Ο Νέλσον Μαντέλα δεν υπάρχει πια. Στις 20:50 την Πέμπτη 5 Δεκέμβρη ο Νέλσον Μαντέλα απεβίωσε μετά από μακρά ασθένεια. Η είδηση ανακοινώθηκε από τον Πρόεδρο Τζέικομπ Ζούμα στο κοινό όλου του κόσμου. Ήταν 95 ετών.
Σε όλη τη χώρα άνθρωποι συγκεντρώθηκαν για να αποτίσουν φόρο τιμής στον αγωνιστή της ελευθερίας. Στο Soweto (προάστιο του Γιοχάνεσμπουργκ) οι κάτοικοι συγκεντρώθηκαν στους δρόμους όπου είχε ζήσει κάποτε ο Μαντέλα, για να πενθήσουν το θάνατό του και να γιορτάσουν τη ζωή του. Η εθνική σημαία θα κυματίζει μεσίστια μέχρι την κηδεία του.
Ο Νέλσον Μαντέλα ήταν μια μεγάλη ιστορική και πολιτική προσωπικότητα. Ήταν ένας από τους σημαντικότερους ηγέτες του αγώνα κατά του απαρτχάιντ και μαχητής κατά του τερατώδους καθεστώτος. Για αυτό το λόγο φυλακίστηκε ισόβια από το πρώην κράτος του απαρτχάιντ.
Η αφίσα «Κρεμάστε τον Νέλσον Μαντέλα» που δημιουργήθηκε από την Ομοσπονδία των Συντηρητικών Φοιτητών το 1985.Εκείνη την εποχή ήταν μισητός από την αστική τάξη της Νότιας Αφρικής και της εθνικιστικής κυβέρνησης, που τον αποκαλούσε «τρομοκράτη», όπως έκαναν παρομοίως η Μάργκαρετ Θάτσερ και ο Ρόναλντ Ρίγκαν. Διασύρθηκε από τη νεολαία των Τόρυδων στη Βρετανία, [δείτε την περίφημη αφίσα “Hang Mandela ” που δημιουργήθηκε από την Ομοσπονδία των Συντηρητικών Φοιτητών στη δεκαετία του 1980]. O τωρινός Βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον, όταν ήταν 23 χρονών, έκανε ένα ταξίδι στη Νότια Αφρική το 1989, ενώ ο Μαντέλα ήταν ακόμη στη φυλακή, για τη λεγόμενη “διερευνητική αποστολή” χρηματοδοτούμενη από το Strategy Network International (SNI), έναν οργανισμό που είχε συσταθεί ειδικά για να ασκήσει πιέσεις κατά των κυρώσεων που επιβάλλονταν στο καθεστώς του Απαρτχάιντ. Είχε αναφερθεί, επίσης, ότι εκείνη την εποχή διατηρούσε καλές σχέσεις με τον τότε πρόεδρο της Νότιας Αφρικής PW Botha. Όταν ο Μαντέλα ήταν στη φυλακή, είχε διασυρθεί από αυτούς τους ανθρώπους, οι οποίοι τώρα ρίχνουν κροκοδείλια δάκρυα γι’ αυτόν.
Ωστόσο, ενώ οι αστικές τάξεις τον μισούσαν, η δέσμευση του Μαντέλα στον αγώνα ενάντια στο καθεστώς του απαρτχάιντ και η προθυμία του να θυσιάσει την ελευθερία του για 27 χρόνια πίσω από τα κάγκελα της φυλακής, τον έκαναν προσφιλή στις εργαζόμενες μάζες της Νότιας Αφρικής. Κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του, ο Μαντέλα προσβλήθηκε από μια νόσο στους πνεύμονες, που θα επηρέαζε αρνητικά την υγεία του μέχρι το τέλος της ζωής του.
Κατά την παραμονή του στη φυλακή ο Μαντέλα θεωρήθηκε από τους φτωχούς, τους καταπιεσμένους, τους περιθωριοποιημένους και τους εγκαταλελειμμένους στην κοινωνία ήρωας και αγωνιστής της ελευθερίας. Για τους πλούσιους, την εποχή εκείνη, θεωρούνταν ως διάβολος μεταμορφωμένος. Κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του, ο Νέλσον Μαντέλα δεν είχε τίποτα κοινό με τα υποκριτικά μέσα ενημέρωσης που τώρα δε σταματάνε να τον επαινούν.
Όλα αυτά άλλαξαν στα μέσα της δεκαετίας του 1980, όταν οι εργαζόμενες μάζες και οι φτωχοί επαναστάτησαν, και οργανώθηκαν σε μαζικές οργανώσεις όπως η COSATU, μια ισχυρή συνδικαλιστική συνομοσπονδία, που χτίστηκε από τους εργάτες της Νοτίου Αφρικής. Αυτή η μαζική κινητοποίηση των εργατών της Νότιας Αφρικής και της νεολαίας, με τις πολλές απεργίες και μαζικές διαδηλώσεις, ήταν που τελικά οδήγησε στην επίσημη ανατροπή του απαρτχάιντ. Η ίδια αστική τάξη που κράτησε τον Μαντέλα στη φυλακή για χρόνια, βλέποντας ότι δε μπορούσε πλέον να ελέγξει τις μάζες παρά μόνο με καταστολή, άρχισε να κάνει ελιγμούς σε διαφορετική κατεύθυνση.
Η κινητοποίηση των εργαζομένων και των καταπιεσμένων ήταν τόσο έντονη που διέσπασε την αστική τάξη σε δύο στρατόπεδα. Το ένα στρατόπεδο ήταν αυτό των σκληροπυρηνικών γύρω από τον πρώην πρόεδρο PW Botha. Αυτό το στρατόπεδο, αν και ξεκίνησε διαπραγματεύσεις με το εθνικό απελευθερωτικό κίνημα, δεν θα μπορούσε «να διαβεί τον Ρουβίκωνα». Το δεύτερο στρατόπεδο ήταν αυτό των μεταρρυθμιστών γύρω από τον FW De Klerk. Αυτό το στρατόπεδο είδε ξεκάθαρα ότι το παιχνίδι είχε κριθεί και ότι ο μόνος τρόπος για να διασφαλιστούν τα προνόμια της ελίτ ήταν μέσω διαπραγματεύσεων. Αναζήτησαν έναν τρόπο να κατευνάσουν τις μάζες με την άρση του καθεστώτος του απαρτχάιντ, χωρίς να αμφισβητηθεί το καπιταλιστικό σύστημα στο οποίο βασίστηκε το καθεστώς.
Έτσι, το αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων αποδείχθηκε δίκοπο μαχαίρι για τις μάζες. Παρά το γεγονός ότι η εισαγωγή της τυπικής αστικής δημοκρατίας με διακήρυξη δικαιωμάτων ήταν μια σημαντική παραχώρηση για την εργατική τάξη και τους καταπιεσμένους στην κοινωνία, το γεγονός ότι ο καπιταλισμός παρέμεινε άθικτος σήμαινε ότι αυτή η ελευθερία ήταν ελευθερία δεμένη με μπάλα και αλυσίδα.
Πριν φυλακιστεί, ο Μαντέλα υπερασπίστηκε με πάθος τη Χάρτα της Ελευθερίας που περιελάμβανε την έκκληση για εθνικοποιήσεις. Το 1959 ο Μαντέλα είπε:
«Είναι αλήθεια ότι απαιτώντας την εθνικοποίηση των τραπεζών, των μεταλλείων χρυσού, και της γης, η Χάρτα επιτυγχάνει ένα μοιραίο πλήγμα στα οικονομικά μονοπώλια και στα μονοπώλια εξόρυξης χρυσού και γεωργικών συμφερόντων που έχουν για αιώνες λεηλατήσει τη χώρα και έχουν καταδικάσει το λαό της σε υποτέλεια. Ένα τέτοιο βήμα, όμως, είναι επιτακτικό, διότι η υλοποίηση της Χάρτας είναι αδύνατη, εκτός εάν και έως ότου τα μονοπώλια συντριβούν και ο εθνικός πλούτος της χώρας παραδοθεί στο λαό».
Ωστόσο, δεν εξίσωνε την εθνικοποίηση με το σοσιαλισμό. Ο Μαντέλα έβλεπε τις εθνικοποιήσεις με έναν εθνικιστικό τρόπο. Μάλιστα, επανέλαβε την έκκλησή του για εθνικοποιήσεις μετά την απελευθέρωσή του από τη φυλακή όταν είπε: «Εθνικοποιήσεις των ορυχείων, των τραπεζών και των μονοπωλίων στη βιομηχανία είναι η πολιτική του ANC και η αλλαγή ή η τροποποίηση των απόψεων μας στο θέμα αυτό είναι αδιανόητη».
Ωστόσο, η στάση του σχετικά με τις εθνικοποιήσεις σύντομα άλλαξε δραστικά. Κάτω από την τεράστια πίεση της διεθνούς και νοτιοαφρικάνικης αστικής τάξης εγκατέλειψε τις πιο ριζοσπαστικές του θέσεις. Η επίσκεψή του στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός τον έφερε σε στενή επαφή με τη μεγαλοαστική τάξη που τον έπεισε να εγκαταλείψει την ιδέα της εθνικοποίησης και να αγκαλιάσει την «αγορά». Σε αυτή τη διαδικασία, ο πρώην πρόεδρος της De Beers Consolidated Mines, Χάρι Οπενχάιμερ, ήταν ο κύριος υποκινητής.
Αυτός ο εναγκαλισμός με την «αγορά» αποδείχθηκε καταστροφικός για τους εργαζόμενους και τους φτωχούς. Σύμφωνα με τα λόγια του Ronnie Kasrils, ενός ηγέτη του ANC: “Ήταν η εποχή, την περίοδο 1991-1996, που η μάχη για τη ψυχή του ANC χάθηκε σε βάρος της εξουσίας και της επιρροής των εταιριών. Αυτό ήταν το μοιραίο σημείο καμπής. Θα ονομάσω το σημείο αυτό ως τη «φαουστική» στιγμή μας, οπότε βρεθήκαμε παγιδευμένοι – κάποιοι σήμερα φωνάζουν ότι πουλήσαμε το λαό μας”.
Ο Μαντέλα απεβίωσε σε μια στιγμή άγριας ταξικής πάλης στην κοινωνία της Νοτίου Αφρικής. Σήμερα, η ανισότητα είναι ευρύτερη από ό,τι ήταν την εποχή του απαρτχάιντ. Αυτό είναι το αναπόφευκτο αποτέλεσμα του καπιταλισμού. Η ιστορία απέδειξε για άλλη μια φορά ότι η εθνική απελευθέρωση σε καπιταλιστική βάση δε λειτουργεί. Οι μάζες αγωνίζονταν όχι μόνο για τη δημοκρατία, αλλά για την ισότητα σε πραγματικούς όρους, για θέσεις εργασίας, μισθούς, στέγαση και καλύτερες συνθήκες διαβίωσης γενικότερα. Αυτές οι φιλοδοξίες δεν έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η αστική τάξη θα επικαλεστεί την κληρονομιά του Νέλσον Μαντέλα για «εθνική συμφιλίωση» και «εθνική ενότητα». Ο στόχος είναι σαφής: να προσπαθήσει να συγκρατήσει τις μάζες. Να επιχειρήσει να εμποδίσει την πορεία τους προς την πραγματική χειραφέτηση. Ωστόσο, αυτό δεν θα είναι εύκολο και η επιτυχία μπορεί να είναι μόνο βραχύβια.
Οι επαναστατικές ιδιότητες που έκαναν τον Νέλσον Μαντέλα έναν τέτοιο σεβαστό αγωνιστή της ελευθερίας – η μαχητικότητά του στα νεανικά του χρόνια, η αποφασιστικότητα και η προθυμία του να θυσιάσει τη ζωή του για την ελευθερία – αυτές οι ιδιότητες είναι που ενσωματώνονται σήμερα στο προλεταριάτο της Νότιας Αφρικής. Αλλά δεν υπάρχει διέξοδος για την αστική τάξη και το προλεταριάτο σήμερα, εκτός από το δρόμο της ταξικής πάλης. Ο καπιταλισμός στη Νότια Αφρική και σε παγκόσμια κλίμακα είναι στη μέση της μεγαλύτερης κρίσης του. Δεν έχει τίποτα να προσφέρει στην εργατική τάξη, εκτός από φτώχεια, πείνα, ασθένειες και έλλειψη στέγης. Σήμερα, ο αγώνας για την πραγματική ελευθερία και την ισότητα σημαίνει αγώνα για το σοσιαλισμό.
Τα καλέσματα για συμφιλίωση και εθνική ενότητα δεν έχουν μέλλον. Το παρόν και το μέλλον θα καθοριστούν από την ταξική πάλη. Αλλά για να κερδίσουν οι εργαζόμενοι αυτόν τον αγώνα, είναι απαραίτητο να χτίσουν πρώτα μια ισχυρή μαρξιστική τάση μέσα σε όλες τις οργανώσεις της εργατικής τάξης. Αυτό είναι το καθήκον για το οποίο πρέπει οι σοσιαλιστές να αφιερώσουν τη ζωή τους. Μόνο στη βάση του μαρξισμού, θα υπάρξει μια γνήσια μη-φυλετική, μη-σεξιστική και ευημερούσα Νότια Αφρική.
{fcomment}
