Το κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα από ένα παλιότερο άρθρο με τίτλο «Τα ψέμματα είναι αντικομμουνισμός» που γράφτηκε το 2007 από τον Σταμάτη Καραγιαννόπουλο και είχε δημοσιευθεί στην ιστοσελίδα μας ως απάντηση στο κείμενο του Κύριλλου Παπασταύρου, πρώην υπεύθυνου της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ και σημερινού μέλους του Πολιτικού του Γραφείου, με τίτλο «Το οπορτουνιστικό ρεύμα του Τροτσκισμού» και το οποίο είχε δημοσιευθεί το 2006 στο τεύχος 6 της «Κομμουνιστικής Επιθεώρησης». Το κείμενο του Παπασταύρου, εκτός άλλων διαστρεβλώσεων και ψευδών σχετικά με τις πραγματικές ιδέες του Τρότσκι και του Λένιν, περιείχε και όλες τις «παραδοσιακές» σταλινικές διαστρεβλώσεις των απόψεων των δύο αυτών μεγάλων κομμουνιστών ηγετών σχετικά με το σύνθημα των Ενωμένων Πολιτειών της Ευρώπης.
Ο Κ. Παπασταύρου, στην προσπάθειά του να εκμαιεύσει από τα γραπτά του Λένιν αποσπάσματα που να τεκμηριώνουν την αποδοχή του σταλινικού εκτρώματος του «σοσιαλισμού σε μια χώρα», βασίζεται σε ένα ακόμα απόσπασμα παρμένο από ένα κείμενο του 1915, το νόημα του οποίου όμως διαστρεβλώνει προκλητικά. Γράφει περισπούδαστα: «Η κατ’ αρχήν τοποθέτηση του Λένιν φυσικά βρίσκεται στο έργο του “Για το σύνθημα των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης” (1915). Σε αυτό το άρθρο, ο Λένιν δεν περιορίζεται να εξηγήσει γιατί ένα τέτοιο σύνθημα θα ήταν αντιδραστικό ή ουτοπικό σε συνθήκες καπιταλισμού, αλλά γιατί θα ήταν ΛΑΘΟΣ ως σύνθημα γενικά. Γιατί όπως εξηγεί: “…πρώτο, συγχωνεύεται με το σοσιαλισμό και δεύτερο, γιατί θα μπορούσε να προκαλέσει τη λαθεμένη ερμηνεία ότι είναι αδύνατη η νίκη του σοσιαλισμού σε μια μόνη χώρα, τη λαθεμένη ερμηνεία για τη στάση αυτής της χώρας απέναντι στις άλλες…”». Και επανερχόμενος στο ζήτημα, στη δεύτερη παράγραφο πριν από το τέλος του άρθρου του, ο Παπασταύρου χαρακτηρίζει το σύνθημα των Ενωμένων Σοβιετικών Πολιτειών της Ευρώπης που υπεράσπιζε ο Τρότσκι σε άρθρο του δημοσιευμένο στην «Πράβδα» στις 20 Ιούνη 1923, ως ένα «αντιδραστικό (κατά τον Λένιν) σε συνθήκες ιμπεριαλισμού σύνθημα…».
Από τον τρόπο με τον οποίο μας παρουσιάζεται εδώ από τον Παπασταύρου η θέση του Λένιν, καταλαβαίνουμε με τον πιο εμφατικό τρόπο ότι το σύνθημα καταδικάζεται «γενικά», δηλαδή όχι μόνο για την περίπτωση που αναφέρεται σε ενοποίηση πάνω σε καπιταλιστική βάση, αλλά και στην περίπτωση που αναφέρεται στις Ενωμένες Σοβιετικές (Σοσιαλιστικές) Πολιτείες της Ευρώπης. Ευτυχώς όμως, τα πράγματα δεν είναι έτσι όπως τα παρουσιάζει ο σταλινικός «θεωρητικός». Καταρχάς, ο Παπασταύρου κρύβει το γεγονός ότι ο Λένιν στο μεγαλύτερο μέρος του άρθρου του καταφέρεται ενάντια στη δυνατότητα και τη φύση μιας καπιταλιστικής ευρωπαϊκής ενοποίησης. Αυτή και μόνο αυτή την ενοποίηση θεωρεί ο Λένιν αντιδραστική.
Μάλιστα, ο Λένιν χαρακτηρίζει «αρκετά άτρωτο ως πολιτικό σύνθημα» το σύνθημα των Ενωμένων Πολιτειών της Ευρώπης, και μάλιστα, όχι στη σοσιαλιστική αλλά στην απλή δημοκρατική του μορφή. Γράφει χαρακτηριστικά: «Αλλά ενώ το σύνθημα για τις δημοκρατικές Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης – αν συνοδεύεται από την επαναστατική ανατροπή των τριών πιο αντιδραστικών μοναρχιών στην Ευρώπη, των οποίων ηγείται η Ρωσική – είναι αρκετά άτρωτο ως πολιτικό σύνθημα, υπάρχει ωστόσο ακόμα το μεγάλης σημασίας ζήτημα του οικονομικού περιεχομένου του. Από τη σκοπιά των οικονομικών προϋποθέσεων του ιμπεριαλισμού – π.χ. εξαγωγή κεφαλαίου και διαμοιρασμός του κόσμου από τις «ανεπτυγμένες» και «πολιτισμένες» αποικιακές δυνάμεις – οι Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης, σε συνθήκες καπιταλισμού, είναι είτε αδύνατες, είτε αντιδραστικές».
Ο Παπασταύρου παραβλέποντας το οφθαλμοφανές γεγονός ότι στο άρθρο του ο Λένιν στρέφεται ενάντια σε μια ενοποίηση της Ευρώπης «από τη σκοπιά των οικονομικών προϋποθέσεων του ιμπεριαλισμού» και «σε συνθήκες καπιταλισμού», ισχυρίζεται ότι ο ηγέτης των μπολσεβίκων απέρριπτε το σύνθημα για τις Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης σαν «ΛΑΘΟΣ γενικά» (και μάλιστα για να εμπεδώσουμε τη διαστρέβλωση το τονίζει με κεφαλαία γράμματα) και σαν «αντιδραστικό», δηλαδή ακόμα και στην περίπτωση που το σύνθημα λάβει τη μορφή μιας έκκλησης για τις Ενωμένες Σοσιαλιστικές Πολιτείες της Ευρώπης. Αυτό αποτελεί μια ξεκάθαρη και χυδαιότατη διαστρέβλωση της θέσης του Λένιν!
Όταν το ΚΚΕ καλούσε για τις Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης
Ο Λένιν απέρριπτε ως αντιδραστικό μόνο το σύνθημα για τις Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης πάνω σε καπιταλιστική βάση. Το σύνθημα των Ενωμένων Πολιτειών της Ευρώπης πάνω στη βάση της σοσιαλιστικής-εργατικής εξουσίας, ο Λένιν στις δεδομένες συνθήκες του 1915, το απέρριπτε ξεκάθαρα για λόγους τακτικής και όχι σαν «λάθος γενικά», όχι δηλαδή από θέση αρχής, όπως θέλει να υποστηρίζει ο Παπασταύρου. Η καλύτερη απόδειξη γι’ αυτό, είναι το αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι το συγκεκριμένο σύνθημα, υιοθετήθηκε επίσημα και με την πλήρη υποστήριξη του Λένιν από όλη την Κομμουνιστική Διεθνή το 1923. Αν το 1915 το σύνθημα απορριπτόταν από τον Λένιν για λόγους αρχής (σαν «ΛΑΘΟΣ γενικά»), όπως προσπαθεί να μας πείσει ο Παπασταύρου, δεν θα μπορούσε η καθοδηγούμενη από τον Λένιν Κομμουνιστική Διεθνής να το υιοθετήσει μόλις λίγα χρόνια αργότερα.
Η μεγαλύτερη γκάφα του Παπασταύρου, η οποία αποδεικνύει το τι μπορεί να πάθει όποιος υποτιμά τους χιλιάδες αγωνιστές του ΚΚΕ και τους μεταχειρίζεται σαν αδαείς και εύπιστους υποτακτικούς της εκάστοτε ηγετικής γραμμής, είναι ότι αυτό το δήθεν «αντιδραστικό» και «λαθεμένο γενικά» σύνθημα μπορεί εύκολα να το βρει κάποιος σε επίσημα κείμενα του ΚΚΕ εκείνης της περιόδου. Διαβάζουμε χαρακτηριστικά στην προκήρυξη της ΚΕ του ΚΚΕ για την Πρωτομαγιά του 1924 που δημοσιεύεται στη συλλογή «Επίσημα κείμενα ΚΚΕ 1918-1924»: «…Εργάτες και εργάτριες, ακόμα η Ρώσικη Επανάστασις αγωνίζεται για την ελευθερία όλων των λαών. Για την κατάπαυση των πολέμων. Για το γκρέμισμα της στρατοκρατίας. Για το λυτρωμό μας, το λυτρωμό του εργαζόμενου λαού από τα δεσμά του μιλιταρισμού και της πλουτοκρατίας. Μόνον η Ρωσία των εργατών και χωρικών, η Ρωσία των Σοβιέτ αγωνίζεται για την Ένωσιν όλων των λαών της Ευρώπης. Για την πραγματοποίηση του συνθήματος των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης καθώς και δια την άμεσον ένωσην των λαών της Βαλκανικής σε μια Κομμουνιστική Παμβαλκανική Ομοσπονδία…». Τι να σημαίνει αυτό άραγε σύντροφε Παπασταύρου; Μήπως ότι σύσσωμη η ΚΕ του ΚΚΕ το 1924 είχε καταληφθεί από «τροτσκιστές οπορτουνιστές»; Μάλλον όχι. Σημαίνει ότι το σύνθημα για τις Ενωμένες Σοβιετικές Πολιτείες της Ευρώπης ήταν στην ουσία του ένα πλήρως λενινιστικό σύνθημα, που προβάλλονταν επίσημα από όλα τμήματα της ΚΔ πριν από την επικράτηση του σταλινισμού.
Η απάτη αποκαλύπτεται
Για να καταλάβουμε το σκεπτικό του Λένιν το 1915 πρέπει να επιχειρήσουμε να διαβάσουμε προσεκτικά το ίδιο το σχετικό του κείμενο και να μην αφεθούμε στην «αμεροληψία» του Παπασταύρου. Αν το κάνουμε αυτό, θα διαπιστώσουμε με έκπληξη ότι σε πλήρη αντίθεση με τα γραφόμενα του Παπασταύρου, ο Λένιν υποστηρίζει πως η γενική ουσία που το σύνθημα των Ενωμένων Πολιτειών της Ευρώπης εκφράζει είναι σωστή.
Παραθέτουμε προς απόδειξη αυτού την προηγούμενη φράση από το ίδιο κείμενο του Λένιν την οποία δεν παραθέτει για ευνόητους λόγους ο επιφανής πολέμιος του «Τροτσκισμού»: «…Οι Ενωμένες Πολιτείες του Κόσμου (και όχι της Ευρώπης μόνο) είναι η κρατική μορφή της ενοποίησης και της ελευθερίας των εθνών την οποία συνδέουμε με τον σοσιαλισμό – για την ολική εξαφάνιση του κράτους, συμπεριλαμβανομένου και του δημοκρατικού. Ως ξεχωριστό σύνθημα, εντούτοις, το σύνθημα των Ενωμένων Πολιτειών του Κόσμου θα ήταν μετά βίας σωστό…» και από εκεί και πέρα ακολουθεί το απόσπασμα που παρέθεσε ο Παπασταύρου «…πρώτον, επειδή συγχωνεύεται με τον σοσιαλισμό και δεύτερον, επειδή μπορεί να ερμηνευθεί λανθασμένα ότι η νίκη του σοσιαλισμού σε μια μόνη χώρα είναι αδύνατη, και μπορεί επίσης να δημιουργήσει εσφαλμένες αντιλήψεις ως προς τις σχέσεις μιας τέτοιας χώρας με τις άλλες». Να γιατί μας «έφαγε» την προηγούμενη φράση ο θεωρητικός μας! Γιατί εκεί, όχι μόνο δεν βλέπουμε τον Λένιν να μιλάει για «λάθος γενικά» ή για «αντιδραστικό σύνθημα» αλλά τον βλέπουμε να χαρακτηρίζει το σύνθημα «μετά βίας σωστό». Με αυτή την έκφραση, ο Λένιν δείχνει ξεκάθαρα ότι κρατά αποστάσεις όχι από την ουσία του συνθήματος, αλλά από τη χρήση του. Και μάλιστα, αναφέρει ρητά ότι το σύνθημα αυτό «συγχωνεύεται», δηλαδή ταυτίζεται, με τον σοσιαλισμό. Δεν υπάρχει χαρακτηριστικότερη έκφραση από αυτή για να διαπιστώσει κάποιος ότι στην αντίληψη του Λένιν ο σοσιαλισμός «συγχωνεύεται», δηλαδή είναι ταυτισμένος με την διεθνή του οικοδόμηση και δεν έχει σχέση με τη στενόμυαλη, εθνική, σταλινική λογική σοσιαλιστικής οικοδόμησης που υπερασπίζεται ο Παπασταύρου.
Έτσι, παρότι το «μετά βίας σωστό» σύνθημα των Ενωμένων Πολιτειών της Ευρώπης ο Λένιν στο τέλος του άρθρου του το χαρακτηρίζει «λανθασμένο», αυτός ο χαρακτηρισμός του γίνεται από τη σκοπιά της τακτικής κι όχι από θέση αρχής. Αυτό που φοβόταν ο Λένιν, όπως ομολογεί, ήταν ότι το σύνθημα θα μπορούσε να «ερμηνευτεί λανθασμένα» και να νομιστεί ότι «η νίκη του σοσιαλισμού σε μια χώρα είναι αδύνατη». Και ασφαλώς κάποιος που θεωρεί ένα σύνθημα «λάθος γενικά», όπως αρέσκεται να γράφει ο Παπασταύρου, δεν μπορεί να ενδιαφέρεται αυτό να μην ερμηνευθεί λανθασμένα.
Και είναι επίσης ανάγκη να διευκρινίσουμε εδώ, ότι ο Λένιν μιλώντας για «τη νίκη του σοσιαλισμού σε μια χώρα» είναι ξεκάθαρο ότι δεν αναφέρεται στη δυνατότητα πλήρους οικοδόμησης του σοσιαλισμού στα όρια ενός κράτους, την οποία υποστήριζαν και υποστηρίζουν διαχρονικά οι σταλινικοί, αλλά στην κατάληψη της εξουσίας από το προλεταριάτο. Αυτό που προβλημάτιζε δηλαδή τον Λένιν μέσα στη σκοτεινή περίοδο του πρώτου έτους του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ήταν ότι το σύνθημα των Ενωμένων Πολιτειών της Ευρώπης θα μπορούσε να γεννήσει μια εσφαλμένη άποψη σύμφωνα με την οποία η προλεταριακή επανάσταση θα μπορούσε να αρχίσει ταυτόχρονα πάνω σ΄ ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο. Φυσικά, ο Τρότσκι, αντίθετα με αυτό που του καταλογίζει ο Παπασταύρου, δεν είχε καμία σχέση με τη συγκεκριμένη αυτή εσφαλμένη άποψη και βρισκόταν σε πλήρη συμφωνία με τον Λένιν πάνω στην ουσία του ζητήματος.
Σταμάτης Καραγιαννόπουλος
