Η καταστροφική εμπορική, βιομηχανική, αγροτική και χρηματιστική κρίση, η ρήξη στις διεθνείς οικονομικές σχέσεις, η παρακμή των παραγωγικών δυνάμεων της ανθρωπότητας, η ανυπόφορη όξυνση των διεθνών ταξικών αντιφάσεων σημαδεύουν τη δύση του καπιταλισμού και επιβεβαιώνουν πέρα για πέρα τον λενινιστικό χαρακτηρισμό της εποχής μας, σαν εποχή των πολέμων και των επαναστάσεων.
Ο πόλεμος του 1914-18 μας έμπασε επίσημα σε μια νέα εποχή. Τα πιο σημαντικά πολιτικά γεγονότα της, μέχρι σήμερα, είναι: η κατάκτηση της εξουσίας από το ρώσικο προλεταριάτο το 1917 και η συντριβή του γερμανικού προλεταριάτου το 1933. Οι φοβερές συμφορές των λαών σε όλα τα μέρη του κόσμου και οι ακόμα πιο φοβεροί κίνδυνοι που εγκυμονούνται αύριο, απορρέουν από το γεγονός ότι η επανάσταση του 1917 δε βρήκε τη νικηφόρα ανάπτυξή της στην ευρωπαϊκή και την παγκόσμια αρένα.
Σε καθεμία χώρα, το ιστορικό αδιέξοδο του καπιταλισμού εκφράζεται με τη χρόνια ανεργία, με την πτώση του βιοτικού επιπέδου των εργατών, με την καταστροφή της αγροτιάς και των μικροαστών της πόλης, με την αποσύνθεση και την παρακμή των κοινοβουλευτικών θεσμών, με την τερατώδη δηλητηρίαση του λαού από την «κοινωνική» και «εθνική» δημαγωγία μπροστά σε μια πραγματική καταστροφή των κοινωνικών μεταρρυθμίσεων, με τον παραμερισμό και την αντικατάσταση των παλιών κυρίαρχων κομμάτων από έναν γυμνό στρατιωτικο-αστυνομικό μηχανισμό (το Βοναπαρτισμό της καπιταλιστικής παρακμής), με την ανάπτυξη του φασισμού, την κατάχτηση της εξουσίας από αυτόν και τη συντριβή κάθε προλεταριακής οργάνωσης.
Στην παγκόσμια αρένα, τα ίδια προτσές σαρώνουν και τα τελευταία υπολείμματα της σταθερότητας στις διεθνείς σχέσεις, οδηγώντας κάθε σύγκρουση ανάμεσα στα κράτη στην κόψη του ξυραφιού, ξεσκεπάζοντας τη ματαιότητα των πασιφιστικών επιδιώξεων, προκαλώντας την ανάπτυξη των εξοπλισμών σε νέα και υψηλότερη τεχνική βάση και οδηγώντας έτσι, σ’ έναν νέο ιμπεριαλιστικό πόλεμο. Ο φασισμός είναι ο πιο συνεπής δημιουργός και οργανωτής του.
Από την άλλη μεριά, η αποκάλυψη της εντελώς αντιδραστικής, σαπισμένης και ληστρικής φύσης του σύγχρονου καπιταλισμού, η φθορά της δημοκρατίας του ρεφορμισμού και του πασιφισμού η επείγουσα και επιτακτική ανάγκη του προλεταριάτου να βρει έναν ασφαλή δρόμο μακριά από την επικείμενη καταστροφή βάζει στην ημερήσια διάταξη, με ανανεωμένη δύναμη, τη διεθνή επανάσταση Μόνο η ανατροπή της μπουρζουαζίας από το εξεγερμένο προλεταριάτο μπορεί να σώσει την ανθρωπότητα από μια νέα καταστροφική σφαγή των λαών
Προετοιμασία για ένα Νέο Πόλεμο
1. Τα ίδια αίτια, αξεχώριστα από το σύγχρονο καπιταλισμό, που προξένησαν τον τελευταίο ιμπεριαλιστικό πόλεμο έχουν τώρα φθάσει σε άπειρα μεγαλύτερη ένταση απ ό τι στα μέσα του 1914. Ο φόβος των συνεπειών ενός νέου πολέμου είναι ο μόνος παράγοντας που μπαίνει φρένο στη θέληση του ιμπεριαλισμού Όμως, η αποτελεσματικότητα αυτού του φρένου είναι περιορισμένη. Η όξυνση των εσωτερικών αντιφάσεων σπρώχνει τη μια χώρα μετά την άλλη στο δρόμο του φασισμού, που με την σειρά του, δεν μπορεί να κρατήσει την εξουσία παρά με την προετοιμασία διεθνών εκρήξεων. Όλες οι κυβερνήσεις φοβούνται τον πόλεμο αλλά καμία από αυτές τις κυβερνήσεις δεν είναι ελεύθερη να εκλέξει. Χωρίς την προλεταριακή επανάσταση, ένας νέος παγκόσμιος πόλεμος είναι αναπόφευκτος
2. Η Ευρώπη, η τελευταία αρένα του πιο μεγάλου πολέμου, συνεχώς τραβάει προς την παρακμή, σπρωγμένη τόσο από τους νικητές, όσο και από τους ηττημένους. Η Κοινωνία των Εθνών, που σύμφωνα με το επίσημο πρόγραμμά της έπρεπε να είναι ο «οργανωτής της ειρήνης» και που στην πραγματικότητα είχε για στόχο να διαιωνίσει το σύστημα των Βερσαλλιών, να ουδετεροποιήσει την ηγεμονία των Ενωμένων Πολιτειών και να δημιουργήσει ένα πρόχωμα ενάντια στην Κόκκινη Ανατολή, δεν μπόρεσε να αντέξει τις επιπτώσεις των ιμπεριαλιστικών αντιφάσεων. Μόνο οι πιο κυνικοί από τους σοσιαλπατριώτες (Χέντερσον, Βαντερβέλντε, Ζουό και άλλοι) προσπαθούν ακόμα να συνδέσουν τις προοπτικές του αφοπλισμού και του πασιφισμού με την Κοινωνία των Εθνών. Στην πραγματικότητα, η Κοινωνία των Εθνών μετατράπηκε σ’ ένα δευτερεύον πιόνι στη σκακιέρα των ιμπεριαλιστικών συνδυασμών. Το κύριο έργο της διπλωματίας, που διεξάγεται τώρα πίσω από τις πλάτες της Γενεύης, συνίσταται στην αναζήτηση στρατιωτικών συμμαχιών, δηλαδή, σε μια πυρετώδη προετοιμασία για μια νέα σφαγή. Παράλληλα μ’ αυτήν, αναπτύσσονται σταθερά οι εξοπλισμοί στους οποίους η φασιστική Γερμανία έχει δώσει μια νέα και γιγάντια ώθηση.
3. Η κατάρρευση της Κοινωνίας των Εθνών είναι άρρηκτα δεμένη με την αρχή της κατάρρευσης της γαλλικής ηγεμονίας στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Η δημογραφική και οικονομική δύναμη της Γαλλίας απόδειξε ότι αποτελεί, όπως το περίμενε κανείς, μια πολύ στενή βάση για το σύστημα των Βερσαλλιών. Ο γαλλικός ιμπεριαλισμός, οπλισμένος μέχρι τα δόντια και έχοντας έναν φαινομενικά «αμυντικό» χαραχτήρα, στο βαθμό που αναγκάζεται να υπερασπίζεται με νομιμοποιημένες συμφωνίες τους καρπούς των αρπαγών και των ληστειών του, παραμένει ουσιαστικά ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες ενός νέου πολέμου. Σπρωγμένος από τις ανυπόφορες αντιφάσεις του και τις συνέπειες της ήττας, ο γερμανικός ιμπεριαλισμός, έχει αναγκαστεί να ξεσκίσει τον ζουρλομανδύα του δημοκρατικού πασιφισμού και να εμφανίζεται τώρα σαν η κύρια απειλή του συστήματος των Βερσαλλιών. Οι συνδυασμοί των κρατών στην ευρωπαϊκή ήπειρο ακολουθούν ακόμα, κατά κύριο λόγο, τη γραμμή των νικητών και των ηττημένων. Η Ιταλία έχει καταλάβει τη θέση του προδοτικού μεσάζοντα, έτοιμη να ξεπουλήσει τους φίλους της την αποφασιστική στιγμή στην ισχυρότερη πλευρά, όπως το έκανε στον τελευταίο πόλεμο. Η Αγγλία – απλά μια σκιά της άλλοτε «λαμπρής απομόνωσής» της – προσπαθεί να διατηρήσει την «ανεξαρτησία» της με την ελπίδα να χρησιμοποιήσει τους ανταγωνισμούς στην Ευρώπη, τις αντιφάσεις ανάμεσα στην Ευρώπη και την Αμερική, και τις επικείμενες συγκρούσεις στην Άπω Ανατολή. Αλλά, η κυρίαρχη Αγγλία πετυχαίνει όλο και λιγότερο στα δολοπλόκα σχέδιά- της. Τρομοκρατημένη από την αποσύνθεση της αυτοκρατορίας της, από το επαναστατικό κίνημα στην Ινδία, από την ασταθή θέση της στην Κίνα, η βρετανική μπουρζουαζία, με την εξοργιστική υποκρισία των Μακντόναλντ και Χέντερσον, συγκαλύπτει την άπληστη και δειλή πολιτική της αναμονής και της μηχανορραφίας, που, με τη σειρά της, αποτελεί μια από τις κύριες πηγές της σημερινής γενικής αστάθειας και των αυριανών καταστροφών.
4. Ο πόλεμος και η μεταπολεμική περίοδος επέφεραν πολύ μεγάλες αλλαγές στην εσωτερική και διεθνή θέση των Ενωμένων Πολιτειών. Η γιγάντια οικονομική υπεροχή των Ενωμένων Πολιτειών σε σχέση με την Ευρώπη και, κατά συνέπεια, με ολόκληρο τον κόσμο επέτρεψε στην μπουρζουαζία των Ενωμένων Πολιτειών να εμφανίζεται στην πρώτη μεταπολεμική περίοδο σαν ένας αμερόληπτος «συμφιλιωτής», υπερασπιστής της «ελευθερίας των θαλασσών» και των «ελεύθερων συναλλαγών». Ωστόσο, η βιομηχανική και εμπορική κρίση αποκάλυψε με τρομαχτική δύναμη τη διατάραξη της παλιάς οικονομικής ισορροπίας, που είχε βρει σημαντικά στηρίγματα στην εσωτερική αγορά. Αυτή η δυνατότητα έχει οριστικά εξαντληθεί. Βέβαια, η οικονομική υπεροχή των Ενωμένων Πολιτειών δεν έχει εξαφανιστεί. Αντίθετα, έχει ακόμα πιο δυναμικά αναπτυχθεί, εξαιτίας της παραπέρα αποσύνθεσης της Ευρώπης. Αλλά οι παλιές μορφές μέσα από τις οποίες εκδηλώθηκε η ίδια αυτή υπέροχη (βιομηχανική, τεχνική, εμπορικό ισοζύγιο, σταθερό δολάριο, ευρωπαϊκό χρέος) έχουν χάσει την επικαιρότητά τους: η αναπτυγμένη τεχνική δεν χρησιμοποιείται πια. Το εμπορικό ισοζύγιο δεν είναι ευνοϊκό. Το δολάριο παρακμάζει. Τα χρέη δεν πληρώνονται. Η υπεροχή των Ενωμένων Πολιτειών πρέπει να βρει την έκφρασή της μέσα από νέες μορφές, και ο τρόπος με τον οποίον μπορούν να εμφανιστούν είναι μόνο ο πόλεμος. Το σύνθημα των «ελεύθερων συναλλαγών» στην Κίνα αποδείχνεται ανίσχυρο μπροστά σε μερικές γιαπωνέζικες μεραρχίες. Η Ουάσιγκτον διεξάγει την πολιτική της στην Άπω Ανατολή με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορέσει να προκαλέσει, στην πιο ευνοϊκή στιγμή, μια στρατιωτική σύγκρουση ανάμεσα στην ΕΣΣΔ και την Ιαπωνία, για να εξασθενίσει και την Ιαπωνία και την ΕΣΣΔ και να καθορίσει τα παραπέρα στρατηγικά της σχέδια από το αποτέλεσμα του πολέμου. Συνεχίζοντας, από αδράνεια, την συζήτηση για την απελευθέρωση των Φιλιππίνων, οι Αμερικάνοι ιμπεριαλιστές προετοιμάζονται στην πραγματικότητα να εγκαθιδρύσουν για τον εαυτό τους μια βάση στην Κίνα, έτσι που να θέσουν, στην επόμενη φάση, σε περίπτωση σύγκρουσης με τη Μεγάλη Βρετανία, το ζήτημα της «απελευθέρωσης» της Ινδίας. Ο καπιταλισμός των ΕΠΑ αντιμετωπίζει τα ίδια προβλήματα που έσπρωξαν τη Γερμανία το 1914 στο δρόμο του πολέμου. Ο κόσμος είναι μοιρασμένος; Πρέπει να ξαναμοιραστεί. Για τη Γερμανία ήταν ένα ζήτημα «οργάνωσης της Ευρώπης». Οι Ενωμένες Πολιτείες πρέπει να «οργανώσουν» τον κόσμο. Η ιστορία έχει φέρει την ανθρωπότητα πρόσωπο με πρόσωπο με την ηφαιστειώδη έκρηξη του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού.
5. Ο α ργοπορημένος Γιαπωνέζικος καπιταλισμός, που τρέφεται με τους χυμούς της καθυστέρησης, της φτώχειας και της βαρβαρότητας, οδηγείται από ανυπόφορα εσωτερικά έλκη και αποστήματα στο δρόμο μιας αδιάκοπης πειρατείας. Η έλλειψη μιας δικής-του βιομηχανικής βάσης και η εξαιρετική αβεβαιότητα ολόκληρου του κοινωνικού συστήματος κάνει τον γιαπωνέζικο καπιταλισμό τον πιο επιθετικό και τον πιο βίαιο. Ωστόσο, το μέλλον θα δείξει ότι πίσω από την άπληστη αυτή επιθετικότητα δεν υπάρχει παρά μια μικρή πραγματική δύναμη. Η Ιαπωνία μπορεί να είναι η πρώτη που θα δώσει το σινιάλο του πολέμου. Αλλά από την μισοφεουδαρχική Ιαπωνία, την πνιγμένη απ’ όλες τις αντιφάσεις που ξέσκιζαν την τσαρική Ρωσία, μπορεί πιο γρήγορα από τις άλλες χώρες να σημάνει το κάλεσμα στην επανάσταση.
6. Ωστόσο, θα ήταν πολύ ριψοκίνδυνο να προβλέψουμε πού και πότε ακριβώς θα πέσει η πρώτη τουφεκιά. Κάτω από την επιρροή της Σοβιετο-Αμερικάνικης συμφωνίας, όπως και των εσωτερικών δυσκολιών. η Ιαπωνία μπορεί να υποχωρήσει προσωρινά. Αλλά οι ίδιες περιστάσεις, μπορεί, αντίθετα, να αναγκάσουν τη γιαπωνέζικη στρατιωτική καμαρίλα να επισπεύσει το χτύπημα όσο θα υπάρχει ακόμα καιρός. Μήπως η γαλλική κυβέρνηση αποφασίσει έναν «προληπτικό» πόλεμο, και μήπως αυτός ο πόλεμος, με την βοήθεια της Ιταλίας, μετατραπεί σε γενική σύρραξη; Ή αντίθετα, ενώ περιμένει και ελίσσεται, η Γαλλία κάτω από την πίεση της Αγγλίας πάρει το δρόμο της συμφωνίας με τον Χίτλερ, κι έτσι να του ανοίξει το δρόμο της επίθεσης στην Ανατολή; Θα είναι για μια ακόμα φορά η Βαλκανική Χερσόνησος το έναυσμα του πολέμου; Ή μήπως αυτή τη φορά θα αναληφθεί η πρωτοβουλία από τις παραδουνάβιες χώρες; Η πολλαπλότητα των παραγόντων και ο αλληλοεπηρεασμός των συγκρουόμενων δυνάμεων αποκλείουν τη δυνατότητα μιας συγκεκριμένης πρόγνωσης. Αλλά η γενική τάση της εξέλιξης είναι απόλυτα καθαρή: η μεταπολεμική περίοδος έχει απλά μετατραπεί σ’ ένα διάλειμμα ανάμεσα σε δύο πολέμους, και αυτό το διάλειμμα τελειώνει μπροστά στα μάτια μας. Ο σχεδιασμένος, κορπορατίστικος ή κρατικός καπιταλισμός, που συμβαδίζει με το αυταρχικό, βοναπαρτιστικό ή φασιστικό κράτος, παραμένει μια ουτοπία, και ένα ψέμα στο βαθμό που βάζει σαν επίσημο καθήκον την αρμονική εθνική οικονομία στη βάση της ατομικής ιδιοκτησίας. Όμως, αυτό αποτελεί μια απειλητική πραγματικότητα καθόσον είναι ένα ζήτημα συγκέντρωσης όλων των οικονομικών δυνάμεων του έθνους για την προετοιμασία ενός νέου πολέμου. Αυτό το έργο πραγματοποιείται τώρα με γοργό ρυθμό. Ένας νέος μεγάλος πόλεμος βρίσκεται στο κατώφλι. Θα είναι πιο σκληρός, πιο καταστροφικός από τον προηγούμενο του.Το ίδιο το γεγονός αυτό βάζει στο κέντρο της προλεταριακής πολιτικής τη στάση απέναντι στον επερχόμενο πόλεμο.
Η ΕΣΣΔ και ο Ιμπεριαλιστικός Πόλεμος
7. Παρμένος σε μια ιστορική κλίμακα, ο ανταγωνισμός ανάμεσα στον παγκόσμιο ιμπεριαλισμό και τη Σοβιετική Ένωση είναι άπειρα βαθύτερος από τους ανταγωνισμούς που φέρνουν σε αντίθεση τη μια καπιταλιστική χώρα με την άλλη. Όμως η ταξική αντίφαση ανάμεσα στο εργατικό κράτος και τα καπιταλιστικά κράτη ποικίλει σε οξύτητα ανάλογα με την εξέλιξη του εργατικού κράτους και με τις αλλαγές στην παγκόσμια κατάσταση Η τερατώδης ανάπτυξη της σοβιετικής γραφειοκρατίας και οι δύσκολες συνθήκες ύπαρξης των εργαζόμενων μαζών έχουν δραστικά μειώσει τη δύναμη έλξης της ΕΣΣΔ σ’ ότι αφορά την παγκόσμια εργατική τάξη. Οι βαριές ήττες της Κομιντέρν και η εθνικοπασιφιστική εξωτερική πολιτική της σοβιετικής κυβέρνησης, με τη σειρά τους, δεν μπορούν παρά να περιορίζουν τους φόβους της παγκόσμιας μπουρζουαζίας Τελικά, η νέα όξυνση των εσωτερικών αντιφάσεων του καπιταλιστικού κόσμου αναγκάζει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και την Αμερική να προσεγγίζουν την ΕΣΣΔ σ’ αυτήν τη φάση όχι από την άποψη του βασικού ζητήματος, καπιταλισμός ή σοσιαλισμός, αλλά από την άποψη του συγκυριακού ρόλου του σοβιετικού κράτους στην πάλη των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Τα σύμφωνα μη επίθεσης, η αναγνώριση της ΕΣΣΔ από την κυβέρνηση της Ουάσιγκτον, κλπ, είναι εκδηλώσεις της διεθνούς αυτής κατάστασης. Οι επίμονες προσπάθειες του Χίτλερ να νομιμοποιήσει τον επανεξοπλισμό της Γερμανίας, τονίζοντας τον «κίνδυνο» από την Ανατολή δεν βρήκαν μέχρι τώρα καμία απήχηση, ιδιαίτερα από τη μεριά της Γαλλίας και των δορυφόρων της, ακριβώς γιατί ο επαναστατικός κίνδυνος του κομμουνισμού, παρά την φοβερή κρίση έχει χάσει την οξύτητά του. Γι’ αυτόοι διπλωματικές επιτυχίες της Σοβιετικής Ένωσης οφείλονται, τουλάχιστο σε μεγάλο μέρος, στην υπερβολική εξασθένιση της διεθνούς επανάστασης.
8. Θα ήταν, ωστόσο, μοιραίο λάθος, να θεωρήσουμε ότι ο κίνδυνος της ένοπλης επέμβασης ενάντια στη Σοβιετική Ένωση δεν είναι πια στην ημερήσια διάταξη. Όταν σι συγκυριακές σχέσεις γίνουν λιγότερο οξείες, οι αντιφάσεις των κοινωνικών συστημάτων, θα παραμένουν στο κορύφωμα της δύναμής τους. Η συνεχής παρακμή του καπιταλισμού θα σπρώξει τις αστικές κυβερνήσεις σε ριζοσπαστικές αποφάσεις. Κάθε μεγάλος πόλεμος, ανεξάρτητα από τα αρχικά του κίνητρα, πρέπει να θέσει ξεκάθαρα το ζήτημα της στρατιωτικής επέμβασης ενάντια στην ΕΣΣΔ για να μεταγγισθεί φρέσκο αίμα στις αρτηριοσκληρωμένες φλέβες του καπιταλισμού. Ο αναμφισβήτητος και προχωρημένος γραφειοκρατικός εκφυλισμός του σοβιετικού κράτους, όπως και ο εθνικός-συντηρητικός χαρακτήρας της εξωτερικής του πολιτικής δεν αλλάζει την κοινωνική φύση της Σοβιετικής Ένωσης σαν το πρώτο εργατικό κράτος. Όλα τα είδη των δημοκρατικών, ιδεαλιστικών, ακροαριστερών και αναρχικών θεωριών, που αγνοούν το χαρακτήρα των σοβιετικών σχέσεων ιδιοκτησίας, που είναι σοσιαλιστικός στην τάση του, και αρνούνται ή συγκαλύπτουν την ταξική αντίθεση ανάμεσα στην ΕΣΣΔ και το αστικό κράτος, πρέπει να οδηγούν αναπόφευκτα, και ιδιαίτερα στην περίπτωση του πολέμου, σε αντεπαναστατικά πολιτικά συμπεράσματα. Η υπεράσπιση της Σοβιετικής Ένωσης, ενάντια στα χτυπήματα των καπιταλιστών εχθρών, ανεξάρτητα από τις περιστάσεις και τις άμεσες αιτίες της σύγκρουσης, είναι το στοιχειώδες και επιτακτικό καθήκον κάθε τίμιας εργατικής οργάνωσης.
«Η Υπεράσπιση της Πατρίδας»
9.Το εθνικό κράτος, που δημιουργήθηκε από τον καπιταλισμό στην πάλη ενάντια στον τοπικισμό του Μεσαίωνα, έγινε ο κλασικός στίβος του καπιταλισμού. Αλλά πριν καλά καλά σχηματιστεί έγινε φρένο στην οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη. Η αντίφαση ανάμεσα στις παραγωγικές δυνάμεις και τα πλαίσια του εθνικού κράτους, σε συνδυασμό με την κύρια αντίφαση -ανάμεσα στις παραγωγικές δυνάμεις και την ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής- κάνει την κρίση του καπιταλισμού, κρίση του παγκόσμιου κοινωνικού συστήματος.
10. Αν τα κρατικά σύνορα μπορούσαν να σαρωθούν μ’ ένα χτύπημα, οι παραγωγικές δυνάμεις, ακόμα και κάτω από τον καπιταλισμό, θα μπορούσαν, για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα, να συνεχίζουν να αναπτύσσονται -με ένα τίμημα πολυάριθμων θυσιών, είναι αλήθεια- σ’ ένα ανώτερο επίπεδο. Με την κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής, οι παραγωγικές δυνάμεις μπορούν, όπως δείχνει η εμπειρία της ΕΣΣΔ, να πετύχουν μια ανώτερη ανάπτυξη ακόμα και μέσα στα πλαίσια ενός κράτους. Αλλά μόνο η κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας, όπως και των κρατικών συνόρων ανάμεσα στα έθνη μπορούν να δημιουργήσουν τις συνθήκες για ένα νέο οικονομικό σύστημα: τη σοσιαλιστική κοινωνία.
11. Η υπεράσπιση του εθνικού κράτους, πρώτα απ’ όλα στη βαλκανοποιημένη Ευρώπη -την κοιτίδα αυτή του εθνικού κράτους- είναι, με την πλήρη έννοια της λέξης, ένα αντιδραστικό καθήκον. Το εθνικό κράτος με τα σύνορά-του, τα διαβατήριά του, το νομισματικό του σύστημα. τα τελωνεία και τον στρατό του για την προστασία των συνόρων, έχει γίνει ένα τρομερό εμπόδιο στην οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη της ανθρωπότητας. Το καθήκον του προλεταριάτου δεν είναι η υπεράσπιση του εθνικού κράτους, αλλά η πλήρης και τελική καταστροφή του.
12. Αν το σημερινό εθνικό κράτος αντιπροσώπευε έναν προοδευτικό παράγοντα, θα έπρεπε να το υπερασπίσουμε ανεξάρτητα από την πολιτική του μορφή και φυσικά, ανεξάρτητα από το ποιος «ξεκίνησε» πρώτος τον πόλεμο. Είναι παράλογο να συγχέουμε το ζήτημα της ιστορικής αποστολής ενός εθνικού κράτους με το ζήτημα της «ενοχής» μιας συγκεκριμένης κυβέρνησης. Μπορεί κανείς να αρνηθεί να σώσει ένα κατοικήσιμο σπίτι μόνο και μόνο γιατί η φωτιά ξεκίνησε από αμέλεια ή από κακή πρόθεση του ιδιοκτήτη; Αλλά εδώ ακριβώς βρίσκεται η περίπτωση ενός συγκεκριμένου σπιτιού που δεν είναι κατάλληλο για ζωή αλλά μόνο για θάνατο. Για να μπορέσουν οι λαοί να ζήσουν, θα πρέπει να γκρεμιστεί συθέμελα το εθνικό κράτος.
13. Ένας «σοσιαλιστής» που διακηρύσσει την υπεράσπιση της πατρίδας δεν είναι παρά ένας αντιδραστικός μικροαστός στην υπηρεσία του παρακμασμένου καπιταλισμού. Μόνο το κόμμα εκείνο που ήδη έχει κηρύξει ένα αδιάλλακτο πόλεμο ενάντια στο εθνικό κράτος στην περίοδο της ειρήνης μπορεί να μη δεθεί στο εθνικό κράτος την περίοδο του πολέμου, να μην ακολουθήσει τον πολεμικό χάρτη, αλλά το χάρτη της ταξικής πάλης. Μόνο με την πλήρη συνειδητοποίηση του αντικειμενικά αντιδραστικού ρόλου του ιμπεριαλιστικού κράτους μπορεί η προλεταριακή πρωτοπορία να γίνει απρόσβλητη απ’ όλες τις μορφές του σοσιαλπατριωτισμού. Αυτό σημαίνει ότι μια πραγματική ρήξη από την ιδεολογία και την πολιτική της «υπεράσπισης της πατρίδας» είναι δυνατή μόνο από τη σκοπιά της διεθνούς προλεταριακής επανάστασης.
Το Εθνικό Ζήτημα και ο Ιμπεριαλιστικός Πόλεμος
14. Η εργατική τάξη δεν είναι αδιάφορη για το έθνος της. Αντίθετα, ακριβώς επειδή η ιστορία θέτει τη μοίρα του έθνους στα χέρια της, η εργατική τάξη αρνείται να εμπιστευτεί το έργο της εθνικής απελευθέρωσης και ανεξαρτησίας στον ιμπεριαλισμό, που «σώζει» το έθνος μόνο για να το εκθέσει την άλλη μέρα σε νέους θανάσιμους κινδύνους για χάρη των συμφερόντων μιας ασήμαντης μειοψηφίας εκμεταλλευτών.
15. Έχοντας χρησιμοποιήσει το έθνος για την ανάπτυξή του, ο καπιταλισμός δεν έχει πουθενά, ούτε στην πιο μικρή γωνιά του κόσμου, λύσει πλήρως το εθνικό πρόβλημα. Τα σύνορα της Ευρώπης των Βερσαλλιών έχουν κομματιάσει το ζωντανό σώμα των εθνών. Η ιδέα του ξανακομματιάσματος της καπιταλιστικής Ευρώπης με τρόπο που τα κρατικά σύνορα να συμπίπτουν με τα εθνικά σύνορα είναι το πιο καθαρό είδος ουτοπίας. Καμία κυβέρνηση δεν πρόκειται να παραχωρήσει έστω και μια ίντσα από το έδαφος της με ειρηνικά μέσα. Ένας νέος πόλεμος θα κομμάτιαζε ξανά την Ευρώπη σύμφωνα με τους πολεμικούς χάρτες κι όχι σύμφωνα με τα σύνορα των εθνών. Το καθήκον της πλήρους εθνικής αυτοδιάθεσης και της ειρηνικής συνεργασίας όλων των λαών της Ευρώπης μπορεί να λυθεί μόνο στη βάση της οικονομικής ενοποίησης της Ευρώπης, απαλλαγμένης από την αστική κυριαρχία. Το σύνθημα των Ενωμένων Σοσιαλιστικών Πολιτειών της Ευρώπης είναι ένα σύνθημα όχι μόνο για τη σωτηρία των βαλκανικών ή παραδουνάβιων λαών αλλά και για τη σωτηρία των λαών της Γερμανίας και της Γαλλίας.
16. Μια ιδιαίτερη και σημαντική θέση κατέχει το ζήτημα των αποικιακών και μισοαποικιακών χωρών της Ανατολής, που ακόμα και τώρα παλεύουν για το ανεξάρτητο εθνικό κράτος. Η πάλη τους είναι διπλά προοδευτική: απελευθερωμένοι από τον ασιατισμό, τον τοπικισμό και την ξένη δουλεία, οι καθυστερημένοι λαοί καταφέρνουν ισχυρά χτυπήματα στα ιμπεριαλιστικά κράτη. Αλλά θα πρέπει από τα πριν να γίνει τελείως κατανοητό ότι οι αργοπορημένες επαναστάσεις στην Ασία και την Αφρική είναι ανίκανες να ανοίξουν μια νέα εποχή αναγέννησης του εθνικού κράτους. Η απελευθέρωση των αποικιών θα είναι απλά ένα γιγάντιο επεισόδιο στην παγκόσμια σοσιαλιστική επανάσταση, όπως η καθυστερημένη δημοκρατική ανατροπή στη Ρωσία, που ήταν επίσης μια μισοαποικιακή χώρα, δεν ήταν παρά η εισαγωγή στη σοσιαλιστική επανάσταση.
17. ΣτηΝότια Αμερική, όπου ο καθυστερημένος και ήδη παρακμασμένος καπιταλισμός υποστηρίζει τις μισοφεουδαρχικές συνθήκες, δηλαδή, συνθήκες μισοδουλείας, οι παγκόσμιοι ανταγωνισμοί δημιουργούν οξείες συγκρούσεις ανάμεσα στις κομπραδόρικες κλίκες, συνεχείς ανατροπές μέσα στα κράτη και παρατεταμένες ένοπλες συρράξεις ανάμεσα στα κράτη. Η αμερικάνικη μπουρζουαζία, που στάθηκε ικανή στη διάρκεια της ιστορικής της ανόδου να ενώσει σε μια ομοσπονδία το βόρειο μισό τμήμα της αμερικάνικης ηπείρου, τώρα χρησιμοποιεί όλη τη δύναμη που ανάπτυξε μέσα απ’ αυτή την ένωση, για να κομματιάζει, να εξασθενεί και να υποδουλώνει το νότιο μισό τμήμα της. Η Νότια και η Κεντρική Αμερική θα μπορέσουν να αποτινάξουν την καθυστέρηση και την υποδούλωση μόνο με την ένωση όλων των κρατών τους σε μια πανίσχυρη ομοσπονδία. Αλλά δεν είναι η καθυστερημένη νοτιοαμερικάνικη μπουρζουαζία. ένας απόλυτα εξαγορασμένος πράκτορας του ξένου ιμπεριαλισμού, που θα κληθεί να λύσει αυτό το καθήκον, αλλά το νεαρό νοτιο-αμερικάνικο προλεταριάτο, η επιλεγμένη ηγεσία των καταπιεσμένων μαζών. Το σύνθημα για την πάλη ενάντια στη βία και τις μηχανορραφίες του παγκόσμιου ιμπεριαλισμού και ενάντια στο αιματοβαμένο έργο των ντόπιων κομπραδόρικων κλικών είναι οι Ενωμένες Σοβιετικές Πολιτείες της Νότιας και Κεντρικής Αμερικής. Το εθνικό πρόβλημα συγχωνεύεται παντού με το κοινωνικό πρόβλημα. Μόνο η κατάχτηση της εξουσίας από το παγκόσμιο προλεταριάτο μπορεί να εξασφαλίσει μια πραγματική και διαρκή ελεύθερη ανάπτυξη για όλα τα έθνη του πλανήτη μας.
Η Υπεράσπιση της Δημοκρατίας
18. Η απάτη της υπεράσπισης της πατρίδας συγκαλύπτεται όπου είναι δυνατόν με την πρόσθετη απάτη της υπεράσπισης της δημοκρατίας. Αν ακόμα και τώρα, στην εποχή του ιμπεριαλισμού, οι Μαρξιστές δεν ταυτίζουν τη δημοκρατία με το φασισμό και είναι έτοιμοι σε κάθε στιγμή να αποκρούσουν την καταπάτηση της δημοκρατίας από το φασισμό, δε θα πρέπει το προλεταριάτο στην περίπτωση του πολέμου να υποστηρίξει τις δημοκρατικές κυβερνήσεις ενάντια στις φασιστικές κυβερνήσεις; Σκανδαλώδες σόφισμα! Υπερασπιζόμαστε τη δημοκρατία ενάντια στο φασισμό, μέσα από τις οργανώσεις και τις μέθοδες του προλεταριάτου. Αντίθετα από τη Σοσιαλδημοκρατία, δεν εμπιστευόμαστε αυτή την υπεράσπιση στο αστικό κράτος («Staat, greifzu!» – «Το κράτος, να επέμβει!»). Και αν παραμένουμε αδιάλλακτα αντίθετοι με την πιο «δημοκρατική» κυβέρνηση στον καιρό της ειρήνης, πώς μπορούμε να αναλάβουμε έστω και ένα ίχνος ευθύνης γι’ αυτήν τον καιρό του πολέμου όταν όλες οι ατιμίες και τα εγκλήματα του καπιταλισμού παίρνουν την πιο κτηνώδη και πιο αιματηρή μορφή;
19. Ένας σύγχρονος πόλεμος ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις δε σημαίνει μια σύγκρουση ανάμεσα στη δημοκρατία και το φασισμό αλλά μια πάλη ανάμεσα σε δυο ιμπεριαλισμούς για το ξαναμοίρασμα του κόσμου. Επιπλέον, ο πόλεμος θα πρέπει αναπόφευκτα να πάρει ένα διεθνή χαρακτήρα, και θα βρεθούν και στα δύο στρατόπεδα και φασιστικά (μισοφασιστικά, βοναπαρτιστικά, κλπ.) και «δημοκρατικά» κράτη. Η δημοκρατική μορφή του γαλλικού ιμπεριαλισμού δεν τον εμπόδισε να βασισθεί την περίοδο της ειρήνης στη στρατιωτική-αστική δικτατορία στην Πολωνία, τη Γιουγκοσλαβία και τη Ρουμανία, όπως δε θα τον εμποδίσει, σε περίπτωση ανάγκης, να παλινορθώσει την αυστροουγγρική μοναρχία σαν φραγμό ενάντια στην ενοποίηση της Αυστρίας με τη Γερμανία. Τελικά, στην ίδια τη Γαλλία, η κοινοβουλευτική δημοκρατία, ήδη αρκετά αδυνατισμένη σήμερα, αναμφίβολα θα είναι ένα από τα πρώτα θύματα του πολέμου αν δεν ανατραπεί πριν το ξέσπασμά του.
20. Η μπουρζουαζία ενός αριθμού πολιτισμένων χωρών έχει ήδη αποδείξει και συνεχίζει να αποδείχνει το πώς. σε περίπτωση εσωτερικού κινδύνου, αλλάζει χωρίς πολλή περίσκεψη την κοινοβουλευτική μορφή της κυριαρχίας της με μια αυταρχική, δικτατορική, βοναπαρτιστική ή φασιστική μορφή. Και θα κάνει αυτή την αλλαγή πολύ πιο γρήγορα και πιο αποφασιστικά στην περίοδο του πολέμου, όταν τόσο οι εσωτερικοί όσο και οι εξωτερικοί κίνδυνοι απειλούν τα βασικά ταξικά της συμφέροντα με δεκαπλάσια δύναμη. Κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες, η υπεράσπιση από ένα εργατικό κόμμα του «δικού του» εθνικού ιμπεριαλισμού για χάρη ενός εύθραυστου δημοκρατικού μανδύα, σημαίνει την απόρριψη μιας ανεξάρτητης πολιτικής και τη σοβινιστική αποθάρρυνση των εργατών, δηλαδή, τη συντριβή του μοναδικού παράγοντα που μπορεί να σώσει την ανθρωπότητα από την καταστροφή.
21. «Η πάλη για τη δημοκρατία» τον καιρό του πολέμου σημαίνει, πάνω απ’ όλα, πάλη για τη διατήρηση του εργατικού Τύπου και των εργατικών οργανώσεων ενάντια στην αχαλίνωτη στρατιωτική λογοκρισία και τη στρατιωτική δικαιοδοσία. Στη βάση αυτών των καθηκόντων, η επαναστατική πρωτοπορία θα επιδιώξει ένα ενιαίο μέτωπο με τις άλλες οργανώσεις της εργατικής τάξης –ενάντια στη δικιά της «δημοκρατική» κυβέρνηση– αλλά σε καμία περίπτωση την ενότητα με τη δικιά της κυβέρνηση ενάντια στην εχθρική χώρα.
22. Ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος βρίσκεται πάνω από το ζήτημα της κρατικής μορφής της καπιταλιστικής κυριαρχίας. Βάζει μπροστά σε κάθε εθνική μπουρζουαζία το ζήτημα της μοίρας του εθνικού καπιταλισμού και μπροστά στην μπουρζουαζία όλων των χωρών το ζήτημα της μοίρας του καπιταλισμού γενικά. Έτσι μόνο πρέπει και το προλεταριάτο να βάζει το ζήτημα: καπιταλισμός ή σοσιαλισμός, θρίαμβος του ενός ιμπεριαλιστικού στρατοπέδου ή της προλεταριακής επανάστασης.
Η Υπεράσπιση των Μικρών και Ουδέτερων Χωρών
23. Η αντίληψη της υπεράσπισης της πατρίδας, ιδιαίτερα όταν συμπίπτει με την ιδέα της υπεράσπισης της δημοκρατίας, μπορεί πιο εύκολα να εξαπατήσει τους εργάτες των μικρών και ουδέτερων χωρών (της Ελβετίας, εν μέρει του Βελγίου, των Σκανδιναβικών Χωρών…) που, ανίκανες να έχουν μια ανεξάρτητη καταχτητική πολιτική, προσδίδουν στην άμυνα των εθνικών τους συνόρων το χαρακτήρα ενός αδιάψευστου και απόλυτου δόγματος. Αλλά, ακριβώς από το παράδειγμα του Βελγίου, βλέπουμε πόσο φυσικά η τυπική ουδετερότητα αντικαθίσταται από ένα σύστημα ιμπεριαλιστικών συμφωνιών και πόσο αναπόφευκτα ο πόλεμος για την «υπεράσπιση της πατρίδας» οδηγεί σε μια ειρήνη με προσαρτήσεις. Ο χαρακτήρας του πολέμου καθορίζεται όχι από το αρχικό επεισόδιο καθαυτό («παραβίαση της ουδετερότητας», «εχθρική εισβολή», κλπ), αλλά από τις κύριες κινητήριες δυνάμεις του πολέμου, από τη συνολική ανάπτυξή τους και από τις συνέπειες όπου τελικά οδηγεί
24. Εύκολα μπορεί να γίνει πιστευτό ότι η ελβετική μπουρζουαζία δε θα αναλάβει την πρωτοβουλία ενός πολέμου. Απ’ αυτήν την άποψη, τυπικά, έχει πολύ περισσότερο δικαίωμα από οποιαδήποτε άλλη μπουρζουαζία να μιλάει για την αμυντική της θέση. Αλλά από τη στιγμή που η Ελβετία μπορεί, από την πορεία των γεγονότων, να συρθεί σε έναν πόλεμο, θα συμμετάσχει στην πάλη των παγκόσμιων δυνάμεων για την επιδίωξη εξίσου ιμπεριαλιστικών στόχων. Αν παραβιαστεί η ουδετερότητα, η ελβετική μπουρζουαζία θα ενωθεί με το ισχυρότερο από τα δύο επιτιθέμενα μέρη, ανεξάρτητα από το ποιο μέρος έχει τη μεγαλύτερη ευθύνη για την παραβίαση της ουδετερότητας και σε ποιο στρατόπεδο υπάρχει περισσότερο «δημοκρατία». Έτσι, στη διάρκεια του τελευταίου πολέμου, το Βέλγιο, ο σύμμαχος αυτός του τσαρισμού, δεν εγκατέλειψε καθόλου το στρατόπεδο των Συμμάχων όταν στη διάρκεια του πολέμου με τη σειρά τους βρήκαν χρήσιμο να παραβιάσουν την ουδετερότητα της Ελλάδας.Μόνο ένας αθεράπευτα ηλίθιος αστός από ένα απρόσιτο χωριό της Ελβετίας (όπως ο Ρόμπερτ Γκριμ) μπορεί στα σοβαρά να πιστεύει ότι ο παγκόσμιος πόλεμος στον οποίο έχει συρθεί γίνεται για την υπεράσπιση της ανεξαρτησίας της Ελβετίας. Όπως ακριβώς ο προηγούμενος πόλεμος σάρωσε την ουδετερότητα του Βελγίου, έτσι και ο νέος πόλεμος δεν θ’ αφήσει ίχνος από την ανεξαρτησία της Ελβετίας. Αν η Ελβετία διατηρήσει την οντότητά της σαν κράτος μετά τον πόλεμο, αν και χωρίς την ανεξαρτησία της ή αν μοιραστεί μεταξύ της Γερμανίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας, αυτό εξαρτάται από μια σειρά ευρωπαϊκών και παγκόσμιων παραγόντων ανάμεσα στους οποίους η «εθνική άμυνα» της Ελβετίας θα κατέχει μια ασήμαντη θέση. Έτσι βλέπουμε, ότι και για την ουδέτερη, δημοκρατική Ελβετία, ένα κράτος που δεν έχει αποικίες και όπου η ιδέα της υπεράσπισης της πατρίδας εμφανίζεται σε μας με την πιο καθαρή μορφή της, οι νόμοι του ιμπεριαλισμού δεν κάνουν καμία εξαίρεση. Στην απαίτηση της μπουρζουαζίας: «Προσχωρήστε στην πολιτική της εθνικής άμυνας», το ελβετικό προλεταριάτο θα πρέπει να ανταπαντήσει με την πολιτική της ταξικής άμυνας, έτσι ώστε να κάνει στη συνέχεια ένα επαναστατικό βήμα.
Η Δεύτερη Διεθνής και ο Πόλεμος
25. Η εντολή της υπεράσπισης της πατρίδας απορρέει από τη θεωρία ότι η εθνική αλληλεγγύη των τάξεων στέκεται πάνω από την πάλη των τάξεων. Στην πραγματικότητα, καμία κατέχουσα τάξη δεν αναγνώρισε ποτέ την υπεράσπιση της πατρίδας σαν τέτοιας, δηλαδή, κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες, αλλά κάλυπτε μ’ αυτή την φόρμουλα την υπεράσπιση της προνομιακής της θέσης μέσα στην πατρίδα. Οι κυρίαρχες τάξεις που ανατρέπονται μετατρέπονται πάντα σε «ντεφετιστές», δηλαδή είναι έτοιμες να επανακτήσουν την προνομιούχα θέση τους με τη βοήθεια των ξένων όπλων. Οι καταπιεσμένες τάξεις, που δεν έχουν συνείδηση των δικών τους συμφερόντων και είναι συνηθισμένες στις θυσίες δέχονται το σύνθημα της «υπεράσπισης της πατρίδας» τοις μετρητοίς, δηλαδή, σαν ένα απόλυτο καθήκον που βρίσκεται πάνω από τάξεις. Το κύριο ιστορικό έγκλημα των κομμάτων της Δεύτερης Διεθνούς συνίσταται στην ενθάρρυνση και το δυνάμωμα των δουλικών συνηθειών και παραδόσεων των καταπιεσμένων στην ουδετεροποίηση της επαναστατικής τους αξιοπρέπειας και στην παραποίηση της ταξικής τους συνείδησης με τη βοήθεια των πατριωτικών ιδεών. Αν το ευρωπαϊκό προλεταριάτο δεν ανάτρεψε τη μπουρζουαζία στο τέλος του μεγάλου πολέμου, αν η ανθρωπότητα υποφέρει τώρα από την αγωνία της κρίσης, αν ένας νέος πόλεμος απειλεί να μετατρέψει τις πόλεις και τα χωριά σε σωρούς από ερείπια -η κύρια ευθύνη γι’ αυτά τα εγκλήματα και τις συμφορές πέφτει πάνω στη Δεύτερη Διεθνή.
26. Η πολιτική του σοσιαλπατριωτισμού κατέστησε τις μάζες ανίσχυρες μπροστά στο φασισμό. Αν στον καιρό του πολέμου είναι αναγκαίο να απορρίψουμε την ταξική πάλη για χάρη των εθνικών συμφερόντων, είναι επίσης αναγκαίο να αρνηθούμε τον «Μαρξισμό» στην εποχή της μεγάλης οικονομικής κρίσης που απειλεί το «έθνος» όχι λιγότερο απ’ όσο ο πόλεμος. Τον Απρίλη του 1915, η Ρόζα Λούξεμπουργκ εξάντλησε αυτό το ζήτημα με τα εξής λόγια:«Ή η ταξική πάλη είναι ο υπέρτατος νόμος της ύπαρξης του προλεταριάτου και κατά τη διάρκεια του πολέμου…ή η ταξική πάλη είναι ένα έγκλημα ενάντια στα εθνικά συμφέροντα και την ασφάλεια της πατρίδας και στην περίοδο της ειρήνης». Η ιδέα των «εθνικών συμφερόντων» και της «σωτηρίας της πατρίδας» έχει μετατραπεί από τον φασισμό σε αλυσίδες και δεσμά για το προλεταριάτο.
27. Η γερμανική σοσιαλδημοκρατία υποστήριζε την εξωτερική πολιτική του Χίτλερ μέχρι τη στιγμή που την διέλυσε. Η τελική αντικατάσταση της δημοκρατίας από το φασισμό αποκάλυψε ότι η σοσιαλδημοκρατία παραμένει πατριωτική στο βαθμό που το πολιτικό καθεστώς της εξασφαλίζει τα κέρδη και τα προνόμια της. Όταν βρέθηκαν στην εμιγκράτσια, οι άλλοτε πατριώτες Χοετζόλερν άλλαξαν πρόσωπο και είναι έτοιμοι να υποδεχτούν έναν προληπτικό πόλεμο της γαλλικής μπουρζουαζίας ενάντια στον Χίτλερ. Χωρίς καμία δυσκολία, η Δεύτερη Διεθνής αμνήστευσε τον Ουέλς και Σία, που την επαύριο θα ξαναμετατραπούν σε φλογερούς πατριώτες αν η γερμανική μπουρζουαζία απλά τους ξανακαλέσει με το μικρό της δαχτυλάκι.
28.Οι γάλλοι, οι βέλγοι και οι άλλοι σοσιαλιστές απάντησαν στα γερμανικά γεγονότα με μια ανοιχτή συμμαχία με τη δικιά τους μπουρζουαζία στο ζήτημα της «υπεράσπισης της πατρίδας». Ενώ η επίσημη Γαλλία διεξήγαγε έναν «μικρό», «ασήμαντο» αλλά εξαιρετικά κτηνώδη πόλεμο ενάντια στο Μαρόκο, η γαλλική σοσιαλδημοκρατία και τα ρεφορμιστικά συνδικάτα συζητούσαν στα συνέδριά τους για τη σκληρότητα του πολέμου γενικά, έχοντας υπόψη τους κυρίως τον πόλεμο εκδίκησης από τη μεριά της Γερμανίας. Τα κόμματα που υποστηρίζουν τις κτηνώδεις ληστείες των αποικιών, που είναι απλά ένα ζήτημα νέων κερδών, θα υποστηρίξουν με κλειστά τα μάτια κάθε εθνική κυβέρνηση στο μεγάλο πόλεμο, όπου διακυβεύεται η μοίρα της ίδιας της αστικής δημοκρατίας.
29. Το ασυμβίβαστο της σοσιαλδημοκρατικής πολιτικής με τα ιστορικά συμφέροντα του προλεταριάτου είναι ασύγκριτα πιο βαθύ και πιο οξύ τώρα παρά την παραμονή του ιμπεριαλιστικού πολέμου. Η πάλη ενάντια στις πατριωτικές προκαταλήψεις των μαζών σημαίνει, πάνω απ’ όλα, μια ασυμφιλίωτη πάλη ενάντια στη Δεύτερη Διεθνή σαν οργάνωση, σαν κόμμα, σαν πρόγραμμα και σαν σημαία.
Ο Κεντρισμός και ο Πόλεμος
30. Ο πρώτος ιμπεριαλιστικός πόλεμος διέλυσε εντελώς τη Δεύτερη Διεθνή σαν επαναστατικό κόμμα κι έτσι δημιούργησε την αναγκαιότητα και τη δυνατότητα της ίδρυσης της Τρίτης Διεθνούς. Αλλά η δημοκρατική «επανάσταση» στη Γερμανία και την Αυστροουγγαρία, ο εκδημοκρατισμός της εκλογικής διαδικασίας σε μια σειρά από χώρες, οι παραχωρήσεις από την έντρομη ευρωπαϊκή μπουρζουαζία στη σφαίρα της κοινωνικής νομοθεσίας στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια -όλα αυτά, σε συνδυασμό με την καταστροφική πολιτική των επιγόνων του Λενινισμού, πρόσφεραν μια αξιόλογη ανάπαυλα στη Δεύτερη Διεθνή, όχι σαν ένα επαναστατικό αλλά σαν ένα συντηρητικό- φιλελεύθερο εργατικό κόμμα της ειρηνικής μεταρρύθμισης. Ωστόσο, πολύ γρήγορα -τελικά με τον ερχομό της τελευταίας παγκόσμιας κρίσης- αποδείχτηκε ότι όλες οι δυνατότητες του δρόμου των μεταρρυθμίσεων εξαντλήθηκαν. Η σοσιαλδημοκρατία εγκατέλειψε προδοτικά τη μια κατάχτηση μετά την άλλη. Όλα τα είδη ρεφορμισμού -κοινοβουλευτικός, συνδικαλιστικός, τοπικής αυτοδιοίκησης, συνεταιριστικός «σοσιαλισμός»- έχουν υποστεί ανεπανόρθωτες χρεοκοπίες και καταστροφές τα τελευταία χρόνια. Σαν αποτέλεσμα αυτού του γεγονότος, η προετοιμασία για έναν νέο πόλεμο βρίσκει τη Δεύτερη Διεθνή με τσακισμένη τη ραχοκοκαλιά. Τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα περ-νάνε μια έντονη διαδικασία ξεθωριάσματος. Ο συνεπής ρεφορμισμός παίρνει νέο χρώμα. Σωπαίνει ή αδειάζει τη γωνιά. Ο χώρος του καταλαμβάνεται από διάφορες αποχρώσεις του κεντρισμού, είτε με τη μορφή πολυάριθμων φραξιών μέσα στα παλιά κόμματα ή σαν ανεξάρτητες οργανώσεις.
31. Στο ζήτημα της υπεράσπισης της πατρίδας, οι καλυμμένοι ρεφορμιστές και οι δεξιοί κεντριστές (Λεόν Μπλουμ, Χέντρικ ντε Μαν, Ρόμπερτ Γκριμ, Μάρτιν Τράνμελ, Ότο Μπάουερ και άλλοι), καταφεύγουν όλο και πιο πολύ σε διπλωματικές, συγχυσμένες, με όρους διατυπώσεις που σκοπεύουν να καθησυχάσουν την μπουρζουαζία και ταυτόχρονα να εξαπατήσουν τους εργάτες. Προβάλλουν οικονομικά «σχέδια» ή μια σειρά από κοινωνικά αιτήματα, υποσχόμενοι να υπερασπίσουν την πατρίδα από τον εξωτερικό «φασισμό» στο βαθμό που η εθνική μπουρζουαζία θα υποστηρίξει το πρόγραμμά τους. Ο στόχος μιας τέτοιας τοποθέτησης είναι να καλύψουν το ζήτημα του ταξικού χαρακτήρα του κράτους, για να αποφύγουν το πρόβλημα της κατάκτησης της εξουσίας και κάτω από το κάλυμμα ενός «σοσιαλιστικού» σχεδίου, να συρθούν στην υπεράσπιση της καπιταλιστικής πατρίδας.
32. Οι αριστεροί κεντριστές, που με τη σειρά τους χαρακτηρίζονται από έναν μεγάλο αριθμό αποχρώσεων (το SΑΡ στη Γερμανία, το ΟSΡ στην Ολλανδία, το ΙLΡ στην Αγγλία, οι ομάδες των Ζιρόμσκι και Μαρσό Πιβέρ στη Γαλλία και άλλοι), στα λόγια φτάνουν μέχρι την καταγγελία της υπεράσπισης της πατρίδας. Αλλά απ’ αυτήν την κούφια καταγγελία δεν βγάζουν τα αναγκαία πραχτικά συμπεράσματα. Το μεγαλύτερο μέρος του διεθνισμού τους, αν όχι τα εννέα δέκατα, παίρνει έναν πλατωνικό χαρακτήρα. Φοβούνται να ξεκόψουν από τους δεξιούς κεντριστές. Στο όνομα της πάλης ενάντια στο «σεχταρισμό» διεξάγουν μια πάλη ενάντια στο Μαρξισμό. Αρνούνται να παλέψουν για μια επαναστατική Διεθνή και συνεχίζουν να παραμένουν στη Δεύτερη Διεθνή, που στην κορυφή της βρίσκεται ο λακές των λακέδων, Βαντερβέλντε. Εκφράζοντας ορισμένες στιγμές της μετατόπισης των μαζών προς τα αριστερά, οι κεντριστές, σε τελευταία ανάλυση, φρενάρουν τις επαναστατικές ανακατατάξεις μέσα στο προλεταριάτο και, κατά συνέπεια, την πάλη ενάντια στον πόλεμο.
33. Στην ουσία του, κεντρισμός σημαίνει απροθυμία και ταλάντευση. Αλλά το πρόβλημα του πολέμου είναι ένα πρόβλημα καθόλου ευνοϊκό για την πολιτική της ταλάντευσης. Για τις μάζες, ο κεντρισμός αποτελεί πάντοτε ένα σύντομο μεταβατικό στάδιο. Ο αναπτυσσόμενος κίνδυνος του πολέμου θα δημιουργήσει όλο και εντονότερες διαφοροποιήσεις μέσα στις κεντριστικές ομάδες που τώρα δεσπόζουν στο εργατικό κίνημα. Όσο πιο γρήγορα και πιο αποτελεσματικά η προλεταριακή πρωτοπορία απελευθερώσει το μυαλό της από το πέπλο του κεντρισμού, τόσο καλύτερα θα εξοπλιστεί για την πάλη ενάντια στον πόλεμο. Ένας αναγκαίος όρος για το άνοιγμα αυτού του δρόμου είναι να θέσει καθαρά και αδιάλλακτα όλα τα ζητήματα που συνδέονται με τον πόλεμο.
Η Σοβιετική Διπλωματία και η Διεθνής Επανάσταση
34. Μετά την κατάχτηση της εξουσίας, το ίδιο το προλεταριάτο υιοθετεί τη θέση της «υπεράσπισης της πατρίδας». Αλλά αυτή η φόρμουλα αποχτάει από κει και πέρα ένα εντελώς νέο ιστορικό περιεχόμενο. Το απομονωμένο εργατικό κράτος δεν είναι μια αυτάρκης οντότητα, αλλά απλά ένα πεδίο ασκήσεων της παγκόσμιας επανάστασης. Υπερασπίζοντας την ΕΣΣΔ, το προλεταριάτο δεν υπερασπίζεται τα εθνικά σύνορα αλλά μια σοσιαλιστική δικτατορία προσωρινά περικυκλωμένη από τα εθνικά σύνορα. Μόνο μια βαθιά κατανόηση του γεγονότος ότι η προλεταριακή επανάσταση δε μπορεί να ολοκληρωθεί μέσα στα εθνικά πλαίσια, ότι χωρίς τη νίκη του προλεταριάτου στις κυρίαρχες χώρες όλες σι επιτυχίες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην ΕΣΣΔ είναι καταδικασμένες σε αποτυχία, ότι πέρα από τη διεθνή επανάσταση δεν υπάρχει άλλο μέσον σωτηρίας για κάθε χώρα στον κόσμο, ότι η σοσιαλιστική κοινωνία μπορεί να οικοδομηθεί μόνο στη βάση της διεθνούς συνεργασίας -μόνο αν οι εδραιωμένες αυτές πεποιθήσεις διεισδύσουν στο αίμα και στο μεδούλι, μπορούν να δημιουργήσουν μια ασφαλή βάση για την επαναστατική προλεταριακή πολιτική στην περίοδο του πολέμου.
35. Η εξωτερική πολιτική των Σοβιετικών, που απορρέει από τη θεωρία του σοσιαλισμού σε μια χώρα, δηλαδή, από την πραγματική αγνόηση των προβλημάτων της διεθνούς επανάστασης, βασίζεται σε δύο ιδέες: το γενικό αφοπλισμό και την αμοιβαία απόρριψη της επίθεσης. Το ότι στην αναζήτηση διπλωματικών εγγυήσεων η σοβιετική κυβέρνηση πρέπει να καταφύγει σε μια καθαρά φορμαλιστική παρουσίαση των προβλημάτων του πολέμου και της ειρήνης, απορρέει από τις συνθήκες της καπιταλιστικής περικύκλωσης. Αλλά αυτές σι μέθοδες της προσαρμογής στον εχθρό, που της επιβάλλονταν από τις αδυναμίες της διεθνούς επανάστασης και σ’ ένα μεγάλο μέρος από τα προηγούμενα σφάλματα της ίδιας της σοβιετικής κυβέρνησης, με κανέναν τρόπο δεν μπορούν να αναχθούν σε ένα καθολικό σύστημα. Αλλά τα λόγια και οι πράξεις της σοβιετικής διπλωματίας, που έχουν κατά πολύ υπερβεί τα όρια των αναπόφευκτων, επιτρεπτών, πραχτικών συμβιβασμών, έχουν παγιοποιηθεί σε ιερή και απαραβίαστη βάση για τη διεθνή πολιτική της Τρίτης Διεθνούς και έχουν γίνει η πηγή των πιο χυδαίων πασιφιστικών αυταπατών και των πιο χοντροκομμένων σοσιαλπατριωτικών σφαλμάτων.
36. Ο αφοπλισμός δεν αποτελεί ένα μέσο ενάντια στον πόλεμο, αφού όπως δείχνει η εμπειρία της ίδιας της Γερμανίας, ο επεισοδιακός αφοπλισμός δεν αποτελεί παρά ένα στάδιο στο δρόμο ενός νέου επανεξοπλισμού. Η δυνατότητα ενός νέου και πολύ γρήγορου επανεξοπλισμού είναι ένα εγγενές χαρακτηριστικό της σύγχρονης βιομηχανικής τεχνικής. Ο «γενικός» αφοπλισμός ακόμα κι αν μπορούσε να πραγματοποιηθεί, δε θα σήμαινε παρά την ισχυροποίηση της στρατιωτικής υπεροχής των πιο ισχυρών βιομηχανικών χωρών. Ο «μισοαφοπλισμός» είναι ο δρόμος όχι προς τον πλήρη αφοπλισμό, αλλά προς τον απόλυτο, εκατό τοις εκατό, επανεξοπλισμό. Το να παρουσιάζεις τον αφοπλισμό σαν «το μόνο πραγματικό μέσο για να εμποδιστεί ο πόλεμος» είναι σαν να παραπλανάς τους εργάτες προς όφελος ενός κοινού μετώπου με τους μικροαστούς πασιφιστές.
37. Δεν μπορούμε να αμφισβητήσουμε ούτε για μια στιγμή το δικαίωμα της σοβιετικής κυβέρνησης να προσδιορίζει με τη μεγαλύτερη ακρίβεια τον όρο επίθεσης σε οποιαδήποτε δοσμένη συμφωνία με τους ιμπεριαλιστές. Αλλά η προσπάθεια να μετατραπεί η υπό όρους αυτή νομικίστικη διατύπωση σε υπέρτατο ρυθμιστή των διεθνών σχέσεων είναι σαν να υποκαθιστάς το επαναστατικό κριτήριο με το συντηρητικό κριτήριο, υποβιβάζοντας τη διεθνή πολιτική του προλεταριάτου στην υπεράσπιση των υπαρχουσών προσαρτήσεων και συνόρων που έχουν επιβληθεί με τη βία.
38. Δεν είμαστε πασιφιστές. Θεωρούμε τον επαναστατικό πόλεμο σαν ένα ίσο με την εξέγερση σημαντικό μέσο για την προλεταριακή πολιτική. Η στάση μας στον πόλεμο καθορίζεται όχι από τη νομικίστικη διατύπωση της «επίθεσης», αλλά από τη ζήτημα του ποια τάξη διεξάγει τον πόλεμο και για ποιους σκοπούς. Στις συγκρούσεις των κρατών, όπως ακριβώς και στην ταξική πάλη, η «άμυνα» και η «επίθεση» είναι ζητήματα απλά πραχτικής σκοπιμότητας και όχι νομικών και ηθικών κανόνων. Το απλό κριτήριο της επίθεσης δημιουργεί μια βάση υποστήριξης για την σοσιαλπατριωτική πολιτική των κ.κ. Λεόν Μπλουμ, Βαντερβέλντε και άλλων, στους οποίους, χάρη στις Βερσαλλίες, δίνεται η δυνατότητα να υπερασπιστούν την ιμπεριαλιστική ληστεία κάτω από το πρόσχημα της υπεράσπισης της ειρήνης.
39. Η περίφημη διατύπωση του Στάλιν «Δεν θέλουμε ούτε μια ίντσα ξένου εδάφους, αλλά δε θα εγκαταλείψουμε ούτε μια ίντσα δικό μας», αντιπροσωπεύει ένα συντηρητικό πρόγραμμα για τη διατήρηση του στάτους κβο σε ριζική αντίθεση με την επιθετική φύση της προλεταριακής επανάστασης. Η ιδεολογία του σοσιαλισμού σε μια μόνη χώρα οδηγεί αναπόφευκτα στη συσκότιση του αντιδραστικού ρόλου του εθνικού κράτους, στη συμφιλίωση μαζί του, στην εξιδανίκευσή του, στην υποβίβαση της σπουδαιότητας του επαναστατικού διεθνισμού.
40. Οι ηγέτες της Τρίτης Διεθνούς δικαιολογούν την πολιτική της σοβιετικής διπλωματίας στη βάση ότι το εργατικό κράτος πρέπει να εκμεταλλεύεται τις αντιφάσεις στο στρατόπεδο του ιμπεριαλισμού. Αυτή η θέση, αναμφισβήτητη από μόνη της, χρειάζεται, ωστόσο, συγκεκριμενοποίηση. Η εξωτερική πολιτική κάθε τάξης είναι η συνέχεια και η προέκταση της εσωτερικής της πολιτικής. Αν το προλεταριάτο στην εξουσία πρέπει να διακρίνει και να χρησιμοποιεί τις αντιφάσεις στο στρατόπεδο των εξωτερικών του εχθρών, το προλεταριάτο που ακόμα παλεύει για την εξουσία πρέπει να γνωρίζει πώς να διακρίνει και πώς να χρησιμοποιεί τις αντιφάσεις στο στρατόπεδο των εσωτερικών του εχθρών. Το γεγονός ότι η Τρίτη Διεθνής αποδείχτηκε απόλυτα ανίκανη να κατανοήσει και να χρησιμοποιήσει τις αντιφάσεις ανάμεσα στη μεταρρυθμιστική δημοκρατία και το φασισμό, οδήγησε κατευθείαν στη μεγαλύτερη ήττα το προλεταριάτο και την έφερε πρόσωπο με πρόσωπο με τον κίνδυνο ενός νέου πολέμου. Από την άλλη μεριά, οι αντιφάσεις ανάμεσα στις ιμπεριαλιστικές κυβερνήσεις δεν πρέπει να χρησιμοποιηθούν παρά μόνο από τη σκοπιά της διεθνούς επανάστασης. Η υπεράσπιση της ΕΣΣΔ είναι κατανοητή μονάχα αν η διεθνής προλεταριακή πρωτοπορία είναι ανεξάρτητη από την πολιτική της σοβιετικής διπλωματίας, αν υπάρχει πλήρης ελευθερία για να αποκαλύψει τις εθνικιστικές συντηρητικές μέθοδες της, που κατευθύνονται ενάντια στα συμφέροντα της διεθνούς επανάστασης κι έτσι και ενάντια στα συμφέροντα της Σοβιετικής Ένωσης.
Η ΕΣΣΔ και οι Ιμπεριαλιστικοί Συνδυασμοί
41. Η σοβιετική κυβέρνηση βρίσκεται τώρα σε μια διαδικασία αλλαγής της πορείας της σ’ ότι αφορά την Κοινωνία των Εθνών. Η Τρίτη Διεθνής, όπως συνήθως, επαναλαμβάνει δουλικά τα λόγια και τις χειρονομίες της σοβιετικής διπλωματίας. Κάθε είδους «υπεραριστεροί» αρπάζονται από τα πλεονεκτήματα που τους προσφέρει αυτή η στροφή για να ταυτίσουν για άλλη μια φορά τη Σοβιετική Ένωση με τα αστικά κράτη. Η σοσιαλδημοκρατία, εξαρτημένη από τις ιδιαίτερες εθνικές της αντιλήψεις, ερμηνεύει την «συμφιλίωση» της ΕΣΣΔ με την Κοινωνία των Εθνών σαν μια απόδειξη του αστικο-εθνικιστικού χαρακτήρα της πολιτικής της Μόσχας ή, αντίθετα, σαν την αποκατάσταση της Κοινωνίας των Εθνών και, γενικότερα, ολόκληρης της ιδεολογίας του πασιφισμού. Σ’ αυτό το ζήτημα, επίσης, η Μαρξιστική άποψη δεν έχει τίποτα το κοινό με τις δυο αυτές μικροαστικές εκτιμήσεις. Η άποψή μας καταρχήν για την Κοινωνία των Εθνών δεν διαφέρει από εκείνη που έχουμε για κάθε ένα χωριστά ιμπεριαλιστικό κράτος, είτε είναι μέσα είτε είναι έξω από την Κοινωνία των Εθνών. Οι ελιγμοί του σοβιετικού κράτους ανάμεσα στις ανταγωνιστικές ομάδες του ιμπεριαλισμού προϋποθέτει επίσης μια πολιτική ελιγμών απέναντι στην Κοινωνία των Εθνών. Όσο η Ιαπωνία και η Γερμανία ήταν στην Κοινωνία των Εθνών, η τελευταία απειλούσε να γίνει μια αρένα για συμφωνίες ανάμεσα στους πιο σημαντικούς ιμπεριαλιστές ληστές σε βάρος της ΕΣΣΔ. Ύστερα από την Ιαπωνία και τη Γερμανία, οι πιο άμεσοι και κύριοι εχθροί της Σοβιετικής Ένωσης, εγκαταλείπουν την Κοινωνία των Εθνών, την μετατρέπουν εν μέρει σε ένα μπλοκ συμμάχων και υποτελών του γαλλικού ιμπεριαλισμού και εν μέρει σε πεδίο πάλης ανάμεσα στη Γαλλία, την Αγγλία και την Ιταλία. Αυτός ή εκείνος ο συνδυασμός με την Κοινωνία των Εθνών μπορεί να εκβιάσει το σοβιετικό κράτος, που στην ουσία κινείται ανάμεσα σε εξίσου εχθρικά ιμπεριαλιστικά στρατόπεδα.
42. Κάνοντας μια πλήρη και ρεαλιστική εκτίμηση της υπάρχουσας κατάστασης, η προλεταριακή πρωτοπορία πρέπει, ταυτόχρονα, να τοποθετήσει σε πρώτο πλάνο τους παρακάτω υπολογισμούς. Α. Η ανάγκη της ΕΣΣΔ, δεκάξι και πάνω χρόνια μετά την Οχτωβριανή Ανατροπή, να επιδιώξει μια προσέγγιση με την Κοινωνία των Εθνών και να καλύψει αυτή την προσέγγιση με αφηρημένες πασιφιστικές διατυπώσεις είναι το αποτέλεσμα της ιδιαίτερης εξασθένησης της διεθνούς προλεταριακής επανάστασης και, έτσι, της διεθνούς θέσης της ΕΣΣΔ Β. Οι αφηρημένες πασιφιστικές διατυπώσεις της σοβιετικής διπλωματίας και σι φιλοφρονήσεις που απευθύνει στην Κοινωνία των Εθνών δεν έχουν τίποτε το κοινό με την πολιτική του διεθνούς προλεταριακού κόμματος, το οποίο αρνείται να αναλάβει οποιαδήποτε ευθύνη γι’ αυτά, αλλά, αντίθετα, αποκαλύπτει την κενότητα και την υποκρισία τους, προτιμώντας να κινητοποιήσει το προλεταριάτο στη βάση μιας ξεκάθαρης κατανόησης των πραγματικών δυνάμεων και των πραγματικών ανταγωνισμών.
43. Στην υπάρχουσα κατάσταση, μια συμμαχία της ΕΣΣΔ με ένα ιμπεριαλιστικό κράτος ή με ένα ιμπεριαλιστικό συνασπισμό ενάντια σ’ έναν άλλο, σε περίπτωση πολέμου, δεν μπορεί με κανέναν τρόπο να αποκλειστεί. Κάτω από την πίεση των περιστάσεων, μια προσωρινή συμμαχία αυτού του είδους μπορεί να γίνει σιδερένια αναγκαιότητα, χωρίς, όμως, γι’ αυτό το λόγο να πάψει να είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος και για την ΕΣΣΔ και για την παγκόσμια επανάσταση. Το διεθνές προλεταριάτο δε θα αρνηθεί να υπερασπίσει την ΕΣΣΔ, ακόμα κι αν αυτή βρεθεί υποχρεωμένη να μπει σε μια στρατιωτική συμμαχία με κάποιους ιμπεριαλιστές ενάντια σε άλλους. Αλλά σ’ αυτή την περίπτωση, ακόμα περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη, το διεθνές προλεταριάτο πρέπει να διαφυλάξει την πλήρη πολιτική ανεξαρτησία του από τη σοβιετική διπλωματία, και, γι’ αυτό, επίσης, από τη γραφειοκρατία της Τρίτης Διεθνούς.
44. Παραμένοντας ο αποφασισμένος και αφοσιωμένος υπερασπιστής του εργατικού κράτους στην πάλη με τον ιμπεριαλισμό, το διεθνές προλεταριάτο δε θα γίνει, ωστόσο, ένας σύμμαχος των ιμπεριαλιστών συμμάχων της ΕΣΣΔ. Το προλεταριάτο μιας καπιταλιστικής χώρας που θα βρίσκεται σε συμμαχία με την ΕΣΣΔ πρέπει να διατηρήσει πλήρως και ολοκληρωτικά την ασυμβίβαστη εχθρότητά του στην ιμπεριαλιστική κυβέρνηση της δικής του χώρας. Μ’ αυτή την έννοια, η πολιτική του δε θα διαφέρει από την πολιτική του προλεταριάτου μιας χώρας που πολεμάει ενάντια στην ΕΣΣΔ. Αλλά στη σφαίρα των πραχτικών δραστηριοτήτων, μπορεί να προκύψουν αξιόλογες διαφορές που θα εξαρτηθούν από τη συγκεκριμένη μορφή του πολέμου. Για παράδειγμα. θα ήταν παράλογο και εγκληματικό σε περίπτωση πολέμου ανάμεσα στην ΕΣΣΔ και την Ιαπωνία το αμερικάνικο προλεταριάτο να σαμποτάρει την αποστολή αμερικάνικων πολεμοφοδίων στην ΕΣΣΔ. Αλλά το προλεταριάτο μιας χώρας που θα πολεμούσε ενάντια στην ΕΣΣΔ θα ήταν απόλυτα υποχρεωμένο να καταφύγει σε τέτοιου είδους πράξεις -απεργίες, σαμποτάζ, κλπ
45. Η αδιάλλακτη προλεταριακή αντίθεση στον ιμπεριαλιστή σύμμαχο της ΕΣΣΔ πρέπει να αναπτυχθεί, απ’ τη μια μεριά, στη βάση της διεθνούς ταξικής πολιτικής, κι από την άλλη, στη βάση των ιμπεριαλιστικών σκοπών της δοσμένης κυβέρνησης, του προδοτικού χαρακτήρα αυτής της «συμμαχίας», της κερδοσκοπίας της πάνω στην καπιταλιστική παλινόρθωση στην ΕΣΣΔ. κλπ. Η πολιτική του προλεταριακού κόμματος τόσο σε μια «σύμμαχο» όσο και σε μια εχθρική ιμπεριαλιστική χώρα πρέπει επομένως να κατευθύνεται στην επαναστατική ανατροπή της αστικής τάξης και την κατάληψη της εξουσίας. Μονάχα με αυτό τον τρόπο μπορεί να δημιουργηθεί μια πραγματική συμμαχία με την ΕΣΣΔ και να σωθεί το πρώτο εργατικό κράτος από την καταστροφή.
46. Μέσα στην ΕΣΣΔ, ο πόλεμος ενάντια σε μια ιμπεριαλιστική επέμβαση θα προκαλέσει το δίχως άλλο μια πραγματική έκρηξη ενός γνήσιου πολεμικού ενθουσιασμού. Όλες οι αντιφάσεις και οι ανταγωνισμοί θα φαίνονται ξεπερασμένοι ή όπως και να’ χει θα πεταχτούν στα παρασκήνια. Οι νέες γενιές των εργατών και των αγροτών που αναδύθηκαν μέσα από την επανάσταση, θα αποκαλύψουν στο πεδίο της μάχης έναν κολοσσιαίο δυναμισμό. Η συγκεντρωτική βιομηχανία, παρ’ όλες τις ελλείψεις και αδυναμίες της, θα αποδειχτεί πραγματικά ανώτερη στην υπηρεσία των αναγκών του πολέμου. Η κυβέρνηση της ΕΣΣΔ έχει αναμφισβήτητα δημιουργήσει μεγάλα αποθέματα τροφίμων αρκετά για την πρώτη περίοδο του πολέμου. Τα επιτελεία των ιμπεριαλιστικών κρατών καταλαβαίνουν, βέβαια, καλά, ότι στον Κόκκινο Στρατό θα συναντήσουν ένα πανίσχυρο αντίπαλο, που η σύγκρουση μαζί του θα απαιτήσει μεγάλα χρονικά διαστήματα και μια φοβερή εξάντληση δυνάμεων.
47. Αλλά ακριβώς η παρατεταμένη αυτή φύση του πολέμου θα αποκαλύψει αναπόφευκτα τις αντιφάσεις της μεταβατικής οικονομίας της ΕΣΣΔ με το γραφειοκρατικό σχεδιασμό της. Οι γιγάντιες νέες επιχειρήσεις μπορεί, σε πολλές περιπτώσεις, να αποδειχτούν νεκρό κεφάλαιο και τίποτε άλλο. Κάτω από την επιρροή των οξύτατων αναγκών της κυβέρνησης για εφόδια πρώτης ανάγκης, οι ατομικιστικές τάσεις της αγροτικής οικονομίας θα ενισχυθούν σημαντικά, και οι φυγόκεντρες δυνάμεις μέσα στα κολχόζ θα αυξηθούν σε κάθε μήνα του πολέμου που περνάει. Η εξουσία της ανεξέλεγκτης γραφειοκρατίας θα μετατραπεί σε μια πολεμική δικτατορία. Η απουσία ενός ζωντανού κόμματος σαν πολιτικού εκλεκτή και ρυθμιστή θα οδηγήσει σε μια εξαιρετική συσσώρευση και όξυνση των αντιφάσεων. Στην πυρακτωμένη ατμόσφαιρα του πολέμου, μπορεί κανείς να περιμένει απότομες στροφές προς την κατεύθυνση ατομικιστικών αρχών στη γεωργία και στη βιοτεχνία, στην προσέλκυση ξένου και «συμμαχικού» κεφαλαίου, ρωγμές στο μονοπώλιο του εξωτερικού εμπορίου, την εξασθένηση του κυβερνητικού ελέγχου πάνω στα τραστ, την όξυνση του συναγωνισμού ανάμεσα στα τραστ, τη σύγκρουσή τους με τους εργάτες, κλπ. Στην πολιτική σφαίρα, αυτά τα προτσές μπορεί να σημαίνουν την ολοκλήρωση του βοναπαρτισμού με την αντίστοιχη αλλαγή, ή μια σειρά αλλαγών, στις σχέσεις ιδιοκτησίας. Με άλλα λόγια, στην περίπτωση ενός παρατεταμένου πολέμου. που θα συνοδεύεται από μια παθητική στάση του παγκόσμιου προλεταριάτου, οι εσωτερικές κοινωνικές αντιφάσεις στην ΕΣΣΔ όχι μόνο μπορεί να οδηγήσουν αλλά πρέπει να οδηγήσουν σε μιααστικο-βοναπαρτιστική αντεπανάσταση.
48. Τα πολιτικά συμπεράσματα που απορρέουν απ’ αυτό, είναι ολοφάνερα: α. Μονάχα η προλεταριακή επανάσταση στη Δύση μπορεί να σώσει την ΕΣΣΔ σαν εργατικό κράτος στην περίπτωση ενός πολύ παρατεταμένου πολέμου. β. Η προετοιμασία για την προλεταριακή επανάσταση σε «φιλικές», «συμμαχικές», όπως και σε εχθρικές χώρες, είναι κατανοητή μονάχα στη βάση της πλήρους ανεξαρτησίας της παγκόσμιας προλεταριακής πρωτοπορίας από τη σοβιετική γραφειοκρατία. γ. Η χωρίς όρους υπεράσπιση της ΕΣΣΔ ενάντια στους ιμπεριαλιστικούς στρατούς πρέπει να πηγαίνει πλάι-πλάι με την επαναστατική μαρξιστική κριτική του πολέμου και της διπλωματικής πολιτικής της σοβιετικής κυβέρνησης, και με την οικοδόμηση ενός πραγματικού επαναστατικού κόμματος Μπολσεβίκων-Λενινιστών, μέσα στην ΕΣΣΔ.
Η Τρίτη Διεθνής και ο Πόλεμος
49. Έχοντας εγκαταλείψει τη γραμμή πάνω σε αρχές στο ζήτημα του πολέμου, η Τρίτη Διεθνής ταλαντεύεται ανάμεσα στο ντεφετισμό και το σοσιαλπατριωτισμό. Στη Γερμανία, η πάλη ενάντια στο φασισμό μετατράπηκε σ’ έναν εμπορικό ανταγωνισμό πάνω σε εθνικιστική βάση. Το σύνθημα της «εθνικής απελευθέρωσης», όταν προβάλλεται πλάι πλάι με το σύνθημα της «κοινωνικής απελευθέρωσης», διαστρεβλώνει πέρα για πέρα την επαναστατική προοπτική και δεν αφήνει οποιονδήποτε χώρο για τον ντεφετισμό. Στο ζήτημα του Σάαρ, το Κομμουνιστικό Κόμμα άρχισε με μια δουλική υποταγή στην ιδεολογία του Εθνικού Σοσιαλισμού και απομακρύνθηκε απ’ αυτή μονάχα μέσα από εσωτερικές διασπάσεις. Ποιο σύνθημα θα ρίξει το γερμανικό τμήμα της Τρίτης Διεθνούς στον καιρό του πολέμου: «η ήττα του Χίτλερ είναι το μικρότερο κακό»; Αλλά το σύνθημα της εθνικής απελευθέρωσης ήταν σωστό κάτω από τους «φασίστες» Μίλερ και Μπρίνιγκ, πώς μπόρεσε να χάσει την αποτελεσματικότητά του κάτω από τον Χίτλερ. Μήπως τα εθνικιστικά συνθήματα ισχύουν μόνο σε καιρό ειρήνης κι όχι σε καιρό πολέμου; Πραγματικά, οι επίγονοι του λενινισμού έκαναν καθετί για να συγχύσουν στο έπακρο τον εαυτό τους και την εργατική τάξη.
50. Ο στείρος επαναστατισμός της Τρίτης Διεθνούς είναι το άμεσο αποτέλεσμα της μοιραίας πολιτικής της. Μετά από τη γερμανική καταστροφή, η πολιτική μηδαμινότητα των λεγόμενων Κομμουνιστικών Κομμάτων αποκαλύφτηκε σε όλες τις χώρες όπου υποβλήθηκαν και στην παραμικρή δοκιμασία. Το γαλλικό τμήμα, που αποδείχτηκε απόλυτα ανίκανο να ξεσηκώσει ακόμα και λίγες δεκάδες χιλιάδες εργάτες ενάντια στην αποικιακή ληστεία στην Αφρική, αναμφίβολα θα αποδείξει ακόμα πιο πολύ τη χρεοκοπία του τη στιγμή του λεγόμενου εθνικού κινδύνου.
51. Η πάλη ενάντια στον πόλεμο, αδιανόητη χωρίς την επαναστατική κινητοποίηση των πλατιών εργαζόμενων μαζών της πόλης και του χωριού, απαιτεί ταυτόχρονα μια άμεση επιρροή στοστρατό και το ναυτικό, από τη μια, και στις μεταφορές από την άλλη. Αλλά είναι αδύνατο να επηρεάσουμε τους στρατιώτες χωρίς να επηρεάσουμε την εργατική κι αγροτική νεολαία. Η επιρροή στη σφαίρα των μεταφορών προϋποθέτει μια γερή βάση στα εργατικά συνδικάτα. Στο μεταξύ, με τη βοήθεια της Προφιντέρν, η Τρίτη Διεθνής έχει χάσει κάθε θέση στο συνδικαλιστικό κίνημα κι έχει αποκοπεί από κάθε προσπέλαση στην εργαζόμενη νεολαία. Κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες, το να μιλάμε για πάλη ενάντια στον πόλεμο είναι σαν να αερολογούμε. Δεν πρέπει να υπάρξει χώρος για αυταπάτες: στην περίπτωση μιας ιμπεριαλιστικής επίθεσης ενάντια στην ΕΣΣΔ, η Τρίτη Διεθνής θα αποδειχτεί ένα ολοστρόγγυλο μηδενικό.
Ο «Επαναστατικός» Πασιφισμός και ο Πόλεμος
52. Σαν ανεξάρτητο ρεύμα, ο μικροαστικός «αριστερός» πασιφισμός ξεκινάει από τη θέση ότι είναι δυνατό να εξασφαλίσουμε την ειρήνη με κάποια ιδιαίτερα, ειδικά μέσα, έξω από την ταξική πάλη του προλεταριάτου, έξω από τη σοσιαλιστική επανάσταση. Με άρθρα και ομιλίες, οι πασιφιστές τυπώνουν στο μυαλό την «αντιπάθεια για τον πόλεμο», υποστηρίζουν τους «αντιρρησίες συνειδήσεως», κηρύσσουν το μποϋκοτάζ και τη γενική απεργία (ή μάλλον το μύθο της γενικής απεργίας) ενάντια στον πόλεμο. Οι πιο «επαναστάτες» πασιφιστές δεν διστάζουν καμιά φορά να μιλήσουν ακόμα και για εξέγερση ενάντια στον πόλεμο. Αλλά όλοι μαζί και ο καθένας χωριστά, δεν έχουν ιδέα για τον αδιάρρηκτο δεσμό που ενώνει την εξέγερση με την ταξική πάλη για την πολιτική του επαναστατικού κόμματος. Γι’ αυτούς, η εξέγερση είναι απλά μια φιλολογική απειλή που απευθύνεται στην άρχουσα τάξη, κι όχι ζήτημα μακρόχρονης και επίμονης προσπάθειας. Εκμεταλλευόμενοι τη φυσική αγάπη των μαζών για την ειρήνη και διοχετεύοντάς την μακριά από τα σωστά της κανάλια, οι μικροαστοί πασιφιστές μετατρέπονται στο τέλος σε ασυνείδητους υποστηριχτές του ιμπεριαλισμού. Σε περίπτωση πολέμου, η συντριπτική πλειοψηφία των πασιφιστών «συμμάχων» θα βρεθούν στο στρατόπεδο της μπουρζουαζίας και θα χρησιμοποιήσουν την εξουσία με την οποία τους έχει ντύσει η Τρίτη Διεθνής με τις θορυβώδεις διαφημίσεις της για τον πατριωτικό αποπροσανατολισμό της προλεταριακής πρωτοπορίας.
53. Το συνέδριο του Άμστερνταμ ενάντια στον πόλεμο, το ίδιο όπως και το συνέδριο του Παρισιού ενάντια στο φασισμό, που οργάνωσε η Τρίτη Διεθνής, είναι κλασικά παραδείγματα της αντικατάστασης της επαναστατικής ταξικής πάλης με τη μικροαστική πολιτική των φανταχτερών διαδηλώσεων, των θεαματικών παρελάσεων, «των χωριών Ποτέμκιν». Την επαύριο των κραυγαλέων διαμαρτυριών ενάντια στον πόλεμο γενικά, τα ετερογενή στοιχεία που έχουν ενωθεί τεχνητά με παρασκηνιακούς χειρισμούς θα σκορπιστούν προς όλες τις κατευθύνσεις και δεν θα κουνήσουν ούτε το μικρό τους δακτυλάκι ενάντια στο συγκεκριμένο πόλεμο.
54. Η αντικατάσταση του ενιαίου προλεταριακού μετώπου, δηλαδή, της μαχητικής συμφωνίας των οργανώσεων της εργατικής τάξης, από ένα μπλοκ της κομμουνιστικής γραφειοκρατίας και των μικροαστών πασιφιστών -όπου για κάθε τίμιο κομφουζιονιστή υπάρχουν δεκάδες καριερίστες- οδηγεί στον πλήρη εκλεκτικισμό στα ζητήματα τακτικής. Τα συνέδρια Μπαρμπίς-Μίντσενμπεργκ θεωρούν ιδιαίτερη αξία τους το γεγονός ότι συνδυάζουν όλα τα είδη της «πάλης» ενάντια στον πόλεμο, τις ανθρωπιστικές διαμαρτυρίες, την ατομική άρνηση να υπηρετήσουν στο στρατό, τη διαμόρφωση της «κοινής γνώμης», τη γενική απεργία και ακόμα την εξέγερση. Μέθοδες που στην πραγματικότητα βρίσκονται σε ασυμβίβαστη αντίφαση και που στην πράξη δεν μπορούν παρά να βρίσκονται σε σύγκρουση η μια με την άλλη, παρουσιάζονται σαν στοιχεία ενός αρμονικού όλου. Οι Ρώσοι Σοσιαλεπαναστάτες που κήρυξαν μια «σύνθετη τακτική» στην πάλη ενάντια στον τσαρισμό -τη συμμαχία με τους φιλελεύθερους, την ατομική τρομοκρατία και τη μαζική πάλη- ήταν σοβαροί άνθρωποι σε σύγκριση με τους εμπνευστές του μπλοκ του Άμστερνταμ. Αλλά οι εργάτες πρέπει να θυμούνται ότι ο Μπολσεβικισμός ανατράφηκε στην πάλη ενάντια στο λαϊκίστικο εκλεκτικισμό!
Η Μικροαστική Τάξη και ο Πόλεμος
55. Οι αγρότες και τα χαμηλότερα στρώματα του αστικού πληθυσμού, για τους οποίους ο πόλεμος δεν είναι λιγότερο καταστροφικός απ ότι για το προλεταριάτο, μπορούν να οδηγηθούν πιο κοντά στο προλεταριάτο στην πάλη ενάντια στον πόλεμο. Γενικά μιλώντας, μονάχα μ αυτό τον τρόπο μπορεί ο πόλεμος να αποτραπεί με την εξέγερση. Αλλά πολύ πιο δύσκολα από τους εργάτες μπορούν οι αγρότες να οδηγηθούν στον επαναστατικό δρόμο με αφαιρέσεις, έτοιμα σχήματα κι ωμές εντολές. Οι επίγονοι του λενινισμού, που προκάλεσαν μια ανατροπή στην Κομιντέρν στα χρόνια 1923-24, κάτω από το σύνθημα «στροφή προς την αγροτιά», αποδείχτηκαν εντελώς ανίκανοι να συσπειρώσουν κάτω από το λάβαρο του κομμουνισμού, όχι μόνο τους αγρότες αλλά και τους εργάτες γης. Η Κρεστιντέρν (η Διεθνής των Αγροτών) απεβίωσε ήσυχα χωρίς καν έναν επικήδειο λόγο. Η «κατάχτηση» της αγροτιάς των διαφόρων χωρών που διακηρύχτηκε με τόσο κομπασμό, αποδείχτηκε εφήμερη, αν όχι απλά και μόνο φανταστική, σ’ όλες τις περιπτώσεις. Ακριβώς στη σφαίρα της αγροτικής πολιτικής, η χρεοκοπία της Τρίτης Διεθνούς απόχτησε ένα ιδιαίτερα γραφικό χαρακτήρα. παρόλο που στην πραγματικότητα ήρθε σαν αναπόφευκτο αποτέλεσμα της ρήξης ανάμεσα στην Κομιντέρν και το προλεταριάτο. Η αγροτιά θα πάρει το δρόμο της επαναστατικής πάλης ενάντια στον πόλεμο μονάχα όταν πειστεί στην πράξη για την ικανότητα των εργατών να ηγηθούν σ’ αυτή την πάλη. Το κλειδί για τη νίκη βρίσκεται, επομένως στα εργαστήρια και τα εργοστάσια. Το επαναστατικό προλεταριάτο πρέπει να γίνει μια πραγματική δύναμη μπροστά στην αγροτιά, και η φτωχολογιά της πόλης θα συμπαραταχθεί μαζί του.
56. Η μικροαστική τάξη της πόλης και του χωριού δεν είναι ομοιογενής. Το προλεταριάτο μπορεί να πάρει με το μέρος του μονάχα τα χαμηλότερα στρώματά της: τους πιο φτωχούς αγρότες, τους μισοπρολετάριους, τους κατώτερους δημόσιους υπαλλήλους, τους πλανόδιους πωλητές, τον καταπιεσμένο και διασκορπισμένο λαό που, από όλους τους όρους της ύπαρξής του, είναι αποστερημένος από τη δυνατότητα να διεξάγει μια ανεξάρτητη πάλη. Από το πλατύ αυτό στρώμα της μικροαστικής τάξης ξεπηδούν ηγέτες που έλκονται προς τη μεσαία και μεγάλη μπουρζουαζία και αναπτύσσουν πολιτικούς καριερίστες του δημοκρατικού και πασιφιστικού ή του φασιστικού είδους. Όσο παραμένουν στην αντιπολίτευση, αυτοί οι κύριοι καταφεύγουν στην πιο αχαλίνωτη δημαγωγία σαν το ασφαλέστερο μέσο για να ανεβάσουν αργότερα την ταρίφα τους στα μάτια της μεγάλης μπουρζουαζίας .Το έγκλημα της Τρίτης Διεθνούς συνίσταται στο ότι υποκαθιστά την πάλη για επαναστατική επιρροή πάνω στην πραγματική μικροαστική τάξη, δηλαδή στις πληβειακές μάζες της, με θεατρικά μπλοκ με τους κάλπικους πασιφιστές ηγέτες της. Αντί να δυσφημίσει τους τελευταίους, τους ενισχύει με το γόητρο της Οχτωβριανής Επανάστασης και κάνει τα καταπιεσμένα χαμηλότερα στρώματα της μικροαστικής τάξης πολιτικά θύματα των προδοτών ηγετών.
57. Ο επαναστατικός δρόμος προς την αγροτιά περνάει μέσα από την εργατική τάξη. Για να κερδίσουν την εμπιστοσύνη του χωριού, είναι αναγκαίο οι ίδιοι οι προχωρημένοι εργάτες να ξαναποκτήσουν εμπιστοσύνη στο λάβαρο της προλεταριακής επανάστασης. Κι αυτό μπορεί να επιτευχθεί μονάχα με μια σωστή πολιτική γενικά, με μια σωστή αντιπολεμική πολιτική ιδιαίτερα.
Ο «Ντεφετισμός» και ο Ιμπεριαλιστικός Πόλεμος
58. Στις περιπτώσεις όπου πρόκειται για σύγκρουση ανάμεσα σε καπιταλιστικές χώρες, το προλεταριάτο και της μιας και της άλλης χώρας αρνείται κατηγορηματικά να θυσιάσει τα ιστορικά του συμφέροντα, που σε τελευταία ανάλυση ταυτίζονται με τα συμφέροντα του έθνους και της ανθρωπότητας, για χάρη της στρατιωτικής νίκης της αστικής τάξης. Η φόρμουλα του Λένιν «η ήττα είναι το μικρότερο κακό», δε σημαίνει ότι η ήττα της χώρας του ενός είναι το μικρότερο κακό σε σύγκριση με την ήττα της εχθρικής χώρας, αλλά ότι μια στρατιωτική ήττα που είναι αποτέλεσμα της ανάπτυξης του επαναστατικού κινήματος είναι άπειρα πιο επωφελής για το προλεταριάτο και για όλο το λαό από μια στρατιωτική νίκη που εξασφαλίζεται από την «εμφύλια ειρήνη». Ο Καρλ Λήμπκνεκτ έδωσε μια άφταστη φόρμουλα της προλεταριακής πολιτικής σε καιρό πολέμου: «Ο κύριος εχθρός του λαού βρίσκεται στη δική του χώρα». Η νικηφόρα προλεταριακή επανάσταση όχι μόνο θα επανορθώσει τις συμφορές που προκαλεί η ήττα, αλλά και θα δημιουργήσει την τελεσίδικη εγγύηση ενάντια σε μελλοντικούς πολέμους και ήττες. Αυτή η διαλεκτική στάση απέναντι στον πόλεμο είναι το πιο σημαντικό στοιχείο της επαναστατικής εκπαίδευσης και έτσι και της πάλης ενάντια στον πόλεμο.
59.Η μετατροπή του ιμπεριαλιστικού πολέμου σε εμφύλιο πόλεμο είναι το γενικό στρατηγικό καθήκον στο οποίο πρέπει να υποτάσσεται η όλη δουλειά του προλεταριακού κόμματος στη διάρκεια ενός πολέμου. Οι συνέπειες του Γαλλοπρωσικού Πολέμου του 1870-71 καθώς και του ιμπεριαλιστικού μακελειού των 1914-18 (η Κομμούνα του Παρισιού, οι επαναστάσεις του Φλεβάρη και του Οκτώβρη στη Ρωσία, οι επαναστάσεις στη Γερμανία και την Αυστρία-Ουγγαρία, εξεγέρσεις σε μια σειρά από εμπόλεμες χώρες), αποτελούν την ακαταμάχητη μαρτυρία για το ότι ένας σύγχρονος πόλεμος ανάμεσα, σε καπιταλιστικές χώρες φέρνει μαζί του έναν πόλεμο τάξεων μέσα σε καθένα από τα έθνη, κι ότι το καθήκον ενός επαναστατικού κόμματος συνίσταται στο να προετοιμάσει σ’ αυτό τον ταξικό πόλεμο τη νίκη του προλεταριάτου.
60. Η εμπειρία των χρόνων 1914-18 αποδείχνει, ταυτόχρονα, ότι το σύνθημα της ειρήνης δεν αντιφάσκει με κανέναν τρόπο με τη στρατηγική φόρμουλα του «ντεφετισμού». Αντίθετα, αναπτύσσει μια τεράστια επαναστατική δύναμη, ειδικά στην περίπτωση ενός παρατεταμένου πολέμου. Το σύνθημα της ειρήνης έχει ένα πασιφιστικό, δηλαδή, ένα ψεύτικο χαρακτήρα που παραλύει και αποβλακώνει μονάχα όταν οι δημοκράτες και οι άλλοι πολιτικοί ταχυδακτυλουργούν μ’ αυτό, μονάχα όταν οι παπάδες προσεύχονται για το ταχύτερο σταμάτημα της σφαγής, μονάχα όταν οι «φιλάνθρωποι», κι ανάμεσά τους οι σοσιαλπατριώτες, παροτρύνουν δακρυσμένοι τις κυβερνήσεις να κάνουν γρήγορα ειρήνη πάνω «στη βάση της δικαιοσύνης». Αλλά το σύνθημα της ειρήνης δεν έχει τίποτε το κοινό με τον πασιφισμό όταν πηγάζει από τις εργατικές συνοικίες και τα χαρακώματα, και συμπλέκεται με το σύνθημα της συναδέλφωσης των στρατιωτών των εχθρικών στρατευμάτων και ενώνει τους καταπιεσμένους ενάντια στους καταπιεστές. Η επαναστατική πάλη για την ειρήνη, που παίρνει όλο και πιο πλατιές και αποφασιστικές μορφές, είναι το πιο σίγουρο μέσο για την «μετατροπή του ιμπεριαλιστικού πολέμου σ’ εμφύλιο».
Ο Πόλεμος, ο Φασισμός και ο Εξοπλισμός του Προλεταριάτου
61. Ο πόλεμος απαιτεί την «εμφύλια ειρήνη». Στις σημερινές συνθήκες η αστική τάξη μπορεί να την πετύχει μονάχα διαμέσου του φασισμού. Έτσι ο φασισμός έχει γίνει ο κυριότερος πολιτικός παράγοντας του πολέμου. Η πάλη ενάντια στον πόλεμο προϋποθέτει την πάλη ενάντια στο φασισμό. Κάθε είδους επαναστατικό πρόγραμμα πάλης ενάντια στον πόλεμο («ντεφετισμός», «μετατροπή του ιμπεριαλιστικού πολέμου σε εμφύλιο πόλεμο», κλπ) μετατρέπεται σε κούφια λόγια αν η προλεταριακή πρωτοπορία βρεθεί ανίκανη να απωθήσει νικηφόρα το φασισμό. Το να απαιτείς από το αστικό κράτος τον αφοπλισμό των φασιστικών συμμοριών, όπως κάνουν οι σταλινικοί, είναι σαν να παίρνεις το δρόμο της γερμανικής Σοσιαλδημοκρατίας και του Αυστρομαρξισμού. Ήταν ακριβώς ο Βελς και ο Οτο Μπάουερ. που «ζητούσαν» από το κράτος να αφοπλίσει τους Ναζί και να εξασφαλίσει την εσωτερική ειρήνη. Η αλήθεια είναι ότι μια «δημοκρατική» κυβέρνηση μπορεί -όταν την συμφέρει- να αφοπλίσει τις μεμονωμένες φασιστικές συμμορίες, αλλά αυτό το κάνει μονάχα για να αφοπλίσει, με περισσότερη θηριωδία, τους εργάτες και να τους εμποδίσει να εξοπλιστούν. Την επόμενη μέρα κιόλας, το αστικό κράτος θα δώσει στους φασίστες, που μόλις χτες τους «αφόπλισε», τη δυνατότητα να εξοπλιστούν διπλά και να χρησιμοποιήσουν με διπλάσια δύναμη τα όπλα τους ενάντια στο αφοπλισμένο προλεταριάτο. Το να απαιτείς από το κράτος, δηλαδή, από το κεφάλαιο, να αφοπλίσει τους φασίστες, σημαίνει ότι σπέρνεις τις χειρότερες δημοκρατικές αυταπάτες, ότι αποκοιμίζεις το προλεταριάτο και σπάζεις το ηθικό και τη θέλησή του.
62. Ξεκινώντας από το γεγονός του εξοπλισμού των φασιστικών συμμοριών. η μόνη σωστή επαναστατική πολιτική είναι η δημιουργία οπλισμένων εργατικών αποσπασμάτων, με στόχο την αυτοάμυνα, και το ακούραστο κάλεσμα στους εργάτες να εξοπλιστούν. Εδώ βρίσκεται το κέντρο βάρους όλης της σημερινής πολιτικής κατάστασης. Οι σοσιαλδημοκράτες, ακόμη και οι πιο αριστεροί, δηλαδή, εκείνοι που είναι πρόθυμοι να παπαγαλίζουν γενικές φράσεις για την επανάσταση και τη δικτατορία του προλεταριάτου, αποφεύγουν με επιμέλεια το ζήτημα του εξοπλισμού των εργατών, ή χαρακτηρίζουν ανοιχτά αυτό το καθήκον «χιμαιρικό», τυχοδιωκτικό, «ρομαντικό», κτλ. Αντί(!) για τον εξοπλισμό των εργατών προτείνουν την προπαγάνδα ανάμεσα στους στρατιώτες, που στην πραγματικότητα δε διεξάγουν και είναι ανίκανοι να διεξάγουν. Μια απλή αναφορά στη δουλειά μέσα στο στρατό είναι αναγκαία για τους οπορτουνιστές μόνο και μόνο για να θάψουν το ζήτημα του εξοπλισμού των εργατών.
63. Η πάλη για το στρατό είναι αναμφισβήτητα το μεγαλύτερο μέρος της πάλης για την εξουσία. Η επίμονη και με αυτοθυσία δουλειά ανάμεσα στους στρατιώτες είναι το επαναστατικό καθήκον κάθε πραγματικού προλεταριακού κόμματος. Αυτή η δουλειά μπορεί να διεξαχθεί με εξασφαλισμένη την επιτυχία με τον όρο ότι ιδιαίτερα η γενική πολιτική του κόμματος και κυρίως μέσα στην νεολαία είναι σωστή. Το αγροτικό πρόγραμμα του κόμματος και γενικά το σύστημα των μεταβατικών διεκδικήσεων, που αφορούν τα βασικά συμφέροντα των μικροαστικών μαζών και ανοίγουν μπροστά τους μια προοπτική σωτηρίας, έχει τεράστια σημασία για την επιτυχία της δουλειάς στο στρατό στις χώρες εκείνες που έχουν ένα αξιόλογο αγροτικό πληθυσμό.
64. Θα ήταν παιδαριώδες, ωστόσο, να πιστεύει κανείς ότι μπορεί με την προπαγάνδα και μόνο να κερδηθεί όλος ο στρατός στη μεριά του προλεταριάτου κι έτσι γενικά να γίνεται περιττή η επανάσταση. Ο στρατός είναι ετερογενής και τα ετερογενή στοιχεία του είναι δεμένα με τα σιδερένια τσέρκια της πειθαρχίας. Η προπαγάνδα μπορεί να δημιουργήσει επαναστατικούς πυρήνες στο στρατό και να προετοιμάσει μια στάση συμπάθειας μέσα στους πιο προοδευτικούς στρατιώτες. Πέρα απ’ αυτό η προπαγάνδα και η αγκιτάτσια δεν μπορεί να κάνει τίποτε άλλο. Το να βασίζεται κανείς στο στρατό για την υπεράσπιση των εργατικών οργανώσεων από το φασισμό με δική του πρωτοβουλία, κι ακόμα το να εγγυάται τη μεταβίβαση της εξουσίας στα χέρια του προλεταριάτου, είναι σαν να υποκαθιστά με γλυκές αυταπάτες τα σκληρά μαθήματα της ιστορίας. Ο στρατός, το αποφασιστικό τμήμα του, μπορεί να πάει με την μεριά του προλεταριάτου την εποχή της επανάστασης, μονάχα στην περίπτωση που το ίδιο το προλεταριάτο θα έχει δείξει στο στρατό, στην πράξη, μια ετοιμότητα και μια ικανότητα να παλέψει για την εξουσία μέχρι την τελευταία σταγόνα του αίματος του. Μια τέτοια πάλη προϋποθέτει αναγκαστικά τον εξοπλισμό του προλεταριάτου.
65. Το καθήκον της μπουρζουαζίας είναι να εμποδίσει το προλεταριάτο να κερδίσει με το μέρος του το στρατό Ο φασισμός εκπληρώνει αυτό το καθήκον, κι όχι χωρίς επιτυχία, διαμέσου των οπλισμένων αποσπασμάτων του. Το άμεσο, το επείγον, το σημερινό καθήκον του προλεταριάτου συνίσταται όχι στην κατάληψη της εξουσίας, αλλά στην υπεράσπιση των οργανώσεων του από τις φασιστικές συμμορίες, που σε μια κάποια απόσταση πίσω τους στέκεται το καπιταλιστικό κράτος. Όποιος ισχυρίζεται ότι οι εργάτες δεν έχουν καμία δυνατότητα να εξοπλιστούν, διακηρύσσει έτσι ότι οι εργάτες δεν μπορούν να αμυνθούν απέναντι στο φασισμό. Τότε δεν υπάρχει λόγος να μιλάμε για το σοσιαλισμό, για προλεταριακή επανάσταση, για πάλη ενάντια στον πόλεμο. Τότε το κομμουνιστικό πρόγραμμα πρέπει να πεταχτεί στα άχρηστα και να απορρίψουμε το μαρξισμό.
66. Ο ανίσχυρος πασιφιστής που θα συνθηκολογήσει αύριο με το φασισμό και με τον πόλεμο μπορεί να παραμελήσει το καθήκον του εξοπλισμού των εργατών, όχι όμως ο επαναστάτης. Το καθήκον του εξοπλισμού μπορεί να λυθεί εύκολα, όπως μαρτυράει η ιστορία. Αν οι εργάτες καταλάβουν πραγματικά ότι είναι ζήτημα ζωής ή θανάτου, θα βρουν τα όπλα. Το πρώτο καθήκον του επαναστατικού κόμματος είναι να τους εξηγήσει την πολιτική κατάσταση, να μην κρύβει τίποτα ούτε να μειώνει τη σημασία του και να διώχνει κάθε παρηγορητικό ψέμα. Πραγματικά, πώς μπορεί κανείς να αμυνθεί απέναντι στο θανάσιμο εχθρό αν όχι με το να έχει δυο μαχαίρια για κάθε φασιστικό μαχαίρι και δυο περίστροφα για κάθε φασιστικό περίστροφο; Δεν υπάρχει και δεν μπορεί να υπάρξει άλλη απάντηση.
67. Πού θα βρουν τα όπλα: Πρώτα απ’ όλα από τους φασίστες. Ο αφοπλισμός των φασιστών είναι ένα αισχρό σύνθημα όταν απευθύνεται στην αστική αστυνομία Ο αφοπλισμός των φασιστών είναι ένα εξαίρετο σύνθημα όταν απευθύνεται στους επαναστάτες εργάτες. Αλλά τα φασιστικά οπλοστάσια δεν είναι η μόνη πηγή. Το προλεταριάτο έχει εκατοντάδες και χιλιάδες κανάλια για αυτοάμυνα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι είναι ακριβώς οι εργάτες και μονάχα οι εργάτες εκείνοι που με τα ίδια τους τα χέρια φτιάχνουν όλων των ειδών τα όπλα. Είναι μονάχα αναγκαίο, η προλεταριακή πρωτοπορία να καταλάβει καθαρά ότι δεν μπορεί να παρακάμψει το καθήκον της αυτοάμυνας. Το επαναστατικό κόμμα πρέπει να πάρει πάνω του την πρωτοβουλία για τον εξοπλισμό των μαχητικών εργατικών αποσπασμάτων. Και για να το κάνει αυτό, πρέπει, πρώτα απ’ όλα, να αποβάλει από πάνω του κάθε είδος σκεπτικισμού, αναποφασιστικότητας και πασιφιστικής λογικής πάνω στο ζήτημα του εξοπλισμού των εργατών.
68. Το σύνθημα για εργατική πολιτοφυλακή, ή για αποσπάσματα αυτοάμυνας. έχει μια επαναστατική σημασία στο βαθμό που είναι ζήτημα μιας ένοπλης πολιτοφυλακής. αλλιώτικα η πολιτοφυλακή καταντάει μια θεατρική επίδειξη, μια παράτα και κατά συνέπεια μια αυταπάτη. Βέβαια, ο εξοπλισμός θα είναι πρωτόγονος στην αρχή. Τα πρώτα εργατικά αποσπάσματα δεν θα έχουν ούτε ολμοβόλα, ούτε τανκς, ούτε αεροπλάνα. Αλλά στις 6 του Φλεβάρη στο Παρίσι, στο κέντρο μιας πανίσχυρης μιλιταριστικής χώρας, συμμορίες οπλισμένες με περίστροφα και ξυράφια δεμένα σε ξύλα παρά λίγο να καταλάβουν το ανάκτορο των Βουρβόνων και οδήγησαν στην πτώση της κυβέρνησης. Αύριο παρόμοιες συμμορίες μπορεί να λεηλατήσουν τα γραφεία των προλεταριακών εφημερίδων ή των συνδικάτων. Η δύναμη του προλεταριάτου βρίσκεται στον αριθμό του. Ακόμη και το πιο πρωτόγονο όπλο στα χέρια των μαζών μπορεί να κάνει θαύματα. Κάτω από ευνοϊκές συνθήκες, μπορεί να ανοίξει το δρόμο σε πιο τελειοποιημένα όπλα.
69. Το σύνθημα του ενιαίου μετώπου εκφυλίζεται σε μια κεντριστική φράση αν δεν συμπληρωθεί στις σημερινές συνθήκες με την προπαγάνδα και την πρακτική εφαρμογή συγκεκριμένων μεθόδων πάλης ενάντια στο φασισμό. Το ενιαίο μέτωπο είναι αναγκαίο, πρώτα απ’ όλα, για την δημιουργία τοπικών επιτροπών άμυνας. Οι επιτροπές άμυνας είναι αναγκαίες για την οικοδόμηση και την ενοποίηση των αποσπασμάτων της εργατικής πολιτοφυλακής. Αυτά τα αποσπάσματα πρέπει από την αρχή κιόλας να ψάξουν και να βρουν όπλα. Τα αποσπάσματα για την αυτοάμυνα είναι μονάχα ένα στάδιο στην υπόθεση του εξοπλισμού του προλεταριάτου. Γενικά, η επανάσταση δεν ξέρει κανέναν άλλο δρόμο.
Η Επαναστατική Πολιτική Ενάντια στον Πόλεμο
70. Η πρώτη προϋπόθεση για την επιτυχία, είναι η εκπαίδευση κομματικών στελεχών στη πλήρη κατανόηση όλων των όρων του ιμπεριαλιστικού πολέμου και όλων των πολιτικών διαδικασιών που τον συνοδεύουν. Αλίμονο στο κόμμα που περιορίζεται σ’ αυτό το φλέγον ζήτημα σε γενικές φράσεις και αφηρημένα συνθήματα. Τα αιματηρά γεγονότα θα ξεσπάσουν πάνω στο κεφάλι του και θα το συντρίψουν. Είναι ανάγκη να φτιαχτούν ειδικοί κύκλοι για την μελέτη των πολιτικών εμπειριών του πολέμου των 1914-18 (των ιδεολογικών προετοιμασιών των ιμπεριαλιστών για τον πόλεμο, της παραπλάνησης της κοινής γνώμης από τα στρατιωτικά επιτελεία μέσω του πατριωτικού Τύπου, του ρόλου της αντίθεσης άμυνας-επίθεσης. των συσπειρώσεων μέσα στο προλεταριακό στρατόπεδο, της απομόνωσης των μαρξιστικών στοιχείων, κτλ., κτλ.).
71. Για ένα επαναστατικό κόμμα ,η στιγμή της κήρυξης του πολέμου είναι ιδιαίτερα κρίσιμη. Ο αστικός και ο σοσιαλπατριωτικός Τύπος σε συμμαχία με το ραδιόφωνο και τον κινηματογράφο θα χύσουν πάνω στις εργαζόμενες μάζες χείμαρρους σοβινιστικού δηλητηρίου. Ακόμα και το πιο επαναστατικό και ατσαλωμένο κόμμα δεν μπορεί σαν σύνολο να αντισταθεί σ’ αυτό. Η σημερινή εντελώς διαστρεβλωμένη ιστορία του Μπολσεβίκικου Κόμματος όχι μόνο δεν χρησιμεύει στην πραγματική προετοιμασία των προχωρημένων εργατών για τη δοκιμασία, αλλά και τους αποκοιμίζει σε μια παθητική αδυναμία με μια επινοημένη ιδανική μορφή. Παρά το γεγονός ότι η τσαρική Ρωσία δεν μπορούσε, με οποιαδήποτε δύναμη φαντασίας, να θεωρηθεί είτε σαν μια δημοκρατία είτε σαν φορέας μιας κουλτούρας ή, τέλος, σα να βρισκόταν με τη μεριά των αμυνόμενων, η μπολσεβίκικη φράξια της Δούμας, μαζί με τη μενσεβίκικη φράξια, έβγαλαν στην αρχή μια σοσιαλπατριωτική δήλωση καρυκευμένη με ροζ πασιφιστικό διεθνισμό. Η μπολσεβίκικη φράξια σύντομα πήρε μια πιο επαναστατική θέση. μα στη δίκη της φράξιας όλοι οι κατηγορούμενοι βουλευτές, μαζί κι ο θεωρητικός τους καθοδηγητής, Κάμενεφ, εκτός από τον Μουράνοφ, διαφοροποιήθηκαν κατηγορηματικά από την ντεφετιστική θεωρία του Λένιν. Η παράνομη δουλειά του κόμματος έσβησε σχεδόν στην αρχή. Μόνο σιγά-σιγά άρχισαν να εμφανίζονται τα επαναστατικά φυλλάδια που συσπείρωναν τους εργάτες στο λάβαρο του διεθνισμού, χωρίς, ωστόσο, να προβάλουν ντεφαιτιστικά συνθήματα. Τα δυο πρώτα χρόνια του πολέμου υπόσκαψαν σε μεγάλο βαθμό τον πατριωτισμό των μαζών, και το Κόμμα κινήθηκε προς τα αριστερά. Αλλά η Επανάσταση του Φλεβάρη, που μεταμόρφωσε τη Ρωσία σε μια «δημοκρατία», γέννησε ένα νέο ισχυρό κύμα «επαναστατικού» πατριωτισμού. Η συντριπτική πλειοψηφία των ηγετών του Μπολσεβίκικου Κόμματος δεν αντιστάθηκε ούτε και τότε. Το Μάρτη του 1917, ο Στάλιν και ο Κάμενεφ έδωσαν στο κεντρικό όργανο του Κόμματος μια σοσιαλπατριωτική κατεύθυνση. Πάνω σ’ αυτή τη βάση έγινε ένα πλησίασμα, και στην πλειοψηφία των πόλεων, και μια άμεση συγχώνευση των μπολσεβίκικων και των μενσεβίκικων οργανώσεων. Χρειάστηκε να διαμαρτυρηθούν πολλοί από τους πιο σταθερούς επαναστάτες, κυρίως στις προχωρημένες συνοικίες της Πετρούπολης, χρειάστηκε η άφιξη του Λένιν στη Ρωσία και η ασυμβίβαστη πάλη του ενάντια στο σοσιαλπατριωτισμό για να αποκατασταθεί το διεθνιστικό μέτωπο του Κόμματος. Αυτή ήταν η κατάσταση με το καλύτερο, το πιο επαναστατικό και πιο ατσαλωμένο κόμμα.
72. Η μελέτη της ιστορικής εμπειρίας του Μπολσεβικισμού έχει μια ανεκτίμητη εκπαιδευτική σπουδαιότητα για τους προχωρημένους εργάτες: τους δείχνει την φοβερή δύναμη της πίεσης της αστικής κοινής γνώμης στην οποία πρέπει να αντισταθούν και, ταυτόχρονα, τους μαθαίνει, να μην απελπίζονται, να μην αποθαρρύνονται παρά την ολοκληρωτική απομόνωση στην αρχή του πολέμου. Είναι ανάγκη να μελετήσουμε εξίσου προσεχτικά την πολιτική διάταξη των δυνάμεων μέσα στο προλεταριάτο των άλλων χωρών, τόσο των χωρών που πήραν μέρος στον πόλεμο όσο και κείνων που παρέμειναν ουδέτερες. Ιδιαίτερης σημασίας είναι η εμπειρία της Ρόζα Λούξεμπουργκ και του Καρλ Λήμπκνεκτ στη Γερμανία, όπου τα γεγονότα ακολούθησαν διαφορετικό δρόμο από τα γεγονότα στη Ρωσία αλλά σε τελευταία ανάλυση οδήγησαν στο ίδιο συμπέρασμα: ότι είναι αναγκαίο να μάθει κανείς να κολυμπάει ενάντια στο ρεύμα.
73. Είναι ανάγκη να παρακολουθήσουμε από κοντά την πατριωτική προετοιμασία των κρεάτων για τα κανόνια όπως εξελίσσεται τώρα: τις διπλωματικές ξιφομαχίες που έχουν σαν στόχο να ρίξουν τις ευθύνες στην άλλη πλευρά. Τις προδοτικές φόρμουλες των ανοιχτών και κρυφών σοσιαλπατριωτών που προετοιμάζουν για λογαριασμό τους μια γέφυρα για να περάσουν από τον πασιφισμό στο μιλιταρισμό. Τα κούφια συνθήματα των «κομμουνιστών» ηγετών που, την πρώτη μέρα του πολέμου, θα είναι τόσο σαστισμένοι όσο ήταν οι Γερμανοί -ηγέτες- τη νύχτα της φωτιάς στο Ράιχσταγκ.
74. Είναι ανάγκη να μαζέψουμε προσεχτικά τα πιο χαρακτηριστικά αποκόμματα από τα επίσημα άρθρα και τις ομιλίες της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης, και να τα συγκρίνουμε με τις εμπειρίες του προηγούμενου πολέμου, να προβλέψουμε ποια κατεύθυνση θα πάρει η παραπέρα προσπάθεια εξαπάτησης του λαού, να ενισχύσουμε αυτές τις προβλέψεις αργότερα παραθέτοντας τα γεγονότα, να μάθουμε στην προλεταριακή πρωτοπορία να προσανατολίζεται ανεξάρτητα στα γεγονότα έτσι που να μην την αιφνιδιάζουν.
75. Η ενισχυμένη αγκιτάτσια ενάντια στον ιμπεριαλισμό και το μιλιταρισμό πρέπει να ξεκινήσει όχι από αφηρημένες φόρμουλες αλλά από συγκεκριμένα γεγονότα που εντυπωσιάζουν τις μάζες. Είναι ανάγκη να αποκαλύψουμε με μεγάλη προσοχή όχι μόνο τον ανοιχτό στρατιωτικό προϋπολογισμό αλλά και όλες τις καλυμμένες μορφές του μιλιταρισμού, και να μην αφήσουμε χωρίς διαμαρτυρία τις πολεμικές μανούβρες, τις στρατιωτικές προμήθειες, τις διαταγές, κλπ. Με καλά εκπαιδευμένους εργάτες, είναι ανάγκη να βάλουμε το ζήτημα του πολεμικού κινδύνου και της πάλης ενάντιά του σ’ όλες τις οργανώσεις του προλεταριάτου, χωρίς εξαίρεση, και στον εργατικό Τύπο, απαιτώντας από τους ηγέτες καθαρές και συγκεκριμένες απαντήσεις στο ερώτημα: τι να κάνουμε;
76. Για να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη της νεολαίας, είναι ανάγκη, όχι μόνο να κηρύξουμε μια μάχη μέχρι το τέλος ενάντια στη σοσιαλδημοκρατία, που διαφθείρει ηθικά, και στο χοντροκέφαλο γραφειοκρατισμό της Τρίτης Διεθνούς, αλλά και να δημιουργήσουμε στην πράξη μια διεθνή οργάνωση που να βασίζεται στην κριτική σκέψη και στην επαναστατική πρωτοβουλία της νέας γενιάς. Είναι ανάγκη να ξεσηκώσουμε την εργαζόμενη νεολαία ενάντια σε όλα τα είδη και σ’ όλες τις μορφές της στρατιωτικοποίησής της από το αστικό κράτος. Ταυτόχρονα, πρέπει να την κινητοποιήσουμε και να την στρατιωτικοποιήσουμε προς όφελος της επανάστασης (επιτροπές άμυνας ενάντια στο φασισμό, κόκκινα αποσπάσματα μάχης, εργατική πολιτοφυλακή, πάλη για τον εξοπλισμό του προλεταριάτου).
77. Για να καταχτήσουμε επαναστατικές θέσεις στα εργατικά συνδικάτα και τις άλλες μαζικές οργανώσεις της εργατικής τάξης, είναι ανάγκη να σπάσουμε ανελέητα με το γραφειοκρατικό τελεσιγραφισμό, να πάρουμε τους εργάτες από κει που είναι και όπως είναι, και να τους οδηγήσουμε μπροστά, από τα μερικά καθήκοντα στα γενικά, από την άμυνα στην επίθεση, από τις πατριωτικές προκαταλήψεις στην ανατροπή του αστικού κράτους. Μια και οι ηγεσίες της συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας, στην πλειοψηφία των χωρών, ουσιαστικά αποτελούν ένα ανεπίσημο τμήμα της καπιταλιστικής αστυνομίας, ο επαναστάτης πρέπει να ξέρει πώς να αγωνίζεται ασυμβίβαστα ενάντιά τους, συνδυάζοντας τη νόμιμη δραστηριότητα με την παράνομη, το μαχητικό θάρρος με τη συνωμοτική σύνεση. Μονάχα με τις συνδυασμένες αυτές μέθοδες μπορούμε να συσπειρώσουμε με επιτυχία την εργατική τάξη, και πρώτα απ’ όλα τη νεολαία, κάτω από το επαναστατικό λάβαρο, να ανοίξουμε ένα δρόμο προς τους καπιταλιστικούς στρατώνες και να ξεσηκώσουμε όλους τους καταπιεσμένους.
78. Η πάλη ενάντια στον πόλεμο μπορεί να αποχτήσει ένα πραγματικά πλατύ, μαζικό χαρακτήρα, μονάχα αν οι εργάτριες και οι αγρότισσες πάρουν μέρος σ’ αυτή την πάλη. Ο αστικός εκφυλισμός της σοσιαλδημοκρατίας όπως και ο γραφειοκρατικός εκφυλισμός της Τρίτης Διεθνούς έχουν καταφέρει τα πιο σκληρά χτυπήματα στα πιο καταπιεσμένα και χωρίς πολιτικά δικαιώματα στρώματα του προλεταριάτου, δηλαδή πρώτα απ’ όλα στις εργαζόμενες γυναίκες. Το να τις αφυπνίσουμε, να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη τους, να τους δείξουμε τον αληθινό δρόμο, σημαίνει ότι κινητοποιούμε ενάντια στον ιμπεριαλισμό τα επαναστατικά πάθη του πιο καταπιεσμένου τμήματος της ανθρωπότητας. Η αντιμιλιταριστική δουλειά μέσα στις γυναίκες πρέπει συγκεκριμένα να εξασφαλίζει την αντικατάσταση των στρατευμένων ανδρών με επαναστάτριες εργαζόμενες γυναίκες στις οποίες πρέπει, αναπόφευκτα, σε περίπτωση πολέμου, να περάσει ένα μεγάλο μέρος της κομματικής και της συνδικαλιστικής δουλειάς.
79. Αν το προλεταριάτο βρει πως είναι πέρα από τις δυνάμεις του να εμποδίσει τον πόλεμο διαμέσου της επανάστασης -κι αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να εμποδιστεί ο πόλεμος- οι εργάτες, μαζί με όλο το λαό, θα αναγκαστούν να πάνε στο στρατό και στον πόλεμο. Τα ατομικιστικά κι αναρχικά συνθήματα άρνησης της έκτισης της στρατιωτικής θητείας, της παθητικής αντίστασης, της λιποταξίας, του σαμποτάζ, κλπ, είναι σε βασική αντίφαση με τις μέθοδες της προλεταριακής επανάστασης. Αλλά όπως ακριβώς στο εργοστάσιο ο προχωρημένος εργάτης αισθάνεται να είναι ο σκλάβος του κεφαλαίου, που προετοιμάζεται για την απελευθέρωσή του, έτσι και στον καπιταλιστικό στρατό αισθάνεται ο σκλάβος του ιμπεριαλισμού. Αναγκασμένος σήμερα να δώσει τους μυώνες του, και ακόμα τη ζωή του, δεν παραδίδει την επαναστατική συνείδησή του. Παραμένει ένας αγωνιστής, μαθαίνει πώς να χρησιμοποιεί τα όπλα, εξηγεί ακόμα και στα χαρακώματα την ταξική σημασία του πολέμου, συσπειρώνει γύρω του τους δυσαρεστημένους, τους ενώνει σε πυρήνες, τους μεταφέρει τις ιδέες και τα συνθήματα του κόμματος, παρακολουθεί άγρυπνα τις αλλαγές στις διαθέσεις των μαζών, το κόπασμα του πατριωτικού κύματος, την ανάπτυξη της αγανάχτησης, και καλεί τους στρατιώτες να βοηθήσουν τους εργάτες στην κρίσιμη στιγμή.
Η Τέταρτη Διεθνής και ο Πόλεμος
80. Η πάλη ενάντια στον πόλεμο προϋποθέτει ένα επαναστατικό όργανο πάλης, δηλαδή ένα κόμμα. Σήμερα, βέβαια, δεν υπάρχει ούτε σε εθνική ούτε σε διεθνή κλίμακα. Ένα επαναστατικό κόμμα πρέπει να οικοδομηθεί στη βάση όλης της εμπειρίας του παρελθόντος, συμπεριλαμβανόμενων και των εμπειριών της Δεύτερης και της Τρίτης Διεθνούς. Η άρνηση της ανοιχτής και άμεσης πάλης για τη νέα Διεθνή σημαίνει συνειδητή ή ασυνείδητη υποστήριξη στις δύο υπάρχουσες Διεθνείς, που η μια τους θα υποστηρίξει ενεργά τον πόλεμο, ενώ η άλλη δεν είναι ικανή παρά να αποδιοργανώνει και να εξασθενίζει την προλεταριακή πρωτοπορία.
81. Η αλήθεια είναι ότι δεν είναι λίγοι οι τίμιοι επαναστάτες εργάτες που παραμένουν στις γραμμές των λεγόμενων Κομμουνιστικών Κομμάτων. Η επιμονή με την οποία παραμένουν πιστοί στην Τρίτη Διεθνή εξηγείται, σε πολλές περιπτώσεις, σαν επαναστατική αφοσίωση προς λάθος κατεύθυνση Αυτοί μπορούν να τραβηχτούν κάτω από τη σημαία της νέας Διεθνούς όχι με παραχωρήσεις, όχι με προσαρμογή στις προκαταλήψεις που τους έχουν φορτώσει, αλλά αντίθετα, με μια συστηματική αποκάλυψη του ολέθριου παγκόσμιου ρόλου του σταλινισμού (γραφειοκρατικός κεντρισμός). Έτσι, τα ζητήματα του πολέμου πρέπει να τεθούν με ιδιαίτερη σαφήνεια και αδιαλλαξία.
82. Ταυτόχρονα, είναι ανάγκη να παρακολουθούμε προσεχτικά την εσωτερική πάλη στο ρεφορμιστικό στρατόπεδο και να προσελκύουμε έγκαιρα τις αριστερές σοσιαλιστικές ομάδες που εξελίσσονται προς την επανάσταση μέσα από την πάλη ενάντια στον πόλεμο. Το καλύτερο κριτήριο των τάσεων μιας δοσμένης οργάνωσης είναι η στάση της στην πράξη, στη δράση, απέναντι στην υπεράσπιση της πατρίδας και απέναντι στις αποικίες, ιδιαίτερα σε κείνες τις περιπτώσεις όπου η αστική τάξη μιας δοσμένης χώρας έχει σκλάβους σε αποικίες. Μονάχα μια ολοκληρωτική και πραγματική ρήξη με την επίσημη κοινή γνώμη στο πιο καυτό ζήτημα της «υπεράσπισης της πατρίδας» σημαίνει μια στροφή, ή τουλάχιστον την αρχή μιας στροφής από τις αστικές θέσεις στις προλεταριακές θέσεις. Η προσέγγιση σε αριστερές οργανώσεις αυτού του είδους πρέπει να συνοδεύεται από μια φιλική κριτική κάθε αναποφασιστικότητας στην πολιτική τους και μια από κοινού επεξεργασία όλων των θεωρητικών και πραχτικών ζητημάτων του πολέμου.
83. Δεν είναι λίγοι οι πολιτικοί στο εργατικό κίνημα που αναγνωρίζουν, στα λόγια τουλάχιστον, την αποτυχία της Δεύτερης και της Τρίτης Διεθνούς, αλλά, ταυτόχρονα, νομίζουν, ότι «δεν είναι καιρός» να αρχίσουμε να χτίζουμε μια νέα Διεθνή. Μια τέτοια θέση χαρακτηρίζει όχι έναν επαναστάτη μαρξιστή αλλά έναν απογοητευμένο σταλινικό ή ρεφορμιστή. Ο επαναστατικός αγώνας δεν επιδέχεται διακοπή. Οι συνθήκες μπορεί να μην είναι ευνοϊκές γι αυτόν σήμερα, αλλά ένας επαναστάτης που δεν μπορεί να κολυμπήσει ενάντια στο ρεύμα δεν είναι επαναστάτης. Το να λέμε ότι η οικοδόμηση της νέας διεθνούς είναι «άκαιρη» είναι το ίδιο σαν να δηλώνουμε ότι η ταξική πάλη. Και ιδιαίτερα η πάλη ενάντια στον πόλεμο, είναι άκαιρη. Στη σημερινή εποχή, η προλεταριακή πολιτική δεν μπορεί παρά να βάζει στον εαυτό της διεθνή καθήκοντα. Τα διεθνή καθήκοντα δεν μπορούν παρά να απαιτούν τη διεθνή συνένωση των στελεχών. Αυτή η δουλειά δεν μπορεί να αναβληθεί ούτε για μια μέρα χωρίς συνθηκολόγηση με τον ιμπεριαλισμό.
84. Βέβαια, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πότε ακριβώς θα ξεσπάσει ο πόλεμος και σε ποιο στάδιο θα βρει την οικοδόμηση των νέων κομμάτων και της Τέταρτης Διεθνούς. Πρέπει να κάνουμε καθετί δυνατό ώστε η προετοιμασία για την προλεταριακή επανάσταση να κινείται πιο γρήγορα από την προετοιμασία για έναν νέο πόλεμο. Είναι πολύ πιθανό, όμως, κι αυτή τη φορά ο ιμπεριαλισμός να προλάβει την επανάσταση. Αλλά. ακόμα κι αυτός ο δρόμος, που προμηνύει μεγάλες θυσίες και καταστροφές, δε μας απαλλάσσει με κανέναν τρόπο από το καθήκον να χτίσουμε τη νέα Διεθνή αμέσως. Όσο πιο προχωρημένη θα είναι η προπαρασκευαστική μας δουλειά, όσο πιο σταθερά θα είναι τα επαναστατικά στελέχη στην αρχή του πολέμου, όσο πιο συστηματικά θα διεξάγουν τη δουλειά σ’ όλες τις εμπόλεμες χώρες κι όσο πιο σταθερά θα βασίζεται η δουλειά τους σε σωστές στρατηγικές, ταχτικές και οργανωτικές αρχές, τόσο πιο γρήγορα θα προχωρήσει η μετατροπή του ιμπεριαλιστικού πολέμου σε προλεταριακή επανάσταση.
85. Με το πρώτο χτύπημα, ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος θα συντρίψει τη σαραβαλιασμένη ραχοκοκαλιά της Δεύτερης Διεθνούς και θα κάνει κομματάκια τα εθνικά της τμήματα, θα αποκαλύψει πέρα για πέρα την κενότητα και την ανικανότητα της Τρίτης Διεθνούς. Αλλά δε θα χαριστεί και σε όλους εκείνους τους αναποφάσιστους κεντριστικούς σχηματισμούς που αποφεύγουν το πρόβλημα της Διεθνούς, που αναζητάνε απλά εθνικές ρίζες, που δεν φέρνουν κανένα ζήτημα σε πέρας, που τους λείπει κάθε προοπτική και που τρέφονται προσωρινά από τον αναβρασμό και τη σύγχυση της εργατικής τάξης. Ακόμα κι αν στην αρχή ενός νέου πολέμου οι αληθινοί επαναστάτες βρεθούν πάλι μια μικρή μειοψηφία, δεν μπορούμε να αμφιβάλουμε ούτε για μια στιγμή ότι αυτή τη φορά η στροφή των μαζών στο δρόμο της επανάστασης θα γίνει πολύ πιο γρήγορα, πιο αποφασιστικά και πιο ανελέητα απ’ ότι στη διάρκεια του Πρώτου Ιμπεριαλιστικού Πολέμου. Ένα νέο κύμα εξεγέρσεων μπορεί και πρέπει να αποβεί νικηφόρο σε ολόκληρο τον καπιταλιστικό κόσμο. Οπωσδήποτε είναι αδιαμφισβήτητο ότι στη δική μας εποχή μόνο εκείνη η οργάνωση που βασίζεται σε διεθνιστικές αρχές και προσχωρεί στις γραμμές του παγκόσμιου κόμματος του προλεταριάτου μπορεί να ριζώσει στο εθνικό έδαφος. Η πάλη ενάντια στον πόλεμο σημαίνει τώρα πάλη για την Τέταρτη Διεθνή!
