Τη χρονιά που μόλις ξεκίνησε συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη γέννηση του Τεντ Γκραντ. Ο Τεντ Γκραντ, που πέθανε τον Ιούλιο του 2006 σε ηλικία 93 ετών, ήταν ο ιδρυτής και ο θεωρητικός εμπνευστής του ιστορικού βρετανικού «Μillitant», της Επιτροπής για μια Εργατική Διεθνή (CWI) και της Διεθνούς Μαρξιστικής Τάσης (IMT). Ήταν ο τελευταίος εκπρόσωπος μιας γενιάς επαναστατών που συνέδεαν το παγκόσμιο επαναστατικό κίνημα με τις γνήσιες παραδόσεις του μαρξισμού και της Οκτωβριανής επανάστασης. Η ιστοσελίδα μας θέλοντας να τιμήσει τον σημαντικό αυτόν μαρξιστή, ξεκινά ένα αφιέρωμα στη ζωή και το έργο του, που θα εκτείνεται σε όλη τη χρονιά. Αρχίζουμε από μια σύντομη βιογραφία του.
ΑΠΟ ΤΗ ΝΟΤΙΟ ΑΦΡΙΚΗ ΣΤΗΝ ΗΓΕΣΙΑ ΤΟΥ ΒΡΕΤΑΝΙΚΟΥ ΤΡΟΤΣΚΙΣΜΟΥ
Ο Τεντ Γκραντ γεννήθηκε το 1913 στη Νότιο Αφρική, έξω από το Γιοχάνεσμπουργκ, στην συνοικία Γκέρμινστον. Το αληθινό του όνομα ήταν Άιζακ Μπλανκ. Ο πατέρας του ήταν Ρωσοεβραίος και η μητέρα του Γαλλίδα.
Ο Τεντ στην εφηβεία του εμπνεύστηκε από τα ιδανικά της Οχτωβριανής επανάστασης στη Ρωσία και έγινε κομμουνιστής στα 15 του χρόνια. Στην ιδεολογική του διαμόρφωση σημαντικό ρόλο έπαιξε ο Ράλφ Λη, μέλος του Νοτιοαφρικάνικου Κομμουνιστικού Κόμματος, ο οποίος είχε διαγραφεί από το κόμμα σαν υποστηριχτής των απόψεων του Λέον Τρότσκι.
Μαζί με τον Λη συμμετείχαν στον πρώτο πυρήνα της Διεθνούς Αριστερής Αντιπολίτευσης στη Νότιο Αφρική, ο οποίος ανέπτυξε πλούσια δράση στους κόλπους του καταπιεσμένου μαύρου προλεταριάτου.
Το Φθινόπωρο του 1934, ο Τεντ σε ηλικία 21 ετών, μαζί με ένα άλλο μέλος του πυρήνα αποφάσισαν να φύγουν για την Ευρώπη με σκοπό να βρεθούν στην καρδιά του παγκόσμιου επαναστατικού κινήματος. Σε ένα σταθμό του ταξιδιού τους συνάντησαν στη Γαλλία τον Λέβ Σεντώφ, γιο του Τρότσκι και μέλος της Γραμματείας της Διεθνούς Αριστερής Αντιπολίτευσης, λίγο καιρό πριν αυτός δολοφονηθεί από πράκτορες του Στάλιν.
Τον Δεκέμβριο του 1934 ο Τεντ έφθασε στη Βρετανία αποκτώντας το όνομα με το οποίο έγινε γνωστός, αφού η διατήρηση του πραγματικού του ονόματος εγκυμονούσε κινδύνους για την οικογένεια του λόγω της επαναστατικής του δράσης.
Στο Λονδίνο εντάχθηκε στο τροτσκιστικό γκρουπ που παρενέβαινε στους κόλπους του Ανεξάρτητου Εργατικού Κόμματος (Α.Ε.Κ. – αριστερή διάσπαση του Εργατικού Κόμματος) και μετά την κατάρρευση του κόμματος, βοήθησε στο χτίσιμο του Τροτσκιστικού γκρουπ μέσα στο Εργατικό Κόμμα. Εκείνη την περίοδο πήρε δραστήρια μέρος στις οδομαχίες που διεξάγονταν ανάμεσα στους πρωτοπόρους εργάτες και στους «Μαυροντυμένους του σερ Μόσλευ», μια φασιστική συμμορία που τρομοκρατούσε το προλεταριάτο.
Το 1937 πρωτοστάτησε στη δημιουργία της Εργατικής Διεθνιστικής Λίγκας (WIL), της οργάνωσης που αποτέλεσε την πραγματική αφετηρία του τροτσκισμού στην Βρετανία. Η WIL άρχισε να αποκτά ρίζες στο οργανωμένο εργατικό κίνημα, με τον Τεντ να γίνεται ο εκδότης της εφημερίδας της που τιτλοφορούταν «Σοσιαλιστική Έκκληση». Η επιτυχημένη δουλειά της WIL – η πιο επιτυχημένη από Τροτσκιστές στις συνθήκες του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου – έβαλε τις βάσεις για τη δημιουργία του ισχυρού Επαναστατικού Κομμουνιστικού Κόμματος (RCP) το 1944, του οποίου ο Τεντ Γκραντ έγινε πολιτικός γραμματέας και ο βασικός θεωρητικός.
Η ηγεσία του RCP μπόρεσε να αναλύσει σωστά την παγκόσμια κατάσταση όπως διαμορφώθηκε μετά τον πόλεμο, σε αντίθεση με την ηγεσία της Τέταρτης Διεθνούς. Σε αυτή την περίοδο, ο Τέντ εμβάθυνε τη μαρξιστική θεωρία για το κράτος, συνεισέφερε στη μαρξιστική οικονομική θεωρία, ανέλυσε σωστά το φαινόμενο της αποικιακής επανάστασης και ανέπτυξε τη μαρξιστική αντίληψη για το χτίσιμο του επαναστατικού κόμματος και τον ρόλο των μαζικών εργατικών οργανώσεων.
Από το 1943 και μετά, ο Τζέιμς Κάννον, ο ηγέτης με το μεγαλύτερο κύρος στην Τέταρτη Διεθνή μετά τη δολοφονία του Τρότσκι, σε συνεργασία με τον Τζέρυ Χήλι, ξεκίνησαν έναν φραξιονιστικό αγώνα ενάντια στην ηγεσία της WIL αρχικά και κατόπιν και του RCP, χρησιμοποιώντας γραφειοκρατικές μεθόδους. Παρότι ο Τεντ ήταν μέλος της ηγεσίας της Διεθνούς, διαγράφτηκε με συνοπτικές διαδικασίες για τις διαφωνίες του με τον κυρίαρχο ηγετικό πυρήνα και το RCP οδηγήθηκε σε διάλυση.
Το Μάη του 1951 με πρωτοβουλία του Τεντ Γκραντ έγινε στο Λονδίνο μια συνδιάσκεψη με τους συντρόφους που είχαν απομείνει από το RCP. Λίγα χρόνια μετά και αφού συντελέστηκε η διάσπαση της τάσης των Κάννον – Χήλι από τη Διεθνή, η ομάδα του Τεντ αναγνωρίστηκε ως το επίσημο τμήμα της Τέταρτης Διεθνούς στη Βρετανία. Στα μέσα της δεκαετίας του 1960 μετά τη γραφειοκρατική άρνηση της ηγεσία της Διεθνούς να συζητηθούν ουσιαστικά οι διαφωνίες του Τεντ πάνω σε μια σειρά βασικά ζητήματα της περιόδου, εκείνος διαχώρισε οριστικά τη θέση του με τα απομεινάρια μιας Διεθνούς που αποξενωνόταν ταχύτατα από τις στοιχειώδους πολιτικές παραδόσεις και μεθόδους του Τρότσκι .
Η δεκαετία του 1950 ήταν μια δεκαετία δραματικής υποχώρησης του εργατικού κινήματος και πολιτικής αποστασίας. Λίγοι σύντροφοι παρέμειναν πιστοί στο μαρξισμό σε ολόκληρη τη Βρετανία και με μπροστάρη τον Τέντ εξέδιδαν την εφημερίδα «Σοσιαλιστικός Αγώνας», με ακανόνιστη όμως συχνότητα λόγω περιορισμένων πόρων.
ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ «MILITANT»
Με την έλευση της επόμενης δεκαετίας το κλίμα αλλάζει. Το 1960 δημιουργούνται οι «Νέοι Σοσιαλιστές» στο Εργατικό Κόμμα. Η μικρή ομάδα του Τεντ άρχισε να δουλεύει υπομονετικά για το κέρδισμα της Νεολαίας του ΕΚ στις μαρξιστικές ιδέες, ενώ οι άλλες δύο ομάδες με σεχταριστικές ιδέες και τακτικές που επικαλούνταν τις ιδέες του Τρότσκι – η μεγαλύτερη του Τζέρι Χήλι και η μικρότερη του Τόνι Κλιφ – σταδιακά έκοβαν τους δεσμούς τους με το Εργατικό κόμμα.
Το 1964 η ομάδα του Τεντ Γκραντ εξέδωσε την εφημερίδα «Μilitant» συνεχίζοντας την δουλειά στο Εργατικό κόμμα την ίδια στιγμή που τα δύο άλλα σεχταριστικά γκρουπ εγκατέλειψαν το Εργατικό Κόμμα, ακριβώς στην περίοδο που άρχισε να στρέφεται προς τ’ αριστερά.
Εκείνη την περίοδο μπήκαν οι βάσεις για την δημιουργία της μαζικότερης και ισχυρότερης σε απήχηση στο εργατικό κίνημα τροτσκιστικής τάσης από την εποχή της Ρωσικής Αριστερής αντιπολίτευσης.
Από το 1974 το «Μilitant» κέρδισε την υποστήριξη της πλειοψηφίας των μελών της νεολαίας του Εργατικού Κόμματος. Από 100 μέλη το 1966 εκτοξεύθηκε στα 500 το 1975. Το 1972 το «Μilitant» έγινε εβδομαδιαίο. Το 1974 με άξονα το «Μilitant» ιδρύθηκε η CWI, η Επιτροπή για μια Εργατική Διεθνή.
Το 1980 το «Μilitant» αριθμούσε πλέον 1000 μέλη. Η άνοδος του Τροτσκισμού στο Εργατικό Κόμμα ανησύχησε τους αστούς στη Βρετανία. Ξεκίνησαν έτσι μια ανελέητη πίεση προς την ηγεσία του Εργατικού Κόμματος για να διαγράψει τους μαρξιστές, που εκφράστηκε μέσα από εκτεταμένα καθημερινά δημοσιεύματα στον αστικό Τύπο.
Το 1983 ο Τεντ διαγράφτηκε μαζί με την συντακτική επιτροπή του «Μilitant», καταφέρνοντας όμως να αποσπάσει στο συνέδριο του Εργατικού Κόμματος στο Μπράιτον 1600 ψήφους ενάντια στις διαγραφές, με 2800 συνέδρους να υπερψηφίζουν την πρόταση της ηγεσίας των Εργατικών. Οι διαγραφές της συντακτικής επιτροπής όμως, δεν εμπόδισαν την ανάπτυξη της δουλειάς του «Μilitant», τόσο στο εσωτερικό όσο και εκτός του Εργατικού Κόμματος.
Το 1984 η παράταξη της οποίας ηγούνταν το «Μilitant», το Αριστερό Μπλόκ, ήταν η ισχυρότερη αριστερή δύναμη στα συνδικάτα. Μόνο κατά τη διάρκεια της απεργίας των ανθρακωρύχων το «Μilitant» στρατολόγησε 500 απεργούς στις γραμμές του!
Το 1988 στο αποκορύφωμα του «Μilitant», ο Τεντ Γκρεντ μίλησε μαζί με το εγγονό του Τρότσκι, Εστεμπάν Βολκώφ σε μια συγκέντρωση 8.000 υποστηρικτών. Τότε στις γραμμές του «Μilitant» υπήρχαν 3 βουλευτές, ενώ η Τάση έλεγχε πολιτικά το Δημοτικό συμβούλιο της πόλης του Λίβερπουλ. Η Μαρξιστική Τάση διέθετε εκείνη την εποχή περισσότερα επαγγελματικά πολιτικά στελέχη ακόμα και από το ίδιο το Εργατικό Κόμμα.
Κάτω από την πολιτική καθοδήγηση του Τεντ Γκρεντ χτίσθηκε μια πανίσχυρη τροτσκιστική τάση, αποδεικνύοντας ότι στη βάση των γνήσιων ιδεών και μεθόδων του μαρξισμού, η πρωτοπορία του εργατικού κινήματος μπορεί να βρει αποφασιστικά το δρόμο προς τις ιδέες της σοσιαλιστικής επανάστασης.
Το 1990 το «Μilitant» καθοδήγησε ένα τεράστιο κίνημα χιλιάδων εργαζομένων ενάντια στον περίφημο «Poll Tax», τον κεφαλικό φόρο που είχε επιβάλει η Θάτσερ. Ήταν το μεγαλύτερο κίνημα κοινωνικής ανυπακοής στην ιστορία της Βρετανίας. Εκατομμύρια άνθρωποι δεν κατέβαλαν τον φόρο. Είναι χαρακτηριστικό ότι 250 χιλιάδες άνθρωποι διαδήλωσαν στο Λονδίνο ενάντια στο νόμο και 50 χιλιάδες στη Γλασκώβη.
Δυστυχώς όμως μετά την κατάρρευση του σταλινισμού, η ιδεολογική και πολιτική υποχώρηση που ακολούθησε, σε συνδυασμό με τις σεχταριστικές απόψεις της πλειοψηφίας της ηγεσίας του «Μilitant» και της Διεθνούς υπό τον Πήτερ Τάφ, κατέστρεψαν σταδιακά το κύρος του «Μilitant» και οδήγησαν σε μια οδυνηρή διάσπαση τη Διεθνή που αναπτύχθηκε με αυτό ως κύριο σημείο αναφοράς (CWI). Το 1991 ο Τεντ διαφώνησε με τον σεχταριστικό τρόπο χτισίματος της οργάνωσης, έξω από τις μαζικές εργατικές οργανώσεις που υπεράσπιζαν οι υποστηριχτές του Τάφ και για αυτό το λόγο διαγράφτηκε. Γρήγορα η γραφειοκρατική επίθεση ενάντια στον ιδρυτή της Διεθνούς και τις ιδέες του προκάλεσε όπως ήταν φυσικό κρίση και διάσπαση σε όλη τη Διεθνή.
Ο Τεντ σε ηλικία 79 ετών βρέθηκε με γραφειοκρατικό τρόπο έξω από το πολιτικό του δημιούργημα, το οποίο το έβλεπε μέρα με τη μέρα να διολισθαίνει στο σεχταρισμό. Όμως αυτό δεν τον έκανε καθόλου να χάσει το κουράγιο και τον επαναστατικό του ενθουσιασμό. Μαζί με τον Άλαν Γουντς, τον Ρόπμπ Σιούελ και πάνω από 3 εκατοντάδες άλλα στελέχη του «Μilitant» εξέδωσαν το περιοδικό «Σοσιαλιστική Έκκληση» («Socialist Appeal») και το καλοκαίρι του 1992 πήραν την πρωτοβουλία για την ίδρυση της «Επιτροπής για μια Μαρξιστική Διεθνή», του αρχικού πυρήνα της σημερινής Διεθνούς Μαρξιστικής Τάσης (ΙΜΤ).
ΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΡΑΚΑΤΑΘΗΚΕΣ ΤΟΥ ΤΕΝΤ ΓΚΡΑΝΤ
Το θεωρητικό έργο του Γκραντ είναι πολύ σημαντικό. Ο Τεντ πάντοτε τόνιζε τη σημασία της βαθιάς κατανόησης της μαρξιστικής θεωρίας και ιδιαίτερα του έργου και των μεθόδων των κλασσικών του μαρξισμού. Ο ίδιος ήταν βαθύς γνώστης της μαρξιστικής θεωρίας, γεγονός που τον έκανε ικανό να την υπερασπίσει αποφασιστικά σε περιόδους μεγάλης ιδεολογικής υποχώρησης όπως οι δεκαετίες του 1950 ή του 1990, αλλά και να την αναπτύξει, σε μια περίοδο οπού άλλοι «μαρξιστές» εγκατέλειπαν τα βασικά της θεμέλια.
Τα γραπτά του των πρώτων δεκαετιών της μεταπολεμικής περιόδου είναι ανεκτίμητης αξίας. Σε αυτά με όπλο την μαρξιστική μέθοδο ανάλυσης αναλύονται τα νέα φαινόμενα που προέκυψαν μετά από τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο και τα οποία στάθηκε ανίκανη να κατανοήσει και να εξηγήσει η ηγεσία της Τέταρτης Διεθνούς μετά τη δολοφονία του Τρότσκι.
Η ταξική προσέγγιση της αποικιακής επανάστασης, η επιστημονική – μαρξιστική εξήγηση του χαρακτήρα των νέων καθεστώτων προλεταριακού βοναπαρτισμού, η διαλεκτική ανάλυση των μεταπολεμικών συνθηκών στην παγκόσμια οικονομία και του ταξικού συσχετισμού των δυνάμεων παγκόσμια, η πιστή υπεράσπιση του επαναστατικού ιστορικού ρόλου του προλεταριάτου και η επιστημονική προσέγγιση του κρίσιμου ρόλου των μαζικών παραδοσιακών εργατικών οργανώσεων στην υπόθεση του χτισίματος μαζικών επαναστατικών κομμάτων, ήταν συνοπτικά οι βασικότερες από τις ζωτικές υπηρεσίες που πρόσφερε ο Τέντ Γκράντ αυτή την περίοδο στη μαρξιστική θεωρία και την επαναστατική πολιτική. Αυτή η συνεισφορά αποτυπώνεται στην συλλογή γραπτών και κειμένων του που εκδόθηκε το 1989 με τίτλο «Το νήμα που δεν κόπηκε» («Τhe Unbroken Thread»).
Το 1969 μαζί με τον Άλαν Γούντς συνέγραψαν το βιβλίο «Λένιν και Τρότσκι : Τι πραγματικά υποστήριζαν» απαντώντας με έναν τεκμηριωμένο και ακριβή τρόπο στο κύμα συκοφαντιών και διαστρεβλώσεων για τη ζωή και το έργο του Τρότσκι που εξαπέλυσαν μέσα από το περιοδικό τους οι σταλινικοί ηγέτες του Κομμουνιστικού Κόμματος στη Βρετανία.
Το 1995 πάλι μαζί με τον Άλαν Γουντς, ο Τεντ ολοκλήρωσε το έργο με τίτλο «Reason in revolt» (στην ελληνική έκδοση «Η Διαλεκτική σε αντεπίθεση»), με αντικείμενο την εξέταση των σύγχρονων επιστημονικών πεδίων από τη σκοπιά του διαλεκτικού υλισμού. Το βιβλίο αυτό γνώρισε από τότε δεκάδες εκδόσεις σε ολόκληρο τον κόσμο και μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες, δίνοντας σε χιλιάδες αγωνιστές ένα ανεκτίμητο εργαλείο υλιστικής κατανόησης των φαινομένων του σύμπαντος, ενάντια στον νεοσκοταδισμό και τις μεταφυσικές αντιλήψεις, που στις συνθήκες ιδεολογικής υποχώρησης της δεκαετίας του 1990 γνώρισαν πρωτόγνωρη έξαρση.
Το 1997 ολοκλήρωσε το βιβλίο του «Ρωσία : από την επανάσταση στην αντεπανάσταση», στο οποίο εξήγησε με καθαρότητα και ιστορικές αναφορές την πορεία εκφυλισμού της Σοβιετικής Ένωσης, από την εποχή της παντοκρατορίας του Στάλιν μέχρι την «περεστρόικα» του Γκορμπατσόφ και την τελική κατάρρευση του 1991.
Τέλος, αποτυπώνοντας τις μνήμες και τις εμπειρίες του από σχεδόν 7 δεκαετίες επαναστατικής δράσης στη Βρετανία, το 2002 έγραψε την «Ιστορία του Βρετανικού Τροτσκισμού», που αποτελεί σημαντική συνεισφορά στην ιστορική αλήθεια και την γνώση των αιτιών και των γεγονότων που καθόρισαν την μοίρα του επαναστατικού κινήματος στη Βρετανία και όχι μόνο.
{fcomment}
