Υποστήκαμε, ταυτόχρονα, δυο βαριές απώλειες, οι οποίες δημιουργούν ένα τεράστιο πένθος. Χτυπήθηκαν δύο ηγέτες στις γραμμές μας, των οποίων τα ονόματα θα βρίσκονται για πάντα στο μεγάλο βιβλίο της προλεταριακής επανάστασης: Καρλ Λίμπκνεχτ και Ρόζα Λούξεμπουργκ. Εξοντώθηκαν. Δολοφονήθηκαν. Δεν είναι πια μαζί μας!
Το όνομα του Λίμπκνεχτ, αν και είναι ήδη γνωστό, απέκτησε παγκόσμια σημασία από τους πρώτους μήνες της μακάβριας ευρωπαϊκής σφαγής. Ήχησε σαν το όνομα της επαναστατικής τιμής, σαν μια δέσμευση για την επερχόμενη νίκη. Σ’ αυτές τις πρώτες βδομάδες, όταν ο μιλιταρισμός γιόρταζε τα πρώτα όργιά του και τιμούσε του πρώτους του δαιμονικούς θριάμβους, σε εκείνες τις βδομάδες, όταν οι γερμανικές δυνάμεις καταλάμβαναν το Βέλγιο, παραμερίζοντας τα βελγικά οχυρά σαν χαρτόσπιτα, όταν τα κανόνια των 420 χιλιοστών φαίνονταν σα να απειλούσαν να υποδουλώσουν και να κάμψουν όλη την Ευρώπη στον Βίλχελμ (σημείωση: ο τελευταίος Γερμανός αυτοκράτορας ή αλλιώς Κάιζερ και βασιλιάς της Πρωσίας, Γουλιέλμος Β΄) εκείνες τις ημέρες και βδομάδες, όταν η επίσημη γερμανική σοσιαλδημοκρατία, με επικεφαλής τους Σάιντεμαν και τους Έμπερτ της, υπέκυψε πατριωτικά μπροστά στο γερμανικό μιλιταρισμό, στον οποίο θα υπέκυπταν τα πάντα, τουλάχιστον έτσι φαίνονταν, τόσο στο εξωτερικό (το ποδοπατημένο Βέλγιο και η Γαλλία με το βόρειο τμήμα της να έχει καταληφθεί από τους Γερμανούς), όσο και στο εσωτερικό (όχι μόνο οι Γερμανοί γιούνκερς, όχι μόνο η γερμανική μπουρζουαζία, όχι μόνο οι σοβινιστικές μεσαίες τάξεις, αλλά τελευταία και όχι σε μικρό βαθμό, το επίσημα αναγνωρισμένο κόμμα της γερμανικής εργατικής τάξης). Σ’ αυτές τις μαύρες, τρομερές και βρώμικες ημέρες, ακούστηκε στη Γερμανία μια επαναστατική κραυγή διαμαρτυρίας, οργής και κατάρας. Αυτή ήταν η φωνή του Καρλ Λίμπκνεχτ και αντήχησε σε ολόκληρη την υφήλιο!
Στη Γαλλία, όπου η διάθεση των μαζών βρέθηκε κάτω από το κνούτο της γερμανικής επίθεσης, όπου το κυρίαρχο κόμμα των Γάλλων σοσιαλπατριωτών διακήρυξε στο προλεταριάτο την αναγκαιότητα να πολεμήσει, όχι για τη ζωή, αλλά μέχρι θανάτου (και πώς αλλιώς, από τη στιγμή που «όλος ο λαός» της Γερμανίας λαχταρά τάχα, να καταλάβει το Παρίσι!), ακόμα και στη Γαλλία, η φωνή του Λίμπκνεχτ αντήχησε απειλητική, καθόλου μεθυστική, καταστρέφοντας τα εκατομμύρια ψέματα, συκοφαντίες και τον πανικό. Θα μπορούσε κανείς να νιώσει ότι μόνο ο Λίμπκνεχτ εκπροσωπούσε τις καταπιεσμένες μάζες.
Στην πραγματικότητα, όμως, ακόμα και τότε, δεν ήταν μόνος, καθώς εμφανίστηκε στο προσκήνιο μαζί με τον Λίμπκνεχτ, από την πρώτη μέρα του πολέμου, η θαρραλέα, πιστή και ηρωική Ρόζα Λούξεμπουργκ.
Η ανομία του γερμανικού αστικού κοινοβουλευτισμού δεν της έδωσε τη δυνατότητα να εκφράσει τη διαμαρτυρία της από το βήμα του κοινοβουλίου, όπως έκανε ο Λίμπκνεχτ κι έτσι, ακούστηκε λιγότερο. Ωστόσο, η συνεισφορά της στην αφύπνιση των καλύτερων στοιχείων της γερμανικής εργατικής τάξης δεν ήταν με κανένα τρόπο μικρότερη από εκείνη του συντρόφου της στον αγώνα και στο θάνατο, του Καρλ Λίμπκνεχτ. Οι δυο αυτοί μαχητές, τόσο διαφορετικοί στη φύση τους και όμως τόσο κοντά, συμπλήρωναν ο ένας τον άλλο, ανυπότακτοι βάδισαν προς τον κοινό στόχο, συνάντησαν τον θάνατο μαζί και μπήκαν στην ιστορία πλάι-πλάι.
Ο Καρλ Λίμπκνεχτ εκπροσωπούσε την αυθεντική και ολοκληρωμένη προσωποποίηση του αδιάλλακτου επαναστάτη. Τις τελευταίες μέρες και μήνες της ζωής του, είχαν δημιουργηθεί γύρω από το όνομα του διάφοροι μύθοι: παράλογα εμπαθείς στον αστικό τύπο, ηρωικοί από τα χείλη των εργατικών μαζών.
Στην ιδιωτική του ζωή, ο Καρλ Λίμπκνεχτ ήταν, αλίμονο, η επιτομή της καλοσύνης, της απλότητας και της αδελφοσύνης. Τον συνάντησα πριν από 15 χρόνια. Ήταν γοητευτικός, προσεκτικός, συμπαθητικός. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ήταν ενδεικτική του χαρακτήρα του μια σχεδόν θηλυκή ευαισθησία, με την καλύτερη έννοια της λέξης. Δίπλα στη θηλυκή αυτή ευαισθησία, ο Λίμπκνεχτ διακρινόταν από την εξαιρετική θέρμη της επαναστατικής θέλησής του, ικανός να πολεμήσει ως την τελευταία ρανίδα του αίματος του στο όνομα αυτού που θεωρούσε σωστό και δίκαιο. Η πνευματική του ανεξαρτησία ήταν ήδη εμφανής από τη νιότη του, όταν επιχείρησε περισσότερες από μία φορές να υπερασπιστεί την άποψή του εναντίον του αδιαμφισβήτητου κύρους του Μπέμπελ. Η δράση του μέσα στη νεολαία και η πάλη του κατά της στρατιωτικής μηχανής των Χοετζόλερν χαρακτηρίστηκε από το μεγάλο θάρρος του. Τέλος, αποκάλυψε πλήρως το ανάστημά του, όταν σήκωσε τη φωνή του κατά της συμπαγούς πολεμοκάπηλης μπουρζουαζίας και της προδοτικής σοσιαλδημοκρατίας στο γερμανικό Ράϊχσταγκ, όπου όλη η ατμόσφαιρα είχε διαποτιστεί με το μίασμα του σοβινισμού. Αποκάλυψε το πλήρες μέγεθος της προσωπικότητας του, όταν ως στρατιώτης σήκωσε το λάβαρο της ανοιχτής εξέγερσης εναντίον της μπουρζουαζίας και του μιλιταρισμού της στην Πλατεία Πότσδαμ του Βερολίνου. Ο Λίμπκνεχτ συνελήφθη. Η φυλακή και τα καταναγκαστικά έργα δεν έκαμψαν το πνεύμα του. Περίμενε στο κελί του και προέβλεπε με βεβαιότητα. Απελευθερωμένος από την επανάσταση του περσινού Νοεμβρίου [1918], ο Λίμπκνεχτ αμέσως, βρέθηκε επικεφαλής των καλύτερων και πιο αποφασισμένων στοιχείων της γερμανικής εργατικής τάξης. Ο Σπάρτακος βρέθηκε στις γραμμές των Σπαρτακιστών και χάθηκε με το λάβαρο τους στα χέρια του.
Το όνομα της Ρόζας Λούξεμπουργκ είναι λιγότερο γνωστό στις υπόλοιπες χώρες απ’ ό,τι είναι εδώ στη Ρωσία. Ωστόσο, θα μπορούσαμε να πούμε με κάθε βεβαιότητα ότι η μορφή της δεν ήταν καθόλου μικρότερη απ’ αυτή του Λίμπκνεχτ. Κοντούλα, ευπαθής, ασθενική, με έκφραση ευγένειας στο πρόσωπο της, όμορφα μάτια και ακτινοβόλο βλέμμα, εξέπληττε τους πάντες με τον ηρωισμό της σκέψης της. Ήταν σπουδαία κάτοχος της μαρξιστικής μεθόδου, την κατείχε σαν όργανο του σώματος της. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο μαρξισμός έρεε στο αίμα της.
Έχω πει ότι οι δυο αυτοί ηγέτες με τόσο διαφορετική φύση συμπλήρωναν ο ένας τον άλλο. Θα ήθελα να τονίσω το γεγονός αυτό, καθώς και να το εξηγήσω. Αν ο αμετανόητα επαναστάτης Λίμπκνεχτ χαρακτηριζόταν από θηλυκή ευαισθησία στις προσωπικές συνήθειές του, τότε αυτή η αδύναμη γυναίκα χαρακτηριζόταν από αντρική δύναμη σκέψης. Κάποτε, ο Φερδινάνδος Λασάλ μίλησε για τη φυσική δύναμη της σκέψης, για την προστακτική ισχύ της έντασής της, όταν ξεπερνά φαινομενικά υλικά εμπόδια στο δρόμο της. Αυτή είναι η εντύπωση που αποκομίζεις όταν μιλάς στη Ρόζα, όταν διαβάζεις τα άρθρα της ή την ακούς να μιλά από το βήμα εναντίον των εχθρών της. Και πράγματι είχε πολλούς εχθρούς! Τη θυμάμαι να μιλάει στο συνέδριο της Ιένα, νομίζω. Η έντονη φωνή της, «τεντωμένη» σα σύρμα, διαπέρασε τις παράλογες διαμαρτυρίες των οπορτουνιστών από τη Βαυαρία, το Μπάντεν και αλλού. Πόσο τη μισούσαν! Πόσο την απεχθάνονταν! Με τη μικροκαμωμένη και εύθραυστη κορμοστασιά της, ανέβαινε στην εξέδρα του συνεδρίου, ως η προσωποποίηση της προλεταριακής επανάστασης. Με τη βία της λογικής της και τη δύναμη του σαρκασμού της, ανάγκαζε σε σιγή ακόμα και τους πιο σθεναρούς αντιπάλους της. Η Ρόζα γνώριζε πώς να μισεί τους εχθρούς του προλεταριάτου και ακριβώς εξαιτίας αυτού, γνώριζε πώς να εγείρει το μίσος τους εναντίον της. Από πολύ νωρίς, αυτό το γεγονός το γνώριζαν και οι εχθροί της.
Από την πρώτη μέρα ή καλύτερα από την πρώτη ώρα του πολέμου, η Ρόζα Λούξεμπουργκ ξεκίνησε μια εκστρατεία κατά του σοβινισμού, εναντίον της πατριωτικής λαγνείας, εναντίον της αμφιταλάντευσης του Κάουτσκι και του Χάαζε και εναντίον της θολότητας των κεντριστών, υπέρ της επαναστατικής ανεξαρτησίας του προλεταριάτου, για το διεθνισμό και την προλεταριακή επανάσταση.
Ναι, πράγματι, συμπλήρωναν ο ένας τον άλλο! Με τη δύναμη της θεωρητικής της σκέψης και την ικανότητά της να γενικεύει, η Ρόζα Λούξεμπουργκ βρισκόταν πολύ πιο πάνω, όχι μόνο από τους εχθρούς της, αλλά επίσης και από τους συντρόφους της. Ήταν ιδιοφυΐα. Το στυλ της, έντονο, ακριβές, θαυμάσιο και αμείλικτο, θα παραμείνει για πάντα ο πραγματικός καθρέφτης της σκέψης της.
Ο Λίμπκνεχτ δεν ήταν θεωρητικός. Ήταν άνθρωπος της άμεσης δράσης. Παρορμητικός και εκ φύσεως παθιασμένος, κατείχε μια εξαιρετική πολιτική διαίσθηση, μια εκπληκτική γνώση των μαζών και της κατάστασης και εν τέλει, ένα απαράμιλλο κουράγιο επαναστατικής πρωτοβουλίας. Η ανάλυση της εσωτερικής και της διεθνούς κατάστασης, στην οποία βρέθηκε η Γερμανία μετά τις 9 Νοέμβρη του 1918, καθώς και μια επαναστατική πρόγνωση, μπορούσε και έπρεπε να ακουστεί πρώτα απ’ όλους, από τη Ρόζα Λούξεμπουργκ. Η πρόσκληση σε άμεση δράση και σε κάποια δεδομένη στιγμή σε ένοπλη εξέγερση θα έπρεπε κατά πάσα πιθανότητα να προέλθει από τον Λίμπκνεχτ. Αυτοί οι δυο αγωνιστές δε θα μπορούσαν να αλληλοσυμπληρώνουν ο ένας τον άλλο με καλύτερο τρόπο.
Μόλις η Λούξεμπουργκ και ο Λίμπκνεχτ είχαν βγει από τη φυλακή, βρέθηκαν πλάι-πλάι, αυτός ο ανεξάντλητος επαναστάτης και αυτή η αδιάλλακτη επαναστάτρια, επικεφαλής των καλύτερων στοιχείων της γερμανικής εργατικής τάξης, για να αντιμετωπίσουν τις νέες μάχες και δοκιμασίες της προλεταριακής επανάστασης. Στα πρώτα όμως βήματα αυτού του δρόμου, ένα προδοτικό χτύπημα μέσα σε μια μέρα τους σκότωσε.
Σίγουρα, η αντίδραση δεν θα μπορούσε να είχε διαλέξει πιο επιφανή θύματα. Και τι ακριβές χτύπημα! Δεν μας προκαλεί έκπληξη! Αντίδραση και επανάσταση γνώριζαν ο ένας τον άλλο πολύ καλά και σ’ αυτή την περίπτωση, η αντίδραση προσωποποιήθηκε από τους ηγέτες του πρώην κόμματος της εργατικής τάξης, από τον Σάϊντεμαν και τον Έμπερτ, των οποίων τα ονόματα για πάντα θα είναι χαραγμένα στη μαύρη βίβλο της Ιστορίας, ως τα επαίσχυντα ονόματα των κύριων οργανωτών αυτού του προδοτικού φονικού.
Είναι αλήθεια ότι λάβαμε την επίσημη γερμανική αναφορά, που περιγράφει την επιχείρηση δολοφονίας του Λίμπκνεχτ και της Λούξεμπουργκ ως μια «παρεξήγηση» του δρόμου, που προκλήθηκε από την ανεπαρκή ετοιμότητα του φρουρού μπροστά σε ένα εξοργισμένο πλήθος. Μια δικαστική έρευνα οργανώθηκε γι’ αυτό το σκοπό. Εσείς και εγώ όμως, γνωρίζουμε πολύ καλά πού βρίσκεται η αντίδραση σε αυτού του είδους την «αυθόρμητη οργή» κατά των επαναστατών ηγετών. Θυμόμαστε καλά τα «Ιουλιανά] που ζήσαμε εδώ εντός των τειχών της Πετρούπολης, θυμόμαστε πολύ καλά πως οι συμμορίες των Μαύρων Εκατονταρχιών, που εξαπέλυσαν οι Κερένσκι και Τσερετέλι στην πάλη κατά των μπολσεβίκων, τρομοκρατούσαν συστηματικά τους εργάτες, δολοφονούσαν τους ηγέτες τους και επιτίθονταν με βιαιότητα κατά των εργατών στο δρόμο. Οι περισσότεροι θα θυμούνται το όνομα του εργάτη Βοϊνώφ, που σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια μιας «παρεξήγησης». Αν καταφέραμε να σώσουμε τον Λένιν εκείνη την εποχή, αυτό οφειλόταν μόνο στο ότι δεν έπεσε στα χέρια των εξοργισμένων συμμοριών των Μαύρων Εκατονταρχιών. Εκείνη την εποχή, υπήρχαν καλοπροαίρετοι άνθρωποι μέσα στους μενσεβίκους και τους σοσιαλεπαναστάτες, που ενοχλήθηκαν από το γεγονός ότι ο Λένιν και ο Ζηνόβιεφ, που είχαν κατηγορηθεί ως Γερμανοί κατάσκοποι, δεν εμφανίστηκαν στο δικαστήριο για να αντικρούσουν τις συκοφαντίες. Μάλιστα, κατηγορήθηκαν ακριβώς γι’ αυτό το γεγονός. Σε ποιο δικαστήριο όμως; Σ’ αυτό το δικαστήριο, στο οποίο ο Λένιν θα αναγκαζόταν να «δραπετεύσει», όπως συνέβη με τον Λίμπκνεχτ και αν τον πυροβολούσαν ή τον μαχαίρωναν, η επίσημη αναφορά των Κερένσκι και Τσερετέλι θα ανέφερε ότι ο ηγέτης των μπολσεβίκων σκοτώθηκε από τη φρουρά, ενώ προσπαθούσε να δραπετεύσει. Όχι, μετά την τρομερή εμπειρία του Βερολίνου, έχουμε δέκα φορές περισσότερους λόγους να είμαστε ικανοποιημένοι που ο Λένιν δεν παρουσιάστηκε στην ψεύτικη δίκη κι ακόμη περισσότερο, στη βία χωρίς δίκη.
Ο Καρλ όμως και η Ρόζα δεν κρύφτηκαν. Το χέρι της αντίδρασης τους είχε αδράξει σφιχτά και αυτό το χέρι τους έπνιξε. Τι χτύπημα! Τι θλίψη! Οι καλύτεροι ηγέτες του Γερμανικού Κομμουνιστικού Κόμματος δεν υπάρχουν πια. Οι σύντροφοί μας δε βρίσκονται πια ανάμεσα στους ζωντανούς. Οι δολοφόνοι τους στέκονται υπό το λάβαρο του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος, έχοντας το θράσος να επικαλούνται τη δημιουργία του κόμματός τους από τον ίδιο τον Καρλ Μαρξ! Τι διαστροφή! Τι εμπαιγμός! Απλά σκεφτείτε, σύντροφοι, ότι η «μαρξιστική» γερμανική σοσιαλδημοκρατία, μητέρα της εργατικής τάξης, που από τις πρώτες μέρες του πολέμου υποστήριξε τον αχαλίνωτο γερμανικό μιλιταρισμό τις ημέρες της καταστροφής του Βελγίου και της κατάληψης των βόρειων επαρχιών της Γαλλίας, αυτό το κόμμα που πρόδωσε την Οκτωβριανή Επανάσταση στο γερμανικό μιλιταρισμό κατά τη διάρκεια της ειρήνης στο Μπρεστ, αυτό είναι το κόμμα του οποίου οι ηγέτες Σάϊντεμαν και Έμπερτ τώρα οργανώνουν τις μαύρες συμμορίες, για να δολοφονήσουν τους ήρωες της Διεθνούς, Καρλ Λίμπκνεχτ και Ρόζα Λούξεμπουργκ!
Τι τερατώδης ιστορική διαστροφή! Κοιτώντας πίσω στο παρελθόν, μπορούμε να κάνουμε σύγκριση με την ιστορική τύχη του χριστιανισμού. Η ευαγγελική διδασκαλία των σκλάβων, ψαράδων, εργατών, των καταπιεσμένων και όλων αυτών που συντρίφθηκαν από την δουλοκτητική κοινωνία, αυτή η θεωρία του φτωχού λαού που εμφανίστηκε ιστορικά, στη συνέχεια σφετερίστηκε από αυτούς που μονοπωλούσαν τον πλούτο, τους βασιλιάδες, αριστοκράτες, αρχιεπίσκοπους, τοκογλύφους, πατριάρχες, τραπεζίτες και τον Πάπα της Ρώμης και μετατράπηκε σε κάλυμμα για τα εγκλήματα τους. Όχι, δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία, παρ’ όλα αυτά, ότι μεταξύ της διδασκαλίας του πρωτόγονου χριστιανισμού, όπως αναδύθηκε από τη συνείδηση των πληβείων και του επίσημου καθολικισμού ή της ορθοδοξίας, δεν υπάρχει τόσο μεγάλο χάσμα, όπως αυτό που υπάρχει μεταξύ της διδασκαλίας του Μαρξ, που αποτελεί την ουσία της επαναστατικής σκέψης και επαναστατικής θέλησης και αυτών των τιποτένιων απομειναριών των αστικών ιδεών, με τα οποία οι Σάϊντεμαν και Έμπερτ όλων των χωρών ζουν και κερδοσκοπούν. Μέσω της μεσολάβησης των ηγετών της σοσιαλδημοκρατίας, η μπουρζουαζία έχει προσπαθήσει να λεηλατήσει την πνευματική περιουσία του προλεταριάτου και να αποκρύψει την ληστεία της με το λάβαρο του μαρξισμού. Ωστόσο, πρέπει να ελπίζουμε, σύντροφοι, ότι αυτό το αχρείο έγκλημα θα είναι το τελευταίο για το οποίο θα κατηγορηθούν οι Σαϊντεμαν και οι Έμπερτ. Το προλεταριάτο της Γερμανίας έχει υποφέρει αρκετά στα χέρια αυτών που έχουν τεθεί επικεφαλής του. Το γεγονός αυτό όμως θα αφήσει τα ίχνη του. Το αίμα του Καρλ Λίμπκνεχτ και της Ρόζας Λούξεμπουργκ φωνάζει. Το αίμα αυτό θα αναγκάσει τα πεζοδρόμια του Βερολίνου και τους λίθους της «Πότσνταμεν Πλατς», στην οποία ο Λίμπκνεχτ για πρώτη φορά σήκωσε το λάβαρο της εξέγερσης εναντίον του πολέμου και του κεφαλαίου, να μιλήσουν. Μια μέρα, αργά ή γρήγορα, θα φτιαχτούν οδοφράγματα απ’ αυτούς τους λίθους στους δρόμους του Βερολίνου εναντίον των δουλικών, χαμερπών και κοπρόσκυλων της αστικής κοινωνίας, εναντίον των Σάϊντεμαν και Έμπερτ!
Στο Βερολίνο, οι σφαγείς έχουν τώρα συντρίψει το κίνημα των Σπαρτακιστών, των Γερμανών κομμουνιστών. Έχουν σκοτώσει δύο από τους καλύτερους εμπνευστές αυτού του κινήματος και ίσως σήμερα να γιορτάζουν τη νίκη τους. Δεν είναι όμως πραγματική νίκη, επειδή δεν έχει έρθει ακόμα η άμεση, ανοιχτή και πλήρης μάχη. Δεν έχει έρθει ακόμα η εξέγερση του γερμανικού προλεταριάτου στο όνομα της κατάκτησης της πολιτικής εξουσίας. Έχει απλά υπάρξει η σημαντική ανίχνευση, μια βαθιά κατασκοπευτική αποστολή στη διάταξη του εχθρού. Η ανίχνευση προηγείται της σύγκρουσης, αλλά ακόμα δεν αποτελεί σύγκρουση. Αυτή η ολοκληρωτική ανίχνευση είναι αναγκαία για το γερμανικό προλεταριάτο, όπως ήταν και για μας στα «Ιουλιανά».
Η δυστυχία είναι ότι δύο από τους καλύτερους διοικητές έχουν πέσει κατά την αποστολή ανίχνευσης. Αυτό το γεγονός αποτελεί μεγάλη απώλεια, αλλά όχι ήττα. Η μάχη βρίσκεται ακόμα μπροστά.
