικές κυβερνήσεις, είναι μια ουτοπία. Έτσι, τα πράγματα δεν μπορούν να πάνε πιο μακριά από επιμέρους συμβιβασμούς και ημίμετρα. Κατά συνέπεια, η ίδια η οικονομική ένωση της Ευρώπης, που υπόσχεται τεράστια πλεονεκτήματα στους παραγωγούς και τους καταναλωτές, όπως και στην ανάπτυξη γενικά της κουλτούρας, γίνεται το επαναστατικό καθήκον του ευρωπαϊκού προλεταριάτου που παλεύει ενάντια στον ιμπεριαλιστικό προτεξιονισμό και το όργανό του, το μιλιταρισμό». (Λέον Τρότσκι, «Πρόγραμμα Ειρήνης», παρατίθεται στο βιβλίο του «Η 3η Διεθνής μετά τον Λένιν», εκδόσεις «Αλλαγή» ).
3) Μήπως πράγματι διαφωνούσε ο Τρότσκι με τον Λένιν, υποστηρίζοντας την άποψη ότι η επανάσταση θα πρέπει να επικρατήσει ταυτόχρονα σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, όπως του καταλογίζει ο Παπασταύρου; Διαβάζουμε πάλι από τον Τρότσκι: «Όπως καθένας ξέρει, στην πρώτη περίοδο του πολέμου, ο Λένιν δίσταζε να χρησιμοποιήσει αυτό το σύνθημα. Αρχικά το σύνθημα πέρασε στις θέσεις του “Σοσιαλδημοκράτη”, (το κεντρικό όργανο του Κόμματος εκείνη την εποχή), στη συνέχεια ο Λένιν το απόρριψε. Αυτό μονάχα, δείχνει ότι δεν το απόκρουε γενικά για λόγους αρχής, μα θα έπρεπε να το κρίνει αυστηρά από την άποψη της ταχτικής. Ότι ζύγιζε τις θετικές και τις αρνητικές πλευρές του, αντικρίζοντας το από τη σκοπιά του δοσμένου σταδίου. Είναι περιττό να πούμε πώς ο Λένιν δε δεχόταν ότι οι καπιταλιστικές Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης μπορούσαν να γίνουν πραγματικότητα. Κι εγώ αντιμετώπιζα τα πράγματα με τον ίδιο τρόπο, αφού προωθούσα το σύνθημα των Ενωμένων Πολιτειών αποκλειστικά σαν μορφή του μελλοντικού κράτους της δικτατορίας του προλεταριάτου στην Ευρώπη… Σ’ αυτήν όμως την περίοδο ο Λένιν έβλεπε ορισμένους κινδύνους ακόμα και σ’ αυτό τον τρόπο παρουσίασης του ζητήματος. Δεδομένου ότι δεν είχε ακόμα αποκτηθεί η εμπειρία της δικτατορίας του προλεταριάτου σε μια μόνη χώρα, κι ότι έλλειπε η θεωρητική σαφήνεια σ’ ό,τι αφορά αυτό το ζήτημα, ακόμα και από την αριστερή πτέρυγα της τότε Σοσιαλδημοκρατίας, το σύνθημα των Ενωμένων Πολιτειών της Ευρώπης μπορούσε να γεννήσει μια αντίληψη, σύμφωνα με την οποία η προλεταριακή επανάσταση θα έπρεπε να αρχίσει ταυτόχρονα το λιγότερο πάνω σ’ ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο. Απέναντι σ’ αυτόν ακριβώς τον κίνδυνο, ο Λένιν μας καθιστούσε προσεκτικούς. Πάνω όμως σ’ αυτό το ζήτημα, δεν είχα ούτε μια σκιά διαφωνίας με τον Λένιν… Μπορεί να αποδειχτεί και με άλλα αποσπάσματα πως η διαφωνία του 1915 με τον Λένιν ανήκε αυστηρά στον τομέα της τακτικής και είχε από την ίδια τη φύση της έναν προσωρινό χαρακτήρα. Μα η πορεία που ακολούθησαν τα γεγονότα είναι η καλύτερη απόδειξη: το 1923, η Κομμουνιστική Διεθνής υιοθέτησε το αμφισβητούμενο σύνθημα.
… Δε χρειάζεται να πούμε πως δεν υπάρχει άνθρωπος που μπορεί να αμφισβητήσει το γεγονός ότι είναι αδύνατο η διεθνική επανάσταση του προλεταριάτου να γίνει με μια ταυτόχρονη πράξη. Προπαντός, ύστερα από την πείρα της Επανάστασης του Οκτώβρη, που πραγματοποίησε η εργατική τάξη μιας καθυστερημένης, χώρας κάτω από την πίεση της ιστορικής αναγκαιότητας, χωρίς να περιμένει να “ανασυγκροτήσει το μέτωπό” του το προλεταριάτο των προχωρημένων χωρών. Είναι πέρα για πέρα σωστό και επίκαιρο να καταφεύγουμε στο νόμο της ανισομερούς εξέλιξης μέσα σ’ αυτά τα όρια. Μα είναι εντελώς διαφορετικό πράγμα το δεύτερο μισό του συμπεράσματος, η αβάσιμη διαβεβαίωση, που εγγυάται πώς ο θρίαμβος του σοσιαλισμού είναι δυνατός σε “μια μόνη καπιταλιστική χώρα, παρμένη χωριστά”..» (Λέον Τρότσκι, «Η 3η Διεθνής μετά τον Λένιν», εκδόσεις «Αλλαγή»).
«Παπασταύρια» φαντασία: ο Τρότσκι απολογητής του υπερ-ιμπεριαλισμού και της ΕΕ!
Ο Παπασταύρου στο τέλος του άρθρου του βγάζει το πόρισμα: «Ουσιαστικά, ο Τρότσκι υιοθετούσε τις “υπερ-ιμπεριαλιστικές” ερμηνείες για τη σύγχρονη εποχή που απολυτοποιούσαν την τάση ένωσης των ιμπεριαλιστικών χωρών μέσω διακρατικών συμμαχιών. Χαρακτηριστικό είναι άρθρο του με τίτλο “Το επίκαιρο του συνθήματος Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης” που δημοσιεύτηκε στην “Πράβντα” στις 20 Ιούνη 1923:
“…Μα δεν πρόκειται εδώ για τη μελλοντική παγκόσμια σοσιαλιστική οικονομία, αλλά για την έξοδο της σημερινής Ευρώπης από το αδιέξοδο. Πρέπει να δείξουμε στους εργάτες και τους αγρότες της καταξεσκισμένης και κατερειπωμένης Ευρώπης μια διέξοδο […] είναι ένα σύνθημα μεταβατικό που δείχνει μια διέξοδο, ανοίγει μια προοπτική σωτηρίας και, μ’ αυτόν τον τρόπο, σπρώχνει τις εργαζόμενες μάζες στον επαναστατικό δρόμο”..»
Ήδη έχουμε αναφέρει αρκετές φορές ότι το 1923 το σύνθημα των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης είχε υιοθετηθεί από όλη την Κομμουνιστική Διεθνή, συμπεριλαμβανομένου του ΚΚΕ. Αυτή η υπόμνηση αρκεί, για να χαρακτηριστεί απόλυτα ορθόδοξο, από λενινιστική σκοπιά, το πιο πάνω απόσπασμα του Τρότσκι και αντίθετα να αποκαλυφθεί ως απόλυτα οπορτουνιστική η αμφισβήτηση της «λενινιστικότητάς» του από τον Παπασταύρου. Εδώ, ο «θεωρητικός» μας απλά μεταχειρίζεται τους χιλιάδες αναγνώστες του «Ριζοσπάστη» σαν εξ ορισμού αδαείς και ανίκανους να μάθουν λίγα παραπάνω πράγματα για τις ιδέες και τα συνθήματα που θεμελίωσαν την ΚΔ την εποχή του Λένιν. Η λογική του Παπασταύρου στηρίζεται στον κλασσικό κανόνα κάθε παραπλανητικής προπαγάνδας: «Πες–πες κι όποιος τα πιστέψει κέρδος θα είναι».
Όσο για το αν ο Τρότσκι υιοθετούσε τις «ερμηνείες του υπερ-ιμπεριαλισμού», είναι αρκετό να υπογραμμίσουμε το απόσπασμά του που ήδη παραθέσαμε και υποστηρίζει το ανέφικτο της ενοποίησης της Ευρώπης σε καπιταλιστική βάση με τα εξής κατηγορηματικά λόγια: «Η σχετικά πλήρης οικονομική ένωση της Ευρώπης από τα πάνω, που θα ήταν το αποτέλεσμα μιας συμμαχίας ανάμεσα στις καπιταλιστικές κυβερνήσεις, είναι μια ουτοπία». Πώς είναι δυνατόν ύστερα από αυτή την κρυστάλλινη τοποθέτηση ο Τρότσκι να είναι οπαδός της θεωρίας του «υπερ-ιμπεριαλισμού».
Έχοντας διαστρεβλώσει ό,τι μπορεί και δεν μπορεί να διαστρεβλωθεί από τις απόψεις του Τρότσκι πάνω στα προαναφερόμενα ζητήματα, ο Παπασταύρου συμπεραίνει: «Οι απόψεις αυτές ελάχιστα διαφέρουν από αυτές των σύγχρονων “αριστερών” απολογητών της ΕΕ, οι οποίοι σήμερα αρνούνται τη δυνατότητα ριζικών (επομένως και επαναστατικών) αλλαγών σε εθνικό επίπεδο». Δυστυχώς, όμως, για τον Παπασταύρου, κανένας αριστερός απολογητής της ΕΕ δε θα μπορούσε να συνυπογράψει θέσεις του Τρότσκι, όπως η παρακάτω: «Το ότι καμιά χώρα δεν πρέπει “να περιμένει” τις άλλες στην πάλη της, αυτό είναι μια στοιχειώδης σκέψη, που είναι χρήσιμο και αναγκαίο να την επαναλαμβάνουμε, για να μην μπορεί κανείς να αντικαταστήσει την ιδέα της παράλληλης διεθνιστικής δράσης με την ιδέα της διεθνιστικής αδράνειας μέσα στη συμμαχία. Χωρίς να περιμένουμε τους άλλους, αρχίζουμε και συνεχίζουμε την πάλη πάνω στο εθνικό έδαφος έχοντας την πλήρη βεβαιότητα ότι η πρωτοβουλία μας θα δώσει μιαν έξαρση στην πάλη των άλλων χωρών» (Τρότσκι, «1917» – www.marxist.org). Κύριε «θεωρητικέ», με τις υγείες σας.
Οι εκ συστήματος ψεύτες πρέπει να λογοδοτήσουν πολιτικά
Ο Λένιν συνήθιζε να χρησιμοποιεί τη φράση «η αλήθεια είναι επαναστατική». Αυτή η θέση δεν πηγάζει από κάποια αφηρημένη ηθική προσταγή. Είναι η αναγκαία προϋπόθεση για τηνσωστή πολιτική εκπαίδευση των κομμουνιστών. Χωρίς μια αληθινή αποτίμηση της Ιστορίας, η προλεταριακή πρωτοπορία δεν μπορεί να εκπληρώσει τα μεγάλα ιστορικά της καθήκοντα.
Η αλήθεια που αφορά στις ιδέες και στον πολιτικό ρόλο ενός επαναστάτη, όπως είναι ο Λέον Τρότσκι, έχει ακόμα μεγαλύτερη σημασία, εξαιτίας της σπουδαιότητας του καθήκοντος που εκείνος επωμίστηκε. Ως «η πιο εξέχουσα φυσιογνωμία» μέσα στην ηγεσία του Μπολσεβίκικου Κόμματος, σύμφωνα με την περίφημη φράση του Λένιν στη «Διαθήκη» του, ο Τρότσκι ήταν ο μόνος ηγέτης που υπεράσπισε με συνέπεια την κληρονομιά του Μπολσεβικισμού–Λενινισμού, στα δύσκολα χρόνια της πολιτικής κυριαρχίας της προνομιούχας γραφειοκρατίας στην ΕΣΣΔ και στο παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα. Μόνο εκείνος κατάφερε με επιτυχία να δώσει μια μαρξιστική εξήγηση για τα αίτια και τη φύση του γραφειοκρατικού εκφυλισμού της ΕΣΣΔ. Μέσα από το παράδειγμα του Τρότσκι και τον αγωνιστών που τον ακολούθησαν, το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα μπορεί να καυχιέται ότι ανέδειξε από τα σπλάχνα του ένα ρεύμα επαναστατών που αντιστάθηκε στις ολοκληρωτικές μεθόδους του σταλινισμού, επέδειξε μαρξιστική διορατικότητα απέναντι στη γραφειοκρατική τύφλωση των όπου γης αυλοκολάκων της σοβιετικής γραφειοκρατίας και διέσωσε τις γνήσιες αρχές και παραδόσεις του κομμουνισμού από τα εγκλήματα και τις πολύπλευρες αιρετικές «μαχαιριές» του σταλινισμού, όπως η «θεωρία του σοσιαλισμού σε μια χώρα».
Σήμερα, οι χιλιάδες αγωνιστές του ΚΚΕ έχουν χρέος όχι μόνο απέναντι στον Τρότσκι και τη μνήμη του, αλλά κύρια απέναντι στα ιδανικά στα οποία έχουν τάξει τον εαυτό τους, να κλείσουν τα αυτιά τους στους εκ συστήματος συκοφάντες του που συνεχίζουν να παραληρούν και να ανακαλύψουν οι ίδιοι το έργο του. Σε όλους αυτούς τους συντρόφους, εμείς οι κομμουνιστές, που εμπνεόμαστε από τον ηρωικό αγώνα και το σπουδαίο πολιτικό έργο του Λέον Τρότσκι και είμαστε υπερήφανοι, όταν οι Παπασταύρου μας αποκαλούν υποτιμητικά «τροτσκιστές», απευθύνουμε μια συντροφική έκκληση: ΣΥΝΤΡΟΦΟΙ ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΟΙ ΙΔΙΟΙ ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΛΕΝΙΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΤΡΟΤΣΚΙ! Μην αφήνετε τους εντεταλμένους «ερμηνευτές» να σας εξαπατούν.
Όσο για αυτούς τους τελευταίους, όπως ο Κ. Παπασταύρου, πιστεύουμε ότι πρέπει επιτέλους να λογοδοτήσουν πολιτικά. Δεν εκλέγονται στις θέσεις τους, για να μετατρέπονται σε εκ συστήματος ψεύτες, αλλά για να διαδίδουν, να εκλαϊκεύουν και να υπερασπίζουν τις κομμουνιστικές ιδέες. Φυσικά, το καθήκον να τους ανακαλέσουν στην τάξη το έχουν οι ίδιοι οι χιλιάδες αγωνιστές του ΚΚΕ και της ΚΝΕ. Εμείς, από την πλευρά μας, έχοντας εμπιστοσύνη στο προλεταριακό πολιτικό ένστικτο των συντρόφων μας, είμαστε αισιόδοξοι ότι αυτό θα συμβεί σύντομα.
Στο δεύτερο μέρος του άρθρου του με τίτλο, «Για την αντιπαράθεση με τα οπορτουνιστικά ρεύματα στο ΚΚ της ΕΣΣΔ τις δεκαετίες 1920 και 1930», που δημοσιεύθηκε στις 08/03 στον «Κυριακάτικο Ριζοσπάστη», ο υπεύθυνος της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ Κύριλλος Παπασταύρου μας προσέφερε μια ακόμα πλούσια σε διαστρεβλώσεις «συμβολή» στην μαρξιστική θεωρία. Εδώ παραθέτει διάσπαρτα και ξεκομμένα από το πραγματικό τους νόημα τσιτάτα του Λένιν, με τα οποία προσπαθεί να τον εμφανίσει οπαδό της σταλινικής θεωρίας του «σοσιαλισμού σε μια χώρα».
Ο «θεωρητικός» μας αναφέρεται σε κείμενα του Λένιν της περιόδου 1922–1924, όπως το «Για το φόρο σε είδος», «Για την επανάστασή μας», «Για το συνεταιρισμό» κι όπως πάντα διαστρεβλώνει το νόημά τους. Ας δούμε αυτά τα αποσπάσματα.
Ο Παπασταύρου παραθέτει από τον Λένιν: «Ο σοσιαλισμός δεν είναι τώρα πια πρόβλημα που ανήκει στο μακρινό μέλλον, δεν είναι αφηρημένη έννοια ή εικόνα […]. Το σοσιαλισμό τον βγάλαμε στην καθημερινή ζωή, κι αυτό πρέπει εδώ να το καταλάβουμε καλά […] όλοι μαζί, όχι αύριο, μα σε μερικά χρόνια, όλοι μαζί θα εκπληρώσουμε οπωσδήποτε αυτό το καθήκον, έτσι που από τη Ρωσία της ΝΕΠ θα βγει η σοσιαλιστική Ρωσία»( Β. Ι. Λένιν, «Απαντα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», τ. 45, σελ. 309.) Εδώ βλέπουμε την απόπειρα με τη μέθοδο «κόψε-ράψε» να εμφανιστεί ένας Λένιν, που προφητεύει την εθνική οικοδόμηση του σοσιαλισμού. Στην πραγματικότητα, όμως, ακόμα και σε αυτό το συνονθύλευμα ημιτελών φράσεων, δεν προκύπτει κάτι που να μοιάζει με τη σταλινική άποψη ότι η «σοσιαλιστική Ρωσία» μπορεί να οικοδομηθεί ανεξάρτητα από την τύχη της διεθνούς επανάστασης.
Προκλητικές απάτες
Πιο κάτω, ο Παπασταύρου συνεχίζει την προσπάθεια και η «κοπτοραπτική» του επιχειρεί να γίνει πειστικότερη: «Η εξουσία του κράτους πάνω σε όλα τα σημαντικά μέσα παραγωγής, η εξουσία του κράτους στα χέρια του προλεταριάτου, η συμμαχία αυτού του προλεταριάτου με τα πολλά εκατομμύρια των μικρών και πολύ μικρών αγροτών, η εξασφάλιση της καθοδήγησης της αγροτιάς από το προλεταριάτο αυτό κλπ. – όλα αυτά δεν είναι μήπως ό,τι μας χρειάζεται για να χτίσουμε το συνεταιρισμό […] μήπως όλα αυτά δεν είναι ό,τι χρειάζεται για το χτίσιμο της ολοκληρωμένης σοσιαλιστικής κοινωνίας;» (Β. Ι. Λένιν, «Απαντα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», τ. 45, σελ. 370). Το απόσπασμα αυτό είναι παρμένο από το άρθρο «Για το συνεταιρισμό», γραμμένο τον Γενάρη του 1923. Ο Παπασταύρου αφήνει να εννοηθεί πως σε αυτό το κείμενο ο Λένιν υποστηρίζει την εθνική οικοδόμηση του σοσιαλισμού. Όμως, το άρθρο έχει ένα εντελώς διαφορετικό περιεχόμενο (βλέπε Lenin, “On Cooperation” – www.marxists.org). Εκεί, ο Λένιν αναφέρεται στις γενικές κοινωνικές μορφές και τις υλικές προϋποθέσεις (εξηλεκτρισμός, εκβιομηχάνιση κλπ.) που είναι απαραίτητες για την πραγματοποίηση – όχι του άμεσου περάσματος στον ολοκληρωμένο σοσιαλισμό – αλλά της σταδιακής εξάλειψης των στοιχείων του «κρατικού καπιταλισμού» που εγκαθίδρυσε η ΝΕΠ για την έναρξη της πραγματοποίησης των σοσιαλιστικών καθηκόντων.
Μα το κύριο ζήτημα για τον Παπασταύρου είναι να πείσει τους αναγνώστες του ότι ο Λένιν ξαφνικά με ένα του άρθρο βάλθηκε να αναιρέσει όλο το προηγούμενο έργο του και άρχιζε να προσεγγίζει την οικοδόμηση του σοσιαλισμού ξεκομμένα από την υπόθεση της διεθνούς επανάστασης. Έτσι, παραθέτει ένα ακόμα απόσπασμα από το συγκεκριμένο άρθρο προβαίνοντας σε δύο απροκάλυπτες απάτες.
1η απάτη: Παραλείπει μια ενοχλητική φράση του Λένιν, βάζοντας στη θέση της αποσιωπητικά μέσα σε αγκύλες, γιατί αυτός ξέρει καλύτερα σαν ιδεολογικός υπεύθυνος τι πρέπει να μάθει και τι όχι ο αναγνώστης του «Ριζοσπάστη» από τα γραπτά του Λένιν. Η παράθεση του αποσπάσματος γίνεται ως εξής: «Τώρα έχουμε το δικαίωμα να πούμε ότι η απλή ανάπτυξη του συνεταιρισμού στη χώρα μας είναι ταυτόσημη με την ανάπτυξη του σοσιαλισμού και ταυτόχρονα είμαστε αναγκασμένοι να παραδεχτούμε ότι άλλαξε ριζικά όλη η άποψή μας για το σοσιαλισμό. Η ριζική αυτή αλλαγή βρίσκεται στο γεγονός ότι πριν το κέντρο βάρους το ρίχναμε, και ήμασταν υποχρεωμένοι να το ρίχνουμε, στην πολιτική πάλη, στην επανάσταση, στην κατάκτηση της εξουσίας κλπ. Τώρα όμως το κέντρο βάρους αλλάζει και μετατοπίζεται προς την ειρηνική οργανωτική “πολιτιστική” δουλειά […]. Τώρα μας φτάνει η πολιτιστική αυτή επανάσταση για να γίνουμε πέρα για πέρα σοσιαλιστική χώρα». Αν διαβάσουμε όμως κατευθείαν από τη λενινική πηγή το αποσιωπημένο περιεχόμενο των αγκυλών (δείτε Lenin, “On Cooperation” – www.marxists.org), δηλαδή το τμήμα του κειμένου από τη λέξη «δουλειά» μέχρι τη λέξη «Τώρα», βρίσκουμε μια φράση που ανατρέπει το νόημα που θέλει να δώσει ο ταχυδακτυλουργός μας. Γράφει εκεί ο Λένιν: «…Πρέπει να πω ότι η έμφαση μετατίθεται στο εκπαιδευτικό έργο, όπου δεν πρόκειται για τις Διεθνείς μας σχέσεις, όπου δεν τίθεται το γεγονός ότι πρέπει να παλέψουμε για τη θέση μας σε παγκόσμια κλίμακα. Αν αφήσουμε αυτά κατά μέρος και εφόσον αυτοπεριοριστούμε στις εσωτερικές οικονομικές σχέσεις, η έμφαση μετατίθεται στην εκπαίδευση». Με αυτή τη διατύπωση, ο Λένιν είναι ολοφάνερο ότι εννοεί πως, αν για τις ανάγκες της συζήτησης θα έπρεπε να αφήσουμε κατά μέρος το διεθνές πεδίο πάλης – το οποίο όπως είδαμε στα προηγούμενα μέρη της απάντησής μας στον Παπασταύρου πάντοτε το θεωρούσε καθοριστικό – τότε, σε εσωτερικό επίπεδο, το κύριο καθήκον είναι η ανύψωση του πολιτιστικού επιπέδου.
Ο εμπνευστής και οδηγός της Κομμουνιστικής Διεθνούς ποτέ δε θα μπορούσε να υποστηρίζει τις στενόμυαλες πατριωτικές αντιλήψεις που επιχειρεί να του αποδώσει ο Παπασταύρου, γιατί την ίδια περίοδο έγραφε: «…Αλλά δεν έχουμε τελειώσει ούτε καν την οικοδόμηση των θεμελίων της σοσιαλιστικής οικονομίας και η εχθρική δύναμη του ετοιμοθάνατου καπιταλισμού μπορεί ακόμη να μας τα στερεί. Πρέπει καθαρά να το εκτιμήσουμε και να το παραδεχτούμε· γιατί δεν υπάρχει τίποτε πιο επικίνδυνο από τις ψευδαισθήσεις (και από τον ίλιγγο, ιδιαίτερα στα μεγάλα ύψη). Και δεν υπάρχει τίποτε το τρομερό, τίποτε που θα έδινε νόμιμες δικαιολογίες για την παραμικρή απελπισία, στην παραδοχή αυτής της πικρής αλήθειας: έχουμε πάντα τονίσει και επαναλάβει τη στοιχειώδη αλήθεια του μαρξισμού – ότι οι κοινές προσπάθειες των εργατών διαφόρων προηγμένων χωρών είναι αναγκαίες για τη νίκη του σοσιαλισμού». (παρατίθεται από το βρετανικής έκδοσης «Lenin Collected Works» στο βιβλίο «Λένιν και Τρότσκι: Τι πραγματικά υποστήριζαν», των Άλαν Γουντς και Τεντ Γκραντ, εκδόσεις «Μαρξιστική Φωνή» 2008). Οι απάτες όμως δε σταματούν εδώ.
2η απάτη: Στην παράθεση του Παπασταύρου, φαίνεται ότι η σκέψη του Λένιν τελειώνει στη λέξη «χώρα» με μια τελεία. Όμως, αυτό είναι μια λαθροχειρία του Παπασταύρου. Εκεί υπάρχει μια άνω τελεία. Αμέσως μετά, ο Λένιν συνεχίζει τη σκέψη του με ένα περιεχόμενο που δε βολεύει τον Παπασταύρου και γι’ αυτό αφαιρέθηκε εντελώς. Η τελεία μπαίνει, όπου συμφέρει τον ιδεολογικό μας «γκουρού». Η συνέχεια που παραλείφθηκε είναι η εξής: «αλλά παρουσιάζει πελώριες δυσκολίες ενός αμιγώς πολιτιστικού (καθότι είμαστε αναλφάβητοι) και υλικού χαρακτήρα (καθότι για να εκπολιτιστούμε πρέπει να πετύχουμε μια ορισμένη ανάπτυξη των υλικών μέσων παραγωγής, πρέπει να έχουμε μια ορισμένη υλική βάση)». (βλέπε Lenin, “On Cooperation” – www.marxists.org). Αυτό που δε συμφέρει τον Παπασταύρου είναι ότι ο Λένιν εδώ, μακριά από το να υποστηρίζει ότι ήταν έτοιμες οι προϋποθέσεις για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού στη Ρωσία, τονίζει ακριβώς το αντίθετο, δηλαδή την απουσία της υλικής βάσης για το σοσιαλισμό εκείνη την περίοδο και γι’ αυτό αναφέρεται στην ανάγκη για μια «πολιτιστική επανάσταση» με σκοπό το ξεπέρασμα της υλικής καθυστέρησης.
Πραγματικά, ο υπεύθυνος της Ιδεολογικής επιτροπής του ΚΚΕ μπορεί να είναι υπερήφανος: για να μεθοδευτεί μια τέτοια ωμή απάτη απαιτούνται τεράστια αποθέματα θράσους και έλλειψης στοιχειώδους σεβασμού στο μαρξισμό-λενινισμό.
Σταμάτης Καραγιαννόπουλος
Ο Παπασταύρου παραβλέποντας το οφθαλμοφανές γεγονός ότι στο άρθρο του ο Λένιν στρέφεται ενάντια σε μια ενοποίηση της Ευρώπης «από τη σκοπιά των οικονομικών προϋποθέσεων του ιμπεριαλισμού» και «σε συνθήκες καπιταλισμού», ισχυρίζεται ότι ο ηγέτης των μπολσεβίκων απέρριπτε το σύνθημα για τις Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης σαν «ΛΑΘΟΣ γενικά» (και μάλιστα για να εμπεδώσουμε τη διαστρέβλωση το τονίζει με κεφαλαία γράμματα) και σαν «αντιδραστικό», δηλαδή ακόμα και στην περίπτωση που το σύνθημα λάβει τη μορφή μιας έκκλησης για τις Ενωμένες Σοσιαλιστικές Πολιτείες της Ευρώπης. Αυτό αποτελεί μια ξεκάθαρη και χυδαιότατη διαστρέβλωση της θέσης του Λένιν!Όταν το ΚΚΕ καλούσε για τις Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης
Ο Λένιν απέρριπτε ως αντιδραστικό μόνο το σύνθημα για τις Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης πάνω σε καπιταλιστική βάση. Το σύνθημα των Ενωμένων Πολιτειών της Ευρώπης πάνω στη βάση της σοσιαλιστικής-εργατικής εξουσίας, ο Λένιν στις δεδομένες συνθήκες του 1915, το απέρριπτε ξεκάθαρα για λόγους τακτικής και όχι σαν «λάθος γενικά», όχι δηλαδή από θέση αρχής, όπως θέλει να υποστηρίζει ο Παπασταύρου. Η καλύτερη απόδειξη γι’ αυτό, είναι το αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι το συγκεκριμένο σύνθημα, υιοθετήθηκε επίσημα και με την πλήρη υποστήριξη του Λένιν από όλη την Κομμουνιστική Διεθνή το 1923. Αν το 1915 το σύνθημα απορριπτόταν από τον Λένιν για λόγους αρχής (σαν «ΛΑΘΟΣ γενικά»), όπως προσπαθεί να μας πείσει ο Παπασταύρου, δεν θα μπορούσε η καθοδηγούμενη από τον Λένιν Κομμουνιστική Διεθνής να το υιοθετήσει μόλις λίγα χρόνια αργότερα. Η μεγαλύτερη γκάφα του Παπασταύρου, η οποία αποδεικνύει το τι μπορεί να πάθει όποιος υποτιμά τους χιλιάδες αγωνιστές του ΚΚΕ και τους μεταχειρίζεται σαν αδαείς και εύπιστους υποτακτικούς της εκάστοτε ηγετικής γραμμής, είναι ότι αυτό το δήθεν «αντιδραστικό» και «λαθεμένο γενικά» σύνθημα μπορεί εύκολα να το βρει κάποιος σε επίσημα κείμενα του ΚΚΕ εκείνης της περιόδου. Διαβάζουμε χαρακτηριστικά στην προκήρυξη της ΚΕ του ΚΚΕ για την Πρωτομαγιά του 1924 που δημοσιεύεται στη συλλογή «Επίσημα κείμενα ΚΚΕ 1918-1924»: «…Εργάτες και εργάτριες, ακόμα η Ρώσικη Επανάστασις αγωνίζεται για την ελευθερία όλων των λαών. Για την κατάπαυση των πολέμων. Για το γκρέμισμα της στρατοκρατίας. Για το λυτρωμό μας, το λυτρωμό του εργαζόμενου λαού από τα δεσμά του μιλιταρισμού και της πλουτοκρατίας. Μόνον η Ρωσία των εργατών και χωρικών, η Ρωσία των Σοβιέτ αγωνίζεται για την Ένωσιν όλων των λαών της Ευρώπης. Για την πραγματοποίηση του συνθήματος των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης καθώς και δια την άμεσον ένωσην των λαών της Βαλκανικής σε μια Κομμουνιστική Παμβαλκανική Ομοσπονδία…». Τι να σημαίνει αυτό άραγε σύντροφε Παπασταύρου; Μήπως ότι σύσσωμη η ΚΕ του ΚΚΕ το 1924 είχε καταληφθεί από «τροτσκιστές οπορτουνιστές»; Μάλλον όχι. Σημαίνει ότι το σύνθημα για τις Ενωμένες Σοβιετικές Πολιτείες της Ευρώπης ήταν στην ουσία του ένα πλήρως λενινιστικό σύνθημα, που προβάλλονταν επίσημα από όλα τμήματα της ΚΔ πριν από την επικράτηση του σταλινισμού.Η απάτη αποκαλύπτεται
Για να καταλάβουμε το σκεπτικό του Λένιν το 1915 πρέπει να επιχειρήσουμε να διαβάσουμε προσεκτικά το ίδιο το σχετικό του κείμενο και να μην αφεθούμε στην «αμεροληψία» του Παπασταύρου. Αν το κάνουμε αυτό, θα διαπιστώσουμε με έκπληξη ότι σε πλήρη αντίθεση με τα γραφόμενα του Παπασταύρου, ο Λένιν υποστηρίζει πως η γενική ουσία που το σύνθημα των Ενωμένων Πολιτειών της Ευρώπης εκφράζει είναι σωστή. Παραθέτουμε προς απόδειξη αυτού την προηγούμενη φράση από το ίδιο κείμενο του Λένιν την οποία δεν παραθέτει για ευνόητους λόγους ο επιφανής πολέμιος του «Τροτσκισμού»: «…Οι Ενωμένες Πολιτείες του Κόσμου (και όχι της Ευρώπης μόνο) είναι η κρατική μορφή της ενοποίησης και της ελευθερίας των εθνών την οποία συνδέουμε με τον σοσιαλισμό – για την ολική εξαφάνιση του κράτους, συμπεριλαμβανομένου και του δημοκρατικού. Ως ξεχωριστό σύνθημα, εντούτοις, το σύνθημα των Ενωμένων Πολιτειών του Κόσμου θα ήταν μετά βίας σωστό…» και από εκεί και πέρα ακολουθεί το απόσπασμα που παρέθεσε ο Παπασταύρου «…πρώτον, επειδή συγχωνεύεται με τον σοσιαλισμό και δεύτερον, επειδή μπορεί να ερμηνευθεί λανθασμένα ότι η νίκη του σοσιαλισμού σε μια μόνη χώρα είναι αδύνατη, και μπορεί επίσης να δημιουργήσει εσφαλμένες αντιλήψεις ως προς τις σχέσεις μιας τέτοιας χώρας με τις άλλες». Να γιατί μας «έφαγε» την προηγούμενη φράση ο θεωρητικός μας! Γιατί εκεί, όχι μόνο δεν βλέπουμε τον Λένιν να μιλάει για «λάθος γενικά» ή για «αντιδραστικό σύνθημα» αλλά τον βλέπουμε να χαρακτηρίζει το σύνθημα «μετά βίας σωστό». Με αυτή την έκφραση, ο Λένιν δείχνει ξεκάθαρα ότι κρατά αποστάσεις όχι από την ουσία του συνθήματος, αλλά από τη χρήση του. Και μάλιστα, αναφέρει ρητά ότι το σύνθημα αυτό «συγχωνεύεται», δηλαδή ταυτίζεται, με τον σοσιαλισμό. Δεν υπάρχει χαρακτηριστικότερη έκφραση από αυτή για να διαπιστώσει κάποιος ότι στην αντίληψη του Λένιν ο σοσιαλισμός «συγχωνεύεται», δηλαδή είναι ταυτισμένος με την διεθνή του οικοδόμηση και δεν έχει σχέση με τη στενόμυαλη, εθνική, σταλινική λογική σοσιαλιστικής οικοδόμησης που υπερασπίζεται ο Παπασταύρου. Έτσι, παρότι το «μετά βίας σωστό» σύνθημα των Ενωμένων Πολιτειών της Ευρώπης ο Λένιν στο τέλος του άρθρου του το χαρακτηρίζει «λανθασμένο», αυτός ο χαρακτηρισμός του γίνεται από τη σκοπιά της τακτικής κι όχι από θέση αρχής. Αυτό που φοβόταν ο Λένιν, όπως ομολογεί, ήταν ότι το σύνθημα θα μπορούσε να «ερμηνευτεί λανθασμένα» και να νομιστεί ότι «η νίκη του σοσιαλισμού σε μια χώρα είναι αδύνατη». Και ασφαλώς κάποιος που θεωρεί ένα σύνθημα «λάθος γενικά», όπως αρέσκεται να γράφει ο Παπασταύρου, δεν μπορεί να ενδιαφέρεται αυτό να μην ερμηνευθεί λανθασμένα. Και είναι επίσης ανάγκη να διευκρινίσουμε εδώ, ότι ο Λένιν μιλώντας για «τη νίκη του σοσιαλισμού σε μια χώρα» είναι ξεκάθαρο ότι δεν αναφέρεται στη δυνατότητα πλήρους οικοδόμησης του σοσιαλισμού στα όρια ενός κράτους, την οποία υποστήριζαν και υποστηρίζουν διαχρονικά οι σταλινικοί, αλλά στην κατάληψη της εξουσίας από το προλεταριάτο. Αυτό που προβλημάτιζε δηλαδή τον Λένιν μέσα στη σκοτεινή περίοδο του πρώτου έτους του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ήταν ότι το σύνθημα των Ενωμένων Πολιτειών της Ευρώπης θα μπορούσε να γεννήσει μια εσφαλμένη άποψη σύμφωνα με την οποία η προλεταριακή επανάσταση θα μπορούσε να αρχίσει ταυτόχρονα πάνω σ΄ ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο. Φυσικά, ο Τρότσκι, αντίθετα με αυτό που του καταλογίζει ο Παπασταύρου, δεν είχε καμία σχέση με τη συγκεκριμένη αυτή εσφαλμένη άποψη και βρισκόταν σε πλήρη συμφωνία με τον Λένιν πάνω στην ουσία του ζητήματος.Η «έλλειψη πίστης του Τρότσκι στην δυνατότητα οικοδόμησης του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ»: ένα κωμικό παραμύθι
Ένας πραγματικά κομμουνιστής θεωρητικός, στις πολεμικές με τους πολιτικούς του αντιπάλους, φροντίζει να είναι έντιμος, παρουσιάζοντας τις απόψεις τους, όπως πραγματικά έχουν. Αυτή πάντοτε ήταν η μέθοδος των «κλασικών» στις πολεμικές τους. Όμως, για τον υπεύθυνο της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ αυτά «είναι ψιλά γράμματα». Για εκείνον, το αντικείμενο της «ιδεολογικής» δουλειάς συμπεριλαμβάνει τη διαστρέβλωση των απόψεων και τα ψέματα. Δε μας εκπλήσσει λοιπόν καθόλου που αναφερόμενος στον Τρότσκι για μια ακόμα φορά – χωρίς αναστολές – παραποιεί ακόμα και αυτά που είναι αυταπόδεικτα και δεν μπορούν να παραποιηθούν. Με αυτό τον τρόπο, όμως, αντί να πετυχαίνει το στόχο του, να πλήξει δηλαδή τον Τρότσκι, καταφέρνει μόνο να αυτοδιακωμωδηθεί.
Με θράσος τυμβωρύχου, που έχει εξασφαλίσει την ατιμωρησία, γράφει: «Το ιδεολογικό-πολιτικό ρεύμα που συγκροτήθηκε υπό την ηγεσία του Λ. Τρότσκι είχε σταθερά την αντίληψη πως η οικοδόμηση του σοσιαλισμού στη Σοβιετική Ένωση ήταν αδύνατη». Μα ποιος σοβαρός κομμουνιστής μπορεί να πιστέψει αυτή την αφοριστική σαχλαμάρα για έναν άνθρωπο που αφιέρωσε όλη τη συνειδητή του ζωή, παλεύοντας για τη νίκη της σοσιαλιστικής επανάστασης και το μεγαλύτερο μέρος της παίρνοντας ενεργά μέρος στον αγώνα του ρωσικού προλεταριάτου, καθοδηγώντας με επιτυχία αυτόν τον αγώνα σαν ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης του ηρωικού σοβιέτ της Πετρούπολης το 1905 και το 1917, της στρατιωτικής φρουράς της Πετρούπολης που πρωτοστάτησε στην κατάληψη της εξουσίας, του νικηφόρου ενάντια στον ιμπεριαλισμό και την αντεπανάσταση Κόκκινου Στρατού, αλλά και εξαιρετικά υπεύθυνων κυβερνητικών υποθέσεων, στην εποχή των δύσκολων πρώτων χρόνων της σοβιετικής εξουσίας; Για να απαντηθεί αυτή η αθλιότητα του Παπασταύρου, δε χρειάζεται κανείς να ανατρέξει σε κάποια κείμενα του Τρότσκι. Για την απόρριψη της σαν κακόβουλη ψευτιά, αρκούν απλά μερικές πολύ γενικές εγκυκλοπαιδικές γνώσεις για τη ζωή του Τρότσκι και τη δράση του στο ρωσικό εργατικό κίνημα. Για περισσότερες απαντήσεις, γύρω από αυτό το ζήτημα, παραπέμπουμε σε σχετικά κείμενα και άρθρα μας στις ιστοσελίδες www.marxismos.com και www.marxist.com.
Τι μας ξεφουρνίζει σαν πειστήριο ο υπεύθυνος της Ιδεολογικής Επιτροπής του ηρωικού ΚΚΕ; Μα φυσικά, για άλλη μια φορά, την απόρριψη από τον Τρότσκι όχι της δυνατότητας να οικοδομηθεί ο σοσιαλισμός στην ΕΣΣΔ γενικά, αλλά της δυνατότητας οικοδόμησης τους σοσιαλισμού ΜΟΝΟ στην ΕΣΣΔ, σε καθεστώς απομόνωσης, χωρίς τη νίκη της διεθνούς επανάστασης. Αυτή την αντιμαρξιστική ιδέα απέρριπτε ο Τρότσκι, τονίζοντας ότι, για να ολοκληρωθεί η οικοδόμηση του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ, απαιτείται η νίκη της διεθνούς σοσιαλιστικής επανάστασης. Με άλλα λόγια, ο Τρότσκι όχι μόνο δεν απέρριπτε τη δυνατότητα της οικοδόμησης του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ, αλλά αντίθετα έδειχνε ποιος ήταν ο μόνος ασφαλής δρόμος, για να προχωρήσει η σοσιαλιστική οικοδόμηση στην ΕΣΣΔ. Ο Λέον Τρότσκι, συνεπώς, πίστευε σταθερά όχι, όπως λέει ο Παπασταύρου, ότι η οικοδόμηση του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ είναι αδύνατη, αλλά ότι, για να πραγματοποιηθεί οριστικά αυτή η οικοδόμηση, απαιτείται η νίκη της παγκόσμιας επανάστασης. Όπως ήδη είδα,με αυτή ήταν η άποψη του Λένιν και όλων των γνωστών ηγετών του μπολσεβικισμού, συμπεριλαμβανομένου και του Στάλιν, πριν από τη διατύπωση της «θεωρίας του σοσιαλισμού σε μια χώρα».
Το συμπέρασμα ότι ο Τρότσκι υποστήριζε την αναγκαιότητα της διεθνούς επανάστασης για να οικοδομηθεί ο σοσιαλισμός στην ΕΣΣΔ, κι όχι την έλλειψη γενικά κάθε δυνατότητας επιτυχίας του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ, το βγάζει αβίαστα όποιος διαβάσει το απόσπασμα που παραθέτει ο «θεωρητικός» μα,ς για να «τεκμηριώσει» τη συκοφαντία του: «Αν όμως κρατήσαμε σαν κράτος από πολιτική και στρατιωτική άποψη, δεν καταλήξαμε στη δημιουργία μιας σοσιαλιστικής κοινωνίας και μάλιστα ούτε πλησιάσαμε σ’ αυτήν […]. Όσο η αστική τάξη θα βρίσκεται στην εξουσία στα άλλα ευρωπαϊκά κράτη, θα είμαστε αναγκασμένοι, στην πάλη ενάντια στην οικονομική απομόνωση, να επιδιώκουμε συμφωνίες με τον καπιταλιστικό κόσμο. Μπορούμε ταυτόχρονα να πούμε με πεποίθηση ότι αυτές οι συμφωνίες στην καλύτερη περίπτωση μπορούν να μας βοηθήσουν να επουλώσουμε αυτές ή εκείνες τις οικονομικές πληγές μας, να κάνουμε αυτό ή εκείνο το βήμα προς τα μπρος αλλά ότι η πραγματική άνοδος της σοσιαλιστικής οικονομίας στη Ρωσία δε θα είναι δυνατή παρά μονάχα ύστερα από τη νίκη του προλεταριάτου στις σπουδαιότερες χώρες της Ευρώπης».
Αν η παραπάνω τοποθέτηση είχε το αντιδραστικό, πεσιμιστικό νόημα που θέλει να της αποδώσει ο Παπασταύρου, τότε γιατί ο Λένιν δεν έκανε πουθενά λόγο εκείνη την περίοδο γι’ αυτή την απαράδεκτη δήθεν στάση του Τρότσκι; Γιατί ο Τρότσκι εκλεγόταν αδιαμαρτύρητα σε ηγετικές θέσεις στο σοβιετικό κράτος και τη Διεθνή, ενώ υποτίθεται ότι πίστευε πως η ΕΣΣΔ δε θα οικοδομούσε ποτέ τον σοσιαλισμό; Και επίσης, γιατί ο Λένιν την ίδια περίοδο έλεγε τα ίδια ακριβώς πράγματα με τον Τρότσκι; Διαβάζουμε: «Έχουμε δημιουργήσει ένα κράτος σοβιετικού τύπου», έγραφε, «και μέσω αυτού έχουμε εισέλθει σε μια νέα εποχή στην παγκόσμια ιστορία, την εποχή της πολιτικής κυριαρχίας του προλεταριάτου, που πρόκειται να υποσκελίσει την εποχή της αστικής κυριαρχίας. Κανείς δεν μπορεί να μας στερήσει απ’ αυτό, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, παρότι στο σοβιετικό τύπο κράτους θα τοποθετηθούν οι τελικές πινελιές μόνο με τη βοήθεια της πρακτικής εμπειρίας της εργατικής τάξης διαφόρων χωρών. Αλλά δεν έχουμε τελειώσει ούτε καν την οικοδόμηση των θεμελίων της σοσιαλιστικής οικονομίας και η εχθρική δύναμη του ετοιμοθάνατου καπιταλισμού μπορεί ακόμη να μας τα στερεί. Πρέπει καθαρά να το εκτιμήσουμε και να το παραδεχτούμε· γιατί δεν υπάρχει τίποτε πιο επικίνδυνο από τις ψευδαισθήσεις (και από τον ίλιγγο, ιδιαίτερα στα μεγάλα ύψη). Και δεν υπάρχει τίποτε το τρομερό, τίποτε που θα έδινε νόμιμες δικαιολογίες για την παραμικρή απελπισία, στην παραδοχή αυτής της πικρής αλήθειας: έχουμε πάντα τονίσει και επαναλάβει τη στοιχειώδη αλήθεια του μαρξισμού – ότι οι κοινές προσπάθειες των εργατών διαφόρων προηγμένων χωρών είναι αναγκαίες για τη νίκη του σοσιαλισμού». («Lenin Collected works», σελ. 206, παρατίθεται στο βιβλίο «Λένιν και Τρότσκι: Τι πραγματικά υποστήριζαν» των Τεντ Γκραντ και Άλαν Γουντς, εκδόσεις «Μαρξιστική Φωνή» 2008)
Οι αντιφάσεις από την αποδοχή της σταλινικής ψευτιάς είναι αναρίθμητες και δεν έχουν τέλος. Δυστυχώς, όμως, τέλος δεν έχει και η διαστρέβλωση των ιδεών του Τρότσκι από τον Κ. Παπασταύρου.
Ο Τρότσκι και οι Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης
Πάνω στο πολυθρύλητο ζήτημα των Ενωμένων Πολιτειών της Ευρώπης, ο Παπασταύρου υποστηρίζει ότι «η στρατηγική αντίληψη του Τρότσκι βρίσκεται σε αντιπαράθεση με αυτήν του Λένιν». Είναι γνωστός ο καημός του Παπασταύρου και όλων των κατά καιρούς απολογητών του σταλινισμού να εφεύρουν διαφωνίες ανάμεσα στον Λένιν και τον Τρότσκι. Γύρω από αυτό το ζήτημα, αναπτύχθηκε στην ΕΣΣΔ μια ολόκληρη πολύχρονη επιχείρηση, στην οποία έλαβαν μέρος «δημοσιογράφοι», «ιστορικοί» και «διανοούμενοι» καθ’ υπαγόρευση του Κρεμλίνου, πιστοί στην καταπολέμηση του «τροτσκισμού», στην πραγματικότητα υπερασπίζοντας τα συμφέροντα της προνομιούχας γραφειοκρατικής κάστας απέναντι στις ζωντανές παραδόσεις του Οκτώβρη, πριν, βεβαίως, τη σκυτάλη πάρει αποκλειστικά για το τελειωτικό χτύπημα στον «τροτσκισμό» ο δολοφονικός μηχανισμός της GPU. Από όλη τη σαβούρα που παρήγαγε αυτός ο εσμός πληρωμένων συκοφαντών του Τρότσκι, οι σημερινοί «θεωρητικοί» του σταλινισμού τύπου Παπασταύρου αναπαράγουν ό,τι δεν τους φαίνεται ικανό να τους κάνει να «κοκκινίζουν» από ντροπή, αν τελικά, στ’ αλήθεια, αυτού του είδους οι θεωρητικοί είναι ικανοί να αισθανθούν αναστολές για ένα ορισμένο είδος συκοφαντιών.
Κανείς δεν μπορεί να αντικρούσει καλύτερα τις σταλινικές ψευτιές από τον ίδιο τον Τρότσκι. Ας τον αφήσουμε λοιπόν να μας εξηγήσει τη στάση του, παίρνοντας πραγματικές απαντήσεις από τα γραπτά του.
1) Με ποιο σκεπτικό υπεράσπιζε ο Τρότσκι το σύνθημα των Ενωμένων Σοσιαλιστικών Πολιτειών της Ευρώπης; Διαβάζουμε: «Η ουσία της εποχής μας βρίσκεται στο εξής: οι παραγωγικές δυνάμεις έχουν οριστικά αναπτυχθεί πέρα από τα όρια του εθνικού κράτους και έχουν αποκτήσει, κυρίως στην Αμερική και την Ευρώπη, εν μέρει ηπειρωτικές και εν μέρει παγκόσμιες διαστάσεις. Ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος βγήκε από την αντίφαση ανάμεσα στις παραγωγικές δυνάμεις και τα εθνικά σύνορα. Και η ειρήνη των Βερσαλλιών που τερμάτισε τον πόλεμο, έχει βαθύνει ακόμα πάρα πέρα αυτή την αντίφαση. Μ΄ άλλα λόγια: χάρη στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, ο καπιταλισμός είναι ανίκανος από πολύ καιρό να υπάρξει σε μια μόνη χώρα. Από την άλλη μεριά, ο σοσιαλισμός μπορεί να βασιστεί και θα βασιστεί σε πολύ πιο αναπτυγμένες παραγωγικές δυνάμεις, αλλιώς θα αντιπροσωπεύει όχι πρόοδο αλλά οπισθοχώρηση σε σχέση με τον καπιταλισμό. Το 1914 έγραψα: “Αν το πρόβλημα του σοσιαλισμού μπορούσε να συμβιβαστεί με τα πλαίσια ενός εθνικού κράτους, θα μπορούσε τότε να συμβιβαστεί με την εθνική άμυνα”. Η φόρμουλα Σοβιετικές Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης είναι ακριβώς η πολιτική έκφραση της ιδέας ότι ο σοσιαλισμός είναι αδύνατος σε μια χώρα. Ο σοσιαλισμός δεν μπορεί φυσικά να αναπτυχθεί πλήρως ακόμη και στα όρια μιας μόνο ηπείρου. Οι Σοσιαλιστικές Πολιτείες της Ευρώπης αντιπροσωπεύουν το ιστορικό σύνθημα που είναι ένα στάδιο στο δρόμο προς την παγκόσμια σοσιαλιστική συνομοσπονδία». (Λ. Τρότσκι, «Ευρώπη και Αμερική», εκδόσεις «Πρωταγόρας»)
2) Μήπως ισχύει αυτό που αποδίδει στον Τρότσκι ο Παπασταύρου, ότι δηλαδή υποστήριζε πως είναι δυνατόν να επιτευχθούν οι Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης σε καπιταλιστική βάση; Διαβάζουμε σχετικά: «Η σχετικά πλήρης οικονομική ένωση της Ευρώπης από τα πάνω, που θα ήταν το αποτέλεσμα μιας συμμαχίας ανάμεσα στις καπιταλιστικές κυβερνήσεις, είναι μια ουτοπία. Έτσι, τα πράγματα δεν μπορούν να πάνε πιο μακριά από επιμέρους συμβιβασμούς και ημίμετρα. Κατά συνέπεια, η ίδια η οικονομική ένωση της Ευρώπης, που υπόσχεται τεράστια πλεονεκτήματα στους παραγωγούς και τους καταναλωτές, όπως και στην ανάπτυξη γενικά της κουλτούρας, γίνεται το επαναστατικό καθήκον του ευρωπαϊκού προλεταριάτου που παλεύει ενάντια στον ιμπεριαλιστικό προτεξιονισμό και το όργανό του, το μιλιταρισμό». (Λέον Τρότσκι, «Πρόγραμμα Ειρήνης», παρατίθεται στο βιβλίο του «Η 3η Διεθνής μετά τον Λένιν», εκδόσεις «Αλλαγή» ).
3) Μήπως πράγματι διαφωνούσε ο Τρότσκι με τον Λένιν, υποστηρίζοντας την άποψη ότι η επανάσταση θα πρέπει να επικρατήσει ταυτόχρονα σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, όπως του καταλογίζει ο Παπασταύρου; Διαβάζουμε πάλι από τον Τρότσκι: «Όπως καθένας ξέρει, στην πρώτη περίοδο του πολέμου, ο Λένιν δίσταζε να χρησιμοποιήσει αυτό το σύνθημα. Αρχικά το σύνθημα πέρασε στις θέσεις του “Σοσιαλδημοκράτη”, (το κεντρικό όργανο του Κόμματος εκείνη την εποχή), στη συνέχεια ο Λένιν το απόρριψε. Αυτό μονάχα, δείχνει ότι δεν το απόκρουε γενικά για λόγους αρχής, μα θα έπρεπε να το κρίνει αυστηρά από την άποψη της ταχτικής. Ότι ζύγιζε τις θετικές και τις αρνητικές πλευρές του, αντικρίζοντας το από τη σκοπιά του δοσμένου σταδίου. Είναι περιττό να πούμε πώς ο Λένιν δε δεχόταν ότι οι καπιταλιστικές Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης μπορούσαν να γίνουν πραγματικότητα. Κι εγώ αντιμετώπιζα τα πράγματα με τον ίδιο τρόπο, αφού προωθούσα το σύνθημα των Ενωμένων Πολιτειών αποκλειστικά σαν μορφή του μελλοντικού κράτους της δικτατορίας του προλεταριάτου στην Ευρώπη… Σ’ αυτήν όμως την περίοδο ο Λένιν έβλεπε ορισμένους κινδύνους ακόμα και σ’ αυτό τον τρόπο παρουσίασης του ζητήματος. Δεδομένου ότι δεν είχε ακόμα αποκτηθεί η εμπειρία της δικτατορίας του προλεταριάτου σε μια μόνη χώρα, κι ότι έλλειπε η θεωρητική σαφήνεια σ’ ό,τι αφορά αυτό το ζήτημα, ακόμα και από την αριστερή πτέρυγα της τότε Σοσιαλδημοκρατίας, το σύνθημα των Ενωμένων Πολιτειών της Ευρώπης μπορούσε να γεννήσει μια αντίληψη, σύμφωνα με την οποία η προλεταριακή επανάσταση θα έπρεπε να αρχίσει ταυτόχρονα το λιγότερο πάνω σ’ ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο. Απέναντι σ’ αυτόν ακριβώς τον κίνδυνο, ο Λένιν μας καθιστούσε προσεκτικούς. Πάνω όμως σ’ αυτό το ζήτημα, δεν είχα ούτε μια σκιά διαφωνίας με τον Λένιν… Μπορεί να αποδειχτεί και με άλλα αποσπάσματα πως η διαφωνία του 1915 με τον Λένιν ανήκε αυστηρά στον τομέα της τακτικής και είχε από την ίδια τη φύση της έναν προσωρινό χαρακτήρα. Μα η πορεία που ακολούθησαν τα γεγονότα είναι η καλύτερη απόδειξη: το 1923, η Κομμουνιστική Διεθνής υιοθέτησε το αμφισβητούμενο σύνθημα.
… Δε χρειάζεται να πούμε πως δεν υπάρχει άνθρωπος που μπορεί να αμφισβητήσει το γεγονός ότι είναι αδύνατο η διεθνική επανάσταση του προλεταριάτου να γίνει με μια ταυτόχρονη πράξη. Προπαντός, ύστερα από την πείρα της Επανάστασης του Οκτώβρη, που πραγματοποίησε η εργατική τάξη μιας καθυστερημένης, χώρας κάτω από την πίεση της ιστορικής αναγκαιότητας, χωρίς να περιμένει να “ανασυγκροτήσει το μέτωπό” του το προλεταριάτο των προχωρημένων χωρών. Είναι πέρα για πέρα σωστό και επίκαιρο να καταφεύγουμε στο νόμο της ανισομερούς εξέλιξης μέσα σ’ αυτά τα όρια. Μα είναι εντελώς διαφορετικό πράγμα το δεύτερο μισό του συμπεράσματος, η αβάσιμη διαβεβαίωση, που εγγυάται πώς ο θρίαμβος του σοσιαλισμού είναι δυνατός σε “μια μόνη καπιταλιστική χώρα, παρμένη χωριστά”..» (Λέον Τρότσκι, «Η 3η Διεθνής μετά τον Λένιν», εκδόσεις «Αλλαγή»).
«Παπασταύρια» φαντασία: ο Τρότσκι απολογητής του υπερ-ιμπεριαλισμού και της ΕΕ!
Ο Παπασταύρου στο τέλος του άρθρου του βγάζει το πόρισμα: «Ουσιαστικά, ο Τρότσκι υιοθετούσε τις “υπερ-ιμπεριαλιστικές” ερμηνείες για τη σύγχρονη εποχή που απολυτοποιούσαν την τάση ένωσης των ιμπεριαλιστικών χωρών μέσω διακρατικών συμμαχιών. Χαρακτηριστικό είναι άρθρο του με τίτλο “Το επίκαιρο του συνθήματος Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης” που δημοσιεύτηκε στην “Πράβντα” στις 20 Ιούνη 1923:
“…Μα δεν πρόκειται εδώ για τη μελλοντική παγκόσμια σοσιαλιστική οικονομία, αλλά για την έξοδο της σημερινής Ευρώπης από το αδιέξοδο. Πρέπει να δείξουμε στους εργάτες και τους αγρότες της καταξεσκισμένης και κατερειπωμένης Ευρώπης μια διέξοδο […] είναι ένα σύνθημα μεταβατικό που δείχνει μια διέξοδο, ανοίγει μια προοπτική σωτηρίας και, μ’ αυτόν τον τρόπο, σπρώχνει τις εργαζόμενες μάζες στον επαναστατικό δρόμο”..»
Ήδη έχουμε αναφέρει αρκετές φορές ότι το 1923 το σύνθημα των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης είχε υιοθετηθεί από όλη την Κομμουνιστική Διεθνή, συμπεριλαμβανομένου του ΚΚΕ. Αυτή η υπόμνηση αρκεί, για να χαρακτηριστεί απόλυτα ορθόδοξο, από λενινιστική σκοπιά, το πιο πάνω απόσπασμα του Τρότσκι και αντίθετα να αποκαλυφθεί ως απόλυτα οπορτουνιστική η αμφισβήτηση της «λενινιστικότητάς» του από τον Παπασταύρου. Εδώ, ο «θεωρητικός» μας απλά μεταχειρίζεται τους χιλιάδες αναγνώστες του «Ριζοσπάστη» σαν εξ ορισμού αδαείς και ανίκανους να μάθουν λίγα παραπάνω πράγματα για τις ιδέες και τα συνθήματα που θεμελίωσαν την ΚΔ την εποχή του Λένιν. Η λογική του Παπασταύρου στηρίζεται στον κλασσικό κανόνα κάθε παραπλανητικής προπαγάνδας: «Πες–πες κι όποιος τα πιστέψει κέρδος θα είναι».
Όσο για το αν ο Τρότσκι υιοθετούσε τις «ερμηνείες του υπερ-ιμπεριαλισμού», είναι αρκετό να υπογραμμίσουμε το απόσπασμά του που ήδη παραθέσαμε και υποστηρίζει το ανέφικτο της ενοποίησης της Ευρώπης σε καπιταλιστική βάση με τα εξής κατηγορηματικά λόγια: «Η σχετικά πλήρης οικονομική ένωση της Ευρώπης από τα πάνω, που θα ήταν το αποτέλεσμα μιας συμμαχίας ανάμεσα στις καπιταλιστικές κυβερνήσεις, είναι μια ουτοπία». Πώς είναι δυνατόν ύστερα από αυτή την κρυστάλλινη τοποθέτηση ο Τρότσκι να είναι οπαδός της θεωρίας του «υπερ-ιμπεριαλισμού».
Έχοντας διαστρεβλώσει ό,τι μπορεί και δεν μπορεί να διαστρεβλωθεί από τις απόψεις του Τρότσκι πάνω στα προαναφερόμενα ζητήματα, ο Παπασταύρου συμπεραίνει: «Οι απόψεις αυτές ελάχιστα διαφέρουν από αυτές των σύγχρονων “αριστερών” απολογητών της ΕΕ, οι οποίοι σήμερα αρνούνται τη δυνατότητα ριζικών (επομένως και επαναστατικών) αλλαγών σε εθνικό επίπεδο». Δυστυχώς, όμως, για τον Παπασταύρου, κανένας αριστερός απολογητής της ΕΕ δε θα μπορούσε να συνυπογράψει θέσεις του Τρότσκι, όπως η παρακάτω: «Το ότι καμιά χώρα δεν πρέπει “να περιμένει” τις άλλες στην πάλη της, αυτό είναι μια στοιχειώδης σκέψη, που είναι χρήσιμο και αναγκαίο να την επαναλαμβάνουμε, για να μην μπορεί κανείς να αντικαταστήσει την ιδέα της παράλληλης διεθνιστικής δράσης με την ιδέα της διεθνιστικής αδράνειας μέσα στη συμμαχία. Χωρίς να περιμένουμε τους άλλους, αρχίζουμε και συνεχίζουμε την πάλη πάνω στο εθνικό έδαφος έχοντας την πλήρη βεβαιότητα ότι η πρωτοβουλία μας θα δώσει μιαν έξαρση στην πάλη των άλλων χωρών» (Τρότσκι, «1917» – www.marxist.org). Κύριε «θεωρητικέ», με τις υγείες σας.
Οι εκ συστήματος ψεύτες πρέπει να λογοδοτήσουν πολιτικά
Ο Λένιν συνήθιζε να χρησιμοποιεί τη φράση «η αλήθεια είναι επαναστατική». Αυτή η θέση δεν πηγάζει από κάποια αφηρημένη ηθική προσταγή. Είναι η αναγκαία προϋπόθεση για τηνσωστή πολιτική εκπαίδευση των κομμουνιστών. Χωρίς μια αληθινή αποτίμηση της Ιστορίας, η προλεταριακή πρωτοπορία δεν μπορεί να εκπληρώσει τα μεγάλα ιστορικά της καθήκοντα.
Η αλήθεια που αφορά στις ιδέες και στον πολιτικό ρόλο ενός επαναστάτη, όπως είναι ο Λέον Τρότσκι, έχει ακόμα μεγαλύτερη σημασία, εξαιτίας της σπουδαιότητας του καθήκοντος που εκείνος επωμίστηκε. Ως «η πιο εξέχουσα φυσιογνωμία» μέσα στην ηγεσία του Μπολσεβίκικου Κόμματος, σύμφωνα με την περίφημη φράση του Λένιν στη «Διαθήκη» του, ο Τρότσκι ήταν ο μόνος ηγέτης που υπεράσπισε με συνέπεια την κληρονομιά του Μπολσεβικισμού–Λενινισμού, στα δύσκολα χρόνια της πολιτικής κυριαρχίας της προνομιούχας γραφειοκρατίας στην ΕΣΣΔ και στο παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα. Μόνο εκείνος κατάφερε με επιτυχία να δώσει μια μαρξιστική εξήγηση για τα αίτια και τη φύση του γραφειοκρατικού εκφυλισμού της ΕΣΣΔ. Μέσα από το παράδειγμα του Τρότσκι και τον αγωνιστών που τον ακολούθησαν, το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα μπορεί να καυχιέται ότι ανέδειξε από τα σπλάχνα του ένα ρεύμα επαναστατών που αντιστάθηκε στις ολοκληρωτικές μεθόδους του σταλινισμού, επέδειξε μαρξιστική διορατικότητα απέναντι στη γραφειοκρατική τύφλωση των όπου γης αυλοκολάκων της σοβιετικής γραφειοκρατίας και διέσωσε τις γνήσιες αρχές και παραδόσεις του κομμουνισμού από τα εγκλήματα και τις πολύπλευρες αιρετικές «μαχαιριές» του σταλινισμού, όπως η «θεωρία του σοσιαλισμού σε μια χώρα».
Σήμερα, οι χιλιάδες αγωνιστές του ΚΚΕ έχουν χρέος όχι μόνο απέναντι στον Τρότσκι και τη μνήμη του, αλλά κύρια απέναντι στα ιδανικά στα οποία έχουν τάξει τον εαυτό τους, να κλείσουν τα αυτιά τους στους εκ συστήματος συκοφάντες του που συνεχίζουν να παραληρούν και να ανακαλύψουν οι ίδιοι το έργο του. Σε όλους αυτούς τους συντρόφους, εμείς οι κομμουνιστές, που εμπνεόμαστε από τον ηρωικό αγώνα και το σπουδαίο πολιτικό έργο του Λέον Τρότσκι και είμαστε υπερήφανοι, όταν οι Παπασταύρου μας αποκαλούν υποτιμητικά «τροτσκιστές», απευθύνουμε μια συντροφική έκκληση: ΣΥΝΤΡΟΦΟΙ ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΟΙ ΙΔΙΟΙ ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΛΕΝΙΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΤΡΟΤΣΚΙ! Μην αφήνετε τους εντεταλμένους «ερμηνευτές» να σας εξαπατούν.
Όσο για αυτούς τους τελευταίους, όπως ο Κ. Παπασταύρου, πιστεύουμε ότι πρέπει επιτέλους να λογοδοτήσουν πολιτικά. Δεν εκλέγονται στις θέσεις τους, για να μετατρέπονται σε εκ συστήματος ψεύτες, αλλά για να διαδίδουν, να εκλαϊκεύουν και να υπερασπίζουν τις κομμουνιστικές ιδέες. Φυσικά, το καθήκον να τους ανακαλέσουν στην τάξη το έχουν οι ίδιοι οι χιλιάδες αγωνιστές του ΚΚΕ και της ΚΝΕ. Εμείς, από την πλευρά μας, έχοντας εμπιστοσύνη στο προλεταριακό πολιτικό ένστικτο των συντρόφων μας, είμαστε αισιόδοξοι ότι αυτό θα συμβεί σύντομα.
Στο δεύτερο μέρος του άρθρου του με τίτλο, «Για την αντιπαράθεση με τα οπορτουνιστικά ρεύματα στο ΚΚ της ΕΣΣΔ τις δεκαετίες 1920 και 1930», που δημοσιεύθηκε στις 08/03 στον «Κυριακάτικο Ριζοσπάστη», ο υπεύθυνος της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ Κύριλλος Παπασταύρου μας προσέφερε μια ακόμα πλούσια σε διαστρεβλώσεις «συμβολή» στην μαρξιστική θεωρία. Εδώ παραθέτει διάσπαρτα και ξεκομμένα από το πραγματικό τους νόημα τσιτάτα του Λένιν, με τα οποία προσπαθεί να τον εμφανίσει οπαδό της σταλινικής θεωρίας του «σοσιαλισμού σε μια χώρα».
Ο «θεωρητικός» μας αναφέρεται σε κείμενα του Λένιν της περιόδου 1922–1924, όπως το «Για το φόρο σε είδος», «Για την επανάστασή μας», «Για το συνεταιρισμό» κι όπως πάντα διαστρεβλώνει το νόημά τους. Ας δούμε αυτά τα αποσπάσματα.
Ο Παπασταύρου παραθέτει από τον Λένιν: «Ο σοσιαλισμός δεν είναι τώρα πια πρόβλημα που ανήκει στο μακρινό μέλλον, δεν είναι αφηρημένη έννοια ή εικόνα […]. Το σοσιαλισμό τον βγάλαμε στην καθημερινή ζωή, κι αυτό πρέπει εδώ να το καταλάβουμε καλά […] όλοι μαζί, όχι αύριο, μα σε μερικά χρόνια, όλοι μαζί θα εκπληρώσουμε οπωσδήποτε αυτό το καθήκον, έτσι που από τη Ρωσία της ΝΕΠ θα βγει η σοσιαλιστική Ρωσία»( Β. Ι. Λένιν, «Απαντα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», τ. 45, σελ. 309.) Εδώ βλέπουμε την απόπειρα με τη μέθοδο «κόψε-ράψε» να εμφανιστεί ένας Λένιν, που προφητεύει την εθνική οικοδόμηση του σοσιαλισμού. Στην πραγματικότητα, όμως, ακόμα και σε αυτό το συνονθύλευμα ημιτελών φράσεων, δεν προκύπτει κάτι που να μοιάζει με τη σταλινική άποψη ότι η «σοσιαλιστική Ρωσία» μπορεί να οικοδομηθεί ανεξάρτητα από την τύχη της διεθνούς επανάστασης.
Προκλητικές απάτες
Πιο κάτω, ο Παπασταύρου συνεχίζει την προσπάθεια και η «κοπτοραπτική» του επιχειρεί να γίνει πειστικότερη: «Η εξουσία του κράτους πάνω σε όλα τα σημαντικά μέσα παραγωγής, η εξουσία του κράτους στα χέρια του προλεταριάτου, η συμμαχία αυτού του προλεταριάτου με τα πολλά εκατομμύρια των μικρών και πολύ μικρών αγροτών, η εξασφάλιση της καθοδήγησης της αγροτιάς από το προλεταριάτο αυτό κλπ. – όλα αυτά δεν είναι μήπως ό,τι μας χρειάζεται για να χτίσουμε το συνεταιρισμό […] μήπως όλα αυτά δεν είναι ό,τι χρειάζεται για το χτίσιμο της ολοκληρωμένης σοσιαλιστικής κοινωνίας;» (Β. Ι. Λένιν, «Απαντα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», τ. 45, σελ. 370). Το απόσπασμα αυτό είναι παρμένο από το άρθρο «Για το συνεταιρισμό», γραμμένο τον Γενάρη του 1923. Ο Παπασταύρου αφήνει να εννοηθεί πως σε αυτό το κείμενο ο Λένιν υποστηρίζει την εθνική οικοδόμηση του σοσιαλισμού. Όμως, το άρθρο έχει ένα εντελώς διαφορετικό περιεχόμενο (βλέπε Lenin, “On Cooperation” – www.marxists.org). Εκεί, ο Λένιν αναφέρεται στις γενικές κοινωνικές μορφές και τις υλικές προϋποθέσεις (εξηλεκτρισμός, εκβιομηχάνιση κλπ.) που είναι απαραίτητες για την πραγματοποίηση – όχι του άμεσου περάσματος στον ολοκληρωμένο σοσιαλισμό – αλλά της σταδιακής εξάλειψης των στοιχείων του «κρατικού καπιταλισμού» που εγκαθίδρυσε η ΝΕΠ για την έναρξη της πραγματοποίησης των σοσιαλιστικών καθηκόντων.
Μα το κύριο ζήτημα για τον Παπασταύρου είναι να πείσει τους αναγνώστες του ότι ο Λένιν ξαφνικά με ένα του άρθρο βάλθηκε να αναιρέσει όλο το προηγούμενο έργο του και άρχιζε να προσεγγίζει την οικοδόμηση του σοσιαλισμού ξεκομμένα από την υπόθεση της διεθνούς επανάστασης. Έτσι, παραθέτει ένα ακόμα απόσπασμα από το συγκεκριμένο άρθρο προβαίνοντας σε δύο απροκάλυπτες απάτες.
1η απάτη: Παραλείπει μια ενοχλητική φράση του Λένιν, βάζοντας στη θέση της αποσιωπητικά μέσα σε αγκύλες, γιατί αυτός ξέρει καλύτερα σαν ιδεολογικός υπεύθυνος τι πρέπει να μάθει και τι όχι ο αναγνώστης του «Ριζοσπάστη» από τα γραπτά του Λένιν. Η παράθεση του αποσπάσματος γίνεται ως εξής: «Τώρα έχουμε το δικαίωμα να πούμε ότι η απλή ανάπτυξη του συνεταιρισμού στη χώρα μας είναι ταυτόσημη με την ανάπτυξη του σοσιαλισμού και ταυτόχρονα είμαστε αναγκασμένοι να παραδεχτούμε ότι άλλαξε ριζικά όλη η άποψή μας για το σοσιαλισμό. Η ριζική αυτή αλλαγή βρίσκεται στο γεγονός ότι πριν το κέντρο βάρους το ρίχναμε, και ήμασταν υποχρεωμένοι να το ρίχνουμε, στην πολιτική πάλη, στην επανάσταση, στην κατάκτηση της εξουσίας κλπ. Τώρα όμως το κέντρο βάρους αλλάζει και μετατοπίζεται προς την ειρηνική οργανωτική “πολιτιστική” δουλειά […]. Τώρα μας φτάνει η πολιτιστική αυτή επανάσταση για να γίνουμε πέρα για πέρα σοσιαλιστική χώρα». Αν διαβάσουμε όμως κατευθείαν από τη λενινική πηγή το αποσιωπημένο περιεχόμενο των αγκυλών (δείτε Lenin, “On Cooperation” – www.marxists.org), δηλαδή το τμήμα του κειμένου από τη λέξη «δουλειά» μέχρι τη λέξη «Τώρα», βρίσκουμε μια φράση που ανατρέπει το νόημα που θέλει να δώσει ο ταχυδακτυλουργός μας. Γράφει εκεί ο Λένιν: «…Πρέπει να πω ότι η έμφαση μετατίθεται στο εκπαιδευτικό έργο, όπου δεν πρόκειται για τις Διεθνείς μας σχέσεις, όπου δεν τίθεται το γεγονός ότι πρέπει να παλέψουμε για τη θέση μας σε παγκόσμια κλίμακα. Αν αφήσουμε αυτά κατά μέρος και εφόσον αυτοπεριοριστούμε στις εσωτερικές οικονομικές σχέσεις, η έμφαση μετατίθεται στην εκπαίδευση». Με αυτή τη διατύπωση, ο Λένιν είναι ολοφάνερο ότι εννοεί πως, αν για τις ανάγκες της συζήτησης θα έπρεπε να αφήσουμε κατά μέρος το διεθνές πεδίο πάλης – το οποίο όπως είδαμε στα προηγούμενα μέρη της απάντησής μας στον Παπασταύρου πάντοτε το θεωρούσε καθοριστικό – τότε, σε εσωτερικό επίπεδο, το κύριο καθήκον είναι η ανύψωση του πολιτιστικού επιπέδου.
Ο εμπνευστής και οδηγός της Κομμουνιστικής Διεθνούς ποτέ δε θα μπορούσε να υποστηρίζει τις στενόμυαλες πατριωτικές αντιλήψεις που επιχειρεί να του αποδώσει ο Παπασταύρου, γιατί την ίδια περίοδο έγραφε: «…Αλλά δεν έχουμε τελειώσει ούτε καν την οικοδόμηση των θεμελίων της σοσιαλιστικής οικονομίας και η εχθρική δύναμη του ετοιμοθάνατου καπιταλισμού μπορεί ακόμη να μας τα στερεί. Πρέπει καθαρά να το εκτιμήσουμε και να το παραδεχτούμε· γιατί δεν υπάρχει τίποτε πιο επικίνδυνο από τις ψευδαισθήσεις (και από τον ίλιγγο, ιδιαίτερα στα μεγάλα ύψη). Και δεν υπάρχει τίποτε το τρομερό, τίποτε που θα έδινε νόμιμες δικαιολογίες για την παραμικρή απελπισία, στην παραδοχή αυτής της πικρής αλήθειας: έχουμε πάντα τονίσει και επαναλάβει τη στοιχειώδη αλήθεια του μαρξισμού – ότι οι κοινές προσπάθειες των εργατών διαφόρων προηγμένων χωρών είναι αναγκαίες για τη νίκη του σοσιαλισμού». (παρατίθεται από το βρετανικής έκδοσης «Lenin Collected Works» στο βιβλίο «Λένιν και Τρότσκι: Τι πραγματικά υποστήριζαν», των Άλαν Γουντς και Τεντ Γκραντ, εκδόσεις «Μαρξιστική Φωνή» 2008). Οι απάτες όμως δε σταματούν εδώ.
2η απάτη: Στην παράθεση του Παπασταύρου, φαίνεται ότι η σκέψη του Λένιν τελειώνει στη λέξη «χώρα» με μια τελεία. Όμως, αυτό είναι μια λαθροχειρία του Παπασταύρου. Εκεί υπάρχει μια άνω τελεία. Αμέσως μετά, ο Λένιν συνεχίζει τη σκέψη του με ένα περιεχόμενο που δε βολεύει τον Παπασταύρου και γι’ αυτό αφαιρέθηκε εντελώς. Η τελεία μπαίνει, όπου συμφέρει τον ιδεολογικό μας «γκουρού». Η συνέχεια που παραλείφθηκε είναι η εξής: «αλλά παρουσιάζει πελώριες δυσκολίες ενός αμιγώς πολιτιστικού (καθότι είμαστε αναλφάβητοι) και υλικού χαρακτήρα (καθότι για να εκπολιτιστούμε πρέπει να πετύχουμε μια ορισμένη ανάπτυξη των υλικών μέσων παραγωγής, πρέπει να έχουμε μια ορισμένη υλική βάση)». (βλέπε Lenin, “On Cooperation” – www.marxists.org). Αυτό που δε συμφέρει τον Παπασταύρου είναι ότι ο Λένιν εδώ, μακριά από το να υποστηρίζει ότι ήταν έτοιμες οι προϋποθέσεις για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού στη Ρωσία, τονίζει ακριβώς το αντίθετο, δηλαδή την απουσία της υλικής βάσης για το σοσιαλισμό εκείνη την περίοδο και γι’ αυτό αναφέρεται στην ανάγκη για μια «πολιτιστική επανάσταση» με σκοπό το ξεπέρασμα της υλικής καθυστέρησης.
Πραγματικά, ο υπεύθυνος της Ιδεολογικής επιτροπής του ΚΚΕ μπορεί να είναι υπερήφανος: για να μεθοδευτεί μια τέτοια ωμή απάτη απαιτούνται τεράστια αποθέματα θράσους και έλλειψης στοιχειώδους σεβασμού στο μαρξισμό-λενινισμό.
Σταμάτης Καραγιαννόπουλος
