Ένα αποφασιστικό σημείο καμπής
Ζούμε σε ένα αποφασιστικό σημείο καμπής στην ιστορία. Σε τέτοιες στιγμές είναι φυσικό να αναζητούμε σημεία αναφοράς ή ιστορικούς παραλληλισμούς. Αλλά τίποτα δεν φαίνεται να ταιριάζει πραγματικά σε αυτό που βιώνουμε.
Η Τράπεζα της Αγγλίας είπε ότι πρόκειται για τη βαθύτερη κρίση των τελευταίων 300 χρόνων, αλλά ακόμα κι αυτή η δήλωση δεν είναι ικανοποιητική. Η αλήθεια είναι ότι η κατάσταση που βιώνουμε είναι πρωτόγνωρη.
Για να βρούμε κάτι σχετικά παρόμοιο, θα πρέπει να επιστρέψουμε στην Μαύρη Πανώλη του 14ου αιώνα, η οποία είχε εξαλείψει από το ένα τρίτο μέχρι και το μισό του πληθυσμού της Ευρώπης.
Οι άνθρωποι πίστευαν ότι ήταν το τέλος του κόσμου. Στην πραγματικότητα, δεν πλησίαζε το τέλος του κόσμου, αλλά η κατάρρευση ενός συγκεκριμένου κοινωνικοοικονομικού συστήματος, που ονομάζεται φεουδαρχία. Σηματοδότησε την άνοδο μιας νέας επαναστατικής τάξης, της νεογέννητης αστικής τάξης, και τις αρχές της αστικής επανάστασης στην Ολλανδία και την Αγγλία. Η σημερινή πανδημία, είναι αλήθεια, δεν έχει φτάσει ακόμη σε τόσο δραματικά επίπεδα. Αλλά στο τέλος, θα αποδειχθεί ακόμη πιο καταστροφική.
Η πανδημία συνεχίζει την ασταμάτητη εξάπλωση της, προκαλώντας όλεθρο σε εκείνες τις φτωχές χώρες που δεν έχουν κανένα μέσο να την καταπολεμήσουν. Η πανδημία μαίνεται εκτός ελέγχου, ειδικά στην Αφρική, την Ασία και τη Λατινική Αμερική, αλλά ακόμα και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Δεν έχει οδηγήσει ακόμη σε τεράστιο αριθμό θανάτων όπως η Μαύρη Πανώλη. Ωστόσο, ο παγκόσμιος αριθμός θανάτων θα φτάσει πάνω από ένα εκατομμύριο μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου. Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, ο συνολικός αριθμός επιβεβαιωμένων κρουσμάτων του κορωνοϊού είναι πάνω από 24 εκατομμύρια παγκοσμίως.
Παρά τις ενθαρρυντικές ανακοινώσεις από ορισμένες κυβερνήσεις, η αποτελεσματικότητα των εμβολίων δεν έχει ακόμη αποδειχθεί. Όπως πάντα, είναι οι φτωχοί που υποφέρουν περισσότερο. Εκθέτοντας την αδυναμία της οικονομίας της αγοράς να προσφέρει οποιεσδήποτε λύσεις, σε ένα πρόβλημα ζωής ή θανάτου για εκατομμύρια ανθρώπους, το καπιταλιστικό σύστημα αμφισβητείται όλο και περισσότερο.
Είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι η πανδημία δεν είναι η αιτία της παρούσας οικονομικής κρίσης. Αυτή ξεκίνησε πολύ πριν εμφανιστεί ο κορωνοϊός. Αλλά η πανδημία έχει αναμφίβολα περιπλέξει ολόκληρη την κατάσταση και βαθαίνει την κρίση. Διαλεκτικά, η αιτία γίνεται αποτέλεσμα, και το αποτέλεσμα, με τη σειρά του, γίνεται αιτία.
Οι εξελίξεις επιταχύνονται
Ο Ένγκελς επεσήμανε ότι υπήρχαν περίοδοι στην ιστορία κατά τις οποίες περνούν είκοσι χρόνια σαν μια μέρα. Αλλά πρόσθεσε ότι υπάρχουν και άλλες περίοδοι στις οποίες η ιστορία των είκοσι ετών μπορεί να συνοψιστεί σε 24 ώρες.
Αυτή η παρατήρηση εκφράζει με ακρίβεια τη φύση της παρούσας κατάστασης, το κύριο χαρακτηριστικό της οποίας είναι η ταχύτητα με την οποία εξελίσσονται τα γεγονότα. Οι απότομες και ξαφνικές στροφές είναι εγγενείς στην όλη την κατάσταση.
Εάν κάποιος είχε προβλέψει τον Ιανουάριο τι θα συνέβαινε τους επόμενους έξι μήνες, κανείς δεν θα τον πίστευε. Στην πραγματικότητα, θα το είχαν περάσει για τρελό. Πρώτον, η ταχύτητα της οικονομικής κατάρρευσης είναι εκπληκτική. Το σοκ στην παγκόσμια οικονομία από την COVID-19 ήταν πολύ πιο γρήγορο και σοβαρό από την οικονομική κρίση του 2008, ακόμη και από τη Μεγάλη Ύφεση.
Η οικονομική κατάρρευση στις ΗΠΑ είναι τόσο σοβαρή όσο ήταν κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης. Όμως, ενώ η συρρίκνωση μετά το 1929 έλαβε χώρα σε μια περίοδο τεσσάρων ετών, η κατάρρευση λόγω κορωνοϊού εμφανίστηκε μέσα σε τέσσερις μήνες. Μετά τη συντριβή της Wall Street του 1929, οι χρηματιστηριακές αγορές κατέρρευσαν κατά 50% ή περισσότερο, οι αγορές πιστώσεων πάγωσαν, οδηγώντας σε μαζικές πτωχεύσεις και η ανεργία αυξήθηκε, ενώ το ΑΕΠ συρρικνώθηκε σημαντικά. Αλλά όλα αυτά χρειάστηκαν περίπου τρία χρόνια για να συμβούν.
Στην τρέχουσα κρίση, μια παρόμοια οικονομική και χρηματοπιστωτική κατάρρευση σημειώθηκε εντός τριών εβδομάδων. Χρειάστηκαν μόνο 15 ημέρες για να πέσει κατά 20% το χρηματιστήριο των ΗΠΑ από το υψηλότερο σημείο του – η ταχύτερη πτώση σε όλη την ιστορία του. Και μέσα σε λίγους μήνες ή εβδομάδες, η ανεργία στις ΗΠΑ έφτασε τα 40 εκατομμύρια. Η κατανάλωση, οι κεφαλαιακές δαπάνες και οι εξαγωγές βιώνουν μια άνευ προηγουμένου ελεύθερη πτώση. Για να παραθέσουμε τα λόγια του Νουριέλ Ρουμπινί: «Ούτε κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης και του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου δε σταμάτησε κυριολεκτικά το μεγαλύτερο μέρος της οικονομικής δραστηριότητας, όπως συμβαίνει σήμερα στην Κίνα, τις ΗΠΑ και την Ευρώπη».
Μια παγκόσμια κρίση
Πρόκειται για μια παγκόσμια κρίση του καπιταλισμού με κάθε σημασία της λέξης. Η πολιτική του Τραμπ είναι «Η Αμερική Πρώτη» και την έχει ακολουθήσει επιθετικά. Θέλει να κάνει την Αμερική πάλι ισχυρή, αλλά έχει ξεχάσει να προσθέσει: εις βάρος του υπόλοιπου κόσμου. Ο οικονομικός εθνικισμός είναι το άθροισμα της σκέψης του, στο βαθμό που μπορεί να σκεφτεί. Διακηρύσσει με τόλμη ότι ένας εμπορικός πόλεμος είναι «καλός». Αυτό μπορεί μόνο να εντείνει τη κρίση.
Οι σοβαρές επιθέσεις του στην Κίνα απειλούν να καταστρέψουν τον εύθραυστο ιστό του παγκόσμιου εμπορίου και της παγκοσμιοποίησης. Ωστόσο, αυτό είναι μόνο ένα σύμπτωμα αυτού του φαινομένου. Έχει επίσης επιβάλει δασμούς σε πολλές άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένων υποτιθέμενων συμμάχων, όπως η ΕΕ, ο Καναδάς και η Ιαπωνία. Η πανδημία του ιού έκανε τα πράγματα χειρότερα, προκαλώντας έναν νέο γύρο προστατευτισμού, καθώς και περίπου 13% πτώση στο παγκόσμιο εμπόριο.
Αυτό σημαίνει ότι κατευθυνόμαστε προς μια βαθιά ύφεση. Ας θυμηθούμε ότι αυτό που προκάλεσε τη Μεγάλη Ύφεση μεταξύ των δύο παγκόσμιων πολέμων δεν ήταν το κραχ του 1929, αλλά το επακόλουθο κύμα προστατευτισμού, με ανταγωνιστικές υποτιμήσεις και πολιτικές που προσπάθησαν να εξάγουν την ανεργία σε άλλες χώρες.
Κολοσσιαίες επιδοτήσεις
Προκειμένου να αποφευχθεί μια άμεση κατάρρευση, οι κυβερνήσεις διοχέτευσαν τρισεκατομμύρια δολάρια στην οικονομία. Μέσα σε λίγες ημέρες από τη κατάρρευση, το Κογκρέσο των ΗΠΑ συμφώνησε ένα πακέτο τόνωσης που είναι μακράν το μεγαλύτερο στην ιστορία των ΗΠΑ σε καιρό ειρήνης. Οι ίδιες πολιτικές έχουν υιοθετηθεί σε όλο τον κόσμο. Μέχρι το τέλος Ιουνίου, οι κυβερνήσεις της G20 είχαν ανακοινώσει πακέτα τόνωσης συνολικού ύψους 10 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, ή το αντίστοιχο του 12% της παγκόσμιας οικονομίας. Αλλά από τότε η ΕΕ έχει εγκρίνει ένα ακόμη πακέτο 850 δισεκατομμυρίων δολαρίων, και το Κογκρέσο των ΗΠΑ πρόκειται να δώσει επιπλέον τουλάχιστον ένα τρισεκατομμύριο δολάρια σε κίνητρα για επενδύσεις.
Για να αντιμετωπίσει το σοκ της κατάρρευσης, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ διοχέτευσε ένα τεράστιο ποσό για ρευστότητα. Στα επτά χρόνια μετά τη συντριβή του 2008, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα σταδιακά αγόρασε περιουσιακά στοιχεία αξίας περίπου 3,5 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Σε μόλις τρεις μήνες αυτής της κρίσης, η κεντρική τράπεζα δάνεισε 3 τρισεκατομμύρια δολάρια. Τα μισά από αυτά χρησιμοποιήθηκαν για την αγορά δημόσιου χρέους για τη διευκόλυνση των πακέτων τόνωσης, τα μισά δαπανήθηκαν σε αγορές εταιρικών ομολόγων και στεγαστικών δανείων.
Οι κολοσσιαίες επιδοτήσεις σε όλες τις μεγάλες επιχειρήσεις προκειμένου να μετριαστούν τα αποτελέσματα της κρίσης είναι άνευ προηγουμένου. Αλλά ακόμη και αυτά τα εντυπωσιακά ποσά – τα οποία κάνουν το Σχέδιο Μάρσαλ να φαίνεται ασήμαντο σε σύγκριση – δεν θα είναι αρκετά για να σταματήσει η καθοδική πορεία της οικονομίας.
Είναι γεγονός πως η καπιταλιστική οικονομία μπορεί να υπάρξει προς το παρόν, μόνο χάρη στις τεράστιες εισροές κεφαλαίων από τις κυβερνήσεις. Όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα τη συσσώρευση χρέους, και τα χρέη αργά ή γρήγορα πρέπει να πληρωθούν.
Θα υπάρξει ανάκαμψη;
Για να παρηγορήσουν τους εαυτούς τους, οι οικονομολόγοι προβλέπουν μια ισχυρή ανάκαμψη. Αλλά αυτό είναι μια ψευδαίσθηση. Η αλήθεια είναι ότι για να αποφευχθεί η άμεση κατάρρευση, οι κυβερνήσεις, όπως είδαμε, έχουν ρίξει τρισεκατομμύρια δολάρια στην οικονομία.
Στις 9 Απριλίου 2020, το foreignpolicy.com δημοσίευσε μερικά ενδιαφέροντα σχόλια σχετικά με την κρίση: «Αυτή η τεράστια και άμεση αντισταθμιστική δράση έχει αποτρέψει μέχρι στιγμής μια άμεση παγκόσμια οικονομική κατάρρευση, αλλά τώρα αντιμετωπίζουμε μια παρατεταμένη περίοδο κατά την οποία η μείωση της κατανάλωσης και των επενδύσεων οδηγεί σε περαιτέρω συρρίκνωση».
Ο Νουριέλ Ρουμπινί από τη Σχολή Οικονομικών Στερν του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, γράφει: «Μόνο οι κεντρικές κυβερνήσεις έχουν ισολογισμούς αρκετά μεγάλους και αρκετά ισχυρούς για να αποτρέψουν την κατάρρευση του ιδιωτικού τομέα». Αλλά προσθέτει: «Αλλά για αυτές τις παρεμβάσεις που χρηματοδοτούνται από το έλλειμμα, πρέπει να βρεθούν τα χρήματα. Εάν χρηματοδοτηθούν μέσω τυπώματος δημόσιου χρέους, τα επιτόκια θα αυξηθούν απότομα και η ανάκαμψη θα πνιγεί πριν καν ξεκινήσει». Δηλαδή, η κεντρική τράπεζα πρέπει να συνεχίσει να εκτυπώνει χρήματα για τη χρηματοδότηση κρατικών δαπανών.
Ο Ρουμπίνι περιφρονεί τις υπερβολικά σίγουρες προβλέψεις για μια αποκαλούμενη αποκατάσταση σχήματος V: «Η συστολή που βρίσκεται σε εξέλιξη φαίνεται να μην έχει σχήμα V- ή U- ή L (μια απότομη κάμψη ακολουθούμενη από στασιμότητα). Αντίθετα, μοιάζει με ένα I: μια κάθετη γραμμή που αντιπροσωπεύει τις χρηματοπιστωτικές αγορές και την πραγματική οικονομία που καταρρέει χωρίς σταματημό».
Αυτή είναι η προοπτική, ακόμη και χωρίς ένα νέο ξέσπασμα της πανδημίας, το οποίο δεν αποκλείεται καθόλου. Αντί της υποσχόμενης οικονομικής ανάκαμψης, οι μάζες σε όλες τις χώρες θα αντιμετωπίσουν δεκαετίες συρρίκνωσης του βιοτικού επιπέδου, ανεργία και λιτότητα.
Ποιος θα πληρώσει;
Ποιος πρόκειται να πληρώσει; Αυτό είναι το ερώτημα που κανείς δεν θέλει να ρωτήσει, πόσο μάλλον να απαντήσει. Ο Μάρτιν Γουλφ, επικεφαλής οικονομολόγος των Financial Times, γράφει:
«Η πανδημία έχει αναγκάσει πολύ μεγαλύτερες δημοσιονομικές δαπάνες ακόμη και σε σύγκριση με την οικονομική κρίση. Αυτό εγείρει τώρα το ερώτημα για το πως θα γίνει η διαχείριση αυτού του χρέους και ποιος θα πληρώσει» (FT, 5/7/20).
Αλλά η απάντηση είναι σαφής. Όλο το βάρος της κρίσης θα φορτωθεί στους ώμους εκείνων που είναι λιγότερο ικανοί να το πληρώσουν: στους φτωχούς, τους ηλικιωμένους, τους αρρώστους, τους ανέργους και την εργατική τάξη γενικά. Αλλά ούτε η μεσαία τάξη δεν θα ξεπεράσει τη κρίση χωρίς απώλειες.
Ορισμένοι αριστεροί ρεφορμιστές (για παράδειγμα, οι Ποντέμος στην Ισπανία) κατέληξαν ανόητα στο συμπέρασμα ότι τα μεγάλα ποσά που δόθηκαν στις εταιρείες να πληρώσουν για τους εργαζόμενους σε «διαθεσιμότητα», σηματοδοτούν μια θεμελιώδη αλλαγή στη φύση του καπιταλισμού. Το βλέπουν ως το τέλος του «νεοφιλελεύθερου μοντέλου» και μια ευπρόσδεκτη επιστροφή στον καπιταλισμό με χαμογελαστό (κεϋνσιανό) πρόσωπο.
Και αυτές οι κυρίες και κύριοι έχουν το θράσος να κατηγορήσουν τους μαρξιστές ότι είναι ουτοπικοί! Θα αναγκαστούν να «αλλάξουν ρότα» όταν οι κυβερνήσεις που ξόδεψαν τεράστια χρηματικά ποσά, τα οποία δεν είχαν, αρχίσουν να τα ξεζουμίζουν από τον λαό μέσω αυξήσεων φόρων και μεγάλων περικοπών στις δημόσιες δαπάνες.
Η τεράστια οικονομική επιβάρυνση θα είναι αισθητή για χρόνια – ίσως δεκαετίες – εμποδίζοντας κάθε πιθανότητα σοβαρής ανάκαμψης. Και αργά ή γρήγορα, τα τεράστια ελλείμματα θα προκαλέσουν υψηλό πληθωρισμό, μείωση των πιστώσεων, τεράστια συρρίκνωση του δανεισμού και νέα κατάρρευση. Αυτή είναι η πραγματική προοπτική για το κοντινό μέλλον. Είναι μια ξεκάθαρη συνταγή για ταξική πάλη σε όλες τις χώρες.
Αυτό γίνεται κατανοητό από τους πιο σκεπτόμενους εκπροσώπους της άρχουσας τάξης, όπως βλέπουμε από τους Financial Times, οι οποίοι επεσήμαναν στις 9 Μαρτίου:
«Η πληρωμή του λογαριασμού για την πανδημία θα δημιουργήσει ξανά τα ίδια ερωτήματα. Η επιστροφή στη λιτότητα θα ήταν τρέλα – μια πρόσκληση για εκτεταμένη κοινωνική αναταραχή, αν όχι επανάσταση, και θεόσταλτη για τους λαϊκιστές. Με την πάροδο του χρόνου – για μεγάλο χρονικό διάστημα – οι λογαριασμοί θα πρέπει να πληρωθούν. Η φιλελεύθερη δημοκρατία, ωστόσο, θα επιβιώσει αυτό το δεύτερο μεγάλο οικονομικό σοκ μόνο εάν οι προσαρμογές γίνουν στο πλαίσιο μιας νέας κοινωνικής σύμβασης που αναγνωρίζει την ευημερία της πλειονότητας έναντι των συμφερόντων των προνομιούχων» (FT, 9/3/20).
Πως ακριβώς θα επιτευχθεί αυτό το θαύμα, δε μας το εξηγούν οι Financial Times. Αλλά αυτές οι γραμμές είναι πολύ αποκαλυπτικές. Δείχνουν ότι οι στρατηγοί του κεφαλαίου καταλήγουν στο ίδιο συμπέρασμα με τους μαρξιστές. Η αστική τάξη βρίσκεται σε αδιέξοδο. Κατανοούν ότι η επανάσταση είναι συνδεδεμένη με την παρούσα κατάσταση. Και δεν κάνουν λάθος.
«Ολοταχώς προς την καταστροφή»
Το 1938 ο Λέων Τρότσκι αναφέρθηκε ότι η άρχουσα τάξη του κόσμου πηγαίνει με κλειστά μάτια, «ολοταχώς για καταστροφή». Αυτές οι γραμμές θα μπορούσαν να είχαν γραφτεί σήμερα. Η αντίδραση των αστών και των πολιτικών τους εκπροσώπων απέναντι στην πανδημία χαρακτηρίζεται βασικά από πανικό.
Στο παρελθόν, ακόμη και σε στιγμές βαθιάς κρίσης και πολέμου, οι άνθρωποι ένιωθαν ότι η κυβέρνηση, αν και δε είχε τον πλήρη έλεγχο της κατάστασης, είχε τουλάχιστον κάποιο είδος σχεδίου για την έξοδο από την κρίση.
Σήμερα αυτό δεν συμβαίνει. Οι στρατηγοί του κεφαλαίου δεν έχουν κανέναν έλεγχο της κατάσταση. Οι εκδόσεις του σοβαρού αστικού τύπου αντικατοπτρίζουν μια κατάσταση αναστάτωσης και συναγερμού, που είναι κοντά στην απελπισία.
Ο κόσμος βρίσκεται στην πιο απότομη οικονομική κατάρρευση της ιστορίας – και τα παλιά οικονομικά βιβλία στέλνονται εν μία νυκτί στο σκουπιδοτενεκέ. Οι εταιρείες δεν μπορούν να προβλέψουν το μέλλον, οι επενδύσεις καταρρέουν και η οικονομία έχει υποστεί μια κρίση που είναι πολύ χειρότερη και έχει εξελιχθεί πολύ πιο γρήγορα από ό, τι στη δεκαετία του 1930. Οι οικονομικές προβλέψεις του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας είναι εντελώς άχρηστες, αφού κανείς δεν μπορεί να προβλέψει το αποτέλεσμα της σημερινής πανδημίας κορωνοϊού.
Η κατάσταση είναι ακόμη χειρότερη όταν ερχόμαστε στους πολιτικούς ηγέτες. Υπάρχει ένα παλιό ρητό ότι ο λαός έχει την κυβέρνηση που του αξίζει. Αυτό δεν είναι απολύτως σωστό. Αλλά είναι απολύτως αλήθεια ότι η άρχουσα τάξη στην παρούσα κρίση έχει την κυβέρνηση που της αξίζει.
Ο Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ, ο Μπόρις Τζόνσον στη Βρετανία και ο Μπολσονάρο στη Βραζιλία αντιπροσωπεύουν τη προσωποποίηση της πνευματικής και ηθικής χρεοκοπίας της μπουρζουαζίας στο στάδιο της γεροντικής της παρακμής. Οδηγούν χαρωπά τα έθνη τους στο χείλος του γκρεμού και τα ρίχνουν κάτω. Μια κακή ηγεσία, κάνει μια κακή κατάσταση χίλιες φορές χειρότερη. Η μπουρζουαζία τραβάει τα μαλλιά της και διαμαρτύρεται έντονα για την κατάσταση, αλλά δεν μπορεί να κάνει τίποτα γι’ αυτήν.
Οι ΗΠΑ
Η πιο γραφική έκφραση αυτής της κατάστασης είναι οι ΗΠΑ, δηλαδή η πλουσιότερη χώρα στον κόσμο. Λέγεται ότι ο αυτοκράτορας Νέρωνας έπαιζε τη λύρα του ενώ η Ρώμη καιγόταν. Τώρα ο αυτοκράτορας Τραμπ μιμείται τον περίφημο Ρωμαίο προκάτοχό του, αν και τελικά συμφώνησε να φορέσει μάσκα (για τον ιό) – το οποίο είναι τουλάχιστον μια βελτίωση.
Εκατομμύρια Αμερικανοί απολύθηκαν ή τέθηκαν σε διαθεσιμότητα. Οι εργάτες σε fast-food και οι ελεγκτές τροφίμων διακινδυνεύουν τη ζωή τους για έναν ελάχιστο μισθό, ενώ η πανδημία μαίνεται εκτός ελέγχου, υποβάλλοντας εκατομμύρια ανθρώπους σε αχρείαστα βάσανα και θάνατο.
Οι νέες αιτήσεις για επιδόματα ανεργίας στις ΗΠΑ έχουν χτυπήσει ιστορικό ρεκόρ, φανερώνοντας έναν μεγάλο αριθμό απολύσεων και μια ταχέως συρρικνούμενη αγορά εργασίας.
Η ξαφνική κατάρρευση προκάλεσε σοκ σε εκατομμύρια Αμερικανούς εργαζομένους. Οι επιδοτήσεις από την κυβέρνηση ελάφρυναν προσωρινά την κατάσταση. Όμως, ο αριθμός των θυμάτων συνέχισε να διογκώνεται ανεξέλεγκτα.
Και επηρέασε σοβαρότερα τις περιοχές που κατοικούνταν κυρίως από φτωχούς έγχρωμους και άλλες εθνικές μειονότητες, κάνοντας τις μακροχρόνιες φυλετικές ανισότητες ακόμη πιο έντονες από ό,τι στο παρελθόν.
Ένα εξεγερτικό κίνημα
Η «υπόγεια» δυσαρέσκεια και ο θυμός εκατομμυρίων φτωχών ανθρώπων στις ΗΠΑ, ιδίως εγχρώμων, τελικά εξερράγη με τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ. Αυτό το κίνημα δεν προήλθε από το πουθενά. Ήταν αποτέλεσμα δεκαετιών εκμετάλλευσης, καταπίεσης, φτώχειας, κακών συνθηκών διαβίωσης, ρατσισμού και αστυνομικής βίας.
Ο καθηγητής ιστορίας του πανεπιστημίου Ράις, Ντάγκλας Μπρίνκλεϋ εξέφρασε την κατάσταση με αξιοθαύμαστη σαφήνεια: «Τα νήματα της αστικής μας ζωής θα μπορούσαν να αρχίσουν να ξηλώνονται, γιατί όλοι ζουν σε μια κατάσταση έτοιμη να εκραγεί».
Υπήρξαν πολλές παρόμοιες δολοφονίες τις τελευταίες δεκαετίες, χωρίς να προκληθούν διαμαρτυρίες σε αυτή την κλίμακα, αλλά για εκατομμύρια φτωχούς ανθρώπους στις ΗΠΑ, η δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Οι συγκλονιστικές εικόνες της αστυνομικής βίας έπεσαν σαν ένα αναμμένο σπίρτο σε ένα βαρέλι πυρίτιδας.
Στη Μινεάπολη, όπου ξεκίνησε το κίνημα, η αστυνομία έπρεπε να το σκάσει από ένα πλήθος θυμωμένων διαδηλωτών, οι οποίοι προχώρησαν στην πυρπόληση ενός ολόκληρου αστυνομικού τμήματος. Αυτές ήταν σκηνές εξέγερσης. Αλλά αυτό που είναι ακόμη πιο σημαντικό είναι η αστραπιαία ταχύτητα με την οποία ξετυλίγονται τα γεγονότα.
Σαν να κινούνται από κάποιο αόρατο χέρι, οι μαζικές διαμαρτυρίες διαδόθηκαν από ακτή σε ακτή, κατακλύζοντας τη μια πόλη των ΗΠΑ μετά την άλλη. Τουλάχιστον το 10% του πληθυσμού συμμετείχε στις διαμαρτυρίες και πολλοί άλλοι τις υποστήριξαν. Είναι αξιοσημείωτο πως η πλειοψηφία των Αμερικανών (54 %) είπε ότι η κάψιμο ενός αστυνομικού τμήματος της Μινεάπολης ήταν δικαιολογημένη. Πιθανά, ακόμη μεγαλύτερη σημασία έχει το γεγονός ότι λιμενεργάτες από 29 λιμάνια κατέβηκαν σε απεργία σε ένδειξη αλληλεγγύης, ενώ σε ορισμένες πόλεις οι οδηγοί λεωφορείων αρνήθηκαν να μεταφέρουν τα αμερικανικά ΜΑΤ.
Στη συνέχεια, το κράτος αντέδρασε με ακραία βαρβαρότητα και επέβαλε απαγόρευση κυκλοφορίας σε 200 πόλεις Ωστόσο, οι διαμαρτυρίες συνεχίστηκαν για εβδομάδες. Αυτό είναι μια ένδειξη για το μέλλον, ένα είδος πρόβας για την αμερικανική επανάσταση.
Γεγονότα αυτού του είδους δεν έχουν προηγούμενο στην πρόσφατη αμερικανική ιστορία. Αυτό το κίνημα είναι η τελική απάντηση σε όλους τους σκεπτικιστές και τους δειλούς που υποστήριζαν ότι η εργατική τάξη δεν θα κινηθεί ποτέ, και ειδικά στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Διασπάσεις στην άρχουσα τάξη
Οι διασπάσεις στην άρχουσα τάξη είναι η πρώτη ένδειξη μιας αναπτυσσόμενης επαναστατικής κατάστασης. Ο Τραμπ ήθελε να χρησιμοποιήσει τον στρατό για να συντρίψει την εξέγερση. Αλλά αυτό προκάλεσε εξέγερση εκ μέρους των αρχηγών του στρατού, ακόμη και μέρους των Ρεπουμπλικανών.
Το CNN ανέφερε αξιωματούχους του Υπουργείου Άμυνας που δήλωσαν ότι υπήρχε «βαθιά και αυξανόμενη δυσφορία» μεταξύ ορισμένων στο Πεντάγωνο, ακόμη και πριν ο Πρόεδρος ανακοινώσει ότι ήταν έτοιμος να αναπτύξει τον στρατό για την επιβολή της τάξης στις πόλεις των ΗΠΑ. Η Wall Street Journal κυκλοφόρησε με τον τίτλο: Μην καλέσετε το στρατό.
Συγκεκριμένα έλεγε: «Επί του παρόντος, η ύπαρξη στρατευμάτων στους δρόμους των ΗΠΑ θα ήταν πιο πιθανό να φουντώσει το κίνημα, παρά να το κατευνάσει…».
Ο Τραμπ αργότερα έστειλε την Εθνοφυλακή για να καταστείλει τις διαδηλώσεις στο Πόρτλαντ. Όπως είχε προβλέψει η WSJ, το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργηθεί ένα ακόμη μεγαλύτερο και πιο βίαιο κίνημα. Ήταν σχεδόν σαν εμφύλιος πόλεμος στους δρόμους. Με το τρόπο αυτό, ο Ντόναλντ Τραμπ διευκόλυνε το έργο της επανάστασης! Αυτό δείχνει τα όρια της εξουσίας του κράτους. Μας δείχνει εικόνες από το μέλλον.
Συνεχίζεται
Μετάφραση: Μάριος Καλομενόπουλος, Ηλίας Κυρούσης
Επιμέλεια: Στέλιος Δαφνής
