Οι αποσιωπημένες επιστολές του Λένιν – μέρος 2ο

Η τελευταία μάχη του Λένιν

Η πλήρης σημασία αυτού που συνέβη στη Γεωργία δεν είχε γίνει αντιληπτή από τον Λένιν. Δεν ήξερε ότι ο Στάλιν, προκειμένου να ενισχύσει τη θέση του, είχε φέρει σε πέρας μια εκκαθάριση των καλύτερων στελεχών του γεωργιανού μπολσεβικισμού, αντικαθιστώντας την παλιά κεντρική επιτροπή με πιο «πειθήνια» στοιχεία.

Αυτό που ήδη γνώριζε ο Λένιν ήταν αρκετό για να ξεσηκώσει τις υποψίες του. Την επόμενη εβδομάδα άρχισε να συλλέγει διακριτικά πληροφορίες γύρω από τη γεωργιανή «υπόθεση» και ανέθεσε στην Κεντρική Επιτροπή να στείλει το Ρυκόφ και το Ντερζίνσκι στην Τιφλίδα για να ερευνήσουν τις καταγγελίες των γεωργιανών μπολσεβίκων.

Στις 23 και 24 Δεκεμβρίου, ο Λένιν άρχισε να υπαγορεύει στη γραμματέα του τις περίφημες επιστολές του προς το Συνέδριο. Τόνιζε ότι αυτό έπρεπε να κρατηθεί μυστικό. (12) Η εργασία του Λένιν προχωρούσε πολύ αργά, επώδυνα, διακοπτόμενη από εφόδους της ασθένειάς του. Αλλά μέσα απ’ όλα αυτά, άρχισε να γίνεται καθαρότερη η ιδέα ότι ο κυριότερος εχθρός κρυβόταν μέσα στο γραφειοκρατικό «απαράτ» του κράτους και του κόμματος και ήταν ο άνθρωπος που έστεκε στην κεφαλή του, ο Στάλιν.

Στην  Η Πραγματική Κατάσταση στη Ρωσία, ο Τρότσκι καταγράφει την τελευταία συνομιλία που είχε με το Λένιν, λίγο πριν από τη δεύτερη αποπληξία του. Σε απάντηση προς την πρόταση του Λένιν ότι ο Τρότσκι θα έπρεπε να συμμετάσχει σε μια νέα επιτροπή με σκοπό την καταπολέμηση της γραφειοκρατίας (βλέπε Πως να Αναδιοργανώσουμε το Εργατικό και Αγροτικό Σώμα Επιθεώρησης), ο Τρότσκι απάντησε ως εξής:

«Βλάντιμιρ Ίλιτς, κατά την πεποίθησή μου, στην παρούσα πάλη κατά του γραφειοκρατισμού στο σοβιετικό μηχανισμό, δεν πρέπει να λησμονούμε αυτό που συμβαίνει τόσο στις επαρχίες, όσο και στο κέντρο, μια ιδιαίτερη επιλογή αξιωματούχων και ειδικών, κομματικών, μη-κομματικών, μισο-κομματικών, γύρω από συγκεκριμένες ηγετικές προσωπικότητες και ομάδες – στις επαρχίες, στους νομούς, στις τοπικές κομματικές οργανώσεις και στο κέντρο – δηλαδή στην Κεντρική Επιτροπή, κτλ. Επιτιθέμενος στους σοβιετικούς αξιωματούχους, έρχεσαι αντιμέτωπος με τον κομματικό ηγέτη. Ο ειδικός είναι ένας άνθρωπος της συνοδείας του. Σε τέτοιες συνθήκες δε θα μπορούσα να αναλάβω αυτό το έργο.

Τότε ο Βλάντιμιρ Ίλιτς σκέφτηκε για μια στιγμή και – εδώ τον παραθέτω αυτολεξεί – είπε: “δηλαδή, εγώ προτείνω μια πάλη κατά του σοβιετικού γραφειοκρατισμού και εσύ θέλεις να προσθέσεις σ’ αυτό και το γραφειοκρατισμό του Οργανωτικού Γραφείου του κόμματος.” Γέλασα με το απροσδόκητο αυτής της παρατήρησης, γιατί ποτέ δεν είχε περάσει από το μυαλό μου μια τέτοια ολοκληρωμένη διατύπωση της ιδέας. Απάντησα, “Υποθέτω πως ναι.” Τότε ο Βλάντιμιρ Ίλιτς είπε: “Λοιπόν, εντάξει, προτείνω ένα μπλοκ,” και εγώ είπα: “Είμαι πάντα έτοιμος να σχηματίσω ένα μπλοκ μ’ ένα καλό άνθρωπο.”»

Αυτή η συνομιλία είναι σημαντική για το φως που χύνει πάνω στο περιεχόμενο των τελευταίων έργων του Λένιν και ειδικότερα της περίφημης Διαθήκης του, των επιστολών για το εθνικό ζήτημα και του Καλύτερα Λιγότερα, Αλλά Καλύτερα. Ο τόνος των γραμμάτων του γίνεται ολοένα και πιο οξύς, οι στόχοι καλύτερα προσδιορισμένοι μέρα με τη μέρα. Δεν έχει σημασία ποιο θέμα πραγματεύεται, η κεντρική σκέψη παραμένει η ίδια, η ανάγκη να πολεμηθεί η πίεση των εχθρικών ταξικών δυνάμεων στο κράτος και το κόμμα, η εκρίζωση της γραφειοκρατίας, ο αγώνας κατά του μεγαλορώσικου σωβινισμού, η πάλη κατά της κλίκας του Στάλιν μέσα στο κόμμα.

Παρά τις επίμονες παρακλήσεις του Λένιν να κρατηθούν τα σημειώματά του μυστικά, βρέθηκε τρόπος ώστε το πρώτο τμήμα της Διαθήκης να πέσει στα χέρια της Γραμματείας και του Στάλιν, ο οποίος αμέσως συνειδητοποίησε τον κίνδυνο από την παρέμβαση του Λένιν και έλαβε μέτρα για την αποτροπή της.  Ασφυκτική πίεση ασκήθηκε πάνω στις γραμματείς του Λένιν ώστε να τον εμποδίσουν να μάθει οτιδήποτε θα μπορούσε να τον «αναστατώσει».

Μολαταύτα, ο Λένιν πληροφορήθηκε από το Ντερζίνσκι ότι, ανάμεσα σε άλλες αδικοπραγίες που διαπράχθηκαν από τη φράξια του Στάλιν, ο Ορτζονικιτζέ προχώρησε σε τέτοιο βαθμό ώστε να χειροδικήσει εναντίον ενός από τους γεωργιανούς αντιπολιτευόμενους. Αυτό μπορεί να φανεί μια ασήμαντη υπόθεση σε σύγκριση με τον κατοπινό σταλινικό τρόμο, αλλά συγκλόνισε βαθύτατα το Λένιν. Η γραμματέας του σημείωσε στο ημερολόγιο της για τις 30 Ιανουαρίου 1923 τα λόγια του Λένιν: «Λίγο πριν αρρωστήσω ο Ντερζίνσκι μου είπε για το έργο της Επιτροπής και σχετικά με το “συμβάν” και αυτό είχε ένα πολύ επώδυνο αποτέλεσμα επάνω μου.» (13)

Για να καταλάβουμε το μέγεθος αυτού του εγκλήματος, είναι αναγκαίο να γνωρίζουμε για τις σχέσεις ανάμεσα στους ρώσους και (ή ορθότερα μεγαλορώσους) και τις εθνικές μειονότητες τις οποίες, υπό τον τσάρο, μεταχειρίζονταν με την ίδια περιφρόνηση και την ίδια βάρβαρη αυθαιρεσία μ’ εκείνες που μεταχειριζόταν τους αφρικανούς και τους ασιάτες η Βρετανική Αυτοκρατορία. Το ιστορικό καθήκον της Ρωσικής Επανάστασης ήταν να δώσει στους ανθρώπους αυτών των καταφρονεμένων μειονοτήτων την πλήρη ανθρώπινη ακεραιότητά τους, αποκτώντας τα δικά τους δικαιώματα και τη δική τους αξιοπρέπεια. Η ιδέα ενός αντιπροσώπου του μεγαλορώσικου έθνους να κακομεταχειρίζεται ή να χειροδικεί εναντίον ενός γεωργιανού ήταν έγκλημα εναντίον του προλεταριακού διεθνισμού, μια τσαρική τερατωδία, η οποία θα έπρεπε να έχει τιμωρηθεί με τον πιο δραστικό τρόπο – με διαγραφή από το κόμμα τουλάχιστον. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο Λένιν ξέσπασε την οργή του κατά του Στάλιν και του Ορτζονικιτζεέ απαιτώντας «παραδειγματική τιμωρία των υπευθύνων».

Ο Στάλιν τοποθετούσε κάθε εμπόδιο στο δρόμο του Λένιν προκειμένου να μη λαμβάνει πληροφορίες από τη Γεωργία. Αμέτρητα αποσπάσματα από τα ημερολόγια των γραμματέων του Λένιν δίνουν μια καθαρή εικόνα της γραφειοκρατικής παρενόχλησης: «Την Πέμπτη 25 Ιανουαρίου, [ο Λένιν] ρώτησε αν το υλικό [της γεωργιανής επιτροπής] είχε παραληφθεί. Απάντησα ότι ο Ντερζίνσκι δε θα ερχόταν πριν το Σάββατο. Επομένως δεν ήμουν σε θέση να τον ρωτήσω.

Το Σάββατο ρώτησα το Ντερζίνσκι, είπε ότι ο Στάλιν έχει το υλικό. Έστειλα στο Στάλιν μια επιστολή, αλλά βρισκόταν έξω από την πόλη. Χθες στις 29 Ιανουαρίου, ο Στάλιν τηλεφώνησε, λέγοντας ότι δεν μπορούσε να δώσει το υλικό χωρίς την έγκριση του Πολιτικού Γραφείου. Ρωτήθηκα αν έλεγα στο Βλάντιμιρ Ίλιτς πράγματα τα οποία δεν έπρεπε να του τα πουν – πως μπορούσε να τοποθετείται για τις τρέχουσες υποθέσεις; Για παράδειγμα, το άρθρο του σχετικά με την Εργατική και Αγροτική Επιθεώρηση (RABKRIN) έδειχνε ότι συγκεκριμένα γεγονότα του ήταν γνωστά, απάντησα ότι δεν του έχω πει τίποτε και ότι δεν είχα λόγο να πιστεύω ότι ενημερώνεται για τις τρέχουσες υποθέσεις. Σήμερα ο Βλάντιμιρ Ίλιτς μ’ έστειλε να μάθω την απάντηση και είπε ότι θα έδινε μάχη για να πάρει το υλικό.» (14)

Αυτές οι λίγες γραμμές αποκαλύπτουν αδρά το θρασύ, γραφειοκρατικό τρόπο με τον οποίο ο Στάλιν επιχείρησε να υπερασπιστεί τη θέση του απέναντι στο Λένιν, τον οποίο και φοβόταν θανάσιμα, ακόμη και στο νεκροκρέβατό του. Δεν μπορεί να δοθεί καλύτερη απεικόνιση της «αγένειας» και της «απιστίας» του Στάλιν τις οποίες ο Λένιν αναφέρει στη Διαθήκη του.

Η δύσπιστη στάση του Λένιν απέναντι στην αποστολή του Ντερζίνσκι και τη συμπεριφορά της Κεντρικής Επιτροπής αντανακλάται στις οδηγίες του προς τις γραμματείς του:

1)      Γιατί η παλιά ΚΕ του ΚΚ Γεωργίας κατηγορήθηκε για παρέκκλιση;

2)      Για ποια απειθαρχία κατηγορούνται;

3)      Ποια είναι η Υπερκαυκάσια Επιτροπή που κατηγορείται ότι κατέστειλε την ΚΕ του ΚΚ Γεωργίας;

4)      Τα φυσικά μέσα της καταστολής.

5)      Η γραμμή της ΚΕ του ΚΚ Γεωργίας (ΡΚΚ (ΜΠΟΛΣ.)) κατά την απουσία, αλλά και κατά την παρουσία του Βλάντιμιρ Ίλιτς.

6)      Στάση της Επιτροπής. Εξέτασε μόνο τις κατηγορίες κατά της ΚΕ του ΚΚ Γεωργίας ή, επίσης, και εκείνες κατά της Υπερκαυκάσιας Επιτροπής; Εξέτασε το συμβάν «βιο-μηχανικής» [αναφέρεται στη βία που άσκησε ο Ορτζονίκιτζε εναντίον ενός γεωργιανού]

7)      Η παρούσα κατάσταση (η εκλογική εκστρατεία, οι μενσεβίκοι, καταστολή, εθνική διχόνοια). (15)

Αλλά η αυξανόμενη συνειδητοποίηση από το Λένιν των αναξιόπιστων και ανέντιμων μεθόδων στοιχείων που βρίσκονταν στην κομματική εξουσία τον έκαναν καχύποπτο ακόμη και απέναντι στις ίδιες του τις γραμματείς. Δε θα μπορούσαν και αυτές να υποκύψουν στο Στάλιν;

«Στις 24 Ιανουαρίου ο Βλάντιμιρ Ίλιτς είπε: “Πρώτα απ’ όλα γι’ αυτή την «μυστική» μας δουλειά [αναφορά στην επεξεργασία της Διαθήκης]. Γνωρίζω ότι μ’ εξαπατάτε.” Στις διαβεβαιώσεις μου περί του αντιθέτου, απάντησε “έχω τη δική μου γνώμη σχετικά μ’ αυτό.”… » (16) Με δυσκολία, ο άρρωστος Λένιν κατόρθωσε να πληροφορηθεί ότι το Π.Γ είχε αποδεχθεί τα συμπεράσματα της επιτροπής Ντερζίνσκι. Ήταν αυτή η εποχή (2-6 Φεβρουάριου), που ο Λένιν υπαγόρευσε το Καλύτερα Λιγότερα, Αλλά Καλύτερα, την πιο απερίφραστη επίθεση κατά του Στάλιν και της γραφειοκρατίας στο κόμμα μέχρι εκείνη τη στιγμή.

Τα γεγονότα της Γεωργίας είχαν πείσει το Λένιν ότι ο σάπιος σωβινισμός του κράτους ήταν ο πιο επικίνδυνός δείκτης της πίεσης εχθρικών ταξικών δυνάμεων: «Ο κρατικός μας μηχανισμός είναι τόσο αξιοθρήνητος, για να μην πούμε άθλιος, ώστε χρειάζεται πρώτα να σκεφτούμε πολύ προσεκτικά τον τρόπο με τον οποίο θα παλέψουμε εναντίον των αναπηριών του, έχοντας κατά νου ότι αυτές οι αναπηρίες είναι ριζωμένες στο παρελθόν, το οποίο, μολονότι έχει ανατραπεί, δεν έχει ακόμη ξεπεραστεί … » (17)

Στην τελευταία του δημόσια εμφάνιση σε πολιτική εκδήλωση, στο Ενδέκατο Συνέδριο του ΡΚΚ (ΜΠΟΛΣ.), ο Λένιν προειδοποιούσε εναντίον του κινδύνου η κρατική μηχανή να ξεφύγει τελείως από τον έλεγχο των κομμουνιστών: «Η μηχανή αρνήθηκε να υπακούσει το χέρι που την οδήγησε. Είναι σαν ένα αυτοκίνητο που δεν υπακούει στο τιμόνι και πηγαίνει προς μία κατεύθυνση που κάποιος άλλος επιθύμησε, σαν να οδηγούνταν από κάποιο μυστηριώδες, άνομο χέρι – ο θεός ξέρει ποιου, ίσως κάποιου κερδοσκόπου ή κάποιου ιδιώτη καπιταλιστή ή και τα δύο. Πηγαίνοντας κατά πάσα πιθανότητα έτσι, το αυτοκίνητο δεν πηγαίνει μάλλον προς την κατεύθυνση που ο άνθρωπος στο τιμόνι φαντάζεται και συχνά πηγαίνει σε μια ολότελα διαφορετική κατεύθυνση.» (18)

Το δηλητήριο του εθνικισμού, το πιο κοινό χαρακτηριστικό κάθε εκδοχής του σταλινισμού έχει τις ρίζες του στην αντίδραση του μικροαστού, του κουλάκου, του ανθρώπου της ΝΕΠ και του σοβιετικού αξιωματούχου απέναντι στον επαναστατικό διεθνισμό του Οκτώβρη. Ο Λένιν πρότεινε έναν αγώνα εναντίον αυτής της αντίδρασης στο επικείμενο συνέδριο, σε συμμαχία με τον Τρότσκι – το μόνο μέλος της Κεντρικής Επιτροπής που μπορούσε να εμπιστευθεί προκειμένου να μοιραστεί την άποψή του. Πρότεινε να καταπιαστεί προσωπικά με το ζήτημα της RABKRIN και «ετοίμαζε μια βομβα» για το Στάλιν. Η πεποίθησή του ότι το κομματικό «απαράτ» ραδιουργούσε για να τον κρατήσει μ’ οποιοδήποτε μέσο μακριά φανερώνεται από το σχόλιο της γραμματέως του ότι «εμφανώς, επιπλέον, ο Βλάντιμιρ Ίλιτς έχει την εντύπωση ότι δεν ήταν οι γιατροί που έδωσαν οδηγίες στην Κεντρική Επιτροπή, αλλά η Κεντρική Επιτροπή που έδωσε οδηγίες στους γιατρούς.» (19) Οι υποψίες του Λένιν ήταν πολύ καλά θεμελιωμένες. Μια από τις ιδέες που συζητήθηκαν με λεπτομέρεια στα σοβαρά από την Κεντρική Επιτροπή εκείνη την εποχή ήταν το τύπωμα ενός ειδικού, μοναδικού φύλλου της Πράβδα, ειδικά για κατανάλωση του Λένιν, προκειμένου να τον εξαπατήσουν σχετικά με την υπόθεση της Γεωργίας!

Το επιχείρημα ότι όλα αυτά έγιναν για το καλό της υγείας του Λένιν δε στέκεται καθόλου καλά. Όπως ο ίδιος εξηγούσε, τίποτε δεν τον εξόργισε και δεν τον έθλιψε περισσότερο από τις άπιστες ενέργειες μελών της ΚΕ και το δίχτυ των ψευδών με το οποίο καμουφλάρονταν. Η αληθινή συμπεριφορά του Στάλιν απέναντι στον ετοιμοθάνατο Λένιν αποκαλύφθηκε σ’ ένα αληθινά τερατώδες γεγονός που αφορούσε την Κρούπσκαγια, τη σύζυγο του Λένιν – η οποία στην προσπάθειά της να υπερασπιστεί τον άρρωστο σύζυγό της από την αγενή φορτικότητα του Στάλιν αμείφθηκε με χυδαίες ύβρεις από τον «πιστό μαθητή». Η Κρούπσκαγια περιγράφει το γεγονός σ’ ένα γράμμα προς τον Κάμενεφ με ημερομηνία 23 Δεκεμβρίου 1922:

«Λεβ Μπορίσοβιτς

Αναφορικά με τη σύντομη επιστολή που γράφτηκε από εμένα καθ’ υπαγόρευση του Βλάντιμιρ Ίλιτς με την άδεια των γιατρών, ο Στάλιν μου τηλεφώνησε χθες και μου απευθύνθηκε με το χυδαιότερο τρόπο. Δεν είμαι στο κόμμα απλά μία μόνο μέρα. Σ’ ολόκληρα τα τριάντα χρόνια δεν έχω ποτέ ακούσει ούτε μια χυδαία λέξη από ένα σύντροφο. Τα συμφέροντα του κόμματος δεν μου είναι λιγότερο αγαπητά απ’ ό,τι στο Στάλιν. Αυτή τη στιγμή χρειάζομαι τον μεγαλύτερο αυτοέλεγχο. Γνωρίζω καλύτερα απ’ οποιονδήποτε γιατρό τι μπορεί να ειπωθεί και τι όχι στον Ίλιτς, επειδή γνωρίζω τι τον ταράζει και τι όχι, σε κάθε περίπτωση καλύτερα από τον Στάλιν.» (20)

Η Κρούπσκαγια εκλιπάρησε τον Κάμενεφ, ένα προσωπικό φίλο, να την προστατεύσει «από την αγενή παρέμβαση στην προσωπική μου ζωή, από τον ανάξιο θόρυβο και τις απειλές», προσθέτοντας ότι ανησυχούσε αναφορικά με την απειλή του Στάλιν να τη φέρει ενώπιον ελεγκτικής επιτροπής: «Δεν έχω για να χάσω δύναμη και χρόνο σε τέτοια ηλίθια παιχνίδια. Είμαι και εγώ άνθρωπος και τα νεύρα μου έχουν φτάσει στο σημείο της κατάρρευσης.»

Οι απειλές του Λένιν να διαρρήξει κάθε συντροφική σχέση με το Στάλιν και οι κατηγορίες του για «αγένεια» στη Διαθήκη συχνά εξηγούνται με ασαφείς αναφορές σ’ αυτό το περιστατικό. Όμως, πρωτίστως, αυτό που ο Στάλιν έκανε δεν ήταν ένα «προσωπικό» θέμα αλλά μια σοβαρή πολιτική παράβαση, που έπρεπε να τιμωρηθεί με διαγραφή από το κόμμα. Η παράβαση αυτή διογκώνεται από το γεγονός ότι η θέση του Στάλιν στο κόμμα τον υποχρέωνε να αποβάλει και όχι να καλλιεργήσει μια τέτοια συμπεριφορά. Παρ’ όλ’ αυτά, αυτό το «μικρό περιστατικό» πρέπει να ειδωθεί μέσα στο προοπτικό του πλαίσιο. Είναι μόνο η πιο απεχθής και εμφανής από τις εκδηλώσεις της απιστίας του στον Λένιν.

Οι τελευταίες δραστήριες μέρες του Λένιν ξοδεύτηκαν για την οργάνωση του αγώνα του κατά της φράξιας του Στάλιν στο συνέδριο. Έγραψε μια επιστολή στον Τρότσκι ζητώντας του να αναλάβει την υπεράσπιση των γεωργιανών συντρόφων στρατευόμενος θερμά στην υπόθεσή τους. Θα έπρεπε να σημειωθεί ότι τέτοιες εμφατικές εκφράσεις όπως «με όλη μου την καρδιά» και τους «με τους καλύτερους συντροφικούς χαιρετισμούς μου» πολύ σπάνια απαντούν στις επιστολές του Λένιν, που προτιμούσε ένα πιο συγκρατημένο ύφος γραφής. Έδιναν ένα μέτρο της στράτευσής του στον αγώνα αυτό. Θα έπρεπε, επίσης, να επισημανθεί ότι το μέτωπο του Λένιν συνιστούσε μια πολιτική φράξια – αυτό που αργότερα ήταν γνωστό στους σταλινικούς ως «αντικομματικό μέτωπο». Οι σταλινικοί είχαν ήδη προλάβει να οργανώσουν τη φράξια τους που έλεγχε την κομματική μηχανή.

Η Φωτίεβα, η γραμματέας του Λένιν, έγραψε καθ’ υπαγόρευση τις τελευταίες σημειώσεις του Λένιν γύρω από το ζήτημα της Γεωργίας, προφανώς για την προετοιμασία ενός λόγου στο Συνέδριο: «Οι οδηγίες του Βλάντιμρ Ίλιτς των οποίων δείγμα είχε δοθεί στον Στολτζ με την ένδειξη ότι [ο Λένιν] είναι με το μέρος του τραυματισμένου κόμματος. Να δοθεί σ’  αυτόν ή τον άλλο από το τραυματισμένο κόμμα να καταλάβει ότι έστεκε με την πλευρά του. Τρία σημεία: (1) Δεν μπορεί κανείς να συγκρίνει ένα μεγάλο κράτος μ’ ένα μικρό. Το γνώριζε ο Στάλιν; Γιατί δεν αντέδρασε; Η λέξη «παρεκκλίνων» για μια παρέκκλιση προς το σωβινισμό και τον μενσεβικισμό αποδεικνύεται η ίδια παρέκκλιση μ’ εκείνη των σωβινιστών του κυρίαρχου έθνους. Συγκεντρωμένο έντυπο υλικό για το Βλάντιμιρ Ίλιτς.» (241)

Στις 9 Μαρτίου, ο Λένιν υπέστη την Τρίτη αποπληξία η οποία τον άφησε παράλυτο και αβοήθητο. Η πάλη κατά του γραφειοκρατικού εκφυλισμού πέρασε  στον Τρότσκι και την Αριστερή Αντιπολίτευση. Αλλά ο Λένιν έθεσε τα θεμέλια του προγράμματος της Αντιπολίτευσης, εναντίον της γραφειοκρατίας, εναντίον της απειλής των κουλάκων, υπέρ της εκβιομηχάνισης και του σοσιαλιστικού σχεδιασμού, υπέρ του σοσιαλιστικού διεθνισμού και της εργατικής δημοκρατίας.

Νέο φως πάνω στις αποσιωπημένες επιστολές του Λένιν

Τα πρόσφατα χρόνια νέο υλικό έχει έρθει στο φως το οποίο επισφραγίζει την ανάλυση που έκανα πριν από τριάντα χρόνια. Το 1994, ο Γιούρι Α. Μπουράνοφ, καθηγητής ιστορίας και επικεφαλής του Τμήματος Έρευνας στα πρώην Κεντρικά Αρχεία του ΚΚΣΕ, δημοσίευσε ένα βιβλίο με τον τίτλο Η Διαθήκη του Λένιν, το οποίο αναδημοσιεύει υλικό μέχρι τώρα άγνωστο, που συνδέεται με την τελευταία μάχη του Λένιν κατά του Στάλιν, από το απόρρητο τμήμα των αρχείων. Το υλικό αυτό συμπερασματικά αποδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο ο Στάλιν επιχείρησε να απομονώσει το Λένιν στη διάρκεια της τελευταίας ασθένειάς του και έφτασε ως το σημείο να παραποιήσει τις υπαγορεύσεις του Λένιν προς τις γραμματείς του.

Παρά την ασθένεια που τον είχε καταβάλει, ο Λένιν σχεδίαζε να εξαπολύσει μια επίθεση εναντίον της φράξιας του Στάλιν στο Δωδέκατο Συνέδριο. «Από τις 23 ως τις 31 Δεκεμβρίου», γράφει ο Μπουράνοφ, «ο Λένιν συνέχιζε να εργάζεται φιλόπονα πάνω στην έκθεσή του για την ΚΕ στο Δωδέκατο Συνέδριο.» (22) Το υλικό αποδεικνύει ότι ο Λένιν πρότεινε ένα μέτωπο στον Τρότσκι στο Δωδέκατο Συνέδριο. Ο Μπουράνοφ αναπαράγει μία επιστολή του Κάμενεφ στο Στάλιν, γραμμένη λίγο μετά τις 22 Δεκεμβρίου 1922:

«Αγαπητέ Ιωσήφ

Σήμερα μου τηλεφώνησε ο Τρότσκι, λέγοντάς μου ότι έλαβε ένα σημείωμα από το «γέρο» [δηλ. το Λένιν], ο οποίος, παρόλο που είναι ευχαριστημένος με την απόφαση του συνεδρίου αναφορικά με το Επιτροπάτο του Εξωτερικού Εμπορίου, θέλει ο Τρότσκι να αναγνώσει μια έκθεση γι’ αυτό το ζήτημα στην κομματική ομάδα του συνεδρίου των σοβιέτ και να προετοιμάσει το έδαφος για να θέσει αυτό το ζήτημα στο κομματικό συνέδριο.  Εμφανώς επιδιώκει να ενισχύσει τη θέση του. Ο Τρότσκι δεν είπε την άποψή του, αλλά ζήτησε αυτό το θέμα να τύχει χειρισμού από το τμήμα της ΚΕ που είναι υπεύθυνο για τη διοργάνωση του συνεδρίου. Του υποσχέθηκα να σου μιλήσω σχετικά μ’ αυτό το θέμα και αυτή τη στιγμή αυτό κάνω. Δεν μπόρεσα να σε βρω στο τηλέφωνο.

Στη δική μου έκθεση πρόκειται να παρουσιάσω την απόφαση της ολομέλειας της ΚΕ με ζέση. Σου τείνω το χέρι.

Λ. Κάμενεφ.»

Ο Στάλιν απάντησε άμεσα με όρους που προδίδουν την ανησυχία του:

«Σύντροφε Κάμενεφ!

Έλαβα το σημείωμά σου. Νομίζω  ότι θα έπρεπε να περιοριστούμε στη δήλωση που περιλαμβάνεται στην έκθεσή σου, χωρίς να φέρουμε αυτό το ζήτημα στην κομματική ομάδα του συνεδρίου. Πως ο «γέρος» κατάφερε να οργανώσει αυτή την αλληλογραφία με τον Τρότσκι; Ο Φέρστερ [ένας από τους γιατρούς του Λένιν] ρητά του το απαγόρεψε.

Ι. Στάλιν.» (24)

Η ανησυχία του Στάλιν ήταν εύλογη. Τρομοκρατήθηκε από την παρέμβαση του Λένιν στο συνέδριο. Χρησιμοποιώντας τον έλεγχο του πάνω στον κομματικό μηχανισμό, έφτασε σε απίστευτο σημείο για να κρατήσει το Λένιν απομονωμένο, πιέζοντας γι’ αυτό το λόγο τις γραμματείς και τους γιατρούς του. Τα νέα της αλληλογραφίας ανάμεσα στο Λένιν και τον Τρότσκι τον χτύπησαν, λοιπόν, σαν κεραυνός. Αυτή ήταν η άμεση αφορμή για το περίφημο περιστατικό ανάμεσα στο Στάλιν και την Κρούπσκαγια, το οποίο οδήγησε το Λένιν να διακόψει κάθε προσωπική και συντροφική σχέση με το Στάλιν. «Την ίδια μέρα», γράφει ο Μπουράνοφ, «ο Στάλιν προσέβαλε την Κρούπσκαγια με μια “χείριστη παρεκτροπή” του, χρησιμοποιώντας “ακατονόμαστες ύβρεις και απειλές”.» (25)

Στις 23 Δεκεμβρίου 1922, ο Στάλιν πληροφορήθηκε από ένα έγγραφο που του διαβιβάστηκε από μία εκ των γραμματέων του Στάλιν ότι ο Λένιν συμβούλευε το Συνέδριο να αναδιοργανώσει το Γκοσπλάν, την Κρατική Επιτροπή Σχεδιασμού, «ικανοποιώντας από την άποψή αυτή τις επιθυμίες του συντρόφου Τρότσκι.» Η θέση του Στάλιν απειλούνταν σοβαρά από το μέτωπο Λένιν και Τρότσκι. Όπως ο Μπουράνοφ σωστά επισημαίνει: «Πρέπει κανείς να έχει κατά νου ότι στη διάρκεια του φθινοπώρου του 1922 η θέση του Λένιν πάνω στο εθνικό ζήτημα, η οποία συνέπιπτε με του Τρότσκι, ήταν απολύτως αντίθετη μ’ εκείνη του Στάλιν.» (26)

Ακολούθως ο Στάλιν πραγματοποίησε το απίστευτο βήμα της αλλοίωσης της επιστολής του Λένιν.

Η επιστολή του Λένιν, με ημερομηνία 22 Δεκεμβρίου 1922, έχει ως εξής:

«Έπειτα προτίθεμαι να προτείνω ότι το Συνέδριο θα έπρεπε υπό ορισμένες συνθήκες να εφοδιάσει την Επιτροπή Κρατικού Σχεδιασμού με νομοθετική δύναμη, ικανοποιώντας, απ’ αυτή την άποψη τις επιθυμίες του συντρόφου Τρότσκι, σ’ ένα ορισμένο βαθμό και υπό ορισμένες συνθήκες.» (27)

Οι λέξεις με πλάγια γράμματα δεν εμφανίζονται στο πρωτότυπο χειρόγραφο κείμενο και αλλάζουν το νόημα σημαντικά. Ο Μπουράνοφ σχολιάζει: «Το πιθανότερο είναι ότι το κείμενο “βελτιώθηκε” κάπου ανάμεσα στις 24 και 29 Δεκεμβρίου 1922, όταν τα μέλη της ΚΕ διάβασαν την επιστολή του Τρότσκι που περιέγραφε τα σχέδια αναδιοργάνωσης της Επιτροπής Κρατικού Σχεδιασμού και του ΣΕΑ (Συμβουλίου Εργασίας και Άμυνας) … οι θέσεις των Λένιν και Τρότσκι γύρω από το πρόβλημα είχαν έρθει πιο κοντά το Δεκέμβριο του 1922.» (28)

Στην εισαγωγή του ο Μπουράνοφ δηλώνει:

«Έχει υπάρξει και ακόμη υπάρχει η υποψία ότι οι υπαγορεύσεις του Λένιν στη διάρκεια της τελευταίας του περιόδου, ιδιαίτερα η Διαθήκη του, επρόκειτο αργότερα να υποστούν επεξεργασία και αλλοίωση από τον Ιωσήφ Στάλιν. Έχω βρει, στα κορυφαία απόρρητα αρχεία της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος, ένα από τα πρωτότυπα χειρόγραφα, τα οποία, υποβάλλω, και αποδεικνύουν ότι τα έργα του Λένιν εν μέρει αλλοιώθηκαν. Οι αλλαγές έγιναν με τόσο έντεχνο τρόπο ώστε, για παράδειγμα, ως στο τέλος της ζωής του, ο Λ.Ν Τρότσκι ποτέ δεν έμαθε ότι είχε να κάνει με το τροποποιημένο, μη αυθεντικό κείμενο της πρώτης και πλέον σημαντικής απαίτησης του Λένιν, εκείνης της 23ης  Δεκεμβρίου 1922 μ’ αποτέλεσμα η τέχνη παραχάραξης και παραπληροφόρησης του Στάλιν να εκπλήσσει τους ιστορικούς ξανά και ξανά .» (29)

Αν και εκατομμύρια μίλια μακριά από τις απόψεις του Τρότσκι, αυτός ο πρώην σταλινικός δεν μπορεί να κρύψει την αλήθεια ότι ο Στάλιν παραχάραξε την επιστολή του Λένιν προκειμένου να αποκρύψει από τον Τρότσκι και από το κόμμα το βαθμό στον οποίο οι απόψεις του Λένιν συνέπιπταν μ’ εκείνες του Τρότσκι. Ακόμη και ο Τρότσκι δε γνώριζε γι’ αυτήν την απάτη.

Το μέτωπο ανάμεσα στον Λένιν και τον Τρότσκι δεν υλοποιήθηκε επειδή ο Λένιν έπεσε κλινήρης από ένα τρίτο, ολέθριο χτύπημα που τον άφησε εξουδετερωμένο και ανίκανο να επικοινωνήσει. Εκμεταλλευόμενη τη θέση της, η τριανδρία των Στάλιν, Ζηνόβιεφ και Κάμενεφ σκόπιμα απέκρυψε τα τελευταία έγγραφα του Λένιν από τον Τρότσκι, ο οποίος έκτοτε έγινε στόχος μιας κακοήθους επίθεσης παραπληροφόρησης οργανωμένης από το μηχανισμό. Ο μύθος του «τροτσκισμού» επινοήθηκε σε μια απόπειρα να χαραχθεί μια διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στο Λένιν και τον Τρότσκι. Η σταλινική σχολή παραχάραξης είχε γεννηθεί.

Χρειάστηκαν τρεις γενιές ούτως ώστε αυτά τα αποσιωπημένα ντοκουμέντα να βγουν στο φως της ημέρας. Παρέχουν μια απόλυτη επιβεβαίωση της αλήθειας και της περιγραφής των γεγονότων από τον Τρότσκι. Συνιστούν καταδίκη των ψευδών και των παραποιήσεων των σταλινικών. Όμως προπάντων αποδεικνύουν ότι καμία δίωξη και καμία συκοφαντία δεν μπορεί να εξολοθρεύσει τις γνήσιες ιδέες του μαρξισμού. «Η ατμομηχανή της ιστορίας», όπως έγραψε ο Τρότσκι, «είναι η αλήθεια, όχι τα ψέματα.»

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

12. LCW, τόμος 42, σελ. 482.
13. Στο ίδιο, σελ. 484.
14. Στο ίδιο, σελ. 484. Η έμφαση δική μας.
15. Στο ίδιο, σελ. 620.
16. LCW (ρωσική έκδοση), τόμος 54, σελ. 674.
17. Στο ίδιο, σελ. 485.
18. LCW, τόμος 33, σελ. 487.
19. LCW, τόμος 42, σελ. 279.
20. Παρατίθεται από το Λεβίν, σε προαναφερθέν, σελ. 151-2.
21. Α.Α. Στολτζ, μέλος του προεδρείου, LCW, τόμος 42, σελ. 621.
22. Γιούρι Μπουράνοφ, Lenin’s Will, 1994,σελ. 23.
23. Στο ίδιο.
24. Στο ίδιο.
25. Στο ίδιο, σελ. 24.
26. Στο ίδιο, σελ. 25.
27. Στο ίδιο. Η έμφαση δική μας.
28. Στο ίδιο, σελ. 25.
29. Στο ίδιο, σελ. 9-10.