Στις 14 Ιουνίου του 1928, όταν η Λατινική Αμερική ήδη στέναζε κάτω από την μπότα του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού και το ένα δικτατορικό καθεστώς διαδέχονταν το άλλο, γεννιόταν στο Ροζάριο της Αργεντινής ο Ερνέστο Γκεβάρα. Ανήκε σε μια μεσοαστική οικογένεια και σπούδασε γιατρός. Όπως και πολλοί άλλοι φοιτητές της δεκαετίας του 1950, ο «Τσε» (ψευδώνυμο που σημαίνει «φίλος») επηρεάστηκε από τη φρικτή οπισθοδρόμηση της Λατινικής Αμερικής και την εξάρτησή της από τον ιμπεριαλισμό και προσπάθησε να βρει έναν επαναστατικό δρόμο για να εκφράσει την αντίθεση του σε αυτή την κατάσταση.
Μετά από μια σειρά νεανικές τυχοδιωκτικές περιπλανήσεις σε όλη τη Λατινική Αμερική, η επαναστατική του δράση ξεκίνησε από τη Γουατεμάλα το 1954, όπου μετείχε στο κίνημα των ανταρτών κατά του δικτάτορα Αρμάς, ο οποίος όμως βοηθούμενος από τη CIA κατέπνιξε το κίνημα. Η έλλειψη μιας γνήσιας επαναστατικής πολιτικής από τα Κομουνιστικά Κόμματα της Λατινικής Αμερικής, εξαιτίας της εξάρτησής τους από την γραφειοκρατική ηγεσία της ΕΣΣΔ, ώθησε τους πιο ριζοσπάστες διανοούμενους να αναζητήσουν ένα συντομότερο δρόμο για την επανάσταση από αυτόν του μαζικού εργατικού κινήματος: τον αντάρτικο αγώνα που στηρίζονταν στους αγρότες.
Στο Μεξικό, τον επόμενο σταθμό της πορείας του, ο Τσε γνώρισε τον Κουβανό εξόριστο δημοκράτη Φιντέλ Κάστρο, που έπαιζε ηγετικό ρόλο στην πάλη για την ανατροπή της δικτατορίας στην πατρίδα του. Μέσα στην παρανομία, ο Γκεβάρα ασκείται στη χρήση όπλων. Τώρα πια ήταν παρελθόν και η Ιατρική και η θαλπωρή της πλούσιας οικογένειάς του στην Αργεντινή. Η ώρα της Κούβας είχε φτάσει.
Το 1956 ο Τσε και 82 άλλοι αντάρτες υπό την ηγεσία του Κάστρο έκαναν την περίφημη απόβαση στην Γκράνμα και μετά από 2 χρόνια σκληρού αντάρτικου αγώνα το διεφθαρμένο καθεστώς του δικτάτορα Μπατίστα, αδύναμο να βρει οποιαδήποτε κοινωνικά στηρίγματα, κατέρρευσε. Η χαριστική βολή του δόθηκε μόνο μετά από την αποφασιστική κινητοποίηση της εργατικής τάξης. Έτσι, ύστερα από μια μεγάλη γενική απεργία, οι αντάρτες μπήκαν την Πρωτοχρονιά του 1959 στην Αβάνα και η επικράτηση της Κουβανέζικης Επανάστασης – με τον Γκεβάρα ως ένα από τα κύρια σύμβολά της – ήταν πλέον γεγονός.
Παρ’ ότι αυτό συχνά δεν αναφέρεται, οι αρχικές προθέσεις των ανταρτών του Κάστρο ήταν να εγκαθιδρύσουν μια μορφή αστικής δημοκρατίας. Όμως γρήγορα, κάτω από τα απανωτά χτυπήματα και τις απειλές του αμερικάνικού ιμπεριαλισμού οι αντάρτες άλλαξαν γνώμη. Έτσι, εξαιτίας του οικονομικού σαμποτάζ των αμερικάνικων πολυεθνικών και των πιέσεων από το κράτος των ΗΠΑ, υποχρεώθηκαν να εθνικοποιήσουν τα μέσα παραγωγής. Οι ΗΠΑ μάλιστα οργάνωσαν και στρατιωτική επέμβαση στο νησί, που έμεινε στην ιστορία με την ονομασία «Απόβαση στον Κόλπο των Χοίρων» και η οποία ηττήθηκε, καταλήγοντας σε φιάσκο για τους ιμπεριαλιστές.
Κάτω από το νέο κουβανέζικο καθεστώς και εξαιτίας του σχεδιασμού της οικονομίας, η βιομηχανία σε διάστημα 6 χρόνων αναπτύχθηκε κατά 50% και ο αναλφαβητισμός και η πείνα εξαλείφθηκαν, μαζί με μια σειρά αρρώστιες που μάστιζαν το λαό.
Όμως, το κουβανέζικο καθεστώς του Κάστρο, παρ’ ότι αποτέλεσε ένα γιγάντιο βήμα μπροστά για την καθυστερημένη Κούβα, δεν ήταν γνήσια σοσιαλιστικό. Η ιδιάζουσα μορφή που πήρε η Κουβανέζικη επανάσταση με τους εργάτες και τις οργανώσεις τους να παίζουν ρόλο συμπληρωματικής δύναμης στο αντάρτικο κίνημα, η μη επέκταση της επανάστασης σε όλη τη Λατινική Αμερική και η άνευ όρων πρόσδεση της Κούβας στο άρμα της σοβιετικής γραφειοκρατίας ήταν τα βασικά αίτια που οδήγησαν στο να δημιουργηθεί στην Κούβα, όπως και στην ΕΣΣΔ, την Κίνα και την Ανατολική Ευρώπη εκείνη την εποχή, ένα καθεστώς προλεταριακού βοναπαρτισμού. Ένα καθεστώς, στο οποίο ενώ ο καπιταλισμός είχε καταργηθεί και τα μέσα παραγωγής λειτουργούσαν βασισμένα σε ένα σχέδιο όντας στα χέρια του κράτους, η εξουσία δεν ασκούνταν από τους ίδιους τους εργαζόμενους, με μια γραφειοκρατία να αποφασίζει για όλα, απολαμβάνοντας ξεχωριστά προνόμια συγκριτικά με τους εργάτες και το φτωχό λαό.
Κατά τη διάρκεια των 5 πρώτων χρόνων της επανάστασης, υπήρχαν συνεχείς εντάσεις μεταξύ ενός μέρους των Κουβανών ηγετών – ειδικά του Τσε Γκεβάρα – και της σοβιετικής γραφειοκρατίας. Η τελευταία είδε με φόβο την πιθανότητα επέκτασης της Κουβανέζικης Επανάστασης σε όλη τη Λατινική Αμερική, αφού κάτι τέτοιο θα μπορούσε να οδηγήσει στην εγκαθίδρυση καθεστώτων υγιούς εργατικής δημοκρατίας και να αποτελέσει μια απειλή για τα προνόμιά της.
Η διαμάχη ανάμεσα στον Τσε και τη σοβιετική ηγεσία αυξανόταν και μεγάλωνε γρήγορα. Είχε στο επίκεντρο την πορεία των κρατικοποιήσεων στην Κούβα, την έλλειψη υποστήριξης της ηγεσίας της ΕΣΣΔ στις οικονομίες των υπανάπτυκτων χωρών που καταγγέλθηκε από τον Τσε στο δεύτερο αφρο-αμερικανικό συνέδριο του 1965 – αλλά πάνω από όλα – την τακτική της Μόσχας να βάζει φρένο στην εξάπλωση της επανάστασης σε όλο τον κόσμο, στο βωμό της «ειρηνικής συνύπαρξης» με τον ιμπεριαλισμό. Αντίθετα, για τον ίδιο τον Τσε, η εξάπλωση της επανάστασης ήταν μια υπόθεση που υποστήριζε θερμά και αδιαπραγμάτευτα.
Ο Τσε Γκεβάρα ενστικτωδώς έβγαλε το συμπέρασμα ότι η επανάσταση πρέπει να επεκταθεί. Αλλά ο δρόμος που διάλεξε για αυτό το σκοπό ήταν η υποκατάσταση της δράσης της εργατικής τάξης από τις δικές του πράξεις και αυτές των συντρόφων του. Έτσι, άφησε την Κούβα και προσπάθησε να οργανώσει με τεχνητό τρόπο – μιλώντας μεταφορικά, προσπάθησε να «φυτέψει» – εξεγέρσεις στο Κονγκό και τη Βολιβία, με σκοπό να επαναλάβει ως δόγμα τη συνταγή της Κούβας. Όμως η νίκη του αντάρτικου στην Κούβα, όπως αργότερα και αυτή στο Βιετνάμ, ήταν αποτέλεσμα ενός συνδυασμού μοναδικά ευνοϊκών συγκυριών για τέτοια αντάρτικα κινήματα, οι οποίες δεν μπορούν να υπάρξουν κατά κανόνα στις περισσότερες χώρες.
Μετά από μια σειρά αποτυχίες και με 12 μόνο μαχητές, μπήκε στη Βολιβία οργανώνοντας δολιοφθορές στα κυβερνητικά στρατεύματα. Τελικά, αποτυγχάνοντας να ξεσηκώσει τους φτωχούς αγρότες, απομονωμένος από την εργατική τάξη της χώρας και αντιμέτωπος με μια εχθρική στάση από την ελεγχόμενη από τη Μόσχα ηγεσία του ΚΚ Βολιβίας, τραυματίστηκε και αιχμαλωτίστηκε σε ενέδρα του Βολιβιανού στρατού στη δύσβατη περιοχή Λας Χιγκέρας. Όλοι οι άνδρες του σκοτώθηκαν και ο ίδιος τελικά εκτελέστηκε στις 9 Οκτωβρίου του 1967.
Έτσι, ο Ερνέστο «Τσε» Γκεβάρα πέρασε για πάντα στην ιστορία του επαναστατικού κινήματος και έγινε το συνώνυμο του επαναστατικού ηρωισμού. Παρ’ ότι οι ιδέες του υποτιμούσαν στην πραγματικότητα τη σημασία της μαζικής δράσης των εκμεταλλευόμενων, οι αγνές επαναστατικές του προθέσεις και ο απαράμιλλος ηρωισμός του τον έκαναν τραγούδι και σύμβολο για τους μαζικούς αγώνες κάθε γενιάς από το θάνατό του έως σήμερα. Έχουμε λοιπόν να διδαχτούμε πάρα πολλά τόσο από το παράδειγμα της εντιμότητας, της αυτοθυσίας και του ηρωισμού αυτού του μεγάλου επαναστάτη, όσο και από τα πολιτικά λάθη του.
