Η επανάσταση στη Βενεζουέλα βρίσκεται σε μία κρίσιμη φάση. Εδώ και αρκετούς μήνες, η ντόπια ολιγαρχία, με την ανοιχτή υποστήριξη του δυτικού ιμπεριαλισμού, προσπαθεί να ανατρέψει την μπολιβαριανή κυβέρνηση, με όπλα τη κλιμάκωση της βίας και τη παράλυση της οικονομίας. Αυτό που τα Δυτικά ΜΜΕ χαρακτηρίζουν «ειρηνικές» διαδηλώσεις περιλαμβάνει ένοπλες ομάδες οι οποίες, με οπλοπολυβόλα και βόμβες, έχουν επιτεθεί σε κυβερνητικά κτίρια και σε ακτιβιστές του μπολιβαριανού κινήματος, με αποτέλεσμα πάνω από 100 άνθρωποι να έχουν χάσει τη ζωή τους.
Την ίδια στιγμή, η κυβέρνηση Τραμπ έχει απειλήσει ανοιχτά με το ενδεχόμενο μίας στρατιωτικής εισβολής στη Βενεζουέλα, ενώ έχει προχωρήσει στην επιβολή σοβαρών οικονομικών κυρώσεων πουν απειλούν να στραγγαλίσουν την Βενεζουελάνικη οικονομία.
Έτσι η Μπολιβαριανή επανάσταση βρίσκεται σε «σταυροδρόμι»: είτε θα κάνει ένα αποφασιστικό βήμα μπροστά, είτε η ολιγαρχία θα καταστρέψει ότι έχει απομείνει από τις κατακτήσεις της επανάστασης και θα πάρει την εκδίκηση της από τον φτωχό εργαζόμενο λαό που τόλμησε να «σηκώσει κεφάλι».
Η επανάσταση στη χώρα συμπληρώνει σχεδόν δύο δεκαετίες ζωής, κάτι που την καθιστά την μακροβιότερη επανάσταση του 20ου αιώνα. Η εκλογή Τσάβες το 1998, σηματοδότησε και την αποφασιστική είσοδο των βενεζουελάνικων μαζών στην πολιτική σκηνή της χώρας.
Η κυβέρνηση Τσάβες εκλέχτηκε στη βάση ενός μετριοπαθούς δημοκρατικού προγράμματος με το πιο ριζοσπαστικό της μέτρο να είναι η αξιοποίηση των εσόδων από το πετρέλαιο για την ελάφρυνση της ακραίας φτώχειας.
Ακόμη όμως και το πιο μετριοπαθές φιλολαϊκό μέτρο δεν μπορούσε να γίνει ανεκτό από την ολιγαρχία της Βενεζουέλας (τους καπιταλιστές και τους μεγάλους γαιοκτήμονες), η οποία έχει επιδιώξει κατ’ επανάληψη να ανατρέψει την κυβέρνηση με πραξικόπημα (2002), με οικονομικό σαμποτάζ και «λοκ άουτ», καθώς και με βίαιες διαδηλώσεις όπως ακριβώς κάνει τους τελευταίους μήνες.
Σε κάθε αντεπαναστατική απόπειρα όμως, η ολιγαρχία έβρισκε μπροστά της τις βενεζουελάνικες μάζες. Κάτω από το μαστίγιο της αντεπανάστασης ο εργαζόμενος λαός της Βενεζουέλας κινητοποιούνταν και στρέφονταν όλο και πιο αριστερά, παρασύροντας και τον ίδιο τον Τσάβες, ο οποίος κατέληξε να υποστηρίζει στα λόγια την ανάγκη της ανατροπής του καπιταλισμού. Όμως κανένα αποφασιστικό μέτρο δεν λήφθηκε προς αυτή την κατεύθυνση. Το μεγαλύτερο μέρος της οικονομίας παρέμεινε στα χέρια της ολιγαρχίας και των ξένων πολυεθνικών. Τώρα η αντιπολίτευση, χρησιμοποιεί αυτό τον έλεγχο για να στραγγαλίσει την επανάσταση.
Μπροστά στη Βενεζουέλα ανοίγονται πλέον δύο δρόμοι: αυτός της Χιλής του Πινοσέτ ή αυτός της Οκτωβριανής επανάστασης. Τα ρεφορμιστικά όνειρα του «τρίτου» δρόμου και του «σοσιαλισμού του 21ου αιώνα» έγιναν στάχτη στους ματωμένους δρόμους του Καράκας και στις ατελείωτες ουρές για την εξασφάλιση των πιο βασικών αγαθών.
Απέτυχε ο ρεφορμισμός
Η Βενεζουέλα έρχεται να προστεθεί στα πολυάριθμα αποτυχημένα παραδείγματα «φιλολαϊκής» διαχείρισης του καπιταλιστικού συστήματος. Ο ρεφορμισμός μπορεί να ανθίσει μόνο σε περιόδους όπου η ανάπτυξη της οικονομίας επιτρέπει στους καπιταλιστές να δώσουν μερικά ψίχουλα στους εργάτες για να διατηρήσουν τη σταθερότητα του συστήματος. Σε περιόδους κρίσης όμως, οι φόρμουλες «φιλολαϊκής» διαχείρισης του καπιταλισμού γίνονται σκόνη. Σε αυτό το γεγονός οφείλεται η πολύχρονη κρίση των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων διεθνώς, καθώς και η χρεοκοπία του ΣΥΡΙΖΑ.
Στη Βενεζουέλα, ένας από τους βασικούς παράγοντες που εξασφάλισε τη μακροβιότητα της επανάστασης – εκτός φυσικά από τη μαχητικότητα της βενεζουελάνικης εργατικής τάξης και των φτωχών μαζών – είναι τα έσοδα από το πετρέλαιο και ιδιαίτερα μία ιστορική σύμπτωση: η πρώτη δεκαετία της επανάστασης συνέπεσε με μία σταθερή άνοδο στις παγκόσμια τιμή του πετρελαίου, που ξεπέρασε τα 140 ευρώ το βαρέλι. Με αυτά τα χρήματα η Βενεζουέλα, η τρίτη μεγαλύτερη πετρελαιοπαραγωγός χώρα, κατάφερε να χρηματοδοτήσει ένα γιγαντιαίο πρόγραμμα κοινωνικής πολιτικής, που εξασφάλισε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, εκπαίδευση, στέγαση και φαγητό σε εκατομμύρια φτωχούς των παραγκουπόλεων, καθώς και μία δραστική άνοδο στο βιοτικό επίπεδο των εργατών στη Βενεζουέλα.
Ωστόσο όπως προειδοποιούσαν οι μαρξιστές, αυτή η κατάσταση δεν θα μπορούσε να διαρκέσει πάρα πολύ και όσο η οικονομική εξουσία παρέμενε στα χέρια των καπιταλιστών η βενεζουελάνικη επανάσταση θα συνέχιζε να βρίσκεται σε σοβαρό κίνδυνο.
Παρότι οι αστοί διεξάγουν ένα συνειδητό οικονομικό σαμποτάζ, αυτό από μόνο του δεν είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα. Το πρόβλημα είναι η προσπάθεια της κυβέρνησης να ρυθμίσει τον καπιταλισμό. Όταν για παράδειγμα επιβάλλονται πλαφόν στις τιμές βασικών αγαθών από την κυβέρνηση και δεν υπάρχει περιθώριο ικανοποιητικού κέρδους σε αυτή την τιμή, οι καπιταλιστές δεν φέρνουν αυτά τα εμπορεύματα στα ράφια. Σε αυτό το γεγονός οφείλονται πολλές από τις τραγικές ελλείψεις στη χώρα.
Παλαιότερα η κυβέρνηση ήταν σε θέση να επιδοτήσει πολλά βασικά αγαθά χρησιμοποιώντας τα έσοδα από το πετρέλαιο. Τα μειωμένα έσοδα από το «μαύρο χρυσό» όμως, δεν μπορούν να στηρίξουν το σύνολο της οικονομίας και στο μεγαλύτερο μέρος τους χρησιμοποιούνται πλέον για την αποπληρωμή του εξωτερικού χρέους. Για τις εσωτερικές πληρωμές η κυβέρνηση καταφεύγει στην κοπή χρήματος. Η μαζική κυκλοφορία χρωματιστού χαρτιού χωρίς την ανάλογη ανάπτυξη της οικονομίας, είχε ως αναπόφευκτο αποτέλεσμα την εκρηκτική άνοδο του πληθωρισμού. Ο πληθωρισμός της Βενεζουέλας βρίσκεται σε ιστορικά υψηλά, φτάνοντας πέρυσι το 500%, ενώ κάποιοι αναλυτές εκτιμούν ότι το 2017 θα μπορούσε να φτάσει το 700% ή ακόμη και 1000%. Αυτή η κατάσταση δεν μπορεί να συνεχιστεί άλλο: είτε θα έχουμε μία οικονομία σχεδιασμένη για τις ανάγκες του λαού, είτε μία οικονομία με σκοπό το κέρδος, τίποτα «ενδιάμεσο» δεν μπορεί να υπάρξει.
Η σοσιαλιστική επανάσταση είναι η μόνη διέξοδος
Η παρούσα κρίση δεν ξέσπασε μέσα σε μία νύχτα. Προετοιμαζόταν εδώ και πολλά χρόνια, μέσα από την πολιτική διαρκών παραχωρήσεων στους καπιταλιστές. Αυτή η πολιτική έχει συμβάλει στο βάθεμα της οικονομικής κρίσης, έχει απομακρύνει και απογοητεύσει πλατύτερα λαϊκά στρώματα που παραδοσιακά στήριζαν ενεργά τη Μπολιβαριανή επανάσταση, ενώ την ίδια στιγμή, αντί να φέρει τους καπιταλιστές στο τραπέζι του διαλόγου, τους έχει πείσει ότι η κυβέρνηση είναι αδύναμη και ότι έχει φτάσει η ώρα να δώσουν το αποφασιστικό χτύπημα.
Από την άλλη πλευρά, η μπολιβαριανή γραφειοκρατία έχει κάνει ότι είναι δυνατόν για να καταστείλει τις πρωτοβουλίες και τη δημοκρατική εκπροσώπηση της εργατικής τάξης και των φτωχών εργατών μέσα στο μπολιβαριανό κίνημα, αλλά και συνολικά στη βενεζουελάνικη κοινωνία. Το PSUV (Ενιαίο Σοσιαλιστικό Κόμμα), το κόμμα που ίδρυσε ο Τσάβες, έχει συγκεντρώσει στις κορυφές του ένα στρώμα γραφειοκρατών καριεριστών και εργατικής αριστοκρατίας των συνδικάτων που είναι εντελώς ξεκομμένο από τις μάζες της Βενεζουέλας.
Αυτοί οι παράγοντες έχουν κουράσει και απογοητεύσει πλατύτερα στρώματα των εργαζόμενων μαζών στη Βενεζουέλα, κάτι που γίνεται εμφανές από τη σταθερή μείωση των εκλογικών ποσοστών του PSUV στις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις. Ωστόσο, αυτό δεν έχει στρέψει αυτούς τους ανθρώπους στην ενεργή στήριξη της αντιπολίτευσης, αλλά στην απάθεια.
Έτσι έχει διαμορφωθεί το παρόν πολιτικό αδιέξοδο. Η αστική τάξη δεν είναι ακόμη αρκετά ισχυρή για να ανατρέψει τη μπολιβαριανή κυβέρνηση και η εργατική τάξη είναι εγκλωβισμένη από μία ρεφορμιστική ηγεσία που δεν έχει καμία διάθεση να «σπάσει» με τον καπιταλισμό. Με την παρούσα πολιτική όμως, είναι μόνο θέμα χρόνου να συμβεί η επικράτηση της αντιπολίτευσης, με ένα πραξικόπημα ή μετά από μία εκλογική νίκη.
Η Διεθνής Μαρξιστική Τάση (IMT) έχει ήδη καλέσει το εργατικό κίνημα σε ολόκληρο τον κόσμο να παλέψει δραστήρια ενάντια στις απόπειρες του Δυτικού ιμπεριαλισμού να στραγγαλίσει τη μπολιβαριανή επανάσταση. Ωστόσο, τονίζει ότι εργαζόμενοι της Βενεζουέλας πρέπει να βασιστούν στις δικές τους δυνάμεις για να ανατρέψουν την ολιγαρχία. Η εργατική τάξη δεν πρέπει να έχει καμία εμπιστοσύνη στη σημερινή ηγεσία του Μπολιβαριανού κινήματος, που είναι αποφασισμένη να συνεχίσει το ολέθριο δρόμο της καπιταλιστικής διαχείρισης. Οι εργαζόμενοι, χρειάζονται μία νέα επαναστατική ηγεσία που θα προχωρήσει στην ολοκλήρωση της επανάστασης, υιοθετώντας ένα πραγματικά σοσιαλιστικό πρόγραμμα που θα ξεκινά από τα παρακάτω στοιχειώδη μέτρα:
· Διαγραφή του εξωτερικού χρέους, έτσι ώστε τα κρατικά έσοδα να μπορέσουν να χρησιμοποιηθούν για εισαγωγές τροφίμων και βασικών προϊόντων.
· Κρατικό μονοπώλιο του εξωτερικού εμπορίου.
· Απαλλοτρίωση του συνόλου των εταιρειών παράγωγης και διανομής τροφίμων.
· Άμεσο «πάγωμα» των τιμών και γενική αύξηση των μισθών.
· Απαλλοτρίωση των ιδιωτικών τραπεζών και των πολυεθνικών.
· Άμεση σύλληψη των υπευθύνων της αντεπαναστατικής βίας, δίκη των ηγετών της αντεπαναστατικής αντιπολίτευσης και των πλούσιων χρηματοδοτών της.
· Σύλληψη όλων των υπαλλήλων που εμπλέκονται σε υποθέσεις διαφθοράς και δήμευση των περιουσιακών τους στοιχείων.
· Εισαγωγή του εργατικού ελέγχου σε όλες τις κρατικές επιχειρήσεις για την καταπολέμηση της γραφειοκρατίας και της διαφθοράς.
· Εξοπλισμός του εργαζόμενου λαού ενάντια στην επιθετικότητα των ιμπεριαλιστών και της αντεπανάστασης.
· Κεντρικό – δημοκρατικό σχεδιασμό της παραγωγής με στόχο της ικανοποίηση των αναγκών του εργαζόμενου λαού.
Μόνο ένα τέτοιο πρόγραμμα μπορεί να δώσει τέλος στην παρούσα κρίση, καθώς θα λύσει τα πιεστικά προβλήματα της οικονομικής κρίσης και των διαρκών στερήσεων και θα αφαιρέσει την οικονομική εξουσία από τα χέρια των μισητών εχθρών της επανάστασης. Ταυτόχρονα μόνο μία διεθνιστική έκκληση στο εργατικό κίνημα της Λ. Αμερικής και ολόκληρου του κόσμου μπορεί να «σπάσει τον κλοιό» του ιμπεριαλισμού γύρω από τη Μπολιβαριανή επανάσταση και να κάνει την Βενεζουέλα «θρυαλλίδα» για το ξέσπασμα επαναστατικών σοσιαλιστικών κινημάτων σε ολόκληρη τη Λ. Αμερική.
Ηλίας Κυρούσης
Πηγή: Τα άρθρα του μαρξιστή Χόρχε Μαρτίν και άλλα σχετικά άρθρα από την ιστοσελίδα “In defence of Marxism”(www.marxist.com), καθώς και η συζήτηση που έγινε για την κατάσταση στη Βενεζουέλα στη Συνάντηση της IMT, τον περασμένο Ιούλιο στο Τορίνο της Ιταλίας.
