Το τελευταίο διάστημα, στα πλαίσια της αντεργατικής πολιτικής της κυβέρνησης, τέθηκε ξανά η προοπτική λήψης μέτρων για «την αντιμετώπιση των προβλημάτων των ασφαλιστικών ταμείων». Στην πραγματικότητα, αυτό που επιδιώκεται είναι η επιβολή μέτρων για την αύξηση της κερδοφορίας του κεφαλαίου σε βάρος των ασφαλιστικών δικαιωμάτων και κατακτήσεων των εργαζόμενων. Πεδίο δοκιμών για αυτή την πολιτική είναι ήδη οι τράπεζες, στο χώρο των οποίων μεθοδεύεται η μείωση των παροχών και των συντάξεων, η αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, η απαλλαγή των τραπεζιτών από τις υποχρεώσεις τους απέναντι στα Ταμεία, αλλά και η ιδιωτικοποίηση του συστήματος με την ίδρυση Επαγγελματικού Ταμείου.
Ασφαλώς, η πολιτική αυτή δεν είναι μια «ελληνική υπόθεση». Η τάση για την υιοθέτηση αντεργατικών πολιτικών στον τομέα της κοινωνικής ασφάλισης είναι διεθνής και τα τελευταία χρόνια εμφανίζεται σε όλο το φάσμα των αναπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών της Δύσης. Το πιο πρόσφατο παράδειγμα ήταν οι ανακοινώσεις της κυβέρνησης Μπους για την κατεδάφιση της κοινωνικής ασφάλισης και την ενίσχυση της ιδιωτικής.
Η αιτία για την διεθνή εφαρμογή πολιτικών ενάντια στα ασφαλιστικά δικαιώματα των εργαζομένων δεν είναι άλλη από την ίδια την ιστορική κρίση του καπιταλισμού και εκφράζει την αδυναμία του να αναπτύξει τις παραγωγικές δυνάμεις, λύνοντας τα βασικά προβλήματα της κοινωνίας και βελτιώνοντας τη ζωή των εργαζόμενων. Προσπαθώντας να ξεπεράσουν τις αντιφάσεις του συστήματός τους, που γεννούν διαρκώς το οικονομικό αδιέξοδο, οι καπιταλιστές λειτουργούν παγκόσμια σαν κοινωνικά παράσιτα, παίρνοντας πίσω κάθε κοινωνική κατάκτηση, που κατόρθωσε να επιβάλει η εργατική τάξη, για να σταθεί στα πόδια της και να βελτιώσει στοιχειωδώς τη ζωή της μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο.
Το μοντέλο των τριών πυλώνων της Χιλής
Ακολουθώντας τη διεθνή τάση η ελληνική αστική τάξη, όπως έχουν δείξει τόσο οι νόμοι που ψηφίσθηκαν από τις κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ και ΝΔ την τελευταία 15ετία όσο και μελέτες, εκθέσεις και ανακοινώσεις εργοδοτικών οργανώσεων και αστών «εμπειρογνωμόνων», που συχνά βλέπουν το φως της δημοσιότητας, υιοθετεί μια πολιτική που σαν στρατηγικό της άξονα έχει το πιο ακραίο νεοφιλελεύθερο μοντέλο που υιοθετήθηκε στο φως της κρίσης του 1973-74 σε χώρες όπως η Χιλή του δικτάτορα Πινοσέτ.
Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο, η ασφάλιση θα έχει τρεις πυλώνες. Ο πρώτος θα είναι μια άθλια εθνική σύνταξη (επιπέδου ΟΓΑ), που για ορισμένους συνταξιούχους θα συμπεριλαμβάνει επιδόματα ελεημοσύνης όπως το ΕΚΑΣ. Ο δεύτερος θα είναι μια σύνταξη από τα ταμεία κύριας ασφάλισης με μειωμένες έως και ανύπαρκτες εργοδοτικές εισφορές και με συνταξιοδοτικά όρια ηλικίας άνω των 65 χρόνων, σε καθαρά εξατομικευμένη, ανταποδοτική βάση. Αυτό θα επιφέρει την κατάργηση του συστήματος «αλληλεγγύης των γενεών» που λειτουργούσε έως τώρα, με τη μια γενιά δηλαδή να δουλεύει συντηρώντας την επόμενη και θα σημάνει την οριστική αντικατάστασή του από το κεφαλαιοποιητικό-ανταποδοτικό σύστημα, που μάλιστα θα επιτρέπει την επένδυση των ασφαλιστικών εισφορών σε κεφαλαιαγορές.
Τέλος, ο τρίτος πυλώνας δεν θα είναι άλλος από την ιδιωτική ασφάλιση. H ιδιωτική ασφάλιση είναι καθαρά κερδοσκοπική επιχείρηση και λειτουργεί υποτάσσοντας το ζωτικό δικαίωμα των εργαζόμενων στην κοινωνική ασφάλιση στο σκοπό του καπιταλιστικού κέρδους. Από τη φύση της, πάσχει από αναξιοπιστία, όντας ευάλωτη ανά πάσα στιγμή στον κίνδυνο της πτώχευσης και της κατάρρευσης. Τα χαμηλά ασφάλιστρα, οι ασφαλιστικές εταιρείες τα επιτυγχάνουν με την απάνθρωπη άρνηση κάλυψης όλων των ευπαθών ομάδων εργαζομένων. Η κατηγοριοποίηση των εργαζόμενων ανάλογα με τα ατομικά βιολογικά τους χαρακτηριστικά δια μέσου του ελέγχου του DNA, αποτελεί μια εφιαλτική πραγματικότητα που αντανακλά των απάνθρωπο χαρακτήρα της ιδιωτικής ασφάλισης.
Είναι φανερό ότι τα πιο φτωχά στρώματα εργαζομένων και αυτά που δε θα έχουν σταθερή και πλήρη εργασία, θα καθηλώνονται στα όρια του πρώτου πυλώνα, δηλαδή των συντάξεων πείνας και των υγειονομικών παροχών σε επίπεδα ελεημοσύνης. Μέσα από ένα τέτοιο μοντέλο ή τις όποιες παραλλαγές του η αστική τάξη θα επιτύχει την μερική ή συνολική απαλλαγή της από το κόστος της ασφάλισης των εργαζομένων και θα εξοικονομήσει κρατικές δαπάνες για περισσότερες «επενδυτικές» παροχές και κίνητρα. Αυτή η πολιτική όμως θα έχει τραγικές συνέπειες για το επίπεδο διαβίωσης της εργατικής τάξης, αφού θα της αφαιρέσει ζωτικούς υλικούς πόρους, το δικαίωμα σε χρήσιμες κοινωνικές υπηρεσίες και ελεύθερο χρόνο, ρίχνοντας χαμηλότερα το επίπεδο του σύγχρονου πολιτισμού και γυρνώντας το ρολόι της ιστορίας σε συνθήκες περασμένων αιώνων.
Ποιοι υπονόμευσαν τη «βιωσιμότητα» των ταμείων
Το άλλοθι που προβάλλεται για την ανάγκη λήψης «επώδυνων» μέτρων στο «ασφαλιστικό» – βέβαια πάντα επώδυνων για τους εργαζόμενους και ποτέ για το κεφάλαιο – είναι η αδυναμία των ταμείων να καλύψουν την παροχή των συντάξεων στο άμεσο μέλλον. Και πάντα, πίσω από ένα πέπλο τρόμου για το ζοφερό μέλλον της χρεοκοπίας των ταμείων, «ξεχνούν» να αναφέρουν ποιες ήταν οι αιτίες που έκαναν τα ταμεία να αντιμετωπίζουν σήμερα πρόβλημα χρεοκοπίας.
Στην πρόσφατη μελέτη του ΙΝΕ-ΓΣΕΕ για το ασφαλιστικό σύστημα, αναφέρεται η εξής διαπίστωση: «..Καθίσταται συνεπώς σαφές ότι το σύστημα πάσχει από εγγενή, πλέον έντονη παθογένεια που δημιουργήθηκε, βασικώς, από την κατασπατάληση των αποθεματικών του..» (σελίδα 48). Πράγματι, το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης πάσχει γιατί κυβερνήσεις και καπιταλιστές καταλήστευσαν τα αποθεματικά των Ταμείων. Με ειδικούς νόμους στη δεκαετία του 1950 τα αποθεματικά των ταμείων δεσμεύθηκαν υποχρεωτικά σε λογαριασμό της Τράπεζας της Ελλάδας, με εξευτελιστικά επιτόκια, πολλές μονάδες κάτω από τον πληθωρισμό, με σκοπό τη χρηματοδότηση επιχειρηματιών. Τα αποθεματικά των ασφαλιστικών ταμείων και κυρίως του ΙΚΑ, που είχε πάντα τη μεγάλη μάζα των εργαζομένων, έγιναν «δανεικά και αγύριστα» στους καπιταλιστές, ενώ ένα μεγάλο ποσοστό των αποθεματικών επενδύθηκαν σε ομόλογα και μετοχές εταιρειών εισηγμένων στο Χρηματιστήριο. Σύμφωνα με υπολογισμούς της ΓΣΕΕ, τα ασφαλιστικά ταμεία έχουν χάσει ένα ποσό γύρω στα 25 τρισεκατομμύρια δραχμές δηλαδή 70 δις ευρώ, από την υποχρεωτική δέσμευση των αποθεματικών τους!
Ένας άλλος αποφασιστικός παράγοντας που έπληξε την βιωσιμότητα των Ταμείων είναι η μη χορήγηση από το κράτος των χρημάτων που σύμφωνα με τους νόμους που ρυθμίζουν την κοινωνική ασφάλιση θα έπρεπε να είχαν δαπανηθεί από τον κρατικό προϋπολογισμό για τα ασφαλιστικά ταμεία, στα πλαίσια της τριμερούς χρηματοδότησης που είχε θεσμοθετηθεί επίσημα στις αρχές της δεκαετίας του 1950. Η κρατική χρηματοδότηση ξεκίνησε μόλις στα μέσα της δεκαετίας του 1980 και σε επίπεδα εντελώς ανεπαρκή. Είναι χαρακτηριστικό ότι το κράτος χρωστάει στο ΙΚΑ 9,2 δις ευρώ (Δημήτρης Στρατούλης – συνέντευξη Τύπου του Συνασπισμού για την κοινωνική ασφάλιση)
Αποφασιστικό πλήγμα στη βιωσιμότητα των ασφαλιστικών Ταμείων δίνει η εισφοροδιαφυγή των εργοδοτών. Οι ιδιώτες επιχειρηματίες χρωστάνε επισήμως 2,1 δισ. ευρώ στα ασφαλιστικά ταμεία («Ελευθεροτυπία» – 7/5/2005). Τέλος υπονομευτικό ρόλο για τη βιωσιμότητα των ταμείων παίζουν οι καπιταλιστικές μάστιγες της ανασφάλιστης εργασίας και της ανεργίας. Οι ανασφάλιστοι εργαζόμενοι έχουν φτάσει αισίως στο 1.000.000 «δημιουργώντας» μαζί με τους 550.000 ανέργους, νέα ελλείμματα στο ΙΚΑ ύψους άλλων περίπου 2 δισ. ευρώ το χρόνο. Με την ένταξη των ανασφάλιστων εργαζόμενων στο σύστημα, αυτομάτως η αναλογία συνταξιούχων προς ασφαλισμένους θα είχε βελτιωθεί από 1:1,8 σε 1:2,8 κι ύστερα θα άνοιγε ο δρόμος για την ανοικοδόμηση της κοινωνικής ασφάλισης. Αυτό το στοιχείο δείχνει πόσο σοβαρά είναι τα «επιχειρήματα» περί γήρανσης του πληθυσμού που προσπαθούν να αμνηστεύσουν για την κρίση της ασφάλισης τα κοινωνικά δεινά που γεννά ο καπιταλισμός (ανεργία, υπερ-εκμετάλλευση) προτάσσοντας
το «δημογραφικό» πρόβλημα.
Τι πρέπει να διεκδικήσει το εργατικό κίνημα
Η κοινωνική ασφάλιση δεν είναι μια γενναιόδωρη παραχώρηση ή μια «χάρη» της αστικής τάξης και του κράτους της προς τους εργαζόμενους. Προβλέπει την επιστροφή – με τη μορφή στοιχειωδών υπηρεσιών και πόρων για την ανθρώπινη επιβίωση – ενός μικρού ποσού της υπεραξίας που κλέβουν από τους εργαζόμενους οι καπιταλιστές, κάτι που κατακτήθηκε από το εργατικό κίνημα με πολύχρονους και σκληρούς ταξικούς αγώνες. Η λογική «διαλόγου» με την αστική τάξη στη βάση της «εξεύρεσης κοινής λύσης» για τη βιωσιμότητα των ταμείων που καλλιεργεί συστηματικά ένα μεγάλο τμήμα της συνδικαλιστικής ηγεσίας των εργαζόμενων, είναι απαράδεκτη. Γιατί δεν μπορεί να υπάρξει διάλογος με αυτούς που καταλήστεψαν τα ασφαλιστικά ταμεία, με αυτούς που διατηρούν στρατιές ανασφάλιστων εργαζόμενων, με αυτούς που καταδικάζουν στην ανεργία εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενους, είτε μεταφέροντας τις επιχειρήσεις τους σε χώρες με χαμηλότερο εργατικό κόστος, είτε αρνούμενοι να επενδύσουν τα υπερ-κέρδη τους για να ανοίξουν θέσεις εργασίας, στερώντας με αυτούς τους τρόπους ζωτικούς πόρους από τα ασφαλιστικά ταμεία. Σε αυτούς τους κυρίους που δεν είναι «κοινωνικοί εταίροι», αλλά ασυμφιλίωτοι ταξικοί εχθροί των εργαζόμενων, το εργατικό κίνημα πρέπει να «μιλήσει» μόνο με ταξικούς αγώνες για την υπεράσπιση και διεύρυνση των ασφαλιστικών δικαιωμάτων διεκδικώντας :
1) Να επιστραφούν στα Ταμεία τα κλεμμένα αποθεματικά και να τους αποδοθούν άμεσα οι οφειλές από το κράτος και την εργοδοσία.
2) Να δημιουργηθεί Ενιαίο Ταμείο όλων των μισθωτών που θα χρηματοδοτείται αποκλειστικά από τους εργοδότες και το κράτος και θα διοικείται από εκλεγμένους και ανακλητούς εκπροσώπους των εργαζομένων.
3) Να καταργηθεί η ιδιωτική ασφάλιση.
4) Σύνταξη στα 58 έτη για τους άντρες, στα 55 για τις γυναίκες και στα 55 και στα 50 έτη αντίστοιχα για τα βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα. Δραστική αύξηση των συντάξεων στα όρια μιας αξιοπρεπούς διαβίωσης (1100-1200 ευρώ). Σήμερα το 74,1 % των συνταξιούχων παίρνει σύνταξη μικρότερη από 600 ευρώ!
5) Κατάργηση όλων των εισφορο-απαλλαγών της εργοδοσίας, αυστηρότερες ποινές για την εισφοροδιαφυγή, πάταξη της ανασφάλιστης εργασίας, νομιμοποίηση όλων των μεταναστών εργατών.
6) 35ωρο-5ήμερο–7ωρο για να ανοίξουν νέες θέσεις εργασίας και να αυξηθούν έτσι οι εισφορές για την κοινωνική ασφάλιση.
7) Να επιβληθεί ειδικός φόρος στα κέρδη των καπιταλιστών υπέρ της κοινωνικής ασφάλισης.
