Ο χαρακτήρας ολόκληρου του εργατικού κινήματος κατά τη διάρκεια της εποχής της Δεύτερης Διεθνούς αντανακλάται στην ιστορία και τη μοίρα της γιορτής της Πρωτομαγιάς.
Η Πρωτομαγιά καθιερώθηκε ως ιερή μέρα από το συνέδριο της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, το 1889 στο Παρίσι. Ο σκοπός ήταν μέσω της ταυτόχρονης διαδήλωσης των εργατών όλων των χωρών αυτήν τη μέρα, να προετοιμαστεί το έδαφος για να τραβηχτούν όλοι μαζί σε μία και μόνη διεθνή προλεταριακή οργάνωση επαναστατικής δράσης, που θα έχει ένα παγκόσμιο κέντρο και έναν ενιαίο πολιτικό προσανατολισμό.
Το συνέδριο του Παρισιού, το οποίο έλαβε την ως άνω απόφαση, ακολούθησε τον δρόμο της Διεθνούς Κομμουνιστικής Λίγκας και της Πρώτης Διεθνούς. Για τη Δεύτερη Διεθνή, το να υιοθετήσει το παράδειγμα αυτών των δυο οργανώσεων ήταν αδύνατο από την αρχή. Στην πορεία των 14 χρόνων που πέρασαν από τις μέρες της Πρώτης Διεθνούς, οι ταξικές οργανώσεις του προλεταριάτου αναπτύχθηκαν σε κάθε χώρα, πραγματοποίησαν δράση αρκετά ανεξάρτητα μέσα στην εδαφική επικράτεια τους και δεν υιοθέτησαν τη διεθνή ενοποίηση πάνω στις αρχές του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού.
Ο εορτασμός της Πρωτομαγιάς θα έπρεπε να τους είχε προετοιμάσει γι’ αυτή την ενοποίηση και γι’ αυτό, η διεκδίκηση για την 8ωρη εργάσιμη ημέρα εισήχθη ως το σύνθημά της, καθώς ανταποκρινόταν στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και ήταν δημοφιλές μεταξύ των πλατιών εργατικών μαζών όλων των χωρών.
Αυτό το αποφασιστικό καθήκον που σηματοδοτήθηκε στην Πρωτομαγιά συνίσταται στη διευκόλυνση της διαδικασίας μετασχηματισμού της εργατικής τάξης από μια οικονομική κατηγορία σε μια τάξη με την κοινωνιολογική έννοια του όρου, συνειδητή ως προς τα συμφέροντά της, στο σύνολό τους και αγωνιζόμενη για να εγκαθιδρύσει τη δικτατορία της και τη σοσιαλιστική επανάσταση.
Από αυτή τη σκοπιά, οι διαδηλώσεις στην υποστήριξη της σοσιαλιστικής επανάστασης ήταν πιο κατάλληλες για την Πρωτομαγιά. Και τα επαναστατικά στοιχεία στο συνέδριο το πέτυχαν αυτό. Αλλά στο στάδιο ανάπτυξης που βρισκόταν τότε η εργατική τάξη η πλειοψηφία υποστήριξε ότι η διεκδίκηση για την 8ωρη εργάσιμη ημέρα παρείχε καλύτερη απάντηση για την εκπλήρωση του καθήκοντος που βρισκόταν ενώπιών τους. Σε κάθε περίπτωση, αυτό ήταν ένα σύνθημα ικανό να ενώσει τους εργάτες όλων των χωρών.
Ακριβώς ένας τέτοιος ρόλος είχε επίσης διαδραματιστεί από το σύνθημα της παγκόσμιας ειρήνης, το οποίο τέθηκε μεταγενέστερα.
Αλλά το συνέδριο πρότεινε και οι αντικειμενικές συνθήκες της ανάπτυξης του εργατικού κινήματος το επέτρεψαν.
Η Γιορτή της Πρωτομαγιάς βαθμιαία μετατράπηκε από μέσο για τον αγώνα του παγκόσμιου προλεταριάτου, σε μέσο καλλιέργειας ανταγωνισμού ανάμεσα στους εργάτες κάθε χωριστής χώρας για τα τοπικά τους συμφέροντα. Και αυτό έγινε περισσότερο δυνατό με την τοποθέτηση στο προσκήνιο του τρίτου συνθήματος: καθολικό εκλογικό δικαίωμα.
Στην πλειονότητα των κρατών, η Πρωτομαγιά γιορτάστηκε είτε το απόγευμα μετά τη δουλειά, είτε την αμέσως επόμενη Κυριακή. Σε εκείνα τα μέρη, όπου οι εργάτες γιόρτασαν με μια στάση εργασίας, όπως στο Βέλγιο και στην Αυστρία, υπηρετεί το σκοπό της πραγματοποίησης τοπικών καθηκόντων, αλλά όχι το σκοπό της συγκέντρωσης των γραμμών των εργατών όλων των χωρών σε μια παγκόσμια εργατική τάξη. Μαζί με τις προοδευτικές συνέπειες (ως αποτέλεσμα της συνένωσης της εργατικής τάξης μιας συγκεκριμένης χώρας) είχε και μια αρνητική και συντηρητική πλευρά: συνέδεσε τους εργάτες πολύ σφιχτά με τη μοίρα ενός συγκεκριμένου κράτους και με αυτόν τον τρόπο, προετοίμασε το έδαφος για την ανάπτυξη του σοσιαλπατριωτισμού.
Το καθήκον που τέθηκε στην ημερήσια διάταξη από το Συνέδριο του Παρισιού δεν έχει πραγματοποιηθεί. Ο σχηματισμός μιας Διεθνούς ως οργανωτή της επαναστατικής προλεταριακής δράσης, με ένα κέντρο και με έναν ενιαίο διεθνή πολιτικό προσανατολισμού, δεν έχε επιτευχθεί. Η Δεύτερη Διεθνής ήταν απλώς μια αδύναμη ένωση εργατικών κομμάτων, τα οποία ανέπτυσσαν ανεξάρτητα τη δράση τους.
Η Πρωτομαγιά μετατράπηκε στο αντίθετό της και με τον πόλεμο η ύπαρξή της έφτασε στο τέλος. Τέτοιες ήταν οι συνέπειες της αδυσώπητης λογικής της διαλεκτικής διαδικασίας ανάπτυξης του εργατικού κινήματος.
Ποια είναι η αιτία αυτού του φαινομένου; Τι εγγύηση υπάρχει ενάντια στην επανάληψή του; Ποιο είναι το μάθημα για το μέλλον, από αυτό; Φυσικά, η βασική αιτία για την αποτυχία του εορτασμού της Πρωτομαγιάς βρίσκεται στον χαρακτήρα της δοσμένης περιόδου της καπιταλιστικής ανάπτυξης, στη διαδικασία του βαθέματός της στην κάθε χωριστή χώρα και στην απόπειρα που διέπει αυτή τη διαδικασία για τον εκδημοκρατισμό του κρατικού συστήματος και την προσαρμογή του στις ανάγκες της καπιταλιστικής ανάπτυξης. Αλλά ακόμα και στην ανάπτυξη ενός καπιταλιστικού ή όποιου άλλου τύπου συστήματος, υπάρχουν τάσεις δύο ειδών: η συντηρητική και η επαναστατική.
Η εργατική τάξη που είναι η ενεργή συμμέτοχος στην ιστορική διαδικασία και η πρωτοπορία της, τα σοσιαλιστικά κόμματα, έχουν ως προορισμό να προχωρούν μπροστά αυτή τη διαδικασία και να αντιπαραθέτουν τις επαναστατικές τάσεις στις συντηρητικές τάσεις σε κάθε στάδιο του εργατικού κινήματος, προωθώντας και υπερασπίζοντας τα συνολικά συμφέροντα του προλεταριάτου, ανεξάρτητα από εθνικότητα. Αυτό είναι το στοιχειώδες καθήκον που τα σοσιαλιστικά κόμματα κατά την περίοδο της Σοσιαλιστικής Διεθνούς δεν εκπλήρωσαν και αυτό είχε μια άμεση επίδραση πάνω στη μοίρα του Πρωτομαγιάτικου εορτασμού.
Κάτω από την επιρροή των αφεντικών του κόμματος που αποτελούνται από τους διανοούμενους και την κομματική γραφειοκρατία, τα σοσιαλιστικά κόμματα στην περίοδο που περιγράφουμε, επικέντρωσαν την προσοχή τους σε πολύ χρήσιμη κοινοβουλευτική τακτική, η οποία ήταν στην ουσία της εθνικού και όχι διεθνούς ή ταξικού χαρακτήρα. Οι οργανώσεις των εργατών προσέγγισαν τη δράση τους όχι σαν μέσο της ταξικής πάλης, αλλά σαν αυτοσκοπό. Είναι αρκετό να ανακαλέσουμε στη μνήμη μας, το ότι η Γερμανική Σοσιαλδημοκρατία υποστήριξε τη μεταφορά της Πρωτομαγιάς την αμέσως ακόλουθη Κυριακή. Είπαν ότι δεν θα έπρεπε μια υποδειγματική κομματική οργάνωση, η κοινοβουλευτική της δραστηριότητα και τα πλούσια σε αριθμό μελών συνδικάτα να διακινδυνεύσουν για χάρη μιας διαδήλωσης.
Η παρούσα εποχή είναι ευθέως αντίθετη στο χαρακτήρα της με την προηγούμενη εποχή. Έχοντας ξεκινήσει από τον πόλεμο και ιδιαίτερα από τη Ρωσική Οκτωβριανή Επανάσταση, αποκαλύφθηκε ως η εποχή του άμεσου αγώνα του προλεταριάτου για την εξουσία σε παγκόσμια κλίμακα.
Ο χαρακτήρας της εποχής μας είναι ευνοϊκός για την Πρωτομαγιά, εκπληρώνοντας τον ρόλο που τα επαναστατικά στοιχεία στο συνέδριο του Παρισιού το 1889 αποπειράθηκαν να της δώσουν. Εμφανίστηκε με το καθήκον της διευκόλυνσης της δημιουργίας μιας Τρίτης Επαναστατικής Διεθνούς και της υπηρέτησης του σκοπού της κινητοποίησης των προλεταριακών δυνάμεων για τη σοσιαλιστική επανάσταση.
Αλλά για να βοηθηθεί να διαδραματίσει αυτόν το μεγάλο ρόλο της, τα μαθήματα του παρελθόντος και οι διεκδικήσεις της παρούσας εποχής υποδεικνύουν ισχυρά στους σοσιαλιστές όλων των χωρών τα εξής:
- Μια ριζική αλλαγή στην πολιτική τους.
- Να θέσουν τα κατάλληλα συνθήματα για την Πρωτομαγιά.
Για την πρώτη περίπτωση τα ακόλουθα βήματα είναι αναγκαία:
- Επικέντρωση των προσπαθειών στον σχηματισμό της Τρίτης Επαναστατικής Διεθνούς.
- Υποταγή των συμφερόντων της κάθε χώρας στα γενικά συμφέροντα του διεθνούς προλεταριακού κινήματος και υπαγωγή της κοινοβουλευτικής δραστηριότητας στο συμφέρον του αγώνα των προλεταριακών μαζών.
Tα βασικά συνθήματα της Πρωτομαγιάς κατά την παρούσα εποχή πρέπει να είναι:
- Η Τρίτη Διεθνής.
- Η δικτατορία του προλεταριάτου.
- Η παγκόσμια Σοβιετική Δημοκρατία.
- Η σοσιαλιστική επανάσταση.
Δημοσιεύθηκε στην «Ιζβέστια» (VTsIK), No.87 (351), 1η Μαΐου 1918.
Από το έργο του Λέον Τρότσκι με τίτλο «Τα πέντε πρώτα χρόνια της Κομμουνιστικής Διεθνούς» (Τόμος 1ος – εκδ. New Park, London 1973).
Πρωτοδημοσιεύθηκε στα ελληνικά τον Μάιο του 2018 στο πολιτικό περιοδικό «ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ», τεύχος 71.
Μετάφραση: Σταμάτης Καραγιαννόπουλος
