Μέτρα απελπισίας
Η τωρινή κρίση απέχει πολύ από το να κλείσει τον κύκλο της. Δεν πρόκειται να διακοπεί από τα μέτρα που λαμβάνουν οι κυβερνήσεις και οι κεντρικοί τραπεζίτες. Ρίχνοντας τεράστια ποσά στις τράπεζες, το καλύτερο που μπορούν να πετύχουν είναι μια προσωρινή αναστολή ή ένας αμελητέος μετριασμός του μεγέθους της κρίσης, με κόστος τη δημιουργία ενός τεράστιου χρέους που θα βαρύνει τις επόμενες γενιές. Αλλά κάθε σοβαρός οικονομολόγος γνωρίζει πως οι αγορές έχουν ακόμα μεγάλα περιθώρια κατάρρευσης.
Σε ορισμένες πλευρές, η τωρινή κατάσταση είναι ακόμα χειρότερη από τη δεκαετία του 1930. Το τεράστιο κύμα κερδοσκοπίας που προηγήθηκε της τωρινής κρίσης και που την προετοίμασε, ήταν πολλές φορές μεγαλύτερη από αυτήν που πυροδότησε το κραχ του 1929. Η ποσότητα του πλασματικού κεφαλαίου που διοχετεύτηκε στο παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα και που συνιστά δηλητήριο που απειλεί να το καταστρέψει εξολοκλήρου, είναι τόσο μεγάλη που κανείς δεν είναι σε θέση να το προσδιορίσει ποσοτικά. Συνεπώς, η «διόρθωση» που αντιστοιχεί σε αυτό (για να χρησιμοποιήσουμε τον ευφημισμό που αρέσκονται να κάνουν σήμερα οι οικονομολόγοι) θα είναι ακόμα πιο οδυνηρή και χρονοβόρα.
Στα 1930 οι ΗΠΑ ήταν ο μεγαλύτερος δανειστής στον κόσμο. Τώρα είναι ο μεγαλύτερος οφειλέτης. Την εποχή του Νιου Ντηλ, ο Ρούσβελτ στις προσπάθειες του να επανεκινήσει την Αμερικάνικη οικονομία από τη Μεγάλη Ύφεση, είχε στη διάθεσή του τεράστια ποσά χρημάτων. Σήμερα ο Μπους πρέπει να παρακαλέσει ένα απρόθυμο Κογκρέσο για να διαθέσει χρήματα που δεν του ανήκουν. Η αποδοχή του δώρου των 700 δις δολαρίων προς τις Μεγάλες Επιχειρήσεις σημαίνει περαιτέρω αύξηση του δημόσιου ελλείμματος. Αυτό με τη σειρά του σημαίνει μια ολόκληρη περίοδο λιτότητας και περικοπών στις συνθήκες διαβίωσης για εκατομμύρια Αμερικάνους πολίτες.
Αυτά τα μέτρα απελπισίας δε θα αποτρέψουν την κρίση, η οποία μόλις που ξεκίνησε. Κατά τον ίδιο τρόπο, το Νιου Ντηλ του Ρούσβελτ, σε αντίθεση με τη συνήθη αντίληψη, δε σταμάτησε τη Μεγάλη Ύφεση. Η Αμερικάνικη οικονομία παρέμεινε σε κατάσταση ύφεσης μέχρι το 1941, οπότε οι ΗΠΑ μπήκαν στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και οι τεράστιες πολεμικές δαπάνες τελικά εξάλειψαν την ανεργία. Για ακόμα μια φορά αντιμετωπίζουμε μια παρατεταμένη περίοδο πτώσης των συνθηκών διαβίωσης, κλεισίματος εργοστασίων, μείωσης των μισθών, περικοπής των κοινωνικών δαπανών και γενικής λιτότητας.
Οι καπιταλιστές βρίσκονται σε έναν αδιέξοδο δρόμο και δε μπορούν να βρουν καμιά διαφυγή. Όλα τα παραδοσιακά κόμματα βρίσκονται σε κατάσταση αμηχανίας αγγίζοντας τα όρια της παράλυσης. Ο πρόεδρος Μπους είπε στον κόσμο πως «πρόκειται να πάρει λίγο καιρό» μέχρι να αρχίσει να λειτουργεί το σχέδιο διάσωσης της οικονομίας. Εν τω μεταξύ, περισσότερες επιχειρήσεις χρεοκοπούν, περισσότεροι άνθρωποι χάνουν τη δουλειά τους και περισσότερα έθνη καταστρέφονται. Η πιστωτική κρίση ξεκινάει να στραγγαλίζει κατά τ’ άλλα υγιείς επιχειρήσεις. Ανίκανες να συγκεντρώσουν κεφάλαια, οι εταιρίες θα αναγκαστούν να περικόψουν πρώτα πάγιες επενδύσεις, έπειτα κεφάλαιο κίνησης και τέλος απασχόληση.
Οι εργοδότες εκλιπαρούν τις κυβερνήσεις και τις κεντρικές τράπεζες να περικόψουν τα επιτόκια. Αλλά κάτω από τις παρούσες συνθήκες αυτό δεν πρόκειται να βοηθήσει. Η οργανωμένη περικοπή 0,5% στα επιτόκια ακολουθήθηκε από μια περαιτέρω απότομη πτώση στα διεθνή χρηματιστήρια. Η αναταραχή στις αγορές δε θα σταματήσει με τις περικοπές στα επιτόκια από τις κεντρικές τράπεζες. Μπροστά σε μια παγκόσμια ύφεση, κανείς δεν επιθυμεί να αγοράσει μετοχές και κανείς δεν επιθυμεί να δανείσει χρήματα. Οι τράπεζες σταματούν να δανείζουν επειδή πιστεύουν πως τα χρήματά τους δεν θα επιστραφούν. Ολόκληρο το σύστημα κινδυνεύει να παραλύσει.
Παρά τις συντονισμένες προσπάθειες από τις κεντρικές τράπεζες να διοχετεύσουν την αγορά με χρήμα, οι πιστωτικές αγορές παραμένουν πεισματικά παγωμένες. Η Βρετανική κυβέρνηση έδωσε στους τραπεζίτες πάνω από 400 δις λίρες. Η αντίδραση ήταν μια πτώση στο χρηματιστήριο. Το ποσοστό του διατραπεζικού δανεισμού μάλιστα αυξήθηκε μετά την ανακοίνωση για τη δωρεά και την ανακοίνωση της Τράπεζας της Αγγλίας για περικοπή 0,5 % των επιτοκίων. Γενικά, αυτές οι περικοπές δεν περνούν στους δανειολήπτες και τους αγοραστές κατοικίας. Αυτά τα μέτρα δεν έλυσαν την κρίση αλλά μόνο έφεραν λεφτά στις τσέπες των ίδιων ανθρώπων που η κερδοσκοπική δραστηριότητα τους, αν δεν έφερε την κρίση, την επιδείνωσε και της έδωσε έναν σπασμωδικό και ανεξέλεγκτο χαρακτήρα.
