Στις 10 Νοεμβρίου στις 4.50 μ.μ, ο Πρόεδρος της Βολιβίας Έβο Μοράλες ανακοίνωσε την παραίτησή του. Ήταν το αποκορύφωμα ενός πραξικοπήματος που είχε προετοιμαστεί εδώ και αρκετό καιρό.
Η ανταρσία της αστυνομίας, οι πυροβολισμοί από ελεύθερους σκοπευτές σε εργάτες, μια έκθεση του OAS (Οργανισμός Αμερικανικών Κρατών) που αμφισβητεί την εγκυρότητα των εκλογών και τελικά την «πρόταση» αξιωματικών του στρατού στον Μοράλες να παραιτηθεί ήταν μόνο οι τελικές πράξεις του σχεδίου. Ταχθήκαμε από την αρχή ενάντια σε αυτό το αντιδραστικό πραξικόπημα, ενώ ταυτόχρονα επισημάναμε τα κύρια αίτια που το προετοίμασαν.
Η άμεση ακολουθία των γεγονότων ξεκίνησε με την ανταρσία της αστυνομίας την Παρασκευή 8 Νοεμβρίου. Ξεκινώντας από τα ΜΑΤ της Κοτσαμπάμπα, μέχρι το Σάββατο 9 Νοεμβρίου η ανταρσία είχε εξαπλωθεί στην πλειοψηφία των τμημάτων της χώρας. Οι αστυνομικές δυνάμεις αρνήθηκαν να υπακούσουν εντολές και κλείστηκαν στα τμήματα. Λίγο αργότερα, ο στρατός δήλωσε ότι «δε θα βγει στους δρόμους». Δεν είχαν ακόμη καλέσει τον Εβο Μοράλες να παραιτηθεί, αλλά προφανώς δεν ήταν διατεθειμένοι να τον υπερασπιστούν. Η κυβέρνηση είχε χάσει τον έλεγχο των κρατικών δυνάμεων καταστολής.
Τότε, οι ανθρακωρύχοι που είχαν ταξιδέψει στην πρωτεύουσα για να αντιταχθούν στο πραξικόπημα αποφάσισαν να αποσυρθούν. Δέχθηκαν επίθεση στην Τσααπάτα από σκοπευτές που τραυμάτισαν 3 μεταλλωρύχους. Αυτά τα επεισόδια προκάλεσαν αγανάκτηση στο Ποτοσί. Το συνδικάτο εργατών στο ορυχείο Σαν Κρικριγκάλ εξέδωσε μια δήλωση με την οποία καλούσε όλους τους ανθρακωρύχους να πάνε και να υποστηρίξουν εργάτες που δέχονται επίθεση.
Στη συνέχεια, στις 2 π.μ. την Κυριακή 10 Νοεμβρίου, ο ΟΑS εξέδωσε μια προκαταρκτική δήλωση της Επιτροπής για τον έλεγχο των εκλογών της 20ης Οκτωβρίου. Η επίσημη ανακοίνωση του πορίσματος είχε προγραμματιστεί για τις 12 Νοεμβρίου. Η δήλωση έλεγε ότι δεν μπορεί να «επικυρώσει τα αποτελέσματα των εκλογών» και «συνέστησε» να διεξαχθούν νέες εκλογές. Αυτό ήταν ένα σοβαρό πλήγμα για τον Εβο Μοράλες, ο οποίος επέμεινε ενάντια στην αντιπολίτευση (η οποία απαίτησε είτε έναν δεύτερο γύρο είτε την παραίτησή του) ότι όλοι έπρεπε να περιμένουν τον έλεγχο του OAS και ότι θα σεβόταν τα αποτελέσματά του. Ο OAS σαφώς υπέβαλε τη δήλωσή του για να επισπεύσει το τέλος του Μοράλες.
Μια νίκη για τις δυνάμεις της αντίδρασης
Στις 7 π.μ., ο Μοράλες ανακοίνωσε την ακύρωση των εκλογών και ζήτησε να οργανωθούν νέες εκλογές, με στόχο την «ειρήνη στη χώρα». Ο Γενικός Γραμματέας του OAS Αλμάγκρο επέμεινε ότι ο Μοράλες θα πρέπει να παραμείνει για ένα διάστημα στο αξίωμα. Αυτό που ήθελε ο ιμπεριαλιστής Αλμάγκρο ήταν μια ομαλή μετάβαση εξουσίας, όχι μία ανατροπή που θα ενίσχυε την ιδέα της ανατροπής κυβερνήσεων μέσω δυναμικών κινητοποιήσεων. Στην πραγματικότητα, σε εκείνη τη φάση, ο Μοράλες βασιζόταν στην υποστήριξη του OAS.
Φυσικά, η δεξιά αντιπολίτευση, την οποία ηγήθηκε ο Καμάτσο, ο ηγέτης της “Comité Cívico” της Σάντα Κρουζ και εκπρόσωπος της αντιδραστικής ολιγαρχίας, δεν αποδεχόταν αυτούς τους όρους. Η αντίδραση αισθάνθηκε ισχυρή, έχοντας μεγάλους αριθμούς στους δρόμους, καλά οργανωμένες φασιστικές συμμορίες, την υποστήριξη μεγάλων τμημάτων της αστυνομίας και τη συναίνεση της υψηλόβαθμης στρατιωτικής ηγεσίας. Απαίτησαν την παραίτηση του Μοράλες και ήταν αποφασισμένοι να την επιτύχουν με κάθε αναγκαίο μέσο. Οι δυνάμεις της αντίδρασης γνώριζαν τι έπρεπε να κάνουν για να επιτύχουν τους στόχους τους. Εν τω μεταξύ, η κυβέρνηση υποχώρησε, αποσύρθηκε, προσέφερε παραχωρήσεις και παρέλυσε.
Ο Κάρλος Μέσα, υποψήφιος της αντιπολίτευσης που είχε αντιμετωπίσει τον Μοράλες στις εκλογές της 20ης Οκτωβρίου, ο οποίος αντιπροσώπευε μια πιο «μετριοπαθή» πτέρυγα της αστικής αντιπολίτευσης, απέρριψε επίσης την έκκληση για νέες εκλογές από τον Μοράλες, και επέμεινε ότι έπρεπε να παραιτηθεί. Η διαφορά ανάμεσα σε Μέσα και Καμάτσο ήταν στη μέθοδο. Ενώ ο Μέσα ήθελε ένα «καθαρό και συνταγματικό» πραξικόπημα υπό τον έλεγχό του, ο Καμάτσο ήθελε ένα δυναμικό πραξικόπημα υπό τον δικό του έλεγχο.
Νωρίς το απόγευμα, ο στρατός ανακοίνωσε ότι παρεμβαίνει στην κατάσταση, προκειμένου να αποτρέψει «ένοπλες ομάδες από το να επιτεθούν στον πληθυσμό», χρησιμοποιώντας ως πρόσχημα τους ελεύθερους σκοπευτές που επιτέθηκαν στους ανθρακωρύχους στο Ποτοσί. Λίγο αργότερα, σε μια επίσημη δήλωση «πρότειναν» στο Μοράλες να παραιτηθεί. Το πραξικόπημα είχε ολοκληρωθεί.
Μοιραία η πολιτική παραχωρήσεων στην αντίδραση
Το προεδρικό αεροπλάνο του Έβο Μοράλες προσγειώθηκε κοντά στην Κοτσαμπάμπα. Στις 4:50 μ.μ δήλωσε την παραίτησή του. Τον ακολούθησε ο Αντιπρόεδρός του Αλβάρο Γκαρσία Λινέρα. Κατά τη διάρκεια της ημέρας, δεκάδες αξιωματούχοι της κυβέρνησης παραιτήθηκαν, ορισμένοι ως ποντικοί που εγκαταλείπουν ένα πλοίο που βυθίζεται, άλλοι ως αποτέλεσμα απειλών από την αντίδραση. Η αντίδραση είχε κερδίσει.
Εμείς, ως διεθνής οργάνωση, αντιταχθήκαμε στο πραξικόπημα από την πρώτη μέρα και υποστηρίξαμε σθεναρά ότι θα μπορούσε να καταπολεμηθεί μόνο με επαναστατικά μέσα. Η κυβέρνηση του Έβο Μοράλες έκανε ακριβώς το αντίθετο.
Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε πώς φτάσαμε σε αυτή την κατάσταση. Στις προηγούμενες εκλογές το 2014, ο Εβο Μοράλες είχε ακόμα πάνω από το 63% των ψήφων, αλλά στις πρόσφατες εκλογές έπεσε στο 47%. Πρέπει να είμαστε σαφείς ότι ήταν η πολιτική της ταξικής συνεργασίας και οι παραχωρήσεις προς τους καπιταλιστές, τις πολυεθνικές και τους γαιοκτήμονες που υπέσκαψαν την στήριξη της κυβέρνησής του από την πλευρά των εργαζομένων και των χωρικών.
Για να αναφερθούμε σε μερικά παραδείγματα. Ο Μοράλες είχε κάνει συμφωνίες με αγροτικές επιχειρήσεις της Σάντα Κρουζ, κάνοντας κάθε είδους παραχωρήσεις (άρση της απαγόρευσης για μεταλλαγμένα, άδειες για αποψίλωση, συμφωνίες με την Κίνα για την εξαγωγή κρέατος). Τόσο σίγουρος ήταν ότι είχε κερδίσει αρκετή υποστήριξη που, κατά την έναρξη της προεκλογικής του εκστρατείας, χαιρέτισε τους «επιχειρηματίες της Σάντα Κρουζ… που πάντα προτείνουν λύσεις για ολόκληρη τη Βολιβία».
Στο Ποτοζί, είχαμε μαζική κινητοποίηση εναντίον του Έβο Μοράλες που δεν ήταν η ίδια σε κοινωνική σύνθεση με το αντιδραστικό κίνημα στη Σάντα Κρουζ. Υπάρχουν ορισμένοι λόγοι γι’ αυτό. Υπήρξε μία αντίδραση κατά της χορήγησης άδειας εξόρυξης λιθίου σε μια γερμανική πολυεθνική. Η σύμβαση παρείχε στην ACI Systems (μια εταιρεία χωρίς προηγούμενη εμπειρία στον τομέα) μια σύμβαση 70 ετών (σε αντίθεση με τις συμβάσεις 30 ετών σε άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής). Αυτό θεωρήθηκε από πολλούς ως παράδοση των φυσικών πόρων της χώρας σε μια ξένη πολυεθνική, από μια κυβέρνηση που ισχυρίζεται ότι είναι αντιιμπεριαλιστική, με λίγα οφέλη για τον τοπικό πληθυσμό. Η σύμβαση ήταν ένας από τους κύριους λόγους για μαζικές, αντικυβερνητικές διαδηλώσεις στο Ποτοσί, οι οποίες είχαν ξεκινήσει πριν από τις εκλογές. Τέλος, το Σάββατο 9 Νοεμβρίου, ο Έβο Μοράλες εξέδωσε διάταγμα για την ανάκληση της άδειας. Αυτή η κίνηση ήρθε πολύ αργά και ήταν αναντίστοιχη με το πραγματικό μέγεθος της σοβαρότητας της κατάστασης.
Οξύνοντας ακόμη περισσότερο την κατάσταση, ο Μοράλες διόρισε υποψήφιο γερουσιαστή για το Ποτοσί, τον ιδιοκτήτη ορυχείου και πρώην δεξιό πολιτικό, Ορλάντο Καράγκα. Ήταν πολιτικός του μισητού MNR που ανατράπηκε από το επαναστατικό κίνημα των εργατών και των αγροτών το 2003. Ο Καράγκα, μετέπειτα έγινε γερουσιαστής για ένα άλλο δεξιό κόμμα το 2004-09, ενώ ο Μοράλες ήταν ήδη Πρόεδρος. Ο διορισμός του αντιτάχθηκε από ντόπιους αγωνιστές του ΜΑS (Κίνημα για τον Σοσιαλισμό). Στην Τσουκουτζάκα, η υποψήφια του ΜΑS Μάρθα Νόγια Λαγκούνα, ήταν Υφυπουργός σε παλαιότερη δεξιά κυβέρνηση. Όλα αυτά συνέβαλαν στο να αποξενωθεί το ΜΑS από την κοινωνική του βάση.
Ο Έβο Μοράλες συνέδεσε επίσης τη μοίρα του με τον αντιδραστικό φιλοιμπεριαλιστή γενικό γραμματέα του OAS, Αλμάγκρο. Ο Μοράλες έχασε το 2016 το δημοψήφισμα για τη συνταγματική μεταρρύθμιση, το οποίο είχε κληθεί για να του επιτρέψει να θέσει ξανά υποψηφιότητα. Το αποτέλεσμα, 51 τοις εκατό κατά, ήταν ήδη ένδειξη απώλειας της λαϊκής υποστήριξης για την κυβέρνησή του. Στη συνέχεια, το βολιβιανό Ανώτατο Δικαστήριο επέτρεψε στον Έβο Μοράλες να κατέβει ξανά υποψήφιος. Ο Αλμάγκρο στήριξε δημόσια αυτή την απόφαση, προκαλώντας την οργή ολόκληρης της βολιβιανής αντιπολίτευσης. Ο OAS προσκλήθηκε από τον Μοράλες να επιβλέψει τις εκλογές και στη συνέχεια, όταν η αντιπολίτευση φώναξε για νοθεία, ο ίδιος ο Μοράλες κάλεσε τον OAS να διενεργήσει έλεγχο. Ήταν η λογική συνέχεια της πολιτικής των παραχωρήσεων προς τους καπιταλιστές και τον ιμπεριαλισμό και συγκεκριμένα μία πολιτική που του κόστισε ακριβά.
Εργάτες και αγρότες: Στραφείτε ξανά στις επαναστατικές σας παραδόσεις!
Η νίκη της αντίδρασης στη Βολιβία θα έχει αντίκτυπο πέρα από τα σύνορά της. Έχει ήδη ενθαρρύνει την αντιδραστική αντιπολίτευση στη Βενεζουέλα. Στην ίδια τη Βολιβία, υπάρχει ένας ανοιχτός αγώνας μεταξύ των διαφορετικών πτερύγων της άρχουσας τάξης. Ο Καμάτσο ζητά τη σύλληψη και τη δίκη όλων των αξιωματούχων του ΜΑS, μια μεταβατική κυβέρνηση που θα περιλαμβάνει τον ίδιο, την αστυνομία και τον στρατό. Εν τω μεταξύ, ο Μέσα παλεύει για ένα «συνταγματικό νήμα», με το σημερινό Κοινοβούλιο να είναι υπεύθυνο για την προκήρυξη νέων εκλογών. Όποια και αν είναι η έκβαση αυτής της διαμάχης, στη Βολιβία η δεξιά πτέρυγα έχει κερδίσει και θα σχηματίσει μια κυβέρνηση (νομιμοποιημένη από τις εκλογές σε κάποιο σημείο), η οποία θα εξαπολύσει ένα κύμα επιθέσεων εναντίον εργαζομένων, αγροτών, αυτοχθόνων και θα καταστρέψει οτιδήποτε εξακολουθεί να υπάρχει από τις κατακτήσεις των τελευταίων 14 χρόνων.
Οι εργαζόμενοι και οι χωρικοί στη Βολιβία θα πρέπει να οργανώσουν την αντεπίθεσή τους και για να το πράξουν αυτό είναι απαραίτητο να διδαχθούν τα μαθήματα της κυβέρνησης του ΜΑS. Ήταν η πολιτική των παραχωρήσεων προς τους καπιταλιστές, τις πολυεθνικές και τις αγροτικές επιχειρήσεις, η οποία είχε διαβρώσει τη βάση υποστήριξης της κυβέρνησης, ανοίγοντας έτσι το δρόμο για το πραξικόπημα. Οι καπιταλιστές, ενώ αποδέχονταν τις παραχωρήσεις που ο Μοράλες ήταν διατεθειμένος να τους δώσει, ποτέ δεν συμβιβάσθηκαν πλήρως με την ιδέα μιας κυβέρνησης που ηγείται ένας γηγενής συνδικαλιστής, μια κυβέρνηση που ήταν υποπροϊόν των επαναστατικών κινημάτων του 2003 και του 2005. Απλά περίμεναν την κατάλληλη στιγμή για να επιστρέψουν και να ανακτήσουν την εξουσία. Η ανατροπή της κυβέρνησης του Έβο Μοράλες επιβεβαιώνει και πάλι
τη χρεοκοπία των μεθόδων του ρεφορμισμού.
Το συμπέρασμα είναι σαφές: ο μόνος τρόπος για να εγγυηθούμε τις κατακτήσεις για τους εργαζομένους και τους αγρότες δεν είναι μέσω συμφωνιών με τους καπιταλιστές, τραπεζίτες, ιδιοκτήτες γης και πολυεθνικές, αλλά με την επαναστατική μαζική κινητοποίηση των καταπιεσμένων προκειμένου να ανατραπεί η εξουσία της καπιταλιστικής ολιγαρχίας και του ιμπεριαλισμού. Μόνο με την απαλλοτρίωση των μέσων παραγωγής και της γης και των ορυκτών πόρων από την άρχουσα τάξη υπό τον δημοκρατικό έλεγχο των εργαζομένων μπορούν να ικανοποιηθούν τα δίκαια αιτήματα των εργαζομένων και των χωρικών της χώρας. Οι Βολιβιανοί εργάτες και χωρικοί έχουν επαναστατικές παραδόσεις. Πρέπει να ανακτήσουν το πνεύμα και το πρόγραμμα, που υιοθετήθηκε από την Ένωση Ανθρακωρύχων το 1946: «το προλεταριάτο των υπανάπτυκτων χωρών είναι αναγκασμένο να συνδυάσει τον αγώνα για αστικά-δημοκρατικά αιτήματα με τον αγώνα για το σοσιαλισμό».
Χόρχε Μαρτίν, 11/11/2019
Μετάφραση από την ιστοσελίδα In Defence of Marxism
