«Η κομμουνιστική επανάσταση αποτελεί την πιο ριζική ρήξη με τις πατροπαράδοτες σχέσεις ιδιοκτησίας. Δεν είναι καθόλου περίεργο που στην πορεία της ανάπτυξής της ξεκόβει με τον πιο ριζικό τρόπο με τις πατροπαράδοτες ιδέες.
Όμως ας αφήσουμε τώρα τις αντιρρήσεις της αστικής τάξης ενάντια στον κομμουνισμό.
Είδαμε κιόλας πιο πάνω ότι το πρώτο βήμα στην εργατική επανάσταση είναι η ανύψωση του προλεταριάτου σε κυρίαρχη τάξη, η κατάκτηση της δημοκρατίας.
Το προλεταριάτο θα χρησιμοποιήσει την πολιτική του κυριαρχία για ν’ αποσπάσει βαθμιαία από την αστική τάξη όλο το κεφάλαιο, να συγκεντρώσει όλα τα εργαλεία παραγωγής στα χέρια του κράτους, δηλαδή τoυ προλεταριάτου που είναι οργανωμένο σαν κυρίαρχη τάξη, και να αυξήσει όσο το δυνατόν πιο γρήγορα τη μάζα των παραγωγικών δυνάμεων.
Αυτό, φυσικά, στην αρχή μπορεί να γίνει μονάχα με δεσποτικές επεμβάσεις στο δικαίωμα της ιδιοκτησίας και στις αστικές σχέσεις παραγωγής, δηλαδή με μέτρα που οικονομικά φαίνονται ανεπαρκή και αστήρικτα, αλλά που στην πορεία τον κινήματος ξεπερνούν τον εαυτό τους και γίνονται αναπόφευκτα το μέσο για να ανατραπεί ολόκληρος ο τρόπος παραγωγής.
…
Όταν στην πορεία της εξέλιξης θα έχουν εξαφανιστεί οι ταξικές διαφορές, κι όταν θα έχει συγκεντρωθεί όλη η παραγωγή στα χέρια των οργανωμένων ατόμων, τότε η δημόσια εξουσία θα χάσει τον πολιτικό της χαρακτήρα. Η πολιτική εξουσία στην ουσία της είναι η οργανωμένη βία μιας τάξης για την καταπίεση μιας άλλης. Όταν το προλεταριάτο στην πάλη του ενάντια στην αστική τάξη συγκροτείται αναγκαστικά σε τάξη, όταν γίνεται με μια επανάσταση κυρίαρχη τάξη και σαν κυρίαρχη τάξη καταργεί βίαια τις παλιές σχέσεις παραγωγής, τότε μαζί μ’ αυτές τις σχέσεις παραγωγής καταργεί τους όρους ύπαρξης της ταξικής αντίθεσης, τις τάξεις γενικά[6] και έτσι και την ίδια τη δικιά του κυριαρχία σαν τάξη.
Στη θέση της παλιάς αστικής κοινωνίας με τις τάξεις και τις ταξικές της αντιθέσεις έρχεται μια ένωση, όπου η ελεύθερη ανάπτυξη του καθενός είναι η προϋπόθεση για την ελεύθερη ανάπτυξη όλων.»
(Μαρξ-Ενγκελς, Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος)
Οι κλασικοί του μαρξισμού, ανέπτυξαν με τα παραπάνω λεγόμενα τους στο θεμελιώδες για τον επιστημονικό σοσιαλισμό έργο τους, ανάμεσα σε πολλά άλλα, τα βασικά χαρακτηριστικά της σοσιαλιστικής-κομμουνιστικής κοινωνίας, που θα προκύψει από τη σοσιαλιστική εργατική επανάσταση, όταν η εργατική τάξη πάρει στα χέρια της την εξουσία και αρχίσει το έργο της απελευθέρωσης της ανθρωπότητας. Ποια είναι αυτά τα βασικά χαρακτηριστικά; Ο σοσιαλισμός- κομμουνισμός, είναι η αταξική- ακρατική κοινωνία, η κοινωνία των «ελεύθερα συνεταιρισμένων παραγωγών» κατά τη φράση του Μαρξ, που δεν μπορεί παρά να προκύψει σε μια υλική βάση αφθονίας των αγαθών και εξάλειψης των κοινωνικών αντιθέσεων για την ιδιοκτησία και τη διανομή τους.
«Το προλεταριάτο κατακτά την κρατική εξουσία και μετατρέπει πρώτα-πρώτα τα παραγωγικά μέσα σε κρατική ιδιοκτησία. Έτσι, όμως, καταργεί τον ίδιο του τον εαυτό σαν προλεταριάτο, καταργεί όλες τις ταξικές διαφορές και τις ταξικές αντιθέσεις και μ’ αυτό και το Κράτος σαν Κράτος. Η κοινωνία που μέχρι σήμερα κινείται μέσα στις ταξικές αντιθέσεις έχει ανάγκη από το Κράτος, δηλαδή από μια οργάνωση τής κάθε φορά εκμεταλλεύτριας τάξης, ώστε να μπορεί να διατηρεί τις εξωτερικές συνθήκες παραγωγής, και ειδικά και κύρια για να κρατάει την τάξη που εκμεταλλεύεται κάτω από συνθήκες καταπίεσης αντίστοιχες με τον εκάστοτε τρόπο παραγωγής (δουλεία, δουλοπαροικία ή φεουδαρχική εξάρτηση, μισθωτή εργασία). Το Κράτος ήταν ο επίσημος αντιπρόσωπος ολόκληρης της κοινωνίας, η σύνθεσή της σ’ ένα ορατό σώμα, μα αυτό μόνο για όσον καιρό ήταν το Κράτος της τάξης, η οποία στην εποχή της εκπροσωπούσε ολόκληρη την κοινωνία: στην αρχαιότητα είναι το Κράτος των πολιτών που είναι δουλοκτήτες, στο Μεσαίωνα των φεουδαρχών ευγενών, στην εποχή μας της αστικής τάξης. ’Οταν θα κατορθώσει να γίνει πραγματικά ο αντιπρόσωπος ολόκληρης της κοινωνίας, θα γίνει από μόνο του περιττό. Μόλις πάψουν πια να υπάρχουν κοινωνικές τάξεις για να τις κρατάει στην καταπίεση, μόλις, μαζί με την ταξική κυριαρχία και την πάλη του ατόμου για την ύπαρξη, που βασίζεται στην προηγούμενη αναρχία της παραγωγής, εξαφανιστούν και οι συγκρούσεις και οι υπερβολές που είναι συνέπειά τους, δεν υπάρχει πια τίποτα που θα πρέπει να καταπιεστεί και να κάνει άρα αναγκαία μια κατασταλτική δύναμη, ένα Κράτος. Η πρώτη πράξη που μ’ αυτή εμφανίζεται το Κράτος πραγματικά σαν αντιπρόσωπος ολόκληρης της κοινωνίας – η κατοχή των παραγωγικών μέσων στο όνομα της κοινωνίας – είναι ταυτόχρονα και η τελευταία ανεξάρτητη πράξη που κάνει σαν Κράτος. Η παρέμβαση τής κρατικής εξουσίας στις κοινωνικές σχέσεις γίνεται στο ένα πεδίο μετά το άλλο περιττή και τότε απονεκρώνεται μόνο του. Η κυβέρνηση προσώπων παραχωρεί τη θέση της στη διαχείριση πραγμάτων και τη διεύθυνση των παραγωγικών λειτουργιών. Το Κράτος δεν «καταργείται», σβήνει.» (Ενγκελς, ουτοπικός και επιστημονικός σοσιαλισμός)
Ο κομμουνισμός δεν μπορεί να προκύψει παρά μόνο στη βάση της πλατειάς ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων που έχει στα χέρια της η ανθρωπότητα, που θα οδηγήσει σε μια τέτοια αφθονία αγαθών και άρα στην εξάλειψη των τάξεων. Κατά συνέπεια δεν μπορεί να υπάρξει παρά μόνο σε παγκόσμιο επίπεδο, όταν η ανθρωπότητα θα έχει απαλλαγεί από τα εμπόδια όχι μόνο της ατομικής ιδιοκτησίας, αλλά και του εθνικού κράτους, που κρατούν τις παραγωγικές δυνάμεις φυλακισμένες και την μεγάλη μάζα της ανθρωπότητας καταδικασμένη στη στέρηση μέσα στα πλαίσια του καπιταλισμού. Μπορεί λοιπόν να υπάρξει μόνο στη βάση της συνδυασμένης προσπάθειας των εργαζόμενων όλου του κόσμου, που θα συνενώσουν τις πλουτοπαραγωγικές πηγές και τις παραγωγικές δυνάμεις ολόκληρης της ανθρωπότητας, μέσα από την κατάργηση του καπιταλισμού σε όλες τις χώρες και τη συνένωση τους, σε μια παγκόσμια κοινότητα.
Ο κομμουνισμός είναι μια κοινωνία όπου το κράτος θα έχει απονεκρωθεί σαν αποτέλεσμα της εξάλειψης των ταξικών αντιθέσεων που το κάνουν αναγκαίο στις ταξικές κοινωνίες «Στο μέτρο που εξαφανίζεται η αναρχία στην κοινωνική παραγωγή, πέφτει σε ύπνο και η πολιτική εξουσία του Κράτους. Οι άνθρωποι, κύριοι επιτέλους της κοινωνικής τους οργάνωσης, γίνονται, ακριβώς γι’ αυτό το λόγο, κύριοι της φύσης, κύριοι του εαυτού τους, ελεύθεροι.» (Ενγκελς, ο.π.π.)
Ο σοσιαλισμός από την άλλη πλευρά, δεν είναι παρά η ανώριμη κομμουνιστική κοινωνία. Είναι μια κοινωνία όπου δεν υπάρχει ακόμα η παραγωγική βάση για την πλήρη εξάλειψη των ανισοτήτων. Η έλλειψη της δυνατότητας της κοινωνίας να ικανοποιήσει πλήρως όλες τις ανάγκες των ανθρώπων, στη βάση της αφθονίας, κάνει αναπόφευκτη μια επιβίωση για ένα χρονικό διάστημα του αστικού δικαίου στην διανομή, δηλαδή της αρχής, ότι καθένας θα αμείβεται ανάλογα με την ποσότητα της εργασίας του, σε αντίθεση με την ώριμη κομμουνιστική κοινωνία που θα αναγράφει στη σημαία της «ο καθένας ανάλογα με τις δυνατότητες του, στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του». Δηλαδή η αφθονία της κοινωνίας και η συνακόλουθη δυνατότητα πλήρους ικανοποίησης των αναγκών των ανθρώπων, κάνει περιττή μια διαδικασία καταμέτρησης της εργασίας που ο καθένας έχει προσφέρει στην κοινωνία ως αντιπαροχή. Ο καθένας θα μπορεί να πηγαίνει και να παίρνει από τις αποθήκες αγαθών της κοινωνίας αυτά που χρειάζεται για να ζήσει, χωρίς άλλες διατυπώσεις.
Η σοσιαλιστική κοινωνία ωστόσο, είναι μια κοινωνία στην οποία ήδη έχει συμβεί σε μεγάλο βαθμό η εξάλειψη των ταξικών αντιθέσεων και έχει προχωρήσει σε μεγάλο βαθμό η απονέκρωση του κράτους σαν μηχανισμού διοίκησης προσώπων και επιβιώνει η λειτουργία του σαν μηχανισμός διαχείρισης πραγμάτων. Με αυτή την έννοια, είναι μια κοινωνία στην οποία η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων παρότι δεν έχει φτάσει στην πλήρη δυνατότητα της, έχει προχωρήσει σε μεγάλο βαθμό, ώστε να εξαλειφθούν οι τάξεις, όλη η μάζα της κοινωνίας να εργάζεται και να αμείβεται στη βάση της εργασίας της. Είναι λοιπόν μια κοινωνία όπου έχει καταργηθεί ολοκληρωτικά ή σχεδόν, η ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής και το εμπόδιο του εθνικού κράτους. Με αυτή την έννοια, η σοσιαλιστική κοινωνία, είναι μια κοινωνία που μπορεί να οικοδομηθεί μόνο σε μία διεθνή βάση, δηλαδή με τη συντονισμένη προσπάθεια των εργατικών τάξεων τουλάχιστον των πιο προχωρημένων χωρών. Αυτό το θεωρητικό κεκτημένο του μαρξισμού πρέπει να γίνει ξεκάθαρο, σε αντίθεση με τη σταλινική διαστρέβλωση που βάφτισε ως σοσιαλιστική κοινωνία, μια κοινωνία που δεν είχε φτάσει σε ένα τέτοιο επίπεδο ανάπτυξης, καθώς παρέμενε περιορισμένη σε στενά εθνικά πλαίσια και μάλιστα στα πλαίσια μιας σχετικά καθυστερημένης χώρας, όπου οι παραγωγικές δυνάμεις κάθε άλλο παρά είχαν φτάσει σε ένα επίπεδο ανάπτυξης που να μπορούσε να παρέχει μια τέτοια αφθονία.
«Και πραγματικά, η κατάργηση των κοινωνικών τάξεων προϋποθέτει τέτοιο επίπεδο ιστορικής ανάπτυξης, που να έχει γίνει αναχρονισμός και αρχαιολογία όχι μόνο η ύπαρξη αυτής ή της άλλης ορισμένης κυρίαρχης τάξης, μα και κάθε κυρίαρχης τάξης γενικά, κατά συνέπεια και η διαίρεση της κοινωνίας σε τάξεις. Προϋποθέτει λοιπόν ένα βαθμό στην ανάπτυξη της παραγωγής, στον οποίο η ιδιοποίηση των παραγωγικών μέσων και των προϊόντων, κατά συνέπεια και της πολιτικής κυριαρχίας, του μονοπωλίου της κουλτούρας και της πνευματικής διεύθυνσης από μία ιδιαίτερη κοινωνική τάξη, να γίνει όχι μόνο περιττή, μα από οικονομική, πολιτική και πνευματική άποψη ακόμα και εμπόδιο στην ανάπτυξη αυτή» (Ενγκελς, ο.π.π.)
Οι προϋποθέσεις του σοσιαλισμού
Για να δημιουργήσει αυτή τη νέα κοινωνία, η εργατική τάξη πρέπει να καταργήσει τον καπιταλισμό όπως έδειξαν οι κλασικοί του μαρξισμού μέσα από τη σοσιαλιστική επανάσταση. Πρέπει να καταργήσει δηλαδή την ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής και την αναρχία στην ίδια την παραγωγή που αυτή έχει σαν συνέπεια, να καταργήσει το διαχωρισμό των παραγωγών από τα μέσα παραγωγής και να τα αντικαταστήσει όλα αυτά με μια κοινωνική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, μια οικονομία συνολικά και κεντρικά σχεδιασμένη από τους ίδιους τους παραγωγούς προσανατολισμένη όχι στην απόσπαση κέρδους από την πώληση εμπορευμάτων, αλλά στην ικανοποίηση των αναγκών των ίδιων των παραγωγών και της κοινωνίας συνολικά. Μια οικονομία δηλαδή που θα λειτουργεί υπό τον κεντρικό δημοκρατικό σχεδιασμό των εργαζόμενων, και υπό τον άμεσο έλεγχο τους στην ίδια τη διαδικασία της παραγωγής σε κάθε κλίμακα και κλάδο της.
«Όταν χρησιμοποιήσουμε με τον ίδιον τρόπο τις σύγχρονες παραγωγικές δυνάμεις, με σεβασμό στη φύση τους, θα δούμε να αντικαθιστά την κοινωνική αναρχία της παραγωγής μια κοινωνικά σχεδιασμένη ρύθμιση της παραγωγής, σύμφωνα με τις ανάγκες τόσο της κοινότητας, όσο και του ατόμου. Έτσι ο καπιταλιστικός τρόπος ιδιοποίησης…. θα αντικατασταθεί από τον τρόπο ιδιοποίησης των προϊόντων, ο οποίος θα στηρίζεται στην ίδια τη φύση των σύγχρονων παραγωγικών μέσων: από τη μια, άμεση κοινωνική ιδιοποίηση σαν το μέσο που διατηρεί και αναπτύσσει την παραγωγή κι από την άλλη, άμεση ατομική ιδιοποίηση σαν μέσο ύπαρξης και απόλαυσης.» (Ενγκελς, ο.π.π.)
Για να μπορέσει να το κάνει αυτό, η εργατική τάξη, πρέπει να αφαιρέσει την πολιτική και οικονομική εξουσία από τους καπιταλιστές και να την πάρει στα χέρια της, κοινωνικοποιώντας πρώτα τα βασικά και συγκεντρωμένα μέσα παραγωγής σε εθνική κλίμακα με βίαιο τρόπο (γη,τράπεζες, μεταφορές, υποδομές, ορυκτό πλούτο, ενέργεια, υποδομές, μεγάλη βιομηχανία, μεγάλες μονοπωλιακές επιχειρήσεις στον κλάδο των υπηρεσιών) και έπειτα, σταδιακά και ειρηνικά το σύνολο των παραγωγικών μέσων σε εθνικό επίπεδο και αργότερα σε διεθνές. Γιατί αν δεν έχει στα χέρια της τους βασικούς μοχλούς της παραγωγής, δεν θα μπορέσει να σχεδιάσει αποτελεσματικά την οικονομία.
«Η ιδιοκτησία του Κράτους στις παραγωγικές δυνάμεις δεν αποτελεί λύση της σύγκρουσης, ωστόσο περιέχει το τυπικό μέσο, το κλειδί για τη λύση. Η λύση αυτή μπορεί απλά και μόνο να απαρτίζεται από το στοιχείο ότι αναγνωρίζεται η κοινωνική φύση στις σύγχρονες παραγωγικές δυνάμεις και ότι, κατά συνέπεια, ο τρόπος της παραγωγής, της ιδιοποίησης και της ανταλλαγής έχει εναρμονιστεί με τον κοινωνικό χαρακτήρα των μέσων παραγωγής. Αυτό δεν μπορεί να γίνει παρά μόνο όταν η κοινωνία πάρει ανοιχτά και καθαρά στην κατοχή της τις παραγωγικές δυνάμεις, οι οποίες έχουν γίνει πολύ μεγάλες για να τις διευθύνει οποιοσδήποτε άλλος εκτός από την κοινωνία την ίδια. Έτσι, οι παραγωγοί θα επιβάλουν συνειδητά τον κοινωνικό χαρακτήρα των μέσων παραγωγής και των προϊόντων, ο οποίος σήμερα στρέφεται ενάντια στους ίδιους, κλονίζει κατά περιόδους τον τρόπο της παραγωγής και ανταλλαγής και δεν επιβάλλεται διαφορετικά παρά με τη βία και την καταστροφή, όπως οι φυσικοί νόμοι που δρουν τυφλά. Κι από τότε και μετά, από αιτία ανωμαλίας και καταστροφών που ήταν, θα μετατραπεί στον πιο ισχυρό μοχλό της ίδιας της παραγωγής.» (Ένγκελς ο.π.π)
«Η επεκτατική δύναμη που κλείνουν μέσα τους τα παραγωγικά μέσα σπάει τις αλυσίδες που τα φόρτωσε ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής. Η απελευθέρωσή τους από τις αλυσίδες αυτές είναι ο μοναδικός όρος για να αναπτύσσονται αδιάκοπα οι παραγωγικές δυνάμεις και να προοδεύουν με ένα ρυθμό που θα γίνεται όλο και πιο γρήγορος και, κατά συνέπεια, για μια απεριόριστη πρακτικά αύξηση της ίδιας της παραγωγής.» (Ένγκελς ο.π.π)
Στη βάση του ελέγχου ολόκληρης της παραγωγικής διαδικασίας και της άσκησης όλης της κρατικής διοίκησης από τους εργαζόμενους αλλά και της απελευθέρωσης του χρόνου από την ανάγκη της εργασίας, και της κοινωνικοποίησης όλων των κατακτήσεων της γνώσης και της επιστήμης, θα μπορέσει να καταργηθεί ο διαχωρισμός της χειρωνακτικής από την πνευματική εργασία και κάθε καταμερισμός που οδηγεί σε μια μονόπλευρη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας, κάθε κοινωνική ανισότητα και κάθε εμπόδιο στη γνώση. Σε αυτή τη βάση η σοσιαλιστική κοινωνία θα αποτελέσει το πεδίο της πιο πλατειάς και ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας του ατόμου και της πιο ραγδαίας εξέλιξης της ανθρώπινης γνώσης.
«Η δυνατότητα να εξασφαλιστεί, με την κοινωνική παραγωγή, σε όλα τα μέλη της κοινωνίας μια ύπαρξη, όχι μόνο εντελώς επαρκής από υλική άποψη, η οποία θα γίνεται πιο πλούσια μέρα με την ημέρα, μα που θα τους εγγυάται και την πιο ελεύθερη ανάπτυξη και ολοκληρωτική εξάσκηση στις φυσικές και πνευματικές ικανότητές τους, η δυνατότητα αυτή είναι σήμερα υπαρκτή- για πρώτη φορά, αλλά είναι υπαρκτή» (Ένγκελς ο.π.π)
Στη συνέχεια, όταν η εργατική σοσιαλιστική επανάσταση επικρατήσει σε περισσότερες χώρες, η εργατική τάξη των χωρών αυτών με κοινή προσπάθεια, θα μπορέσει να καταργήσει το εθνικό κράτος και τα σύνορα του, να συνενώσει τις παραγωγικές δυνάμεις των χωρών αυτών για να μπορέσει να βασίσει τη σχεδιασμένη οικονομία σε πλατειές βάσεις και να κατακτήσει την αφθονία, συνενώνοντας τα επιμέρους κράτη σε σοσιαλιστικές ομοσπονδίες, στη βάση της εθελοντικής και όχι αναγκαστικής συμμετοχής των λαών και των εθνοτήτων των διάφορων κρατών, στην προοπτική της Παγκόσμιας Σοσιαλιστικής Συνομοσπονδίας των λαών. Σε αυτή τη βάση μόνο, θα μπορέσουν να καταργηθούν οι τάξεις και να εξαλειφθούν σταδιακά οριστικά τα υπολείμματα τους, και μαζί με αυτές, οι εθνικές διαφορές και συγκρούσεις και τα ίδια τα εθνικά σύνορα. Σε αυτή τη βάση θα απονεκρωθεί το κράτος και θα ενσαρκωθεί η σοσιαλιστική κοινωνία που θα ωριμάσει στην κομμουνιστική- αταξική και ακρατική κοινωνία.
Για να γίνουν όμως όλα αυτά θα πρέπει η εργατική τάξη να καταλάβει την εξουσία, τόσο την οικονομική, όσο και την πολιτική. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο με επαναστατικό τρόπο, γιατί η ίδια η ιστορική εμπειρία έχει αποδείξει, ότι οι κυρίαρχες αστικές τάξεις δεν θα κάτσουν με σταυρωμένα τα χέρια να βλέπουν την εργατική τάξη να παίρνει την εξουσία και την οικονομία στα χέρια της, αλλά θα την εμποδίσουν με βίαιο τρόπο, με τη δύναμη που τους δίνει τόσο ο έλεγχος της οικονομίας, όσο και του κατασταλτικού μηχανισμού του κράτους, άρα κατ’ ανάγκην και η εργατική τάξη θα πρέπει να αμυνθεί και να ασκήσει επαναστατική βία για να επικρατήσει. Όσο πιο συνειδητή είναι πάνω σε αυτό το ζήτημα η εργατική τάξη και η ηγεσία της, τόσο λιγότερη βία θα χρειαστεί να ασκηθεί κατά τη διαδικασία της επανάστασης. Αντιθέτως, η δημιουργία ρεφορμιστικών αυταπατών στις εργαζόμενες μάζες, οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε αιματοκύλισμα με την πρωτοβουλία της καπιταλιστικής αντίδρασης, αν υπάρξει σοβαρή προσπάθεια για αλλαγή, όπως έδειξε με τον τραγικότερο τρόπο το κλασικό παράδειγμα της Χιλής, ανάμεσα σε πλήθος άλλα ιστορικά παραδείγματα, όπως ήταν και η τραγική κατάληξη του μεγαλειώδους ΕΑΜικού κινήματος στην Ελλάδα.
Η δικτατορία του προλεταριάτου
«Ανάμεσα στην καπιταλιστική και την κομμουνιστική κοινωνία υπάρχει μια περίοδος επαναστατικής μεταμόρφωσης από την παλιά στην νέα μορφή.
Ένα στάδιο πολιτικής μετάβασης ανταποκρίνεται σ’ αυτήν την περίοδο, και το Κράτος κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου δεν μπορεί να είναι άλλο παρά η επαναστατική δικτατορία του προλεταριάτου» (Καρλ Μαρξ, «Κριτική του Προγράμματος της Γκότα»)
Όπως είπαμε, η εργατική τάξη, για να αλλάξει την κοινωνία, είναι αναγκασμένη να έρθει σε σύγκρουση με την πολιτική και οικονομική κυριαρχία της αστικής τάξης, και τη βία που αυτή θα χρησιμοποιήσει για να εμποδίσει την απώλεια των προνομίων της. Έτσι, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο η εργατική τάξη θα αναγκαστεί να επιβάλει τη θέληση της, με επαναστατικό- βίαιο τρόπο, ή να τσακιστεί. Τι θα κάνει όμως η εργατική σοσιαλιστική επανάσταση με το ζήτημα του κράτους. Οι κλασικοί του μαρξισμού, από νωρίς αντιλήφθηκαν και διακήρυξαν κατηγορηματικά, ότι το προλεταριάτο δεν μπορεί να πάρει στα χέρια του την έτοιμη κρατική μηχανή που χρησιμοποιεί η αστική τάξη για να ασκήσει την εξουσία της, γιατί είναι ένα όργανο φτιαγμένο για τη δική της κυριαρχία. Το όργανο αυτό θα πρέπει να το τσακίσει. Ούτε όμως από την άλλη, η επανάσταση θα κατόρθωνε μέσα σε μια νύχτα να καταργήσει για πάντα το κράτος σαν όργανο ταξικής κυριαρχίας όπως φαντάζονταν οι Αναρχικοί, καθώς για να γίνει αυτό θα πρέπει πρώτα να εξαλειφτούν οι τάξεις και τα υπολείμματα τους και για αυτό δεν αρκεί η επανάσταση, αλλά όπως είπαμε παραπάνω θα χρειαστεί να μεσολαβήσει αρκετός χρόνος, προκειμένου να προχωρήσει επαρκώς η σοσιαλιστική οικοδόμηση. Η επανάσταση απλά θα μεταβάλλει την εργατική τάξη σε κυρίαρχη και την αστική σε κυριαρχούμενη για ένα διάστημα, μέχρι να απορροφηθεί εντελώς από την εργαζόμενη μάζα του πληθυσμού.
«Η Κομμούνα αναγκάστηκε αμέσως από την αρχή να αναγνωρίσει ότι όταν η εργατική τάξη έρθει πια στην εξουσία δεν μπορεί να εξακολουθεί να διοικεί με την παλιά κρατική μηχανή, ότι η εργατική αυτή τάξη, για να μην ξαναχάσει την κυριαρχία που μόλις είχε κατακτήσει, πρέπει, από τη μια, να παραμερίσει όλη την παλιά καταπιεστική μηχανή που ως τότε είχε χρησιμοποιηθεί εναντίον της, κι από την άλλη να εξασφαλίσει τον εαυτό της από τους ίδιους της τους βουλευτές και υπαλλήλους, ορίζοντας ότι όλοι, δίχως καμιά εξαίρεση, μπορούν ν’ ανακληθούν σ’ οποιαδήποτε στιγμή» (πρόλογος του Φρίντριχ Ένγκελς στο έργο του Καρλ Μαρξ «ο Εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία»).
Το αστικό κράτος λοιπόν, η εργατική επανάσταση έπρεπε να το τσακίσει και να το αντικαταστήσει με μια άλλη κρατική οργάνωση, φτιαγμένη από τις ίδιες τις εργαζόμενες μάζες για να ασκήσουν την δική τους εξουσία. Ο Μαρξ και ο Ένγκελς, δεν περιέγραψαν από την αρχή τον τρόπο συγκρότησης και το μοντέλο αυτής της νέας κρατικής δομής, ακριβώς γιατί σε αντίθεση με τους ουτοπικούς σοσιαλιστές και τις διάφορες αιρέσεις που επικρατούσαν στην εποχή τους, δεν ήθελαν να επιβάλουν στο κίνημα έτοιμες φόρμουλες βγαλμένες κατευθείαν από τα φωτισμένα κεφάλια τους, αλλά επεξεργάζονταν επιστημονικά την συλλογική εμπειρία του ίδιου του εργατικού κινήματος της εποχής τους, που στην εξέλιξη του θα έδινε τις απαντήσεις για τις μορφές οργάνωσης της θέλησης και της εξουσίας των εργατών. Έτσι, άντλησαν τα συμπεράσματα της εμπειρίας από την μεγαλύτερη επανάσταση της εποχής τους, την Παρισινή Κομμούνα του 1871 και διακήρυξαν ότι οι αρχές συγκρότησης της νέας κρατικής εξουσίας, θα βασίζονται στο μοντέλο της Κομμούνας. «Ε, λοιπόν, κύριοι, θέλετε να μάθετε τι λογής είναι αυτή δικτατορία; Κοιτάχτε την Παρισινή Κομμούνα. Αυτή ήταν η δικτατορία του προλεταριάτου.» Αυτή ήταν η συμβουλή του Ένγκελς στους σοσιαλιστές της εποχής (Ένγκελς, ο.π.π.). Με βάση την εμπειρία της κομμούνας επεξεργάστηκαν τη φόρμουλα της δικτατορίας του προλεταριάτου ή της εργατικής δημοκρατίας όπως αναφέρεται αλλιώς στα κείμενα της Κομμουνιστικής Διεθνούς. «Ενάντια σ’ αυτή τη μετατροπή του κράτους και των κρατικών οργάνων από υπηρέτες της κοινωνίας σε αφέντες της, μια μετατροπή που είναι αναπόφευκτη σ’ όλα τα ως τώρα κράτη, η Κομμούνα χρησιμοποίησε δυο αλάνθαστα μέσα. Πρώτα, σ’ όλες τις θέσεις – διοικητικές, δικαστικές και εκπαιδευτικές – έβαλε υπαλλήλους εκλεγμένους με βάση την καθολική ψηφοφορία όλων των ενδιαφερομένων, και μάλιστα με το δικαίωμα των ίδιων των ενδιαφερομένων ν’ ανακαλούν τον αντιπρόσωπό τους οποιαδήποτε στιγμή. Και δεύτερο, πλήρωνε στους υπαλλήλους της, στους ανώτερους και στους κατώτερους, μονάχα το μισθό που έπαιρναν οι άλλοι εργάτες. Ο μεγαλύτερος μισθός που γενικά πλήρωνε η Κομμούνα ήταν 6.000 φράγκα. Έτσι μπήκε ένα σίγουρο εμπόδιο στη θεσιθηρία και τον αριβισμό, ακόμα και χωρίς τις δεσμευτικές εντολές που έπαιρναν, χώρια απ’ όλα τα άλλα, οι εκλεγμένοι στα αντιπροσωπευτικά σώματα.» (Ένγκελς, ο.π.π.).
Ας δούμε όμως πως περιέγραφε αυτή τη νέα εξουσία το ιδρυτικό συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς, πριν οι σταλινικοί παραχαράκτες διαστρεβλώσουν βάναυσα αυτό τον όρο και τον δυσφημίσουν στα μάτια των εργατών και των καλύτερων αγωνιστών της Αριστεράς:
«Η κατάκτηση της πολιτικής εξουσίας από το προλεταριάτο σημαίνει την εκμηδένιση της πολιτικής εξουσίας της μπουρζουαζίας. Ο κυβερνητικός μηχανισμός με τον καπιταλιστικό του στρατό, που βρίσκεται κάτω από τις διαταγές ενός σώματος αστών και αριστοκρατών αξιωματικών, με την αστυνομία και τη χωροφυλακή του, τους δεσμοφύλακες και τους δικαστές του, τους παπάδες του και την υπαλληλοκρατία του κ.λ.π, αποτελεί στα χέρια της μπουρζουαζίας το ισχυρότερο όργανο διακυβέρνησης. Η κατάληψη της κυβερνητικής εξουσίας δεν μπορεί να περιοριστεί σε απλή αλλαγή προσώπων στα υπουργεία, αλλά πρέπει να σημαίνει την εξόντωση ενός ξένου κρατικού μηχανισμού, την κατάκτηση της πραγματικής δύναμης, τον αφοπλισμό της μπουρζουαζίας, του σώματος των αντεπαναστατών αξιωματικών, των λευκοφρουρών, τον εξοπλισμό του προλεταριάτου, των επαναστατών στρατιωτών και της εργατικής πολιτοφυλακής. Την απόλυση όλων των αστών δικαστών και την οργάνωση προλεταριακών δικαστηρίων, την εξόντωση του αντιδραστικού δημοσιουπαλληλισμού και την δημιουργία καινούριων οργάνων προλεταριακής διοίκησης. Η προλεταριακή νίκη είναι εξασφαλισμένη από την αποδιοργάνωση της εχθρικής εξουσίας και την οργάνωση της προλεταριακής εξουσίας. Μόνο με την ολοκληρωτική νίκη, όταν το προλεταριάτο θα έχει οριστικά τσακίσει την αντίσταση της μπουρζουαζίας, θα μπορέσει να αναγκάσει τους παλιούς αντιπάλους του να το υπηρετήσουν χρήσιμα, οδηγώντας τους προοδευτικά κάτω από τον έλεγχο του, στο έργο της κομμουνιστικής οικοδόμησης.
….Όπως κάθε κράτος, έτσι και το προλεταριακό Κράτος αντιπροσωπεύει έναν μηχανισμό εξαναγκασμού και ο μηχανισμός αυτός σήμερα στρέφεται εναντίον των εχθρών της εργατικής τάξης. Ο προορισμός του είναι να τσακίσει και να καταστήσει αδύνατη την αντίσταση των εκμεταλλευτών, που χρησιμοποιούν στον απελπισμένο αγώνα τους όλα τα μέσα για να πνίξουν την επανάσταση μέσα στο αίμα. Από την άλλη μεριά, η δικτατορία του προλεταριάτου με το να κάνει την εργατική τάξη διευθύνουσα τάξη, δημιουργεί μια μεταβατική κατάσταση.
Στο μέτρο που θα τσακιστεί η αντίσταση της μπουρζουαζίας, θα απαλλοτριωθεί αυτή και θα μετατραπεί σε μάζα εργαζόμενη. Η δικτατορία του προλεταριάτου θα πάψει να υπάρχει, το Κράτος θα πεθάνει και οι κοινωνικές τάξεις θα εξαφανιστούν μαζί του.
Η εξουσία των σοβιέτ δίνει στο λαό τα πιο όμορφα παλάτια, σπίτια, τυπογραφεία, αποθέματα χαρτιού κ.λ.π, για τον τύπο του, τις συγκεντρώσεις του, τα συνδικάτα του. Τότε μόνο γίνεται πραγματικά δυνατή η προλεταριακή δημοκρατία.
…Με το κοινοβουλευτικό της σύστημα, η αστική δημοκρατία μόνο στα λόγια δίνει την εξουσία στις μάζες. Οι οργανώσεις τους είναι εντελώς παραμερισμένες από την πραγματική εξουσία και την πραγματική διοίκηση της χώρας. Στο σύστημα των Σοβιέτ οι οργανώσεις των μαζών κυβερνάνε και μέσω αυτών, οι ίδιες οι μάζες, με τα Σοβιέτ που καλούν στη διοίκηση του κράτους ένα ολοένα και μεγαλύτερο αριθμό εργατών. Και μόνο με αυτό τον τρόπο, όλος ο εργατικός κόσμος σχεδόν καλείται να πάρει πραγματικά ενεργό μέρος στη διακυβέρνησή του κράτους. Το σύστημα των Σοβιέτ στηρίζεται έτσι πάνω στις οργανώσεις των προλεταριακών μαζών, που αντιπροσωπεύονται από τα ίδια τα Σοβιέτ, τις επαναστατικές ενώσεις, τους συνεταιρισμούς κ.λ.π.
Η αστική δημοκρατία και ο κοινοβουλευτισμός με την ανεξαρτησία της νομοθετικής από την εκτελεστική εξουσία και την ανυπαρξία του δικαιώματος ανάκλησης των βουλευτών, καταλήγουν στο να διαχωρίζουν τις μάζες από το κράτος. Αντίθετα, το σύστημα των Σοβιέτ, με το δικαίωμα ανάκλησης που έχει, με τη συνένωση νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας και επομένως με την ικανότητα των Σοβιέτ να δίνουν ομαδικό χαρακτήρα στην εργασία, συνδέει τις μάζες με τα διοικητικά όργανα. Ο δεσμός αυτός σταθεροποιείται ακόμα περισσότερο λόγω του ότι στο σύστημα των σοβιέτ, εκλογές δεν γίνονται με βάση τεχνητές εδαφικές υποδιαιρέσεις, αλλά συμπίπτουν με τις τοπικές μονάδες παραγωγής.
…Το σύστημα των Σοβιέτ εξασφαλίζει μ’ αυτό τον τρόπο τη δυνατότητα μιας πραγματικής προλεταριακής δημοκρατίας, δημοκρατίας για το προλεταριάτο και μέσα στους κόλπους του προλεταριάτου, η οποία και στρέφεται κατά της μπουρζουαζίας. Σ’ αυτό το σύστημα μια ιδιαίτερη θέση είναι εξασφαλισμένη στο βιομηχανικό προλεταριάτο, στο οποίο και ανήκει, λόγω της καλύτερης οργάνωσής του και του ανώτερου επιπέδου πολιτικής ανάπτυξής του, ο ρόλος της διευθύνουσας τάξης , της οποίας η ηγεμονία θα επιτρέψει στο μισοπρολεταριάτο και στους φτωχούς αγρότες να εξυψωθούν προοδευτικά. Αυτή η πρόσκαιρη ανωτερότητα του βιομηχανικού προλεταριάτου πρέπει να χρησιμοποιηθεί για να αποσπάσει τις μη κατέχουσες μάζες της μικροαστικής αγροτικής τάξης από την επιρροή των μεγαλογαιοκτημόνων και της μπουρζουαζίας για να τις οργανώσει και να τις καλέσει να συνεργαστούν στην οικοδόμηση του κομμουνισμού.
Χρειάζεται να υπογραμμίσουμε εδώ ότι η μικρή ιδιοκτησία δεν πρέπει να απαλλοτριωθεί κι ότι οι μικροϊδιοκτήτες που δεν εκμεταλλεύονται ξένη εργασία δεν πρέπει καθόλου να υποστούν βία. Αυτή η τάξη θα τραβηχτεί σιγά-σιγά στη σφαίρα της κοινωνικής οργάνωσης, από το παράδειγμα και την πρακτική που θα δείχνουν την υπεροχή της νέας κοινωνικής δομής που απελευθερώνουν την τάξη των μικροκαλλιεργητών και των μικροαστών από το ζυγό των μεγαλοκαπιταλιστών, όλης της αριστοκρατίας και των υπερβολικών φόρων (κυρίως λόγω της ακύρωσης των χρεών προς το κράτος, κ.λ.π).
…..Το έργο της προλεταριακής δικτατορίας στον οικονομικό τομέα είναι πραγματοποιήσιμο μόνο στο μέτρο που το προλεταριάτο θα σταθεί ικανό να δημιουργήσει όργανα διεύθυνσης της συγκεντροποιημένης παραγωγής και θα πραγματοποιήσει τη διαχείριση τους από τους ίδιους τους εργάτες. Για το σκοπό αυτό θα αναγκαστεί να στηριχθεί σε κείνες τις οργανώσεις των μαζών που συνδέονται στενότερα με τη διαδικασία της παραγωγής.
….Όπως και στον τομέα της παραγωγής, έτσι και στον τομέα της διανομής, χρειάζεται, να χρησιμοποιήσουμε όλους τους καταρτισμένους τεχνικούς και ειδικούς – από τη στιγμή που η αντίσταση στον πολιτικό τομέα θα συντριβεί και θα είναι αυτοί σε θέση να υπηρετήσουν το νέο σύστημα παραγωγής, αντί για το κεφάλαιο.
Το προλεταριάτο δεν έχει διόλου την πρόθεση να τους καταπιέσει : αντίθετα αυτό μόνο θα τους δώσει πρώτο τη δυνατότητα να αναπτύξουν την πιο ενεργητική δημιουργική δραστηριότητα. Το διαχωρισμό της φυσικής εργασίας από τη διανοητική, που κυριαρχεί στον καπιταλισμό, η προλεταριακή δικτατορία θα τον αντικαταστήσει με την ένωσή τους, ενώνοντας έτσι την εργασία με την επιστήμη.
Σύγχρονα με την απαλλοτρίωση των εργοστασίων των μεταλλείων, των ιδιοκτησιών κ.λ.π, το προλεταριάτο πρέπει να τερματίσει και την εκμετάλλευση του πληθυσμού από τους καπιταλιστές ιδιοκτήτες ακινήτων και να μεταβιβάσει τις μεγάλες κατοικίες στα τοπικά εργατικά Σοβιέτ, να εγκαταστήσει τον εργατικό πληθυσμό στα αστικά διαμερίσματα, κ.λ.π.
Στη διάρκεια αυτή της τεράστιας μεταβολής, η εξουσία των Σοβιέτ πρέπει, από τη μια μεριά να οικοδομήσει ένα τεράστιο κυβερνητικό μηχανισμό, όλο και πιο συγκεντρωτικό στη μορφή του και από την άλλη πρέπει να καλεί σε μια άμεση διευθυντική εργασία ολοένα και μεγαλύτερα στρώματα του εργαζόμενου λαού.»
( Απόσπασμα από την απόφαση για την Πλατφόρμα της Κομμουνιστικής Διεθνούς – Πρώτο συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς – Μάρτιος 1919
(«Μανιφέστα – Θέσεις και αποφάσεις του 1ου συνεδρίου της ΚΔ» – εκδόσεις «Σοσιαλισμός»)
Αυτή είναι λοιπόν σύμφωνα με τους κλασικούς του Μαρξισμού και τα θεμελιώδη κείμενα του κομμουνιστικού κινήματος η δικτατορία του προλεταριάτου, ή αλλιώς η εργατική δημοκρατία, μακριά από κάθε θεωρητική και έμπρακτη παραχάραξη του σταλινισμού. Στην ουσία αποτελεί την πιο πλατειά εφαρμογή της δημοκρατίας για όλο τον πληθυσμό. Η πιο πλατειά δημοκρατία γίνεται εφικτή με τα εξής απλά μέτρα που πρώτη φορά στην ιστορία εφάρμοσε η Παρισινή Κομμούνα:
1) Κατάργηση του μόνιμου στρατού και αντικατάσταση του από τον ένοπλο λαό
«Το πρώτο διάταγμα της Κομμούνας ήταν η κατάργηση του μόνιμου στρατού και η αντικατάσταση του από το ένοπλο έθνος». (Καρλ Μαρξ «Ο Εμφύλιος Πόλεμος στη Γαλλία»
2) Έλεγχος της αστυνομίας από το λαό
«Η αστυνομία που έως τότε ήταν μάλλον ένα όργανο της Κυβέρνησης αποστερήθηκε αμέσως από όλες της τις πολιτικές λειτουργίες και έγινε ένα υπεύθυνο και ανακαλούμενο όργανο της Κομμούνας» (Μαρξ, ο.π.π.)
3) Λογοδοσία όλων των κρατικών αξιωματούχων στο λαό και αμοιβή τους με το μισθό ενός ειδικευμένου εργάτη με κατάργηση κάθε άλλου ειδικού προνομίου.
«Το ίδιο εφαρμόσθηκε και για τους αξιωματούχους όλων των άλλων διοικητικών κλάδων. Από τα μέλη του Συμβουλίου της Κομμούνας, έως τον τελευταίο εργάτη, όλοι στις δημόσιες υπηρεσίες πληρώνονταν με τον ίδιο μισθό ως απλοί εργάτες. Όλα τα προνόμια και οι ιδιαίτερες επιχορηγήσείς που προσφέρονταν στις υψηλές θέσεις του Κράτους εξηφανίσθησαν μαζί με τις θέσεις αυτές» . (Μαρξ, ο.π.π.)
4) Αντικατάσταση της ακριβής και σπάταλης γραφειοκρατικής κρατικής μηχανής με ένα φτηνό εργατικό κράτος
«Η Κομμούνα πραγματοποίησε το σύνθημα αυτό όλων των αστικών επαναστάσεων, να αποκτήσει δηλαδή μια Κυβέρνηση με μικρά έξοδα καταργώντας δυο από τα σπουδαιότερα ελαττώματα της-τον στρατό και τη γραφειοκρατία». (Μαρξ, ο.π.π.)
5) Συγκέντρωση της νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας στα όργανα της λαϊκής θέλησης- τα εργατικά και λαϊκά συμβούλια
«Η Κομμούνα (έγραφε ο Μαρξ) δεν ήταν κοινοβουλευτικός, αλλά εργατικός οργανισμός, νομοθετικός και εκτελεστικός συγχρόνως. Ενώ πρώτα αποφάσιζε κάθε τρία ή κάθε έξι χρόνια το ποιο από τα μέλη της κυρίαρχης τάξης θα «αντιπροσώπευε» και θα «καταπίεζε τον λαό μέσα στο Κοινοβούλιο, η καθολική ψηφοφορία χρησιμεύει τώρα στον λαό, που ήταν οργανωμένος σε κομμούνες, ως μέσο για την εξεύρεση των απαιτούμενων εργατών, ελεγκτών και λειτουργών για τις ανάγκες του, όπως ακριβώς ένα άτομο εκλέγει τους ατομικούς υπαλλήλους για τις δικές του ανάγκες». (Λένιν, «Κράτος και Επανάσταση»)
6) Ανακλητότητα όλων των κρατικών αξιωματούχων και των λαικών αντιπροσώπων
«Ο έλεγχος όλων των αρχόντων, χωρίς εξαίρεση, με την γενική εφαρμογή της αρχής της εκλογής και της ανάκλησης σε κάθε στιγμή καθώς και η ελάττωση των μισθών τους στο κοινό εργατικό ημερομίσθιο, όλα αυτά είναι απλά και «επιβεβλημένα» δημοκρατικά μέτρα, που εναρμονίζουν τελείως τα συμφέροντα των εργατών και της πλειοψηφίας των χωρικών, και συγχρόνως χρησιμεύουν ως γέφυρα που φέρνει από τον Καπιταλισμό στον Σοσιαλισμό.» (Λένιν, ό.π.π.)
Η εργατική δημοκρατία, αποτελεί ταυτόχρονα την επέκταση της δημοκρατίας στον οικονομικό τομέα μέσα από την εφαρμογή του δημοκρατικού κεντρικού σχεδιασμού της οικονομίας και της εργατικής διαχείρισης σε όλα τα στάδια της παραγωγής. Αποτελεί την εκπαίδευση όλου του πληθυσμού στην άσκηση της εξουσίας με τη σειρά, καταργώντας τα ιδιαίτερα προνόμια των κρατικών αξιωματούχων. Ταυτόχρονα πουθενά δεν προβλέπει την βίαιη αναγκαστική κοινωνικοποίηση ή κολεκτιβοποίηση της περιουσίας των μικροαστών και των μικρών επιχειρήσεων ή των αγροτών, ούτε προβλέπει πουθενά το έκτρωμα του μονοκομματισμού. Αντιθέτως πρέπει να πούμε ότι στην εργατική δημοκρατία θα έχουν δικαίωμα ελεύθερης έκφρασης και δράσης όλα ανεξαιρέτως τα κόμματα, όχι μόνο τα εργατικά αλλά και τα αστικά, που θέλουν να ξαναφέρουν τον καπιταλισμό -εκτός από τα φασιστικά- εφόσον δεν χρησιμοποιούν ένοπλη βία κατά της εργατικής εξουσίας. Είναι η κοινωνία που σύμφωνα με τον Λένιν «και η τελευταία καθαρίστρια θα έχει τη δυνατότητα να κυβερνάει» και είναι η μοναδική βιώσιμη κοινωνία σήμερα, η μοναδική εφικτή και ρεαλιστική λύση για την Αριστερά και το εργατικό κίνημα σήμερα, το μόνο εφικτό «στάδιο» ανάμεσα στον καπιταλισμό και το σοσιαλισμό!
Παναγιώτης Κολοβός
{fcomment}
