Στις 3 Αυγούστου, ο Αλμπέρτο Γκαρθόν, ο ηγέτης της Ενωμένης Αριστεράς της Ισπανίας (Izqierda Unida ή Ι U), δημοσίευσε ένα άρθρο με τίτλο «Είναι ο Μαρξισμός μια επιστημονική μέθοδος;» Με το πρόσχημα της παρουσίασης μιας «επιστημονικής» κριτικής, ο Γκαρθόν ετοιμάζει ένα σπάσιμο με τον μαρξισμό. Όπως κάθε ρεβιζιονιστής στην ιστορία, μεταμφιέζει αυτή τη σύγκρουση ως «τροποποίηση» των ιδεών του Μαρξ. Στην πραγματικότητα, μεταπήδησε στην ομάδα των «εκσυγχρονισμένων αριστερών» ηγετών που στρέφονται προς το κέντρο.
Στη βιασύνη τους να παρουσιάσουν τον εαυτό τους ως εκσυγχρονιστές και μετριοπαθείς πετούν στα σκουπίδια το θεωρητικό οπλοστάσιο του μαρξισμού το οποίο θεωρούν ως βαρίδι, ενώ στην πραγματικότητα είναι η αναγκαία πυξίδα που οδηγεί το κίνημα στη σωστή κατεύθυνση.
Ο Αλμπέρτο Αρεγκούι είναι μέλος της Ομοσπονδιακής Επιτροπής Συντονισμού της Ενωμένης Αριστεράς (IU). Μαζί με τον Άλαν Γουντς τον πολιτικό συντάκτη του marxist.com, έδωσε μια λεπτομερή απάντηση στα επιχειρήματα του Γκαρθόν.
Αλαν Γουντς
Η Αριστερά – όχι μόνο στην Ισπανία, – βρίσκεται σε μια κατάσταση σύγχυσης ενώπιον ενός αυτονόητου παράδοξου: ο καπιταλισμός, το οικονομικό σύστημα από το οποίο προέκυψε η καταστροφική εκμετάλλευση της φύσης και της ανθρώπινης εργασίας, βρίσκεται εν μέσω της σοβαρότερης παγκόσμιας κρίσης σε ολόκληρη την ιστορία του. Φαίνεται λογικό ότι, σε μια τέτοια στιγμή, θα πρέπει να ενισχυθεί μια αντικαπιταλιστική εναλλακτική λύση, αφού η ανάγκη για το σοσιαλισμό δεν υπήρξε ποτέ μεγαλύτερη.
Παρ’ όλα αυτά, οι κύριοι πολιτικοί σχηματισμοί της αριστεράς αποδείχθηκαν ανίκανοι να επωφεληθούν από αυτές τις ευνοϊκές συνθήκες και τώρα βυθίζονται σε μια σειρά εσωτερικών αντιφάσεων, προσπαθώντας να ανακαλύψουν ποιος φταίει για την αποτυχία τους. Η Ελλάδα είναι ένα παράδειγμα, αλλά και η περίπτωση της Ισπανίας, όπου η εμπειρία της τελευταίας δεκαετίας έχει επιδείξει τον απατηλό χαρακτήρα της δημοκρατικής μετάβασης.
Φυσικά, είναι καθήκον οποιουδήποτε αγωνιστή, και όχι μόνο της ηγεσίας, να προσπαθήσει να καταλάβει τον κόσμο στον οποίο ζούμε και να ξεπεράσουμε τα προβλήματα και τις αδυναμίες. Ο σύντροφος Αλμπέρτο Γκαρθόν έχει προσεγγίσει αυτό το καθήκον, προσπαθώντας να ανακαλύψει την πηγή αυτών των αδυναμιών και αποτυχιών. Ωστόσο, προκειμένου να δοθεί μια ικανοποιητική απάντηση, πρέπει πρώτα να τεθεί μια ικανοποιητική ερώτηση. Και για να βρούμε κάτι, κάποιος πρέπει να ψάξουμε στα σωστά σημεία. Πολύ φοβούμαστε ότι με τη μεταπήδηση του Γκαρθόν στην πλευρά των καθηγητών, των βουλευτών και διανοουμένων και τις ατέρμονες προσπάθειές τους να «αντικαταστήσουν» τον μαρξισμό, έχει κάνει το λάθος τόσο στην ερώτηση που έχει θέσει όσο και στην απάντηση. Συνεπώς, βλέπει το δέντρο και όχι το δάσος και δεν βρίσκεται στο ύψος των ευθυνών του, αυτών της ηγεσίας της Ενωμένης Αριστεράς της και της Αριστεράς στο σύνολό της.
Πιστεύουμε ότι το πιο πιεστικό καθήκον μας δεν είναι να «ανακαλύψουμε» τις ελλείψεις στα γραπτά του Μαρξ και του Ένγκελς (αντιπροτείνοντας τίποτα σε αντάλλαγμα), αλλά να εδραιώσουμε τη βάση για την πραγματοποίηση του σοσιαλισμού. Αυτό που ενώνει όλους τους διανοούμενους που υπηρετούν τα συμφέροντα της μπουρζουαζίας παντού, είναι η διαρκής δήλωση ότι ο μαρξισμός είναι νεκρός ή τουλάχιστον έχει μείνει πολύ πίσω. Ο Αλμπέρτο Γκαρθόν, στο άρθρο του, που φέρνει τον πολλά υποσχόμενο τίτλο «Είναι ο Μαρξισμός μια επιστημονική μέθοδος;» φαίνεται να ολισθαίνει σε μια απότομη πλαγιά που, αντί να «διορθώσει» τις ιδέες του Μαρξ και του Ένγκελς, οδηγεί σε πλήρη σύγκρουση με τον μαρξισμό.
Ο σύντροφος γράφει:
«Ο Μαρξισμός δεν είναι το κλειδί που ανοίγει όλες τις πόρτες. Είναι ένα ταπεινό εργαλείο ανάλυσης της κοινωνίας και της πολιτικής» . Εξ΄όσων γνωρίζουμε κανείς ποτέ δεν ισχυρίστηκε πως ο Μαρξισμός είναι το κλειδί που ανοίγει όλες τις κλειδαριές». Πιστεύουμε πως ο μαρξισμός είναι η μοναδική συνεπής επαναστατική θεωρία που μας δίνει τα εργαλεία για την επαναστατική ανατροπή του καπιταλισμού. Αν κάτι τέτοιο υποστήριζε ή τουλάχιστον υπονοούσε ο Γκαρθόν, εμείς πρώτοι θα συμφωνούσαμε μαζί του. Ωστόσο, όλο το περιεχόμενο του άρθρου του κατευθύνεται στην αντίθετη άποψη.
O Γκαρθόν αναφέρεται ειρωνικά σε «Αγία Γραφή» και «το ιερό του ορθόδοξου Μαρξισμού» θέλοντας να παρουσιάσει τον εαυτό του ως ένα γενναίο και ευρηματικό πολιτικό που μάχεται ενάντια σε απαρχαιωμένες ιδέες που έχουν γίνει τόσο άκαμπτες σαν μια θρησκεία μη επιδεχόμενες οποιαδήποτε αλλαγή ή αμφισβήτηση.
Ο μαρξισμός, και το πιστεύουμε αυτό ακράδαντα, είναι ο επιστημονικός σοσιαλισμός και ως εκ τούτου απέχει πολύ από οποιοδήποτε είδος θρησκείας. Βασίζεται σε μια ευέλικτη επιστημονική μέθοδο, τον διαλεκτικό υλισμό και μια επιστημονική θεώρηση της ιστορίας (ιστορικό υλισμό).
Όπως κάθε επιστημονική θεωρία ο Μαρξισμός μπορεί να τροποποιηθεί προκειμένου να εξηγήσει σύγχρονα φαινόμενα. Αλλά αν κανείς κοιτάξει τις θεμελιώδεις ιδέες του Μαρξισμού, όπως διατυπώθηκαν από τους Μάρξ και Έγκελς, θα διαπιστώσει έκπληκτος πόσο λίγο χρειάζονται αυτές οι ιδέες να τροποποιηθούν για να απαντήσουν σε επίκαιρα ζητήματα μετά από 150 χρόνια. Το γεγονός αυτό από μόνο του αποτελεί ένδειξη της ζωτικότητας και ευελιξίας της μαρξιστικής θεωρίας.
Θα υποβάλλουμε αυτόν τον ισχυρισμό σε μια μικρή δοκιμασία. Αν πάμε σε μια βιβλιοθήκη και βγάλουμε κάθε αστικό βιβλίο για την κοινωνιολογία, την οικονομία ή την πολιτική που γράφτηκε πριν από 150 χρόνια, θα γίνει αμέσως προφανές ότι αυτό το βιβλίο είναι απλώς ιστορικού ενδιαφέροντος – η εφαρμογή του στις σύγχρονες συνθήκες, είναι μηδενική. Αλλά αν ανοίξουμε τις σελίδες του Μανιφέστου του Κομμουνιστικού Κόμματος, που γράφτηκε από δύο νέους ανθρώπους το 1847, τον Μαρξ και τον Ένγκελς, θα βρούμε μια εκπληκτική περιγραφή και ανάλυση, όχι του κόσμου όπως ήταν το 1847, αλλά του κόσμου στον οποίο ζούμε σήμερα.
Η ζωτικότητα του Μαρξισμού
Ακόμη και η επίσημη εφημερίδα του Βατικανού, L’Osservatore Romano, δημοσίευσε ένα άρθρο το 2009, επαινώντας την μαρξιστική ανάλυση σχετικά με την ανισότητα των εισοδημάτων, κάτι που αποτελεί εκπληκτική αναγνώριση του ανθρώπου που κήρυξε τη θρησκεία ως το όπιο του λαού. Το Κεφάλαιο είναι πλέον best seller στη Γερμανία, ενώ στην Ιαπωνία έχει δημοσιευθεί σε μορφή manga.
Ο Τζορτζ Μάγκνους, ένας από τους βασικούς οικονομικούς αναλυτές της τράπεζας UBS, έγραψε ένα άρθρο με τον ενδιαφέροντα τίτλο «Δώστε στον Μαρξ την ευκαιρία να σώσει την παγκόσμια οικονομία.» Η UBS με έδρα την Ελβετία είναι ένας πυλώνας του χρηματοπιστωτικού κατεστημένου, με παρουσία σε περισσότερες από 50 χώρες και ενεργητικό πάνω από 2 δισεκατομμύρια δολάρια σε περιουσιακά στοιχεία. Ωστόσο, σε ένα άρθρο για το Bloomberg View, ο Μάγκνους έγραψε ότι «η σημερινή παγκόσμια οικονομία φέρει κάποιες ασυνήθιστες ομοιότητες με αυτό που προέβλεπε ο Μαρξ». Στο άρθρο του ξεκινά περιγράφοντας τους διαμορφωτές πολιτικής που «αγωνίζονται να καταλάβουν το φράγμα των οικονομικών πανικών, διαμαρτυριών και άλλων δεινών που πλήττουν κόσμο » και προτείνει ότι καλά θα κάνουν να «μελετήσουν τα έργα του Καρλ Μαρξ».
«Ας εξετάσουμε για παράδειγμα την πρόβλεψη του Μαρξ για την εγγενή σύγκρουση μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας. Όπως έγραψε στο Κεφάλαιο, η επιδίωξη των κερδών και της παραγωγικότητας από τις επιχειρήσεις θα οδηγήσει φυσικά στο να χρειάζονται όλο και λιγότερους εργαζόμενους, δημιουργώντας ένα «εφεδρικό στρατό» φτωχών και ανέργων: «Η συσσώρευση πλούτου στον έναν πόλο σημαίνει ταυτόχρονα τη συσσώρευση της δυστυχίας στον άλλο».
Και συνεχίζει:
«Η διαδικασία που περιγράφει ο Μαρξ είναι προφανής σε ολόκληρο τον ανεπτυγμένο κόσμο, ιδιαίτερα στις προσπάθειες των αμερικανικών εταιρειών να μειώσουν το κόστος και να αποφύγουν περαιτέρω προσλήψεις υπαλλήλων. Με τον τρόπο αυτό αύξησαν τα εταιρικά κέρδη των ΗΠΑ ως ποσοστό της συνολικής παραγωγής στο υψηλότερο επίπεδο για περισσότερες από έξι δεκαετίες. Το ποσοστό ανεργίας ανέρχεται στο 9,1% και οι πραγματικοί μισθοί είναι στάσιμοι εδώ και πολλά χρόνια.
»Στις ΗΠΑ η εισοδηματική ανισότητα, εν τω μεταξύ, είναι στο υψηλότερο επίπεδο από τη δεκαετία του 1920. Πριν από το 2008, η διαφορά εισοδήματος καλύφθηκε από παράγοντες όπως ο εύκολος δανεισμός, ο οποίος επέτρεψε στα φτωχά νοικοκυριά να απολαμβάνουν έναν καλύτερο τρόπο ζωής. Τώρα το πρόβλημα του υψηλού δανεισμού χτυπάει την πόρτα της αμερικάνικης οικονομίας».
Η Wall Street Journal δημοσίευσε μια συνέντευξη του γνωστού οικονομολόγου Δρ Νουριέλ Ρουμπινί, ο οποίος υποστηρίζει ότι η αλυσίδα του φτηνού δανεισμού έχει σπάσει και ότι ο καπιταλισμός έχει εισέλθει σε έναν φαύλο κύκλο, όπου η πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα (υπερπαραγωγή), η πτώση της καταναλωτικής ζήτησης και τα υψηλά επίπεδα του χρέους, δημιουργούν έλλειψη εμπιστοσύνης στους επενδυτές που με τη σειρά τους θα οδηγήσουν σε απότομες πτώσεις στο χρηματιστήριο, την πτώση των τιμών των περιουσιακών στοιχείων και την κατάρρευση της πραγματικής οικονομίας.
Όπως όλοι οι άλλοι οικονομολόγοι, ο Ρουμπίνι δεν έχει καμία πραγματική λύση για την παρούσα κρίση, εκτός από μεγαλύτερες ενέσεις ρευστότητας από τις κεντρικές τράπεζες, προκειμένου να αποφευχθεί μια κατάρρευση. Τα συμπεράσματά του δεν θα μπορούσαν να είναι πιο απαισιόδοξα:
«Ο Καρλ Μαρξ το έθεσε σωστά όταν είπε ότι σε κάποια φάση ο καπιταλισμός μπορεί να αυτοκαταστραφεί. Θεωρήσαμε ότι οι αγορές λειτουργούσαν. Δεν λειτουργούν όμως»
Οι σοβαρότεροι αστοί οικονομολόγοι, ιδιαίτερα από την κρίση του 2008, εμφανίζουν όλο και περισσότερο ενδιαφέρον για τις θεωρίες του Μαρξ και του Ένγκελς. Επομένως, είναι ειρωνικό το γεγονός ότι, την ίδια αυτή περίοδο, ένας αυξανόμενος αριθμός ανθρώπων στα αριστερά αποφάσισε να πετάξει τον μαρξισμό στη θάλασσα. Ο Αλμπέρτο Γκαρθόν διατρέχει τον κίνδυνο να ενταχθεί σε αυτό το στρατόπεδο.
Η φτώχεια του Ποπερισμού (Popperism)
Αν και κάνει πραγματικές προσπάθειες να καλύψει την εγκατάλειψη της μαρξιστικής θεωρίας κάνοντας κάθε είδους ζιγκ ζαγκ, ρωτώντας ερωτήσεις αλλά μη δίνοντας σαφείς απαντήσεις, παραθέτει τον εξής ισχυρισμό: ο μαρξισμός είναι ξεπερασμένος και δεν λειτουργεί πλέον ως μέθοδος ανάλυσης. Πρέπει λοιπόν να βρούμε μια εναλλακτική λύση. Αλλά ποια εναλλακτική λύση προτείνει;
Ο σύντροφος Γκαρθόν λέει ότι είναι αντίθετος στο να «παραθέτει κανείς τους νεκρούς συγγραφείς για να δει αν οι σκέψεις ταιριάζουν στα λόγια τους». Αναφέρεται σαφώς στον Μαρξ και τον Ένγκελς. Αλλά στη συνέχεια συνεχίζει να παραθέτει με ευχαρίστηση τα λόγια του Καρλ Πόπερ ο οποίος, δυστυχώς, απεβίωσε το 1994 και είναι ένας νεκρός συγγραφέας και συνεπώς, με αυτή τη λογική, κάποιος του οποίου τα λόγια δεν θα έπρεπε να παρατεθούν.
Η επιλογή του Καρλ Πόπερ ως σημείο αναφοράς είναι διπλά ατυχής, δεδομένου ότι αφιέρωσε σχεδόν ολόκληρη τη ζωή του δυσφημίζοντας τον μαρξισμό, τον κομμουνισμό και τον σοσιαλισμό. Ήταν φανατικός υπερασπιστής της λεγόμενης φιλελεύθερης δημοκρατίας, δηλαδή του καπιταλισμού.
Ο Πόπερ συνεργάστηκε ενεργά με άλλους αντιδραστικούς υπέρμαχους της «ελεύθερης οικονομίας της αγοράς», όπως ο Φρίντριχ Χάγιεκ και ο Μίλτον Φρίντμαν. Τα πιο διάσημα βιβλία του «Η Ένδεια του Ιστορισμού» και «Η Ανοιχτή Κοινωνία και οι Εχθροί της», αποτελούν δριμείες επιθέσεις εναντίον του σοσιαλισμού εν γένει και του μαρξισμού ειδικότερα.
Είναι ειλικρινά απίστευτο ότι ένας ηγέτης της ισπανικής Αριστεράς παίρνει σοβαρά αυτόν τον αντιδραστικό φιλόσοφο ως σημείο αναφοράς του ενάντια στον «ιστορικισμό», δηλαδή κατά του ίδιου του μαρξισμού. Όσον αφορά τις θεωρητικές προθέσεις του Πόπερ, αυτές δεν μπορούν να ληφθούν σοβαρά υπόψη. Ανακήρυξε τον εαυτό του ως Ιερέα της υποτιθέμενης «φιλοσοφίας της Επιστήμης». Αλλά η προσπάθειά του να καθορίσει έναν αυθαίρετο ορισμό για το τι είναι και τι δεν είναι η επιστήμη (η «θεωρία της διαψευσιμότητας») έχει καταρριφθεί και αντιμετωπίζεται με περιφρόνηση από τους περισσότερους επιστήμονες σήμερα.
Επισημαίνουμε ότι οι παράλογες θεωρίες του Πόπερ όχι μόνο απορρίπτουν τον μαρξισμό αλλά και τις ιδέες του Δαρβίνου, του Αϊνστάιν και της σύγχρονης γενετικής. Ο Πόπερ δήλωσε ότι ο Δαρβινισμός «δεν είναι μια δοκιμασμένη επιστημονική θεωρία, αλλά ένα μεταφυσικό ερευνητικό πρόγραμμα – ένα πιθανό δοκιμαστικό πλαίσιο για επιστημονικές θεωρίες». Αυτά τα ψευδή επιχειρήματα έχουν χρησιμοποιηθεί από το αντιδραστικό δεξιό πολιτικό κατεστημένο των ΗΠΑ για να υπερασπιστούν τις ιδέες της «Δημιουργίας»
Είναι ο Μαρξισμός ξεπερασμένος;
Ο Γκαρθόν λέει: «Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο Μαρξ και ο Ένγκελς ήταν παιδιά της εποχής τους». Όπως ήταν και ο Κάρολος Δαρβίνος, ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, ο Ναπολέων, ο Ιούλιος Καίσαρας και ο Ιησούς Χριστός. Απλά δηλώνει το προφανές, όμως τι πραγματικά εννοεί; Μας λέει ο σύντροφος ότι ο Μαρξ και ο Ένγκελς ήταν «προϊόντα της εποχής τους». Αυτός είναι ένας πονηρός τρόπος να πούμε ότι είναι προϊόντα του 19ου αιώνα, επομένως παλιομοδίτικα, ξεπερασμένα και άσχετα στον 21ο αιώνα. Έχουν παλιές ιδέες, ενώ αυτό που χρειάζεται στον 21ο αιώνα είναι νέες, φρέσκιες απόψεις.
Αλλά περίμενε ένα λεπτό, σ. Γκαρθόν !
Μια ιδέα δεν είναι απαραιτήτως ψευδής επειδή είναι παλιά. Στο παραμύθι του Αλαντίν ένας μάγος αντάλλασσε παλιά λυχνάρια με καινούργια. Μια ανόητη νεαρή κοπέλα τον πίστεψε και έτσι έχασε το παλιό της λυχνάρι που είχε μέσα το μαγικό τζίνι. Ανακάλυψε με σκληρό τρόπο ότι τα καινούργια λυχνάρια δεν είναι απαραιτήτως καλύτερα από τα παλιά και πως πρέπει να αποφεύγουμε ανθρώπους που χαρίζουν καινούργια πράγματα έτσι απλά στους δρόμους.
Ας πάρουμε ένα άλλο παράδειγμα. Ο τροχός έχει ανακαλυφθεί εδώ και δεκάδες χιλιάδες χρόνια και παρά την «προχωρημένη» ηλικία του, συνεχίζει να λειτουργεί εξαιρετικά καλά. Τι θα σκεφτόμασταν για κάποιον που διαμαρτύρεται ότι ο τροχός είναι πολύ παλιός και ήρθε η ώρα να απαλλαγεί από τον παλιό τροχό και να εφεύρει ένα νέο πολύ καλύτερο. Τι σχήμα θα έχει αυτός ο νέος τροχός; Θα ήταν τετράγωνο, ορθογώνιο ή οκταγωνικό; Όποια και αν είναι η μορφή, θα μπορούσαμε να είμαστε απολύτως βέβαιοι ότι δεν θα μας πήγαινε ούτε ένα μέτρο μπροστά.
Θέλουμε να είμαστε σαφείς. Είμαστε ανοιχτοί σε νέες ιδέες υπό την προϋπόθεση ότι η ανωτερότητα τους αποδεικνύεται. Κάνουμε μια πρόταση στον σύντροφο Γκαρθόν: εάν είναι σε θέση να μας παρουσιάσει μια σειρά ιδεών που προσφέρουν καλύτερη εξήγηση για την παρούσα καπιταλιστική κρίση από τον μαρξισμό και προτείνει μια καλύτερη εναλλακτική λύση, υποσχόμαστε να εγκαταλείψουμε τον μαρξισμό και να αγκαλιάσουμε τη νέα θεωρία με κάθε ενθουσιασμό.
Το πρόβλημα είναι ότι, μέχρι σήμερα, οι κριτικοί του μαρξισμού δεν ήταν ποτέ σε θέση να προσφέρουν κάτι τέτοιο. Ούτε ήταν σε θέση να εξηγήσουν ποιες είναι αυτές οι νέες ιδέες τους. Στην πραγματικότητα, οι ιδέες του Μαρξ και του Ένγκελς είναι χίλιες φορές πιο συναφείς και σωστές σήμερα από ό, τι όταν παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά. Το Κομμουνιστικό Μανιφέστο είναι το πιο σύγχρονο κείμενο που μπορεί κανείς να διαβάσει. Ας παραθέσουμε μόνο δύο παραδείγματα.
Σήμερα, η παγκοσμιοποίηση θεωρείται πρόσφατο φαινόμενο. Ωστόσο, εξηγήθηκε και προβλεπόταν στις σελίδες του Μανιφέστου, 150 χρόνια πριν εμφανιστεί. Ο Μαρξ και ο Ένγκελς εξήγησαν πως ο καπιταλισμός δημιουργεί πρώτα το έθνος κράτος ως μέσο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, αλλά η ανάπτυξη των τελευταίων ξεπερνούν τα στενά όρια του εθνικού κράτους, δημιουργώντας μια παγκόσμια αγορά. Η συντριπτική κυριαρχία της παγκόσμιας αγοράς είναι το πιο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό του κόσμου στον οποίο ζούμε.
Τις τελευταίες δεκαετίες, οι αστοί οικονομολόγοι μας διαβεβαίωσαν ότι ο Μαρξ έκανε λάθος όταν πρόβλεπε μια αυξανόμενη πόλωση μεταξύ πλουσίων και φτωχών και μια τεράστια συγκέντρωση πλούτου και εξουσίας σε λίγα χέρια. Την εποχή του Μαρξ, υπήρχαν πολύ λίγα εμπειρικά στοιχεία και δεδομένα για να το αποδείξουν αυτό. Ο καπιταλισμός υπήρχε μόνο στην Αγγλία, και ακόμη και εκεί, η βιομηχανική παραγωγή μεγάλης κλίμακας δεν είχε ακόμη αναπτυχθεί. Ποια είναι η κατάσταση σήμερα;
Το επιχείρημα των αστών οικονομολόγων ότι «το μικρό είναι όμορφο» έχει σίγουρα καταρριφθεί από την ιστορία. Πρόκειται για ένα επιχείρημα που βρίσκεται σε καταφανή αντίφαση με την πραγματικότητα της σημερινής εποχής. Σήμερα, ολόκληρη η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται στα χέρια περίπου 200 πολυεθνικών εταιριών, οι περισσότερες από τις οποίες εδρεύουν στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.
Μόλις 147 γιγαντιαίες εταιρείες συνθέτουν μια «υπερ-οντότητα» που ελέγχει το 40% του παγκόσμιου πλούτου. Αυτές οι megacorporations (εταιρίες κολοσσοί) είναι οι πραγματικοί κυβερνήτες της παγκόσμιας οικονομίας. Οι 10 μεγαλύτερες πολυεθνικές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων των Walmart, Apple και Shell, κερδίζουν περισσότερα χρήματα από όσα η πλειονότητα των χωρών του κόσμου μαζί. Η αξία των 10 μεγαλύτερων επιχειρήσεων ανέρχεται σε 285 τρισεκατομμύρια δολάρια, ποσό που υπερβαίνει τα 280 τρισσεκατομύρια δολάρια που αποτελούν το συνολικό ΑΕΠ 180 χωρών, συμπεριλαμβανομένης της Ιρλανδίας, της Ινδονησίας, του Ισραήλ, της Κολομβίας, της Ελλάδας, της Νότιας Αφρικής, του Ιράκ και του Βιετνάμ.
Εάν ένα ζητούμενο μιας καλής θεωρίας είναι η ικανότητά της να κάνει ακριβείς προβλέψεις, τότε αυτές οι πολύ τολμηρές και εντυπωσιακές προβλέψεις έχουν επιβεβαιωθεί εξ ολοκλήρου.
Αναφερόμενος στους ιδρυτές του επιστημονικού σοσιαλισμού, ο Αλμπέρτο Γκαρθόν μας λέει, χωρίς να αποκαλύπτει όμως τις πηγές του, ότι «οι δύο συντάκτες πίστευαν ότι το μέλλον της κοινωνίας ήταν προκαθορισμένο». Με απροθυμία, ο ηγέτης της Ενωμένης Αριστεράς προσθέτει ότι «ισχυρίστηκαν ότι ο καπιταλισμός κυοφορούσε τον σοσιαλισμό». Αυτή η δήλωση είναι από μόνη της απόρριψη της διαλεκτικής σκέψης, και δεν κατανοεί ότι ο σοσιαλισμός είναι μια ιστορική αναγκαιότητα.
Ο μόνος τρόπος να ξεπεραστεί ο καπιταλισμός είναι ο σοσιαλισμός καθώς είναι μια έμφυτη τάση του υπάρχοντος συστήματος. Οι εσωτερικές αντιφάσεις του καπιταλισμού δεν υπόκεινται σε προκαθορισμένο αποτέλεσμα. Ίσως θα ήταν ευκολότερο για τον σύντροφο Γκαρθόν να καταλάβει ότι η εγκυμοσύνη είναι μια τάση, το επιθυμητό αποτέλεσμα της οποίας είναι η ανάπτυξη του εμβρύου και η υγιής γέννηση του. Υπάρχουν όμως και άλλες πιθανότητες, καθώς άλλες δυνάμεις επιδρούν στη φύση και το ανθρώπινο σώμα, συμπεριλαμβανομένων αυτών των δυνάμεων που μπορεί να οδηγήσουν σε αποβολή, για παράδειγμα. Εάν ο σύντροφος θα έδινε προσοχή στον Μαρξ και τον Ένγκελς, τότε θα ήξερε ότι επίσης μελέτησαν την πιθανότητας «αμοιβαίας καταστροφής των δυνάμεων». Για να δώσουμε ένα απλό παράδειγμα, ένα βελανίδι μπορεί να θεωρηθεί ότι κυοφορεί την βελανιδιά. Αλλά υπάρχουν πολλές πιθανότητες ότι αυτό το θαυμάσιο δέντρο δεν θα γεννηθεί ποτέ: κάποιο ζώο μπορεί να το καταπιεί χωρίς καν να συνειδητοποιεί ότι έχει διακόψει μια διαλεκτική διαδικασία …
Η ιστορία γνωρίζει μια φθίνουσα γραμμή καθώς και μια αύξουσα γραμμή. Αυτό σαφώς σε αυτό που συνέβη μετά την κατάρρευση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ο Μαρξ και ο Ένγκελς εξήγησαν ότι υπάρχουν δύο εναλλακτικές λύσεις για την εξέλιξη της ανθρωπότητας: σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα. Στις σημερινές – σύγχρονες- συνθήκες, ίσως θα έπρεπε να τροποποιήσουμε αυτή τη διάσημη φράση: οι εναλλακτικές λύσεις ενώπιον της ανθρωπότητας είναι ο σοσιαλισμός ή η καταστροφή της ζωής στη Γη. Και το αποτέλεσμα, όπως πάντα, θα εξαρτηθεί από τον ταξικό αγώνα.
Μετάφραση
Σοφία Παπακωνσταντίνου
