Οι ταραχές στη Βρετανία μια προειδοποίηση προς την αστική τάξη
του Alan Woods
Οι ταραχές στη Βρετανία είναι μόνο ένα σύμπτωμα της γενικής κρίσης του καπιταλισμού. Οι μαρξιστές δεν θα συνταχθούν με την αστική τάξη και τους αντιπροσώπους της σε έναν υποκριτικό χορό καταγγελιών. Καθήκον μας είναι να βρούμε ένα δρόμο για τους νέους, να τους βοηθήσουμε να βρουν το σωστό δρόμο – τον επαναστατικό δρόμο, το δρόμο για τη σοσιαλιστική ανοικοδόμηση της κοινωνίας.
Η πρώην ηγέτης του Συντηρητικού Κόμματος Μάργκαρετ (τώρα Lady) Θάτσερ είχε πει κάποτε: «Η κοινωνία δεν υφίσταται». Τρεις δεκαετίες αργότερα, η κοινωνία έχει προσφέρει μια σκληρή υπενθύμιση της ύπαρξής της στη βρετανική άρχουσα τάξη.
Σε διάστημα 48 ωρών η Βρετανία έχει κλυδωνιστεί από ένα κύμα ταραχών. Φωτιές έλαμψαν σε ολόκληρο το Λονδίνο την τρίτη νύχτα λεηλασίας και αταξίας. Εκατοντάδες άνθρωποι συνελήφθησαν καθώς η αστυνομία δεχόταν επίθεση. Οχήματα της αστυνομίας καταστράφηκαν και καταστήματα λεηλατήθηκαν. Σήμερα το πρωί σε πολλές περιοχές της πόλης το σκηνικό θύμιζε εμπόλεμη ζώνη.
Η αναταραχή ξεκίνησε την Πέμπτη, όταν ένας νεαρός μαύρος άνδρας, ο Mark Duggan, σκοτώθηκε από πυροβολισμό αστυνομικού στο Τότεναμ, στο βόρειο Λονδίνο. Τα γεγονότα είναι ακόμα ασαφή. Αυτό που συνέβη ήταν μέρος αυτού που ονομάζεται «προσχεδιασμένο» περιστατικό, στο πλαίσιο της Επιχείρησης Trident, η οποία διερευνά την εγκληματικότητα στις κοινότητες μεταναστών από τις χώρες της Αφρικής και της Καραϊβικής στο Λονδίνο. Αυτές οι δραστηριότητες έχουν δημιουργήσει την αίσθηση στις κοινότητες πως στοχοποιούνται άδικα από την αστυνομία.
Φαίνεται πως η αστυνομία είχε σταματήσει ένα ταξί στο οποίο επέβαινε ο κ. Duggan. Η αρχική έκθεση της αστυνομίας υποστήριζε ότι ο Duggan είχε σκοτωθεί κατά την ανταλλαγή πυροβολισμών, ότι είχε όπλο στο χέρι του, και ότι είχε πυροβολήσει προς την αστυνομία. Η αστυνομία είπε ψέματα. Έχει πλέον αποδειχθεί ότι δεν έγινε ανταλλαγή πυροβολισμών. Μόνο δύο σφαίρες πυροβολήθηκαν – και οι δύο προέρχονταν από όπλα της αστυνομίας. Αυτή η αδέξια απόπειρα συγκάλυψης έριξε λάδι στη φωτιά.
Στη συνέχεια, κάτοικοι με επικεφαλής την οικογένεια του κ. Duggan, οργάνωσαν μια πορεία διαμαρτυρίας στο Τότεναμ το Σάββατο. Η πορεία οδηγήθηκε προς το αστυνομικό τμήμα με το αίτημα να δοθούν εξηγήσεις για το θάνατο του ανθρώπου τους. Δε δόθηκε καμία και το πλήθος αναγκάστηκε να περιμένει για πολλές ώρες. Παρόλα αυτά εν τω μεταξύ ξέσπασαν ταραχές. Φαίνεται ότι η σπίθα που οδήγησε στην έκρηξη ήταν η βάναυση μεταχείριση ενός 16χρονου κοριτσιού από την αστυνομία. Η αναταραχή εξαπλώθηκε στο γειτονικό Wood Green και στο Tottenham Hale. Όταν ένας νεαρός άνδρας ρωτήθηκε γιατί εξεγειρόταν, καλύπτοντας το πρόσωπό του, απάντησε. «Η αστυνομία έχει πολύ μεγάλη εξουσία και τη χρησιμοποιεί. Αυτό είναι λάθος, φίλε.»
Ωστόσο, το άμεσο ζήτημα του πυροβολισμού και η συγκάλυψη από την αστυνομία περιήλθαν σε δεύτερη μοίρα, καθώς μια γενική αίσθηση οργής και απόγνωσης κατέλαβαν τους δρόμους, κυρίως σε φτωχές περιοχές με υψηλή συγκέντρωση άνεργων νέων, μεγάλο ποσοστό των οποίων είναι μαύροι. Η εξέγερση χθες το βράδυ, καθώς και την Κυριακή, είχε διαφορετικό χαρακτήρα σε σχέση με τις ταραχές του Σαββάτου. Στο Τότεναμ οι ταραχές ξεκίνησαν από νέους θιγμένους κυρίως από τις διώξεις της αστυνομίας. Αλλά αυτό ήταν μόνο η κορυφή ενός πολύ μεγάλου παγόβουνου. Σήμερα έχει μετατραπεί σε κάτι ποιοτικά διαφορετικό.
Το BBC ανέφερε: «Άνθρωποι στα αυτοκίνητά τους, νέοι σε ποδήλατα κινούμενοι πολύ γρήγορα άφηναν πίσω τους εικόνες καταστροφής. Μόλις είχες μετακινηθεί σε μία θέση, αυτοί ήδη βρίσκονταν στην επόμενη.
«Η αστυνομία έκανε ό,τι μπορούσε για να τους προλάβει. Έβλεπε κανείς οχήματα της αστυνομίας να πηγαίνουν πίσω μπρος, μπλε φώτα να αναβοσβήνουν, τα ΜΑΤ να βγαίνουν από τα οχήματά τους.
Δέκα λεπτά αργότερα θα επέστρεφαν ξανά και θα κατευθύνονταν προς την επόμενη θέση – ουσιαστικά προσπαθώντας να πολεμήσουν με τις φωτιές, μεταφορικά, που εξαπλώνονταν σε όλο το Λονδίνο.»
Οι ταραχές εξαπλώνονται
Το βράδυ της Κυριακής ξέσπασαν συγκρούσεις στο Enfield, στο βόρειο Λονδίνο, όπου κατέρρευσαν βιτρίνες και καταστράφηκε ένα αυτοκίνητο της αστυνομίας. Αλλά τη Δευτέρα η εξέγερση εξαπλώθηκε σαν πυρκαγιά σε πολλές περιοχές: στο Hackney στην ανατολή, στο Ealing στα δυτικά, στο Walthamstow και το Waltham Forest στο βόρειο Λονδίνο και στο Clapham, το Croydon, το Lewisham και το Brixton στο νότιο τμήμα της πόλης.
Μεγάλος αριθμός νεαρών έχουν βγει στους δρόμους, βανδαλίζοντας και λεηλατώντας καταστήματα, ακόμη και στην κυρίως τουριστική εμπορική περιοχή του Oxford Circus, στο κεντρικό Λονδίνο. Υπήρξαν αναφορές για μια συμμορία έως 200 νέων που λεηλατούσαν καταστήματα και τη συγκρούονταν με την αστυνομία στην Coldharbour Lane και στο High Street στο Brixton, το οποίο ήταν και το σκηνικό των σημαντικότερων αναταραχών κατά τη δεκαετία του 1980.
Ο Paraic O’Brien του BBC του Λονδίνου δήλωσε ότι είδε εκτεταμένες λεηλασίες στο Brixton.
Είπε: «Έσπασαν ένα κατάστημα William Hill [κατάστημα στοιχημάτων], έβαλαν φωτιά σε κάδους.
«Και τώρα αυτό που βλέπουμε, καθώς η νύχτα προχωρά, είναι πως αναπαράγεται, ας πούμε με σημεία ανάφλεξης σε όλο το μήκος της οδού Brixton High Street.
Ο φωτογράφος του Press Association Lewis Whyld είδε μάχες μεταξύ της αστυνομίας και ανθρώπων που έκαναν πλιάτσικο σε ένα κατάστημα Currys στο Brixton.
Είπε: «Μερικές εκατοντάδες νεαροί έσπαζαν και λεηλατούσαν. Τα ΜΑΤ πήγαν για να τους βγάλουν έξω και έγινε πολύ μεγάλη μάχη στο δρόμο.
«Νέοι πετούσαν πέτρες και μπουκάλια και ένας κάδος τυλίχθηκε στις φλόγες. Χρησιμοποίησαν έναν πυροσβεστήρα για να απωθήσουν την αστυνομία, για να μπορέσουν να επιστρέψουν στην Currys και να συνεχίσουν να παίρνουν πράγματα."
Παρόμοιες σκηνές αναφέρθηκαν σε πολλές άλλες περιοχές. Στο Croydon, στο νότιο Λονδίνο, ένα εργοστάσιο επίπλων τυλίχθηκε στις φλόγες και έγινε στάχτη σε μερικές ώρες.
Η λειτουργία του μετρό διακόπηκε, καθώς ορισμένοι σταθμοί έκλεισαν, ενώ πολλές γραμμές λεωφορεία άλλαξαν διαδρομή, προκειμένου να αποφύγουν τις ταραχές. Η αστυνομία έχει κλείσει δρόμους και γίνεται λόγος για «απαγορευμένες περιοχές».
Παντού η αστυνομία δίνει την εντύπωση πως είναι τελείως ανίκανη. Τις τρεις νύχτες των ταραχών, συχνά ο ρόλος της περιορίστηκε σε αυτόν του ανήμπορου θεατή, με μικρότερες δυνάμεις από τους εξεγερμένους και όντας ανίκανη να κάνει οτιδήποτε. Οποιαδήποτε προσπάθεια από την πλευρά της να λάβει επιθετικά μέτρα – ακόμα και να συλλάβει τους κλέφτες – κινδύνεψε να προκαλέσει τις σοβαρότερες συνέπειες.
Η αστυνομικός διοικητής της Μητροπολιτικής αστυνομίας Christine Jones, δήλωσε: «Τα στελέχη είναι σοκαρισμένα από το εξωφρενικό επίπεδο βίας που στρέφεται εναντίον τους.» Ήδη, περίπου 35 αξιωματικοί τραυματίστηκαν. Τρεις αστυνομικοί τραυματίστηκαν όταν ένα όχημα τους χτύπησε, ενώ προσπαθούσαν να κάνουν μια σύλληψή στο Waltham Forest, όχι μακριά από εκεί που ζω, στο ανατολικό Λονδίνο. Ένα όχημα της αστυνομίας δέχθηκε επίθεση στο Islington, στο βόρειο Λονδίνο. Οι σκηνές στην τηλεόραση περισσότερο θυμίζουν τον εμφύλιο πόλεμο στη Βηρυτό, πριν από τριάντα χρόνια, παρά το Λονδίνο στα μέσα του Αυγούστου.
Περί εγκληματιών και εγκληματικότητας
Ξαφνικά η βρετανική πολιτική τάξη ταρακουνήθηκε από την καλοκαιρινή της νάρκη. Σαν ένα ανυπόληπτο μπουλούκι, οι ηγέτες των κυριότερων κομμάτων διέκοψαν τις διακοπές τους και επέστρεψαν εσπευσμένα στη Βρετανία, για να δείξουν δήθεν πως διατηρούν τον έλεγχο της κατάστασης. Αλλά ο έλεγχος στους δρόμους έχει χαθεί – τουλάχιστον για την ώρα.
Το πολιτικό κατεστημένο αντέδρασε με προβλέψιμο τρόπο. Ο Kit Malthouse, αντιδήμαρχος του Λονδίνου και πρόεδρος της Μητροπολιτικής Αστυνομικής Αρχής, εξέφρασε την ανησυχία του για τις επιπτώσεις στην εικόνα του Λονδίνου στις παραμονές των Ολυμπιακών Αγώνων. Περιέγραψε τις σκηνές τις δύο τελευταίες νύχτες ως «αηδιαστικές και συγκλονιστικές» και είπε ότι η αστυνομία έκανε καλή δουλειά.
Και πρόσθεσε: «Προφανώς υπάρχουν άνθρωποι σε αυτή την πόλη, δυστυχώς, οι οποίοι θέλουν τη βία, αναζητούν την ευκαιρία να κλέψουν και να βάλουν φωτιά σε κτήρια και να δημιουργήσουν την αίσθηση ενός μακελειού. Αυτοί είτε είναι αναρχικοί, είτε μέρος των οργανωμένων συμμοριών, είτε απλά αγριεμένοι νεολαίοι που επιθυμούν ένα νέο ζευγάρι αθλητικά παπούτσια.»
Η Υπουργός Εσωτερικών Teresa May έσπευσε να αποδώσει την αναταραχή στο «κοινό έγκλημα», και να χαρακτηρίσει όλους τους υπεύθυνους ως εγκληματίες, οι οποίοι θα τιμωρηθούν με όλη την αυστηρότητα του νόμου. Είπε: «Χθες το βράδυ, οι αστυνομικοί έθεσαν τον εαυτό τους σε κίνδυνο προκειμένου να προστατεύσουν τους Λονδρέζους και τις περιουσίες τους.
«Οι Λονδρέζοι έχουν καταστήσει σαφές ότι δεν υπάρχουν δικαιολογίες για τη βία, και καλώ όλα τα μέλη των τοπικών κοινοτήτων να εργαστούν εποικοδομητικά με την αστυνομία για να τη βοηθήσουν να φέρουν αυτούς τους εγκληματίες ενώπιον της δικαιοσύνης.»
Φυσικά, το ποινικό στοιχείο είναι πάντα παρόν στην καπιταλιστική κοινωνία. Ο Μαρξ αναφέρει γι‘ αυτό στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο, «η «επικίνδυνη τάξη», [λούμπεν προλεταριάτο], αυτό το παθητικό προϊόν σαπίλας των πιο χαμηλών στρωμάτων της παλιάς κοινωνίας.»
Μέσα σε αυτό το στρώμα της κοινωνίας, υπάρχουν κάποια αταξικά και εγκληματικά στοιχεία που είναι πάντα έτοιμα να λεηλατήσουν και να κάψουν. Υπάρχουν επίσης επαγγελματίες εγκληματίες. Ωστόσο, η μεγάλη πλειοψηφία των χιλιάδων νέων που βγήκαν με έξαλλο τρόπο χθες το βράδυ δεν ήταν αυτού του είδους. Υπήρχαν εγκληματίες παρόντες, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία. Αλλά ήταν η μικρή μειοψηφία. Η μεγάλη πλειοψηφία κινήθηκε για άλλους λόγους.
Μήπως όμως αυτά τα επεισόδια σχετίζονται με ευρύτερα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα στη Βρετανία; Μήπως συνδέονται με τα υψηλά ποσοστά ανεργίας των νέων, ιδίως των νέων μαύρων; Θα μπορούσαν άραγε να σχετίζονται με τι σκληρές περικοπές που επιβάλλει η κυβέρνηση Συντηρητικών Φιλελευθέρων, οι οποίες οδηγούν σε σημαντική πτώση του βιοτικού επιπέδου και επιβαρύνουν δυσανάλογα τους ώμους των φτωχότερων στρωμάτων της κοινωνίας; Τι γίνεται με τους ρατσιστικούς ελέγχους της αστυνομίας με στόχο τη μαύρη και την ασιατικής καταγωγής νεολαία;
Όχι! Οι πολιτικοί ηγέτες απαντούν ομόφωνα. Πρόκειται για «καθαρή εγκληματικότητα» και οι δράστες πρέπει να αντιμετωπίσουν όλη την αυστηρότητα του νόμου. Εδώ έχουμε την αστυνομική νοοτροπία στην πιο χοντροκομμένη και ανίδεη έκφρασή της. Η ιδέα ότι χιλιάδες νέοι θα μπορούσαν να κατέβουν στους δρόμους και να επιτεθούν στην αστυνομία, μόνο και μόνο επειδή ήθελαν ένα νέο ζευγάρι αθλητικά παπούτσια, είναι η πλέον ανόητη. Και αν ήταν όλοι αυτοί εγκληματίες, θα πρέπει να είχαν εγκληματήσει και στο παρελθόν. Γιατί όμως οι ταραχές συνέβησαν μόνο τώρα και όχι πριν δύο, πέντε ή δέκα χρόνια;
Ας θέσουμε το ζήτημα τόσο απλά, ώστε να μπορεί να το καταλάβει ακόμα και μια Υπουργός Εσωτερικών των Συντηρητικών. Εάν ένα νεαρό άτομο εργάζεται σε μια δουλειά με λογικές απολαβές, δεν έχει ανάγκη εισβάλει σε ένα κατάστημα για να αποκτήσει ένα νέο ζευγάρι αθλητικά παπούτσια. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πολύ λίγοι τραπεζίτες έχουν καταδικαστεί για κλοπές σε καταστήματα. Δεν έχουν κανένα λόγο να εισβάλουν σε ένα κατάστημα και να κλέψουν χρήματα από την ταμειακή μηχανή, επειδή έχουν τα δάχτυλά τους σε ένα πολύ μεγαλύτερο ταμείο – το Εθνικό Υπουργείο Οικονομικών, το οποίο έχει αποθέσει δισεκατομμύρια λίρες δημοσίου χρήματος στα ταμεία τους, ενώ την ίδια στιγμή ενημερώνει τις φτωχές κοινότητες πως δεν υπάρχουν καθόλου χρήματα για σχολεία και κατοικίες.
Η καπιταλιστική κοινωνία είναι μια άρρωστη κοινωνία, και γεννά μια ηθική ασθένεια που αποτελεί το δηλητηριασμένο το έδαφος πάνω στο οποίο ανθούν όλων των ειδών τα εγκλήματα. Υπάρχουν οι μεγάλοι εγκληματίες που ευημερούν, παχαίνουν και πλουτίζουν και τελικά καταλήγουν στη Βουλή των Λόρδων Υπάρχουν επίσης και οι μικροί εγκληματίες που ζουν σε παραγκουπόλεις, που προσπαθούν να βελτιώσουν τη μοίρα τους με ατομικιστικές ενέργειες, και που καταλήγουν φιλοξενούμενοι της Αυτής Μεγαλειότητος της Βρετανίας, σε μάλλον λιγότερο άνετο περιβάλλον.
Ο Μέγας Σόλων ο Αθηναίος είπε κάποτε: «Ο νόμος είναι σαν τον ιστό της αράχνης. Οι μικροί πιάνονται, και οι μεγάλοι το σκίζουν.» «Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης επιτίθενται στους ταραξίες, οι οποίοι φαίνεται να υποκινούνται από μια ακόρεστη απληστία για ένα νέο ζευγάρι αθλητικών παπουτσιών. Αλλά για σταθείτε ένα λεπτό. Δεν υπάρχει ένα λογικό κενό εδώ; Εάν ένα φτωχό μαύρο παιδί εισβάλει σε ένα κατάστημα στο Brixton, στέλνεται στη φυλακή. Όταν όμως οι τραπεζίτες ναυαγούν την οικονομία μιας χώρας, ανταμείβονται με δισεκατομμύρια λίρες.
Η πολιτική τάξη καταδικάζει την απληστία και την εγκληματικότητα στους δρόμους του Hackney και Brixton. Αλλά ποιο δικαίωμα έχουν οι πολιτικοί μας να δίνουν διαλέξεις στους νέους της Βρετανίας ή σε οποιονδήποτε άλλο περί εντιμότητας; Πρόσφατα μόλις, αποκαλύφθηκαν τα ψεύδη και οι απατεωνιές αυτών των κυρίων. Έκλεψαν μεγάλα ποσά δημόσιου χρήματος για να ανακαινίσουν πολυτελή διαμερίσματα, να πληρώσουν για ανύπαρκτες εγκαταστάσεις και ακόμη για να επισκευάσουν τάφρους γύρω από κάστρα. Τι άλλο είναι αυτά, παρά απληστία και εγκληματικότητα;
Μήπως τα πράγματα είναι διαφορετικά για τον ίδιο τον Τύπο που τώρα ουρλιάζει και βρίζει για το αίμα της «εγκληματικής» νεολαίας της Βρετανίας; Δεν αληθεύει πως είναι ο ίδιος Τύπος που σήμερα βρίσκεται κατηγορούμενος για υποκλοπές στα κινητά τηλέφωνα δολοφονημένων έφηβων κοριτσιών, για δωροδοκία αστυνομικών, για εξαγορά και εκβιασμό κατόχων των υψηλότερων αξιωμάτων στη χώρα; Σε σύγκριση με την απληστία και την εγκληματικότητα της συμμορίας του Τύπου, ο μέσος ταραξίας στο Hackney και στο Lambeth φαντάζει σαν ένα αθώο μικρό αρνάκι.
Μήπως επικροτούμε τις ταραχές;
Μήπως οι μαρξιστές επικροτούμε τις ταραχές, τις λεηλασίες και τους βανδαλισμούς; Όχι βέβαια. Δεν επικροτούμε ούτε τον καρκίνο επίσης. Αλλά, όπως όλοι γνωρίζουν, δεν αρκεί να καταδικάζουμε τον καρκίνο. Είναι απαραίτητο να ανακαλύψουμε τις αιτίες του και να βρούμε μια θεραπεία.
Απορρίπτουμε απολύτως τις ταραχές και τις λεηλασίες. Αλλά αυτή η απόρριψη από μέρους μας δεν έχει τίποτα κοινό με τη βρωμερή υποκρισία της αστικής τάξης. Εμείς τις απορρίπτουμε γιατί αποτελούν μια άσκοπη και καταστροφική άσκηση που δεν προσφέρει τίποτα στη λύση των προβλημάτων των νέων και στην πραγματικότητα τα κάνει χειρότερα. Πώς συμβάλει το σπάσιμο και το κάψιμο καταστημάτων και επιχειρήσεων στη δημιουργία περισσότερων θέσεων εργασίας για τους νέους;
Τις απορρίπτουμε επίσης επειδή τα κύρια θύματα των ταραχών είναι φτωχοί άνθρωποι, όπως και οι ίδιοι οι ταραξίες. Τα καταστήματα και οι επιχειρήσεις που λεηλατήθηκαν και κάηκαν είναι κυρίως μικρές εμπορικές μονάδες που τις λειτουργεί ο τοπικός πληθυσμός. Οι πλούσιοι δεν ζουν στο Brixton και στο Hackney. Οι πραγματικοί εγκληματίες δεν απειλούνται από την κατάρρευση του νόμου και της τάξης, την οποία παρατηρούν από ασφαλή απόσταση, προστατευμένοι καλά από τους αστυνομικούς, οι οποίοι έλαμψαν δια της απουσίας τους χθες το βράδυ στις φτωχότερες περιοχές του Λονδίνου. Φτωχές οικογένειες είναι αυτές που έχασαν τα σπίτια και τις περιουσίες τους εξαιτίας της άμυαλης τρέλας των εμπρηστών. Και αυτό σίγουρα είναι ένα έγκλημα.
Πάνω απ ‘όλα απορρίπτουμε αυτές τις μεθόδους, επειδή δίνουν στην άρχουσα τάξη ένα ισχυρό όπλο για τη μηχανή προπαγάνδας τους. Βοηθούν να αμαυρωθεί το όνομα όλων όσων αγωνίζονται για ένα νέο και καλύτερο κόσμο. Επιτρέπουν στα δηλητηριώδη μέσα ενημέρωσης να ποινικοποιήσουν τη νεολαία της Βρετανίας, καθιστώντας τη συλλογικά υπεύθυνη για την ηλιθιότητα μιας άμυαλης μειονότητας και ενός μικρού αριθμού των πραγματικών εγκληματιών που πάντα εκμεταλλεύονται οποιαδήποτε κοινωνική αναταραχή για να λεηλατήσουν και να κάψουν.
Ήδη οι αντιδραστικοί εκμεταλλεύονται την κατάσταση για να πιέσουν για πιο καταπιεστικά μέτρα. Ο πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον οργάνωσε μια συνέντευξη τύπου σήμερα το πρωί, στην οποία επανέλαβε τη γραμμή ότι αυτό που έγινε ήταν «απλή και καθαρή εγκληματικότητα». «Υποσχέθηκε ότι οι υπεύθυνοι θα αντιμετωπίσουν «την πλήρη δύναμη του νόμου» και ότι «τα δικαστήρια θα πρέπει να επιταχύνουν τις διαδικασίες τους» για «να στείλουν πολλούς από αυτούς στη φυλακή». Το Sky News πραγματοποιεί μια ιδιαίτερα φαύλη εκστρατεία, απαιτώντας η αστυνομία να μπορεί να χρησιμοποιεί δακρυγόνα και πλαστικές σφαίρες, και ο στρατός να κατέβει στους δρόμους.
Εάν το Εργατικό Κίνημα ανταποκρινόταν στις ευθύνες του, θα είχε εδώ και καιρό λάβει μέτρα για την οργάνωση των ανέργων και των νέων, και θα τους ωθούσε πιο κοντά στην οργανωμένη εργατική τάξη. Αλλά οι επικεφαλής των συνδικάτων έχουν υιοθετήσει μια στενόμυαλη προσέγγιση. Δεν έχουν λάβει σοβαρά μέτρα για να οργανώσουν τους ανοργάνωτους.
Όσον αφορά τους δεξιούς ηγέτες του Εργατικού Κόμματος, απέχουν χιλιάδες μίλια από την σκληρή πραγματικότητα της ζωής της εργατικής τάξης. Η κοινοβουλευτική αντιπροσωπεία του Εργατικού Κόμματος είναι γεμάτη από καριερίστες της μεσαίας τάξης: δικηγόροι, γιατροί, οικονομολόγοι κλπ., που δεν αντιλαμβάνονται πώς είναι να ζει κανείς με επίδομα ανεργίας σε μια από αυτές τις υποβαθμισμένες περιοχές.
Χθες το βράδυ ανακοινώθηκε ότι ο Εντ Μίλιμπαντ έσπευσε από την εξοχική του κατοικία στο Ντέβον (ένα πολύ όμορφο μέρος). Δεν έχω δει τις δηλώσεις του σχετικά με τις ταραχές, αλλά ήδη ξέρω τι θα πει. Χθες το βράδυ ένα βουλευτής των «Εργατικών» από Μπέρμιγχαμ (όπου υπήρχαν και εκεί ταραχές) δήλωσε ότι όλα αυτά ήταν πράξεις κοινών εγκληματιών και πως έπρεπε να τους επιβληθεί όλη η αυστηρότητα του νόμου, κλπ., κλπ. Δηλαδή, ακριβώς η ίδια μελωδία που τραγουδιέται από τους Συντηρητικούς, με ακριβώς τους ίδιους στίχους.
Στερούμενη μιας φωνής, η ανοργάνωτη νεολαία αφήνεται να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της καπιταλιστικής κρίσης μόνη της, να εξάγει τα συμπεράσματά της και να αναλάβει δράση χωρίς καμία συμπαράσταση. Οι νέοι είναι αντιμέτωποι με ένα καθημερινό μπαράζ προπαγάνδας στην τηλεόραση που τους δείχνει την καλή ζωή που απολαμβάνουν άλλοι, ενώ οι ίδιοι πλήρως αποκλεισμένοι από αυτήν. Προσελκύονται από γυαλιστερές διαφημίσεις για να μπουν κι αυτοί στο χαρούμενο πάρτι του καταναλωτισμού, αλλά στη συνέχεια βλέπουν την πόρτα να κλείνει μπροστά τους.
«Γιατί πρέπει οι πλούσιοι να έχουν τα πάντα και εμείς τίποτα;» Το ερώτημα είναι λογικό. Απουσία όμως ενός επαναστατικού κόμματος που θα μπορούσε να τους δείξει πώς να κατακτήσουν τη χειραφέτησή τους με συλλογικά μέσα – με τα οποία το σύνολο της κοινωνίας θα έβγαινε από το τέλμα της φτώχειας και θα υψωνόταν σε ένα υψηλότερο επίπεδο – αναπόφευκτα επιδιώκουν τη σωτηρία τους σε ατομική βάση: προσπαθώντας να αποκτήσουν εκείνα τα αντικείμενα που τους λείπουν, όπως είδαμε χθες το βράδυ.
Αυτό είναι λυπηρό, αλλά είναι μια αναπόφευκτη συνέπεια του καπιταλισμού και της ηθική της αγοράς. Ο καπιταλισμός διδάσκει τους ανθρώπους να είναι εγωιστές και άπληστοι, επειδή η απληστία και ο εγωισμός αποτελούν την κύρια κινητήρια δύναμή του. Ο καπιταλισμός διέπεται από τους νόμους της ζούγκλας, όπου ο ισχυρός πρέπει να κερδίσει και ο αδύναμος πρέπει να υποταχθεί. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί ο κόσμος των επιχειρήσεων. Γιατί διαμαρτύρονται όταν και ο απλός λαός συμπεριφέρεται με τον ίδιο τρόπο;
Οι ταραχές είναι στην πραγματικότητα μια έκφραση ανίσχυρης οργής. Για μερικές νύχτες οι εξεγερμένοι είναι γεμάτοι με μια ψευδή αίσθηση εξουσίας. Μεθούν, όχι μόνο με τις συνέπειες της κλοπής ενός δυνατού αλκοόλ, αλλά και με την ορμή της αδρεναλίνης που συνοδεύει πάντα τη μαζική δράση. Τα παιδιά σκέφτονται ότι όλο αυτό έχει πλάκα: «είναι καλύτερο από έναν ποδοσφαιρικό αγώνα», θα πουν. Και σίγουρα είναι πολύ πιο φθηνό.
Αλλά όπως τα ύστερα αποτελέσματα ενός γερού μεθυσιού, οι αναθυμιάσεις της ευθυμίας σύντομα εξαφανίζονται. Στο κρύο φως της ημέρας, οι χθεσινοβραδινές πράξεις θα δείχνουν κάπως διαφορετικά. Ο μηχανισμός καταστολής του κράτους, ο οποίος προσωρινά έχασε την ισορροπία του, θα επανέλθει στη θέση του. Θα καταρτιστούν σχέδια για την επανακατάληψη της πόλης, από περιοχή σε περιοχή, από δρόμο σε δρόμο, από σπίτι σε σπίτι. Θα γίνουν συλλήψεις. Θα γίνουν δίκες, και πολλοί από εκείνους τους νέους που φαίνονταν να είναι κυρίαρχοι των δρόμων χθες το βράδυ, θα κληθούν να πληρώσουν βαρύ τίμημα.
Νέες εκρήξεις είναι αναπόφευκτες
Η καπιταλιστική κρίση έχει ήδη προκαλέσει μαζικές διαδηλώσεις, απεργίες και γενικές απεργίες στη μία χώρα μετά την άλλη. Αυτή ήταν η πραγματική αιτία της Αραβικής Επανάστασης, η οποία οδήγησε στην πτώση των δύο δικτατόρων και είναι ακόμα σε εξέλιξη. Στην Ελλάδα και την Ισπανία έχει φέρει εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους στους δρόμους. Ακόμα και το Ισραήλ έχει συγκλονιστεί από μαζικές διαδηλώσεις.
Οι ταραχές στη Βρετανία πρέπει να θεωρηθούν μέρος αυτής της γενικής εικόνας. Έπιασαν το κατεστημένο στον ύπνο. Αλλά στην πραγματικότητα ήταν απόλυτα προβλέψιμες. Το αδιέξοδο του καπιταλισμού έχει καταδικάσει ολόκληρα στρώματα της νεολαίας στο ζωντανό θάνατο της ανεργίας. Εκατομμύρια ζουν σε παραγκουπόλεις και σε ανεπαρκή κοινωνική στέγαση, ενώ εκατομμύρια σπίτια παραμένουν κενά ή ελλιπώς χρησιμοποιούμενα. Δεν οικοδομούνται νέες κοινωνικές κατοικίες, αλλά μόνο οι πλούσιοι μπορούν να αντέξουν οικονομικά να αγοράσουν ακόμη και το πιο ταπεινό σπίτι στο Λονδίνο.
Κάτω από την επιφάνεια της ηρεμίας και της τάξης, ένας αναπτυσσόμενος θυμός οικοδομείται στα βάθη της βρετανικής κοινωνίας. Για δεκαετίες η κοινωνία απέφευγε να αντιμετωπίσει ευθέως την απαίσια πραγματικότητα των γκέτο, όπου η φτώχεια κακοφορμίζει σε όλο και βαθύτερη φτώχεια και χρέη, και όπου τα ναρκωτικά και τα όπλα είναι πιο εύκολα διαθέσιμα από αξιοπρεπή ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, εκπαίδευση ή εγκαταστάσεις αναψυχής. Υπάρχουν πάρα πολλά χρήματα για τα παράσιτα στο Σίτι του Λονδίνου, όπου οι τραπεζίτες επιβραβεύουν τους εαυτούς τους με παχυλά μπόνους πληρωμένα από δημόσιους πόρους. Δεν υπάρχουν όμως χρήματα για την παροχή των συνθηκών μιας ημι-πολιτισμένης ύπαρξης για το λαό του Brixton.
Πρόκειται για μια νέα και ενδιαφέρουσα ερμηνεία της Βίβλου: «Όποιος έχει, σε αυτόν να δοθούν. Και αυτός που δεν έχει, από αυτόν να ληφθούν ακόμα και αυτά που κατέχει» Είναι να απορεί κανείς, επομένως, πως υπάρχει μια γενική αίσθηση οργής και απογοήτευσης, ειδικά ανάμεσα στους νέους ανθρώπους σε αυτές τις κοινότητες;
Οι ταραχές συνέπεσαν με τη γενική κρίση στις χρηματαγορές του κόσμου. Η εξέλιξη αυτή αντανακλά μια γενικευμένη νευρικότητα από την πλευρά της αστικής τάξης, η οποία επιτέλους αντιλήφθηκε πως η οικονομική ανάκαμψη έχει χάσει την ορμή της. Η ανακοίνωση για την εξαιρετικά χαμηλή ανάπτυξη της οικονομίας των ΗΠΑ και της ΕΕ ήταν επαρκής για να προκαλέσει γενικευμένο πανικό στην Αγορά, η οποία ήταν ήδη τρομοκρατημένη από την κρίση χρέους και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Τώρα οι οικονομολόγοι μιλούν ανοιχτά για μια διπλή ύφεση, η οποία μπορεί να έρθει αργά ή γρήγορα.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πολιτική των περικοπών και της λιτότητας το μόνο που μπορεί να πετύχει είναι να κάνει τη σημερινή κρίση χειρότερη. Με τη μείωση του βιοτικού επιπέδου, μειώνουν τη ζήτηση και αυτό επιδεινώνει την κρίση υπερπαραγωγής. Στο σημείο αυτό οι Κεϋνσιανοί και οι ρεφορμιστές έχουν δίκιο. Ωστόσο, δεν έχουν καμία εναλλακτική λύση να προσφέρουν. Πώς μπορούν, ωστόσο, να αυξήσουν τις κρατικές δαπάνες, όταν όλες οι κυβερνήσεις του δυτικού κόσμου αντιμετωπίζουν τεράστια ελλείμματα;
Η μόνη απάντηση είναι η λεγόμενη ποσοτική χαλάρωση, δηλαδή, η εκτύπωση χρήματος. Αλλά αυτό θα αναζωπύρωνε τον πληθωρισμό, προετοιμάζοντας το έδαφος για μια ακόμα βαθύτερη ύφεση αργότερα. Η αστική τάξη βρίσκεται παγιδευμένη ανάμεσα στον Διάβολο και τη Βαθιά Γαλάζια Θάλασσα.
Ο Κάμερον μπορεί να ενισχυθεί προσωρινά εμφανιζόμενος ως εκπρόσωπος της Τάξης και εχθρός της αναρχίας. Αλλά η πραγματική αναρχία είναι η αναρχία του καπιταλιστικού συστήματος, η αναρχία της Αγοράς. Είναι αυτή που έχει στερήσει από εκατομμύρια ανθρώπους την εργασία, τη στέγαση και την ελπίδα. Και είναι η απουσία αυτών των πραγμάτων που οδηγεί σε απελπισμένα ξεσπάσματα και βίαιες ανακατατάξεις.
Μακροπρόθεσμα, οι ταραχές θα έχουν σοβαρές πολιτικές συνέπειες. Θα βαθύνουν τις διασπάσεις στο συνασπισμό Συντηρητικών και Φιλελεύθερων Δημοκρατών. Οι τακτικές των κάθετων περικοπών των Συντηρητικών, οι οποίοι χρησιμοποιούν την κρίση και το τεράστιο δημόσιο χρέος για να καταστρέψουν τις κοινωνικές υπηρεσίες της Βρετανίας και να εξολοθρεύσουν το δημόσιο τομέα, αντιμετωπίζουν πλέον σοβαρά προβλήματα.
Οι ταραχές στη Βρετανία είναι μόνο ένα σύμπτωμα της γενικής κρίσης του καπιταλισμού. Η κρίση βαθαίνει συνεχώς, και η αστική τάξη δεν έχει καμία διέξοδο. Κάθε προσπάθεια για την αποκατάσταση της οικονομικής ισορροπίας οδηγεί στην υπονόμευση της κοινωνικής και της πολιτικής ισορροπίας. Αυτό δε θα λυθεί με την επιτάχυνση των διαδικασιών στα δικαστήρια και το γέμισμα των ήδη συνωστισμένων φυλακών.
Νέες εκρήξεις ετοιμάζονται. Αύριο θα υπάρξουν νέες αναταραχές. Η νεολαία προσπαθεί να βρει μια διέξοδο από το αδιέξοδο στο οποίο την έχει καταδικάσει ο καπιταλισμός. Σύντομα θα διαπιστώσει ότι οι ταραχές είναι απλά ένα ακόμα αδιέξοδο. Πρέπει να βρουν ένα καλύτερο και ασφαλέστερο τρόπο για να απελευθερωθούν από την καπιταλιστική σκλαβιά.
Οι Μαρξιστές δεν θα συνταχθούμε με την αστική τάξη και τους αντιπροσώπους της στον υποκριτικό χορό καταγγελιών. Θα ακολουθήσουμε τη συνετή συμβουλή του Σπινόζα: «Ούτε να κλαις, ούτε να γελάς, αλλά να καταλαβαίνεις.» Καθήκον μας είναι να βρούμε ένα δρόμο για τη νεολαία, να τη βοηθήσουμε να βρει το σωστό δρόμο – τον επαναστατικό δρόμο, το δρόμο για τη σοσιαλιστική ανοικοδόμηση της κοινωνίας.
Λονδίνο 9 Αυγούστου, 2011
