Όπως συμβαίνει συνήθως με τα μεγάλα οικονομικά σκάνδαλα που ξεσπούν σαν αποτέλεσμα της άγριας σύγκρουσης καπιταλιστικών συμφερόντων, η υπόθεση των δανειοδοτήσεων και της γενικότερης λειτουργίας της «Τράπεζας Αττικής» κυριάρχησε στην επικαιρότητα των τελευταίων ημερών, με μόνη αφορμή το παζάρι των τηλεοπτικών αδειών και τον αποκλεισμό μεγάλων παιχτών υπέρ του επιχειρηματία Καλογρίτσα.
Η παραίτηση του επιχειρηματία από την τηλεοπτική άδεια που είχε κερδίσει και η εκβιαστική επιβολή νέας διοίκησης στην «Τράπεζα Αττικής» από την εποπτεύουσα Τράπεζα της Ελλάδας (ΤτΕ), δείχνει πως η υπόθεση οδηγείται σε κάποια ύφεση – τουλάχιστον μέχρι το τέλος του χρόνου, οπότε αναμένεται να κριθεί η επιτυχία της τρέχουσας ανακεφαλαιοποίησης και κατά συνέπεια η τύχη της ίδιας της τράπεζας –, με τις πολιτικές και ποινικές ευθύνες μη καταλογισμένες και το ΤΣΜΕΔΕ, το άλλοτε «ευγενές» ταμείο των μηχανικών που είναι ο βασικός μέτοχος της τράπεζας, μπροστά σε μια ανυπολόγιστη καταστροφή.
Η τεράστια επένδυση του ΤΣΜΕΔΕ αξίας, μετά τις δύο πρόσφατες αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου, 810 εκ. ευρώ, χρονολογείται από το 1997: είναι η εποχή του «εκσυγχρονισμού» και της προοπτικής εισόδου της χώρας στην Eυρωζώνη που η αβάσιμη αισιοδοξία που κυριαρχούσε για συνεχή άνοδο του χρηματιστηρίου και ιδιαίτερα των «σίγουρων» τραπεζικών μετοχών είχε καθιερώσει στην κοινωνία την πεποίθηση ότι η στάσιμη περιουσία των ασφαλιστικών ταμείων θα αξιοποιούταν καλύτερα με την επένδυσή της σε «σύγχρονα χρηματοπιστωτικά εργαλεία» – μια διεθνής πρακτική με οδυνηρές συνέπειες για τους ασφαλισμένους σε όλο τον κόσμο, όπως αποδείχτηκε ιδιαίτερα με την κρίση που ξέσπασε το 2008.
Στα πλαίσια αυτής της τάσης το ΤΣΜΕΔΕ, ένα ταμείο με σημαντική περιουσία λόγω της πλούσιας τροφοδότησης των αποθεματικών του από τις υψηλές εισφορές των ασφαλισμένων και τις πάγιες κρατήσεις που συνδέονταν με το παρεχόμενο από τους μηχανικούς έργο, αγόρασε με αποφάσεις των διοικήσεων του και αυτών του ΤΕΕ – χωρίς ποτέ να ερωτηθούν τα μέλη τους – το πλειοψηφικό πακέτο των μετοχών της «Τράπεζας Αττικής». Η επένδυση αυτή του ασφαλιστικού φορέα ουδέποτε ωφέλησε τους εργαζόμενους μηχανικούς με ελάφρυνση από τις δυσβάστακτες εισφορές και βελτίωση των ασφαλιστικών τους δικαιωμάτων. Αντιθέτως, η τράπεζα, ακολουθώντας την παράδοση αδιαφάνειας και κακοδιαχείρισης του ίδιου του ΤΣΜΕΔΕ, χρησιμοποιήθηκε σαν πεδίο για κάθε είδους ρουσφέτι, αλλά προπαντός ως μια ανεξέλεγκτη γραμμή δανεισμού προς κόμματα, ΜΜΕ και εργοληπτικές εταιρίες με διαβλητά κριτήρια και ουσιαστικά ανύπαρκτες εγγυήσεις.
Γύρω από το σύστημα διοίκησης της Τράπεζας Αττικής συσπειρώνονται ομάδες οργανωμένων συμφερόντων με άξονα κυρίως τα μεγάλα έργα και διασυνδέσεις με τα κόμματα, κυρίως τη ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ, αλλά όχι μόνο, σε μια ενδιαφέρουσα διαπλοκή εργολάβων, επιχειρηματικών παραγόντων, πολιτικών στελεχών και στελεχών του κράτους. Δεν μπορεί να περάσει εξάλλου απαρατήρητος ο ρόλος του σημερινού αντιπροέδρου του ΣΥΡΙΖΑ Γ. Δραγασάκη ως συμβούλου της «Τράπεζας Αττικής», αλλά και η διακομματική σύμπνοια όσον αφορά την επένδυση του ΤΣΜΕΔΕ από τους εκπροσώπους των παρατάξεων των μηχανικών, με την εξαίρεση συνήθως των παρατάξεων της Αριστεράς.
Ακόμα περισσότερο δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητο ότι εισηγητής της ιλιγγιώδους συμμετοχής του ΤΣΜΕΔΕ στην αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της Τράπεζας Αττικής με 300 εκατ. ευρώ το 2014 (που ακολουθήθηκε από μια νέα ύψους 400 εκ. ευρώ το 2015) ήταν ο τότε πρόεδρος του ΤΕΕ Χ. Σπίρτζης, επικεφαλής της παράταξης του ΠΑΣΟΚ – μια πρόταση που καταψήφισαν οι εκπρόσωποι της παράταξης του ΣΥΡΙΖΑ. Ο Χ. Σπίρτζης, με γνωστές τις στενές του σχέσεις με τον επιχειρηματία Καλογρίτσα μόλις μερικούς μήνες αργότερα έγινε αναπληρωτής υπουργός Υποδομών της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ.
Οι προφανείς αυτές διασυνδέσεις με οσμή σοβαρού σκανδάλου, επέτρεψαν στα ΜΜΕ να επιτεθούν στην κυβέρνηση με όρους εκβιασμού, η οποία από την άλλη μεριά αμυνόταν μέσω του φιλικού σ’ αυτήν τύπου, ανατρέχοντας στα μεγάλα σκάνδαλα της προηγούμενης περιόδου, τα οποία ασφαλώς ουδέποτε διερεύνησε. Οι αμοιβαίοι εκβιασμοί των διαφόρων κυκλωμάτων γύρω από την τράπεζα ήταν και είναι ο κανόνας. Όπως μας ενημερώνει ρεπορτάζ της «Καθημερινής» (Γ. Παπαδογιάννης 29/9/16) «το καλοκαίρι του 2013 η Διεύθυνση Εποπτείας της ΤτΕ έστειλε αυστηρή επιστολή για την αντιμετώπιση των μεγάλων προβλημάτων» και στη συνέχεια σε σύσκεψη των εκπροσώπων του ΤΕΕ και της τράπεζας με τους επόπτες της ΤτΕ το φθινόπωρο του 2014, «οι επόπτες παρουσίασαν το πόρισμα (των ελέγχων) και ξεκαθάρισαν ότι αν δεν υπάρξει συμμόρφωση οι φάκελοι θα πήγαιναν στις εισαγγελικές αρχές. Διοίκηση και μέτοχοι δεσμεύτηκαν να πράξουν τα δέοντα …Ωστόσο δεν έγινε τίποτα». Βέβαια, ούτε στην εισαγγελία κατέληξε το πόρισμα. Η άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία, όχι μόνο δεν σηματοδότησε κάθαρση, αλλά όπως δείχνουν τα στοιχεία που δημοσιεύονται στον τύπο, εγκαινίασε μια νέα περίοδο ασύδοτου δανεισμού από την πλευρά της τράπεζας (δάνεια άνω των 400 εκ. ευρώ), παρά τα τεράστια οικονομικά της προβλήματα, με προνομιακούς αποδέκτες συγκεκριμένες εταιρίες και ιδιαίτερα εταιρίες συμφερόντων του Καλογρίτσα.
Σήμερα, η κατάσταση της «Τράπεζας Αττικής» είναι κρίσιμη, με τα δύο τρίτα των δανείων της να είναι «κόκκινα» και τις καταθέσεις της εκμηδενισμένες. Η περιουσία του ταμείου των μηχανικών είναι εξαερωμένη: το ΤΣΜΕΔΕ με βάση τη σημερινή αξία των μετοχών που κατέχει χάνει περίπου 740 εκατ. ευρώ, δηλαδή πάνω από το 90% της επένδυσής του. Οι κεφαλαιακές ανάγκες της τράπεζας, όπως προέκυψαν από τα περσινά stress-tests δεν έχουν καλυφθεί ακόμα και αν δεν βρεθούν τα 70 εκατ. ευρώ που υπολείπονται μέχρι το τέλος του χρόνου, θα οδηγηθεί σε εκκαθάριση, με αποτέλεσμα την εγγραφή των απωλειών της και τη συνακόλουθη χρεοκοπία του ΤΣΜΕΔΕ.
Αυτή η απτή πραγματικότητα επέτρεψε προσφάτως στη διοίκηση της ΤτΕ την ανάληψη του ελέγχου της τράπεζας, αφαιρώντας τον από τους εκπροσώπους του ΤΕΕ και του ΤΣΜΕΔΕ και την κατάστρωση ενός σχεδίου «εξυγίανσης» που περιλαμβάνει την πώληση κόκκινων δανείων αξίας 1,05 δις ευρώ σε διεθνή επενδυτικά κεφάλαια. Η απάντηση της κυβέρνησης απέναντι στις εκβιαστικές κινήσεις Στουρνάρα ήταν… η έφοδος του οικονομικού εισαγγελέα στο σπίτι του για τη διερεύνηση ενός παλιότερου σκανδάλου, στο οποίο εμπλέκεται η γυναίκα του. Βέβαια, στο τέλος η κυβέρνηση υποχώρησε.
Είναι φανερό ότι η επένδυση των αποθεματικών του ΤΣΜΕΔΕ στην «Τράπεζα Αττικής» υπήρξε μια εγκληματική επιλογή των τότε διοικήσεων. Ακόμα περισσότερο καταστροφική υπήρξε η περαιτέρω συμμετοχή του Ταμείου στις δύο ανακεφαλαιοποιήσεις, με το επιχείρημα της διατήρησης του ποσοστού του στη μετοχική σύνθεση τράπεζας. Αυτές οι επενδυτικές επιλογές των διοικήσεων του ΤΕΕ και του ΤΣΜΕΔΕ θέτουν σε άμεσο κίνδυνο τις συντάξεις των μηχανικών. Πάνω απ’ όλα και γενικότερα, αποδεικνύουν με τον πιο δραματικό τρόπο την αδυναμία του καπιταλισμού να διασφαλίσει στοιχειωδώς τους όρους αξιοπρεπούς διαβίωσης ακόμα για εργαζόμενους και επαγγελματίες που στο παρελθόν ήταν ή θεωρούνταν προνομιούχοι.
Ανεξάρτητα από τις ενδεικτικές για τον βαθμό παρασιτισμού του σύγχρονου καπιταλισμού σκανδαλώδεις πτυχές της υπόθεσης της «Τράπεζας Αττικής», η χρεοκοπία μιας τράπεζας δεν είναι απλώς αποτέλεσμα της «κακοδιαχείρισης» και της «έλλειψης μηχανοργάνωσης και εκσυγχρονισμού», όπως υπαινίσσονται οι εκθέσεις της ΤτΕ. Αποτελεί ένα καθαρό σύμπτωμα της βαθειά κρίσης του συστήματος. Η κατάρρευση της «Τράπεζας Αττικής» αποτελεί την παρωνυχίδα της συνολικής χρεοκοπίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος, που αποτέλεσε την αφετηρία της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης και η οποία βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη σήμερα, με τελευταίο επεισόδιο τον κίνδυνο κατάρρευσης της γιγαντιαίας «Deutsche Bank».
Άγγελος Ηρακλείδης
