Το ζήτημα της εξόρυξης στις Σκουριές και η θέση που πρέπει να υπερασπίζουν οι μαρξιστές σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις και τις θέσεις εργασίας.
Η υπόθεση των μεταλλείων Χαλκιδικής επανέρχεται τακτικά στο προσκήνιο από το 2003 με το λεγόμενο «σκάνδαλο Πάχτα». Τότε, το ελληνικό κράτος αγόρασε τα μεταλλεία από την ιδιοκτήτρια εταιρία έναντι 11 εκ. ευρώ και ο τότε Υφυπουργός Οικονομίας Χρήστος Πάχτας υπέγραψε τη σύμβαση παραχώρησης τους στην «Ελληνικός Χρυσός» («ΕΧ»), στην ίδια ακριβώς τιμή χωρίς διεθνή διαγωνισμό και με μια σειρά φοροαπαλλαγών. Για την αγοραπωλησία αυτή, η Κομισιόν το 2011 κατήγγειλε αυτήν την ευνοϊκή μεταχείριση έναντι της «ΕΧ» από τη πλευρά του ελληνικού κράτους και απαίτησε από αυτό να εισπράξει ακόμα 15,4 εκ. ευρώ από την εταιρία – ένα ιδιαίτερα επιεικές πρόστιμο, καθώς ήδη λίγους μήνες μετά την αγοραπωλησία η ονομαστική αξία των μεταλλείων ήταν 408 εκ. ευρώ!
Από τότε, η «ΕΧ», που στο μεταξύ έγινε θυγατρική της πολυεθνικής «Eldorado Gold», ξεκίνησε την προσπάθεια έναρξης εργασιών για την εξόρυξη χαλκού και χρυσού στην περιοχή των Σκουριών. Οι συνέπειες, που θα έχει η κατασκευή της αναγκαίας υποδομής, καθώς και η ίδια η διαδικασία της εξόρυξης δεν μπορούν παρά να περιγραφούν ως γενικευμένη περιβαλλοντική καταστροφή: τεράστιες δασικές εκτάσεις έχουν ήδη αρχίσει να καταστρέφονται, όλοι οι ειδικοί μιλούν με βεβαιότητα για το ενδεχόμενο άκρως επικίνδυνης μόλυνσης των υδάτων και αέριας ρύπανσης και την ίδια στιγμή η εταιρία ανορθώνει εγκαταστάσεις, κτίρια και δρόμους σε σημεία εκτός της αδειοδοτημένης περιοχής και αρνείται επίμονα να συμμορφώσει τις μεθόδους της με τους περιβαλλοντικούς κανονισμούς.
Σαν αντίδραση στην προοπτική μιας τέτοιας καταστροφής, που θα επηρεάσει τις συνθήκες ζωής για ένα τεράστιο τμήμα του πληθυσμού της Βόρειας Ελλάδας, είδαμε ένα μαζικό και διαρκές κίνημα από τους κατοίκους της περιοχής. Οι μαχητικές κινητοποιήσεις τους βρέθηκαν αντιμέτωπες με ιδιωτικές συμμορίες της ΕΧ, ανώνυμες απειλές ενάντια στους συμμετέχοντες, συλλήψεις μέσα στα σπίτια τους και τρομοκρατική αστυνομική καταστολή – που δεν σταμάτησε από τη νέα «αριστερή» κυβέρνηση.
Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, μπροστά σε αυτήν την κατάσταση και παρά τις προεκλογικές δεσμεύσεις της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ για ακύρωση της εξόρυξης, έχει περιοριστεί στο να προαναγγέλλει ότι θα πραγματοποιηθούν οι κρατικοί έλεγχοι του έργου και θα τηρηθούν οι προβλεπόμενοι κανονισμοί. Αυτή η στάση φυσικά δεν αποτελεί παρά μασκαρεμένη υποταγή στις επιδιώξεις των εν λόγω καπιταλιστών. Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ ο υπουργός Παραγωγικής Ανασυγκρότησης Π. Σκουρλέτης εξέδωσε τον Αύγουστο απόφαση για αναστολή των έργων μέχρι να πραγματοποιηθούν οι σχετικοί έλεγχοι – κάτι που είχε γίνει ξανά τον Απρίλη κατά την πρώτη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ από τον τότε υπουργό Π. Λαφαζάνη και είχε αναιρεθεί με απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας – δήλωνε πως εν αναμονή νέας σχετικής απόφασης από το ΣτΕ, θα «σεβαστεί την απόφαση της Δικαιοσύνης». Έτσι, απέναντι στη νέα προκλητική απόφαση του ΣτΕ, της 20ης Γενάρη 2016, που αναιρεί για δεύτερη φορά την υπουργική απόφαση για αναστολή των έργων, ο Π. Σκουρλέτης βρέθηκε ανήμπορος να κάνει κάτι περισσότερο από το να επαναδιατυπώσει πως θα πρέπει να τηρηθούν όλοι οι προβλεπόμενοι έλεγχοι και κανονισμοί, όταν στο μεταξύ οι εργασίες της «ΕΧ» συνεχίζονται κανονικά.
Ακόμα όμως και η προεκλογική θέση της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ για ακύρωση της εξόρυξης ήταν ανεπαρκής και συνεπώς καταδικασμένη να καταλήξει στις τωρινές αστείες απαιτήσεις για «τήρηση των κανονισμών». Μια κυβέρνηση, που δεν συγκρούστηκε αλλά υποτάχθηκε στον ευρωπαϊκό και τον ελληνικό καπιταλισμό, ήταν αναπόφευκτο να απαλλάξει αυτή τη θέση – όπως και το σύνολο του προεκλογικού της προγράμματος – από το ριζοσπαστικό της περιτύλιγμα και να την μετατρέψει, στην καλύτερη περίπτωση, σε έναν «κλεφτοπόλεμο» με την «ΕΧ». Σε έναν τέτοιο «κλεφτοπόλεμο», η «ΕΧ» όμως βρίσκεται εκ των προτέρων στη θέση του νικητή, έχοντας ταυτόχρονα στο πλευρό της τους εργαζόμενους στην εξόρυξη, οι οποίοι γίνονται ακόλουθοι της εργοδοσίας και του «φιλο-επενδυτικού» και «αντι-αριστερού» λαϊκισμού της ΝΔ ή ακόμα και της Χρυσής Αυγής, βλέποντας πως η κυβέρνηση αρνείται να δώσει απάντηση στο κομβικό ερώτημα πώς θα επιβιώσουν, αν σταματήσει το έργο. Μόνο στα πλαίσια της κοινωνικοποίησης και του ορυκτού πλούτου, δηλαδή της εθνικοποίησης και του δημοκρατικού σχεδιασμού τους από την εργαζόμενη κοινωνίας.
Ο μόνος τρόπος, ώστε τόσο το αίτημα της ακύρωσης της εξόρυξης όσο και συνολικά τα διάφορα ριζοσπαστικά αιτήματα των εργαζόμενων και των νέων – όπως και αυτά που περιελάμβανε το «πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης» – να μην προδοθούν και να δικαιωθούν πραγματικά, είναι να αποτελέσουν τμήμα ενός επαναστατικού σοσιαλιστικού προγράμματος. Μέσα σε ένα τέτοιο πρόγραμμα, η ακύρωση της εξόρυξης στις Σκουριές θα εντάσσεται στα πλαίσια της κοινωνικοποίησης των βασικών μοχλών της οικονομίας και πιο συγκεκριμένα της εκμετάλλευσης του ορυκτού πλούτου, δηλαδή της εθνικοποίησης και του δημοκρατικού σχεδιασμού της από την εργαζόμενη κοινωνία. Μόνο έτσι μπορεί η παραγωγή να λειτουργεί, όχι με κριτήριο την κερδοφορία μερικών παρασιτικών «μεγαλομετόχων», αλλά με βάση τις ανάγκες της ίδιας της κοινωνίας. Αυτές οι ανάγκες αυτονόητα συμπεριλαμβάνουν την ανάγκη για προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και των συνθηκών διαβίωσης, δημιουργώντας παράλληλα τις απαραίτητες θέσεις εργασίας που θα εξασφαλίσουν ένα μέλλον σταθερής εργασίας τόσο για τους εργαζόμενους της «ΕΧ» όσο και για ολόκληρη την «στρατιά» των ανέργων σε πανελλαδικό επίπεδο.
Πάτροκλος Ψάλτης
