Το κείμενο που ακολουθεί είναι η σύντομη ομιλία-χαιρετισμός του Σταμάτη Καραγιαννόπουλου εκ μέρους των εκδόσεων «Μαρξιστική Φωνή» στην πρόσφατη εκδήλωση παρουσίασης της μπροσούρας με τίτλο «Η φασιστική στροφή στη Γερμανία: Ένα ανέκδοτο κείμενο των τροτσκιστών από τις φυλακές του Βερχνιεουράλσκ».
Αφού συγχαρώ τους συντρόφους για την εξαιρετικά προσεγμένη αυτή έκδοση, με τον πάρα πολύ εύστοχο πρόλογο και την πολύ καλή μετάφραση, θα ήθελα να τονίσω ότι αυτή δεν είναι μια έκδοση «ρετρό», μια πράξη νοσταλγίας για ένα ηττημένο-ξεκληρισμένο πολιτικό ρεύμα. Είναι μια έκδοση εξαιρετικής πολιτικής επικαιρότητας, με μια διπλή έννοια. Γιατί η μπροσούρα αυτή είναι γεμάτη από πολιτικά μαθήματα χρήσιμα για τους σημερινούς αγώνες. Γιατί και μόνο η ύπαρξη της, είναι γεγονός ικανό να μας προσφέρει αμέτρητη επαναστατική έμπνευση.
Ας σκεφτούμε ποιοι και πότε έγραψαν αυτό το κείμενο. Το έγραψαν φυλακισμένοι και βασανισμένοι αγωνιστές μέσα στις συνθήκες που μπορούν να γεννήσουν στο μυαλό ενός μαρξιστή αγωνιστή τη μεγαλύτερη δυνατή απελπισία. Στις φυλακές της σταλινικής αντεπανάστασης, που σε βαρβαρότητα μπορούσαν να συγκριθούν μόνο με τα στρατόπεδα των ναζί. Χωρίς καμιά βάσιμη ελπίδα για ένα κίνημα που θα μπορούσε να τους απελευθερώσει άμεσα, με την εκτέλεση να είναι η πιο πιθανή τους κατάληξη. Όπως πράγματι συνέβη 2 χρόνια μετά, στο κολαστήριο της Βορκούτα, στην πιο παγωμένη πόλη του κόσμου.
Είναι φορές που και σήμερα ακούμε στο κίνημα για δύσκολες συνθήκες, για τη μεγάλη ήττα του 2015 κ.λπ. Ας σκεφτούμε όμως καλύτερα τη θέση των τροτσκιστών σ’ αυτές τις σταλινικές φυλακές, εάν θέλουμε να κατανοήσουμε το τι σημαίνει πραγματική ήττα και πραγματικές αντικειμενικές δυσκολίες για έναν κομμουνιστή αγωνιστή.
Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό να πούμε ότι η τροτσκιστική Αριστερή Αντιπολίτευση στη Ρωσία της δεκαετίας του 1930, αντίθετα με ό,τι πολύ επιπόλαια θέλουν να νομίζουν ή να υποστηρίζουν ορισμένοι, δεν ήταν καθόλου ένα αμελητέο και περιθωριακό πολιτικό κίνημα. Εκτός από τους φυλακισμένους τροτσκιστές του Βερνχιεουράλσκ της χρονολογίας που γράφτηκε αυτό το κείμενο (1933) υπήρχαν αρκετές ακόμα χιλιάδες, και έξω αλλά και μέσα στο κόμμα και την Κομσομόλ.
Ο Τρότσκι μάλιστα, σε άρθρο του τον Ιανουάριο του 1936 σχετικά με τις μαζικές διαγραφές στο ΚΚΣΕ στα τέλη του 1935, το οποίο περιέχεται στη συλλογή κειμένων του με τίτλο «Κείμενα για τον σταλινισμό» (εκδόσεις «Μαρξιστική Φωνή», Νοέμβριος 2009), έδειξε τεκμηριωμένα ότι από τους 200.000 διαγραμμένους μόνο από το ΚΚΣΕ, χωρίς να υπολογίζονται οι διαγραμμένοι από την Κομσομόλ, οι υποστηρικτές της τροτσκιστικής Αριστερής Αντιπολίτευσης ήταν από 10 έως 20.000. Και μάλιστα, τόνιζε ότι οι περισσότεροι ήταν νέες στρατολογίες, δηλαδή αγωνιστές που δεν συμμετείχαν στην ιστορική πάλη της Αντιπολίτευσης στα μέσα και τα τέλη της δεκαετίας του 1920. Ήταν, με άλλα λόγια, χιλιάδες επαναστάτες που ήξεραν ότι μπαίνουν σε ένα ηττημένο κίνημα, μέσα στις δυσκολότερες συνθήκες που θα μπορούσαν να υπάρξουν θεωρητικά γι’ αυτό. Κι όμως έγιναν μέλη του χωρίς να υπολογίζουν τις φυλακές και τις πιθανές εκτελέσεις.
Ποια ήταν όμως η αιτία γι’ αυτή την ηρωική στάση; Ήταν τα αισθήματα που δημιουργεί μια ανώτερη ηθική, μια μεταφυσική γενναιότητα; Διαβάζοντας κάποιος αυτό το κείμενο των φυλακισμένων τροτσκιστών για τη φασιστική στροφή στη Γερμανία, μπορεί να βρει την απάντηση: η αιτία ήταν, πέρα και πάνω απ’ όλα τα ηθικά τους χαρίσματα, η τίμια και σοβαρή στάση απέναντι στη μαρξιστική θεωρία. Αυτή ήταν, είναι και θα είναι πάντοτε η βασική διαφορά που χωρίζει τον τροτσκισμό από τον σταλινισμό.
Αυτή η σοβαρή στάση απέναντι στη μαρξιστική θεωρία αντανακλάται ολοκάθαρα μέσα σ’ αυτό το κείμενο και το κάνει γεμάτο πολιτικά μαθήματα για το σήμερα. Ας δούμε μερικά από τα πιο σημαντικά. Καταρχάς όποιος διαβάσει το κείμενο θα βρει τις βασικές απαντήσεις για την κοινωνική και πολιτική ανατομία του φασισμού, οι οποίες περιέχονται και στο αριστουργηματικό κείμενο του Τρότσκι «Τι είναι εθνικοσοσιαλισμός», 2 μήνες όμως πριν το γράψει εκείνος.
Στο κείμενο επίσης, αναλύεται σε πολύ μικρή έκταση, με απλή και συμπυκνωμένη γλώσσα, ολόκληρη η ιστορική διαδικασία που οδήγησε στην άνοδο του ναζισμού στην εξουσία, με αναφορά σε όλους τους βασικούς σταθμούς. Η μέθοδος της ανάλυσης είναι διαλεκτική, εντάσσει το μέρος στο όλο, δεν βλέπει την άνοδο του ναζισμού σαν ένα εθνικό, γερμανικό φαινόμενο. Εστιάζει στις διεθνείς εξελίξεις, στις διεθνείς σχέσεις και τους συσχετισμούς ανάμεσα στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις όπως διαμορφώθηκαν μετά τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο, στην κρίση της παγκόσμιας οικονομίας και στην κατάσταση στο πεδίο της παγκόσμιας επανάστασης, όπου το καθοριστικό στοιχείο είναι οι προδοσίες της σοσιαλδημοκρατίας και του σταλινισμού. Χωρίς υπερβολή, το κείμενο αυτό δεν είναι ένα κείμενο για τη γερμανική κατάσταση, αλλά ένα κείμενο για τις διεθνείς εξελίξεις και προοπτικές.
Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί η ευστοχία σε βασικές προβλέψεις, ως αποτέλεσμα της σοβαρής χρήσης της μαρξιστικής μεθόδου. Προβλέπεται με διορατικότητα ο αναπόφευκτος πόλεμος της ναζιστικής Γερμανίας με τη Σοβιετική Ένωση. Εκτιμάται σωστά ότι η νίκη του φασισμού δεν θα είναι προσωρινή, ούτε όμως – στην εποχή των γρήγορων κλονισμών και αλλαγών όπως την προσδιορίζει – μια πραγματικότητα που μπορεί να κρατήσει για πολλές δεκαετίες. Καταλήγει δηλαδή ακριβώς στην ουσία της εκτίμησης που έκανε 2 μήνες μετά ο Τρότσκι, τον Ιούνιο του 1933, στο άρθρο του με τίτλο «Για πόσο καιρό θα παραμείνει ο Χίτλερ στην εξουσία» (το οποίο περιέχεται στη συλλογή κειμένων του με τίτλο «Κείμενα για τον φασισμό» (εκδόσεις «Μαρξιστική Φωνή», Σεπτέμβριος 2021).
Τέλος, σ’ αυτό το κείμενο παρέχεται και μία έξοχη και αρκετά λεπτομερής πρόταση για το τι πρέπει να κάνει το μαρξιστικό κίνημα μετά την νίκη του φασισμού στη Γερμανία. Διαβάζουμε δηλαδή ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα καθηκόντων για τους κομμουνιστές στη φασιστική Γερμανία, το οποίο είναι διαχρονικά εξαιρετικά εκπαιδευτικό για κάθε αγωνιστή.
Συμπερασματικά, πρέπει να τονιστεί ότι οι αναγνώστες δεν θα βρουν σ’ αυτό το κείμενο μόνο ένα ιστορικό ντοκουμέντο, άλλα ένα πολιτικό ντοκουμέντο σημαντικής μαρξιστικής αξίας. Ένα κείμενο που μας βοηθάει να καταλάβουμε τι είναι φασισμός και πώς μπορεί να συντριβεί, αλλά και πώς πρέπει να χρησιμοποιείται η ίδια μαρξιστική μέθοδος ανάλυσης. Κι όλα αυτά από βέβαιους μελλοθάνατους! Βέβαιους μελλοθάνατους όμως, που 80 χρόνια μετά, το 2018, με την τυχαία ανακάλυψη αυτού του του κειμένου πήραν μετά θάνατο την καλύτερη εκδίκηση από τους άτιμους σταλινικούς δημίους τους. Το καθεστώς που τους πήρε τη ζωή έχει χαθεί για πάντα, η επαναστατική σκέψη τους όμως μέσα από αυτό το κείμενο θα μείνει αθάνατη!
