Τους τελευταίους μήνες το κλείσιμο εργοστασίων έχει πάρει διαστάσεις επιδημίας. Χιλιάδες εργάτες και εργάτριες πετιούνται στο δρόμο, ενώ οι βιομήχανοι δηλώνουν κυνικά (βλ. δηλώσεις προέδρου του ΣΕΒ στην «Αυγή» στις 18/9) ότι αυτή η επιδημία θα συνεχιστεί όσο η κυβέρνηση δεν προχωρά σε πιο αποφασιστικά μέτρα συρρίκνωσης των μισθών και των εργατικών δικαιωμάτων.
Οι βιομήχανοι εκβιάζουν ωμά την κοινωνία. Δεκαετίες επιδοτήσεων, «κινήτρων», «θαλασσοδανείων», λιτότητας και ασυδοσίας δηλώνουν ότι δεν τους είναι αρκετές. Και το καίριο ζήτημα που τίθεται πλέον, παρά την απροθυμία και τους δισταγμούς των πολιτικών και συνδικαλιστικών ηγεσιών να το θέσουν, είναι ξεκάθαρο. Αν μετά από τόσες δεκαετίες κινήτρων και παροχών στους βιομήχανος η αποβιομηχάνιση συνεχίζεται, τότε γιατί πρέπει να έχουμε βιομηχάνους;
Οι πάντοτε «συνετοί» και «ρεαλιστές» ρεφορμιστές ηγέτες της Αριστεράς και των συνδικάτων σε αυτό το σημείο θα μειδιάσουν ειρωνικά, μιλώντας για ιδέες «εκτός εποχής». Όμως είναι οι ίδιοι που βρίσκονται εκτός εποχής. Το δικαίωμα των καπιταλιστών να ελέγχουν την παραγωγή, αρχίζει να αμφισβητείται πια, όχι μόνο από την ίδια την πραγματικότητα συρρίκνωσης της βιομηχανίας και αυξημένης ανεργίας ιδιαίτερα σε μεγάλες παραδοσιακές της βιομηχανικές δυνάμεις (Βρετανία, Γερμανία), αλλά και από τους ίδιους τους εργάτες. Το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι η επανάσταση στη Βενεζουέλα, όπου τα αιτήματα της εθνικοποίησης, του εργατικού ελέγχου και της εργατικής διοίκησης βρίσκονται στο επίκεντρο και αρχίζουν να γίνονται πράξη, δείχνοντας το δρόμο σε εκατομμύρια εργάτες σε όλο τον κόσμο.
Οι ίδιες συνθήκες παράγουν ίδια φαινόμενα. Στη Βενεζουέλα όπως και στην Ελλάδα, οι βιομήχανοι αφού ξεζούμισαν τους εργάτες και τις ίδιες τους τις επιχειρήσεις, τώρα βάζουν λουκέτο γιατί τους είναι πλέον ασύμφορο να τις λειτουργούν. Συνεπώς και στην Ελλάδα όπως και στη μακρινή – μονάχα γεωγραφικά – Βενεζουέλα, οι εργάτες μέρα τη μέρα θα συνειδητοποιούν πως ο μόνος δρόμος για να δοθεί λύση στην εντεινόμενη μάστιγα της ανεργίας και της αποβιομηχάνισης είναι να αμφισβητηθεί το δικαίωμα μιας χούφτας παρασίτων να ελέγχουν τη βιομηχανία στο όνομα της «ελεύθερης οικονομίας».
Όμως σε αυτή τη διαδικασία, οι ηγεσίες του εργατικού κινήματος λειτουργούν σα τροχοπέδη, αφού δεν έχουν καμία προγραμματική λύση και γι’ αυτό είναι ανίκανες να συντονίσουν και να καθοδηγήσουν αποφασιστικά τους αγώνες των εργατών στις επιχειρήσεις που κλείνουν ή που είναι πλέον προβληματικές και υπερχρεωμένες. Είτε μιλούν αφηρημένα για την ανάγκη επαναλειτουργίας των εργοστασίων, χωρίς τις περισσότερες φορές να θίγουν ξεκάθαρα το ζήτημα του ιδιοκτησιακού καθεστώτος και του ρόλου των ίδιων εργατών, είτε ζητούν απλά μέτρα πρόσκαιρης φιλανθρωπίας για τους απολυμένους. Ποια όμως πρέπει να είναι η προγραμματική απάντηση του εργατικού κινήματος μπροστά στο μπαράζ απολύσεων και περάσματος σε αχρηστία ολόκληρων παραγωγικών μονάδων;
Διαχειριστικός Έλεγχος – Εμπορικό Μυστικό – Εργατικός Έλεγχος
Οι εργαζόμενοι στις υπερχρεωμένες επιχειρήσεις πρέπει να παλέψουν για να διεξαχθεί άμεσα διαχειριστικός έλεγχος, ώστε να αποκαλυφθούν οι λόγοι που ωθούν σε χρεοκοπία, καθώς και η πραγματική οικονομική κατάσταση των επιχειρήσεων. Είναι βέβαιο ότι στην τεράστια πλειοψηφία των περιπτώσεων θα αποδειχθεί ότι η κακοδιαχείριση και η κατασπατάληση των κεφαλαίων των εταιρειών οργιάζει και θα αποκαλύπτονται διαρκώς νέα σκάνδαλα.
Όχι μόνο στις υπερχρεωμένες επιχειρήσεις αλλά και γενικότερα το εργατικό κίνημα πρέπει να παλέψει για την κατάργηση του εμπορικού μυστικού. Το εμπορικό μυστικό υποτίθεται ότι προστατεύει τους επιχειρηματίες από τους ανταγωνιστές τους, στην πραγματικότητα όμως οι καπιταλιστές ξέρουν πολύ καλά τα μυστικά τους μεταξύ τους. Αυτούς από τους οποίους θέλουν να κρύβουν την αλήθεια είναι οι εργάτες. Οι επιχειρήσεις εκπληρώνουν έναν κοινωνικό ρόλο προσφέροντας εργασία και χρήσιμα προϊόντα και η κοινωνία πρέπει να μπορεί να τις ελέγχει. Η μοναδική ρεαλιστική μορφή που μπορεί να πάρει ο κοινωνικός έλεγχος των επιχειρήσεων, είναι ο εργατικός έλεγχος, ο έλεγχος δηλαδή από τους εργαζόμενους της ίδιας της επιχείρησης, οι οποίοι ξέρουν και τις ιδιαιτερότητες της παραγωγής, με τη βοήθεια ειδικών και λογιστών, οι οποίοι να προσλαμβάνονται από τους εργαζόμενους όπου χρειάζονται. Η θεσμοθέτηση του εργατικού ελέγχου, θα έχει ευεργετικές συνέπειες για την οικονομία. Επίσης θα εξαλείψει την κακοδιαχείριση και τις σπατάλες. Τέλος θα οδηγήσει στην πάταξη της φοροδιαφυγής, φέρνοντας άφθονο χρήμα στα άδεια δημόσια ταμεία, λύνοντας το πρόβλημα των δημοσίων ελλειμμάτων.
Εθνικοποίηση όσων επιχειρήσεων κλείνουν κάτω από εργατικό έλεγχο
Τα κριτήρια της αστικής τάξης για το κλείσιμο μιας επιχείρησης είναι εντελώς διαφορετικά από τα αντίστοιχα της εργατικής τάξης. Για την αστική τάξη είναι εντελώς φυσιολογικό να έχει χιλιάδες άνεργους οικοδόμους από τη μια και κλειστές τσιμεντοβιομηχανίες και κατασκευαστικές εταιρείες από την άλλη και ταυτόχρονα να υπάρχουν πανάκριβα νοίκια και χιλιάδες άστεγοι. Η λογική του κέρδους δεν επιτρέπει στο σύστημα να συνδυάσει τους ανέργους με τα μηχανήματα για να λύσει ένα κοινωνικό πρόβλημα.
Για την εργατική τάξη όμως έχει νόημα μια εταιρεία να κλείσει μόνο όταν υπάρχει η δυνατότητα για πιο παραγωγική απασχόληση για τους εργάτες της. Για το λόγο αυτό για κάθε μια από τις υπερχρεωμένες επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν την προοπτική του κλεισίματος, το εργατικό κίνημα πρέπει να παλεύει για την εθνικοποίησή της. Η εθνικοποίηση από μόνη της όμως δεν αποτελεί εγγύηση για την εξυγίανση της επιχείρησης.
Η εμπειρία από τις εθνικοποιήσεις των εργατικών κυβερνήσεων στη Δύση, συμπεριλαμβανομένης αυτής από το ΠΑΣΟΚ την περίοδο 1981-1989, έδειξε ότι οι εθνικοποιήσεις χωρίς εργατικό έλεγχο και διοίκηση δημιούργησαν καταστάσεις ρουτίνας, κακοδιαχείρισης και σκανδάλων. Σε κάθε εθνικοποιημένη επιχείρηση χρειάζεται διοίκηση που θα αποτελείται κατά 1/3 από αντιπροσώπους των εργαζομένων, 1/3 από τα συνδικάτα και 1/3 από το κράτος Οι εργαζόμενοι ενδιαφέρονται πολύ περισσότερο για τις επιχειρήσεις τους από ότι οι ιδιοκτήτες τους. Η συμμετοχή και ο έλεγχος της διοίκησης από τους εργαζόμενους θα αποτρέψει κάθε γραφειοκρατική λειτουργία, κάθε στοιχείο σπατάλης και κακής διαχείρισης. Θα συμβάλει στη δημιουργία ενός καλού και φθηνού δημόσιου τομέα, απαλλαγμένου από τη γραφειοκρατική νοοτροπία που κυριαρχεί σήμερα και από τη διαφθορά (κομπίνες, προμήθειες κ.λ.π) που μαστίζει τα υψηλά κλιμάκια.
Εθνικοί Φορείς κατά κλάδο παραγωγής
Μετά τον εργατικό έλεγχο και διαχείριση οι εθνικοί φορείς κατά κλάδο παραγωγής, δηλαδή η ομαδοποίηση των επιχειρήσεων κατά κλάδο έτσι ώστε κάθε εργοστάσιο να λειτουργεί σαν ένα γρανάζι στον κλάδο του, είναι το σημαντικότερο ίσως ζήτημα για το μέλλον των επιχειρήσεων, όσο και για το μέλλον της ελληνικής βιομηχανίας γενικότερα.
Ο ενιαίος εθνικός φορέας κατά κλάδο θα έδινε τα εξής πλεονεκτήματα.: 1) Εξάλειψη του ανταγωνισμού ανάμεσα στις ομοειδής επιχειρήσεις, 2) δυνατότητα αναδιαρθρώσεων παραγωγής και υπηρεσιών μέσα από ανταλλαγές μηχανημάτων, ενοποίησης διοικητικών υπηρεσιών κ.λ.π που θα έδιναν τη δυνατότητα για γρήγορη αύξηση της παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας, 3) δυνατότητα σχεδιασμού τόσο της παραγωγής όσο και της διάθεσης του προϊόντος, καθετοποίησης της παραγωγής που θα συνέβαλε στη μείωση του κόστους, εξειδίκευσης ανά εργοστάσιο που θα αύξανε την παραγωγικότητα και επίσης θα μείωνε το κόστος, 4) δυνατότητα συνολικού σχεδιασμού του κλάδου, κοινή αντιμετώπιση των αναγκών για εισαγωγές πρώτων υλών από το εξωτερικό, ρίχνοντας το κατά μονάδα κόστος, τερματίζοντας τις διαδικασίες υπερτιμολογήσεων, εξοικονομώντας έτσι συνάλλαγμα.
Τράπεζες και Εξωτερικό Εμπόριο
Ο ρόλος του τραπεζικού συστήματος στην οικονομία είναι σήμερα καθοριστικός. Η κοινωνικοποίηση του τραπεζικού-πιστωτικού συστήματος είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για να ελεγχθεί η ροή των πιστώσεων στην βιομηχανία και να στραφούν οι πιστώσεις εκεί που είναι κοινωνικά αναγκαίο για να επεκταθεί η παραγωγή και η βιομηχανία.
Η εθνικοποίηση κάτω από εργατικό έλεγχο και διαχείριση του εισαγωγικού –εξαγωγικού εμπορίου έχει επίσης καθοριστική σημασία. Πέρα από τα μυθικά κέρδη που αποκομίζουν οι μεγάλες εμπορικές εταιρείες και τα οποία πρέπει να καρπούται η κοινωνία, το εξωτερικό εμπόριο στα χέρια των ιδιωτών καπιταλιστών μπορεί να αποτελέσει δυναμίτη στα θεμέλια μιας κοινωνικοποιημένης οικονομίας. Γιατί μπορούν να εισάγουν υπο-τιμολογημένα προϊόντα για να χτυπήσουν τη ντόπια βιομηχανία, μπορούν να φυγαδεύουν το συνάλλαγμα στο εξωτερικό αποσταθεροποιώντας την οικονομία, μπορούν να μπλοκάρουν τις εξαγωγές. Στα χέρια των εργαζομένων και του κράτους το εισαγωγικό και εξαγωγικό εμπόριο θα γίνει μοχλός για την ανάπτυξη της βιομηχανίας και για πολλαπλά συναλλαγματικά οφέλη.
Οι στρατηγικοί τομείς και επιχειρήσεις
Ο βαθμός συγκεντροποίησης του κεφαλαίου έχει φτάσει διεθνώς και στην Ελλάδα σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα. ΄Όταν λοιπόν η αστική τάξη μιλάει υπέρ της ελευθερίας της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, στη πραγματικότητα ζητά ελευθερία κίνησης του μονοπωλιακού κεφαλαίου, το οποίο βέβαια πνίγει και καταστρέφει την μικρή ιδιωτική πρωτοβουλία, την πρωτοβουλία των εκατοντάδων χιλιάδων μικρομεσαίων.
Σίγουρα αυτές οι μεγάλες επιχειρήσεις δεν μπορούν να παραμείνουν στα χέρια των καπιταλιστών, οι οποίοι θα τις χρησιμοποιήσουν για να υποσκάψουν την οικονομία και για να ανατρέψουν την όποια κυβέρνηση επιχειρήσει να εφαρμόσει το παραπάνω πρόγραμμα. Πρέπει οπωσδήποτε να κοινωνικοποιηθούν, δηλαδή να εθνικοποιηθούν κάτω από εργατικό έλεγχο και διαχείριση.
Σοσιαλιστικός σχεδιασμός
Η κοινωνικοποίηση των στρατηγικών επιχειρήσεων και μονοπωλίων θα επιτρέψει το σχεδιασμό της οικονομίας για τις ανάγκες της κοινωνίας, αντί της άναρχης παραγωγής των καπιταλιστών για το κυνήγι του κέρδους. Έτσι θα εξαλειφθούν οι παράγοντες που δημιουργούν την οικονομική κρίση. Θα αποφευχθεί η υπερπαραγωγή που δημιουργεί την κρίση (τον λεγόμενο εμπορικό ή οικονομικό κύκλο). Θα μπορέσουν να γίνουν οι απαραίτητες επενδύσεις στην παραγωγή και σε μοντέρνα τεχνολογία – αυτό ακριβώς που αρνούνται να κάνουν οι βιομήχανοι, αφού τα ομόλογα και το χρηματιστήριο τους δίνουν περισσότερα κέρδη.
Οι κατακτήσεις στην παραγωγικότητα θα μετατραπούν σε κατακτήσεις για τους εργαζόμενους. Η ανάπτυξη του βιοτικού επιπέδου, με καλύτερες συνθήκες εργασίας, δραστική μείωση του χρόνου εργασίας για την ξεκούραση, μόρφωση, ανάπτυξη των ενδιαφερόντων και ταλέντων του κάθε ατόμου. Η ανάπτυξη της οικονομίας θα βάλει τις βάσεις για την αναβάθμιση της Υγείας και της Παιδείας. Οι εργαζόμενοι και το κράτος θα βάλουν φραγμό στο εύκολο κέρδος που δεν σέβεται το περιβάλλον. Θα βάλουν φραγμό στην κερδοσκοπία της γης ώστε να μπορούν οι εργαζόμενοι να αποκτήσουν άνετη και φθηνή κατοικία.
