Για πάνω από μία δεκαετία, η αστική τάξη και οι μνημονιακές της κυβερνήσεις επιτέθηκαν αλύπητα στο βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων και των φτωχότερων λαϊκών στρωμάτων. Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat η αγοραστική δύναμη των πολιτών στην Ελλάδα μειώθηκε κατά 18,2% από το 2000, ενώ, πέραν της Ιταλίας και της Ισπανίας, στις περισσότερες χώρες της ΕΕ, η αγοραστική δύναμη αυξήθηκε με διψήφια ποσοστά την αντίστοιχη περίοδο.
Στις διαρκείς περικοπές και στην λιτότητα ήρθε να προστεθεί και η ακρίβεια, ως ένας παράγοντας που εξανεμίζει το λαϊκό εισόδημα. Είναι χαρακτηριστικό του μεγέθους της φτωχοποίησης πως, σύμφωνα με το ΙΝΕ ΓΣΕΕ, οι χαμηλόμισθοι έχασαν το 40% της αγοραστικής τους δύναμης από τον Απρίλιο του 2022.
Παρά τις διαβεβαιώσεις των αστών αναλυτών και της κυβέρνησης ότι ο πληθωρισμός θα ήταν ένα προσωρινό φαινόμενο, οι τιμές συνεχίζουν να ανεβαίνουν. Ο πληθωρισμός αυξήθηκε τον Οκτώβριο κατά 3,4 % και τον Νοέμβριο κατά 3%, ενώ σύμφωνα με προβλέψεις της Τράπεζας της Ελλάδος, η ακρίβεια θα συνεχιστεί τουλάχιστον μέχρι το 2025. Βέβαια, η πραγματική εικόνα της ακρίβειας είναι πολύ χειρότερη, καθώς οι αυξήσεις σε βασικά είδη κατανάλωσης, ιδιαίτερα στα τρόφιμα, ήταν πολύ μεγαλύτερες.
Ο πραγματικός πληθωρισμός στα τρόφιμα υπολογίζεται στο 10.4%. Συνολικά οι τιμές των τροφίμων έχουν σημειώσει μία εκρηκτική αύξηση κατά 29% τα τελευταία 3 χρόνια. Τεράστιες είναι οι αυξήσεις και στο κόστος στέγασης, με τις τιμές των ακινήτων να αυξάνονται με ρυθμούς 11,9% το γ’ τρίμηνο του έτους. Ήδη στις αρχές του χρόνου η Ελλάδα ήταν η πρώτη σε δαπάνες στην ΕΕ για στέγη με το 1/3 των νοικοκυριών να δαπανά περισσότερο του 40% του διαθέσιμου εισοδήματος. Έτσι, δεν είναι να απορεί κανείς που σύμφωνα με έρευνα της Focus Bari το 50% των ερωτηθέντων στην Ελλάδα σχεδιάζει να μειώσει τη δαπάνη για τρόφιμα τον επόμενο χρόνο ενώ θεωρεί πολυτέλεια την αγορά ρούχων και ακόμη και ειδών υγιεινής.
Αισχροκέρδεια
Όπως είχαμε τονίσει σε παλαιότερα άρθρα μας, ο πληθωρισμός δεν είναι ένα συγκυριακό φαινόμενο αλλά σύμπτωμα των δομικών αντιφάσεων του συστήματος. Είναι το αποτέλεσμα από τη μία πλευρά της αναρχίας στην παραγωγή και από την άλλη πλευρά της παραγωγής με σκοπό το κέρδος. Και η επιδίωξη κέρδους είναι βασικός παράγοντας στην εξίσωση της ακρίβειας. Πίσω από την άνοδο των τιμών βρίσκεται και μία εκρηκτική άνοδος των κερδών των καπιταλιστών που αξιοποίησαν την «ευκαιρία» της γενικευμένης ανόδου των τιμών για να κερδοσκοπήσουν. Μάλιστα αυτό το φαινόμενο θορύβησε τους ίδιους τους στρατηγούς του κεφαλαίου που καταλαβαίνουν ότι η διαρκής άνοδος των τιμών δρα αποσταθεροποιητικά για το σύστημα τους. Η επικεφαλής της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ παραδέχθηκε ότι το 45% του πληθωρισμού στην Ευρώπη οφείλεται στην αύξηση των κερδών, ένα φαινόμενο που ονόμασαν «greedflation», δηλαδή πληθωρισμός απληστίας.
Αντίστοιχη παραδοχή του greedflation αναγκάστηκε να κάνει στην Ελλάδα και το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους σημειώνοντας ότι: «…η αποτελεσματικότητα της περιοριστικής νομισματικής πολιτικής εξαρτάται περισσότερο από τη συγκράτηση των επιχειρηματικών κερδών και λιγότερο από τον έλεγχο των μισθολογικών αυξήσεων». Δηλαδή στο ότι τιμές θα μειωθούν μόνο αν περιοριστούν τα κέρδη.
Οι περιπτώσεις αισχροκέρδειας που έρχονται στο φως είναι κύρια αυτές των εισηγμένων στο χρηματιστήριο επιχειρήσεων που είναι υποχρεωμένες να δημοσιοποιούν τα κέρδη τους. Η αισχροκέρδεια των υπολοίπων κρύβεται πίσω από το πέπλο του «εμπορικού μυστικού». Ανάμεσα στις περιπτώσεις προκλητικής αισχροκέρδειας ήταν αυτή της Aegean (που διασώθηκε με κρατικό χρήμα) η οποία αύξησε τα κέρδη της κατά 83% και της ΤΕΡΝΑ Ενεργειακής που αύξησε τα κέρδη της κατά 87,5%. Συνολικά οι εταιρείες ενέργειας, με τα ληστρικά τιμολόγια που επιδοτήθηκαν από τους φορολογούμενους, γνώρισαν μεγάλη αύξηση των κερδών του. Έτσι η ΔΕΗ είχε αύξηση κερδών 37,4 % στο πρώτο εξάμηνο του 2023. Αντίστοιχα οι 4 συστημικές τράπεζες γνώρισαν άλλη μία χρονιά υπερκερδών που θα φτάσουν 4 δισ ευρώ.
Είναι τέτοιο το μέγεθος της αισχροκέρδειας που, σε 20.000 ελέγχους σε επιχειρήσεις, επιβλήθηκαν πρόστιμα άνω των 10 εκατομμυρίων ευρώ σε 1.600 από αυτές, κυρίως για φαινόμενα αισχροκέρδειας. Αυτό που δεν αποκάλυψε βέβαια η κυβέρνηση, ήταν το μέγεθος της αισχροκέρδειας. Πόσα ήταν τα κέρδη των εν λόγω επιχειρήσεων και πολυεθνικών και κατά πόσο τα πρόστιμα ήταν πραγματική ποινή σε σύγκριση με αυτά; Φυσικά η ερώτηση είναι ρητορική.
Εργατικός και λαϊκός έλεγχος
Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι οι αδιαφανείς και διεφθαρμένοι ελεγκτικοί μηχανισμοί δεν πρόκειται να επιβάλουν ποτέ σοβαρές ποινές στα αφεντικά της κυβέρνησης και, ακόμα κι αν το ήθελαν, δεν έχουν τη δυνατότητα να το κάνουν. Μόνο η εργατική τάξη και τα φτωχά λαϊκά στρώματα έχουν πραγματικά συμφέρον και τη δυνατότητα να αποκαλύψουν το μέγεθος της απάτης και της αισχροκέρδειας και να επιβάλουν μειώσεις των τιμών.
Γι’ αυτό, το αίτημα του εργατικού ελέγχου στις επιχειρήσεις, το άνοιγμα των βιβλίων για να αποκαλυφθεί το μέγεθος της απάτης είναι ζωτικής σημασίας. Το επιχείρημα ότι αυτό δεν μπορεί να γίνει λόγω του «εμπορικού μυστικού» είναι μία απάτη εδώ και πάνω από 100 χρόνια που υπάρχουν τα μονοπώλια. Τα μεγάλα μονοπώλια γνωρίζουν με μεγάλη ακρίβεια την οικονομική δραστηριότητα των ανταγωνιστών τους. Το «εμπορικό μυστικό» υπάρχει μόνο για να κρύψει την αισχροκέρδεια από τις εργατικές μάζες και τα φτωχά λαϊκά στρώματα.
Η ΝΔ, ως ο πολιτικός εκπρόσωπος των κερδοσκόπων καπιταλιστών, δεν πήρε κανένα ουσιαστικό μέτρο για να αντιμετωπίσει την ακρίβεια. Όποια μέτρα πήρε, όπως αποδείχθηκε από την αποτυχία τους, είχαν επικοινωνιακό χαρακτήρα. Τέτοια μέτρα ήταν το χαρτζιλίκι του «market pass», το «καλάθι του νοικοκυριού» και η υποτιθέμενη έκπτωση 5% σε βασικά ήδη, τη στιγμή που ο πληθωρισμός στα τρόφιμα κάθε μήνα ξεπερνά το 10%.
Το μόνο μέτρο που ελάφρυνε, σε ένα βαθμό, το βάρος των λαϊκών νοικοκυριών ήταν η επιδότηση των λογαριασμών, η οποία, όπως είχαμε εξηγήσει σε παλαιότερο άρθρο μας, ήταν στην πραγματικότητα μία σκανδαλώδης κρατική επιδότηση της κερδοσκοπίας. Ωστόσο, από τις αρχές του 2024, η κυβέρνηση θα άρει τα όποια μέτρα επιδοτήσεων για τους λογαριασμούς ρεύματος και θα επαναφέρει τη «ρήτρα αναπροσαρμογής». Θα αφήσει δηλαδή ξανά ανεξέλεγκτη την κερδοσκοπία στον τομέα της ενέργειας.
Οι ηγεσίες το εργατικού κινήματος και οι αναγκαίες διεκδικήσεις
Μπροστά στο συνεχιζόμενο κύμα ακρίβειας, οι ηγεσίες των μαζικών οργανώσεων της εργατικής τάξης βρίσκονται σε παράλυση και δεν προβάλουν και κανένα σοβαρό αίτημα για την ουσιαστική αντιμετώπιση της ακρίβειας. Την ώρα που οι στρατηγοί του κεφαλαίου δείχνουν την ίδια τους την τάξη ως την καρδιά του προβλήματος της ακρίβειας και επιβάλουν πλαφόν στα κέρδη, οι ηγεσίες της εργατικής τάξης περιορίζονται σε παρακάλια για αυξήσεις μισθών, ελέγχους τιμών (από τους διεφθαρμένους κρατικούς μηχανισμούς) και μείωση – κατάργηση φόρων.
Την ίδια στιγμή, δεν έχουν λάβει ούτε μία σοβαρή πρωτοβουλία για την αντιμετώπιση της ακρίβειας, ούτε καν τις μονοήμερες απεργίες «ντουφεκιές στον αέρα» που η συνδικαλιστική γραφειοκρατία χρησιμοποίησε το προηγούμενο διάστημα για να εκτονώσει την οργή των μαζών τα χρόνια που ακολούθησαν την κρίση.
Φυσικά, από την χρεοκοπημένη συνδικαλιστική γραφειοκρατία της ΓΣΕΕ δεν έχουμε να περιμένουμε τίποτα. Το καθήκον της οργάνωσης ενός τέτοιου αγώνα βαραίνει τις κομμουνιστικές δυνάμεις μέσα στο εργατικό κίνημα και ιδιαίτερα την μεγαλύτερη αυτές,το ΚΚΕ.
Οι ηγεσίες του ΚΚΕ και του ΠΑΜΕ οργάνωσαν μία συνάντηση Ομοσπονδιών, Εργατικών κέντρων και σωματείων στις 27 Νοέμβρη που είχε ως θέμα και την αντιμετώπιση της ακρίβειας. Η συνάντηση αυτή κατέληξε στη διοργάνωση συλλαλητηρίου στις 15 Δεκέμβρη στο Σύνταγμα με διεκδικήσεις για αυξήσεις μισθών, κατάργηση ΕΝΦΙΑ, μείωση και πλαφόν σε τιμολόγια ενέργεια κ.α.
Εν μέσω πλήρους παράλυσης της συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας, αυτή η συνάντηση ήταν σίγουρα ένα θετικό βήμα. Ωστόσο, πρέπει να τονίσουμε ότι αυτή η πρωτοβουλία πάρθηκε πολύ αργά και στο επίπεδο δράσεων και θέσεων, πρότεινε πολύ λίγα. Το ζήτημα της ακρίβειας είναι ζωτικής σημασίας υπόθεση για τα εργατικά και φτωχά νοικοκυριά και θα έπρεπε να είναι στην κορυφή της ατζέντας των συνδικάτων και των εργατικών κομμάτων από το 2021.
Οι διεκδικήσεις που προτάθηκαν στη συνάντηση, είναι μίνιμουμ διεκδικήσεις που θα μπορούσαν να προσυπογραφτούν από οποιοδήποτε αριστερό ρεφορμιστή γιατί δεν αγγίζουν την καρδιά του προβλήματος που είναι η καπιταλιστική ιδιοκτησία. Γι’ αυτό ακριβώς τον λόγο είναι ελλείπείς. Ακόμη και αν τα συνδικάτα μετά από σκληρό αγώνα πετύχαιναν την αύξηση των μισθών, αυτή η νίκη μπορούσε να εξανεμιστεί σύντομα με μία περαιτέρω αύξηση των τιμών. Γι’ αυτόν τον λόγο η αύξηση των μισθών πρέπει να συνοδευτεί από την ΑΤΑ (Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή), έτσι ώστε να έχουμε αυτόματη άνοδο των μισθών στα επίπεδα της αύξησης των τιμών.
Επιπρόσθετα οι δράσεις που αποφασίστηκαν είναι ανεπαρκείς. Μπορεί ένα συλλαλητήριο, ακόμα και αν έχει μεγάλη επιτυχία, να οδηγήσει στην αντιμετώπιση στη μάστιγα της ακρίβειας; Ένα συλλαλητήριο σε αυτές τις συνθήκες μπορεί να έχει στην καλύτερη περίπτωση ένα συμβολικό χαρακτήρα και γι’ αυτό δεν μπορεί να ενθουσιάσει και να κινητοποιήσει πλατύτερα στρώματα. Αυτό που χρειάζεται είναι ένα ενωτικός μαζικός αγώνας που θα προετοιμαστεί σοβαρά στους χώρους δουλειάς και τις γειτονιές και θα προβάλει τις ακόλουθες διεκδικήσεις:
1. Κατάργηση ΦΠΑ και επιβολή διατίμησης στα προϊόντα καθημερινής κατανάλωσης από τα λαϊκά στρώματα. Οι απώλειες στα κρατικά έσοδα να καλυφθούν από άμεσους φόρους στους μεγαλοκαπιταλιστές, στα κέρδη και από την διακοπή αποπληρωμής του ληστρικού κρατικού χρέους.
2. Αυτόματη τιμαριθμική αναπροσαρμογή μισθών, συντάξεων και επιδομάτων. Αυτό το μέτρο σημαίνει τη δια νόμου, μηνιαία αυτόματη ποσοστιαία αύξησή τους, ανάλογη με την άνοδο των τιμών στα είδη κατανάλωσης.
3. Εργατικός έλεγχος σε όλες τις μεγάλες επιχειρήσεις που διαμορφώνουν τις τιμές σε βασικά αγαθά: στην Ενέργεια, στις μεταφορές, στη βιομηχανία τροφίμων, στο εμπόριο με σκοπό να αποκαλυφθεί η καπιταλιστική αισχροκέρδεια. Τα συνδικάτα πρέπει να διεξάγουν ένα σκληρό αγώνα να επιβληθεί εργατικός έλεγχος σε κάθε επιχείρηση ξεχωριστά, αλλά και για να θεσμοθετηθεί ως νόμος για όλες τις επιχειρήσεις. Ο έλεγχος πρέπει να γίνεται από εκλεγμένες επιτροπές από τα συνδικάτα του εκάστοτε κλάδου σε συνεργασία με επιτροπές καταναλωτών και την βοήθεια μισθωτών λογιστών. Τα πορίσματα το ελέγχου πρέπει να δημοσιοποιούνται και να αποκαλύπτονται τα κρούσματα αισχροκέρδειας.
4. Άμεση απαλλοτρίωση και κοινωνικοποίηση, δηλαδή κρατικοποίηση με εργατικό και κοινωνικό έλεγχο και διοίκηση, όλων των παραπάνω μεγάλων εταιρειών στις οποίες οι ιδιοκτήτες αρνούνται να εφαρμόσουν τον εργατικό έλεγχο, ή που ο έλεγχος αποκαλύπτει φαινόμενα αισχροκέρδειας.
5. Για να κατακτηθούν σταθερά αυτές οι διεκδικήσεις, ο αγώνας ενάντια στην ακρίβεια θα πρέπει να οδηγήσει το συντομότερο στην ανατροπή της κυβέρνησης της Δεξιάς και στην άνοδο μίας εργατικής κυβέρνησης που θα εφαρμόσει ένα σοσιαλιστικό πρόγραμμα με την κοινωνικοποίηση τραπεζών και μεγάλων μονοπωλίων και την εφαρμογή ενός ορθολογικού οικονομικού σχεδίου με γνώμονα τις κοινωνικές ανάγκες.
Ηλίας Κυρούσης
