Πριν λίγους μήνες, στις 7 Μαρτίου, ο εγγονός του Λέον Τρότσκι, Εστεμπάν (Βσέβολοντ) Βολκώφ γιόρτασε τα ενενηκοστά πέμπτα του γενέθλια. Ο Εστεμπάν Βολκώφ είναι διευθυντής του «Μουσείου Τρότσκι» που βρίσκεται στο σπίτι που δολοφονήθηκε ο Τρότσκι, στο Κογιοακάν του Μεξικού και έχει αφιερώσει ολόκληρη τη ζωή του στην υπεράσπιση της μνήμης και του έργου του παππού του. Ακολουθεί ένα απόσπασμα από μια μαρτυρία της Νίτσας Τσαγανέα-Βιτσώρη, γνωστής παλιάς ηθοποιού και αγωνίστριας του ελληνικού τροτσκιστικού κινήματος, σχετικά με την ολιγοήμερη φιλοξενία του στην Αθήνα το 1932. Γράφτηκε το 1979 και δημοσιεύθηκε το 1995 στο περιοδικό «Τετράδια Μαρξισμού», (τεύχος 6, Δεκ. 1995). Η σύνταξη του περιοδικού αναφέρει ότι αυτό το κείμενο γράφτηκε το 1979 και βρέθηκε στα αρχεία του Εργατικού Επαναστατικού Κόμματος. Αναδημοσιεύτηκε στο βιβλίο του Νίκου Θεοδοσίου «Ο Άγνωστος Βιτσώρης», Αθήνα 2019.
Είπα προηγουμένως ότι πήγαμε στην Πρίγκηπο για να δούμε τον σύντροφο Τρότσκι. Ήταν νομίζω το 1930 ή το 1931* και ούτε πιστεύαμε ποτέ πως ήταν δυνατό να πραγματοποιηθεί. Ήταν χειμώνας. Τελειώσαμε τις παραστάσεις μας στην Πόλη κι ήρθαμε στην Αθήνα.
Το καλοκαίρι νομίζω του ίδιου χρόνου, ακούω μια μέρα να κτυπάει του κουδούνι του σπιτιού μας (καθόμαστε τότε στην οδό Ιακωβάτων που είναι πάροδος της Πατησίων) και βλέπουμε δυο ξένους. Έναν άντρα κι ένα παιδί. Τους ρωτάω τι θέλουν και μου λένε, ερχόμαστε από την Πρίγκηπο και θέλουμε να σας μιλήσουμε. Τους πέρασα μέσα. Ο άνδρας θα ήταν ως 40 χρονών, μπορεί και μικρότερος, και το παιδί 8 με 10 χρονών**. Μου έδωσαν ένα χαρτί που ‘γραφε: Παρακαλώ κάντε ότι μπορείτε γι’ αυτούς, Υπογραφή Πρίγκηπος.
Τον ρώτησα ποιος είναι και τι θέλουν. Μου είπε ότι ο μικρός που συνοδεύει είναι ο εγγονός του Τρότσκι κι ότι αυτός είναι ο παιδαγωγός του***. Να μπορέσουν να τους φυγαδεύσουμε στο Παρίσι το πολύ σε δυο – τρεις μέρες, γιατί απειλούσαν τον Τρότσκι, ότι θα σκοτώσουν το γιο και τον εγγονό του. Μου άφησε τον μικρό κι έφυγε. Κάποιος θα τον φιλοξενούσε και θα φρόντιζε και τα εισιτήρια.
Με τον μικρό μιλάγαμε με νοήματα το περισσότερο, και με λίγα γαλλικά. Τον έβγαλα περίπατο αυτές τις μέρες που μείνανε εδώ. Μια μέρα του λέω, τι παιχνίδι θέλεις να σου πάρω; Μου λέει. Ένα καραβάκι. Πήγαμε στην οδό Σταδίου δίπλα στο θέατρο Κεντρικό που έπαιζα τότε, όπου ήταν ένα μαγαζάκι – ίσως να είναι ακόμα – που πούλαγε παιχνίδια. Διάλεξε ένα καραβάκι, του το πήρα. Το περίεργο είναι, γι’ αυτό το γράφω και τώρα, ότι το καραβάκι είχε γραμμένο στα πλάγια το όνομα «Αουρόρα» που θα πει Αυγή, που κατά σύμπτωση ήταν το όνομα της πρώτης ρωσικής εφημερίδας.
Την Τρίτη μέρα βιαστικός και χαρούμενος ο παιδαγωγός, μου έφερε ένα κουτί γλυκά, με φίλησε, επίσης το μικρό με αγκάλιασε, με γέμισε φιλιά κι έφυγε παίρνοντας και το καραβάκι μαζί του. Όμως είμαι σχεδόν σιγουρη ότι ο παιδαγωγός ήταν ο γιος του Τρότσκι γιατί έμοιαζε πολύ με το παιδί. Το γιο του τον δολοφονήσανε. Άραγε τι να ‘γινε ο εγγονός…(…..)
*Σημείωση Ν. Θεοδοσίου: Η μνήμη έχει προδώσει τη Νίτσα Τσαγανέα. Η επίσκεψη στον Τρότσκι έγινε στις αρχές του 1932.
**Σημείωση Ν.Θ.: Αναφέρεται στον εγγονό του Τρότσκι, γιο της κόρης του Ζινάιντα (Ζίνα), Βσιέβαλαντ (Σέβα) Βόλκοφ, ο οποίος την εποχή εκείνη ήταν 7-8 χρονών.
** *Σημείωση Ν. Θ.: Ο Βόλκοφ αναφέρει ότι ο Ζαν Βαν Χάιγενορτ τον συνόδευσε στο Βερολίνο, όπου βρισκόταν η μητέρα του Ζίνα, στα τέλη του 1932. Η Ζίνα αυτοκτόνησε τον Ιανουάριο του 1933.
