Η επέτειος των 30 χρόνων από την πτώση της ΕΣΣΔ και την παλινόρθωση του καπιταλισμού στην Ουκρανία γιορτάστηκε στο Κίεβο στις 24 Αυγούστου. Σε περίοπτη θέση κατά τη διάρκεια των εορτασμών ήταν οι πρώην Πρόεδροι Γιουσένκο, Κούσμα και Ποροσένκο, οι οποίοι προέδρευσαν κατά την περίοδο της μετάβασης της χώρας στον καπιταλισμό. Αλλά πίσω από τη χαρά κρύβονται τρεις δεκαετίες φτώχειας, ανισότητας και καταστολής. Αυτή είναι η πραγματική ιστορία του καπιταλισμού στην Ουκρανία.
Ο σημερινός Πρόεδρος, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, πήρε τη θέση του ολιγάρχη Ποροσένκο το 2019, εν μέρει λόγω του ότι φαινόταν πως αποστασιοποιείται από την πατριωτική υστερία του τελευταίου. Όμως, η ομιλία του Ζελένσκι για την Ημέρα της Ανεξαρτησίας ήταν γεμάτη με τον φασαριόζικο σωβινισμό του Ποροσένκο, με τον Πρόεδρο να επικαλείται τη μεγάλη εθνική κληρονομιά της Ουκρανίας: «Η Ορθοδοξία ξεκίνησε εδώ, η Παλαιά Σλαβική γλώσσα ξεκίνησε εδώ… Είμαστε απόγονοι της ένδοξης δυναστείας των Ρως του Κιέβου… Είμαστε απόγονοι μιας ισχυρής χώρας που ήταν το κέντρο της Ευρώπης». Και ούτω καθεξής.
Στο μεγαλύτερο μέρος της ομιλίας του, ο Ζελένσκι μίλησε για όλα τα «κατορθώματα» του νεαρού ουκρανικού κράτους, κυρίως στα χρόνια κατά τα οποία το κόμμα του ήταν στην κυβέρνηση.
Το πιο εντυπωσιακό πράγμα σε αυτή την ομιλία ήταν η απόσταση που χώριζε τις αναφορές για τις επιτυχίες του κόμματός του στην κυβέρνηση και του πόσο λίγα έχουν επιτευχθεί τα τελευταία τρία χρόνια. Για παράδειγμα, δήλωσε περήφανα ότι: «Για πρώτη φορά μετά από 30 χρόνια, η Antonov [μια μεγάλη, κρατική εταιρεία αεροναυπηγικής] κατασκευάζει τρία αεροπλάνα για το κράτος. Νέα άρματα μάχης και ελικόπτερα κατασκευάζονται για τον στρατό φέτος… Μια ισχυρή χώρα αναβιώνει τον ναυτικό της στόλο, χτίζει ναυτικές βάσεις και κατασκευάζει κορβέτες».
Στην πραγματικότητα, οι πάλαι ποτέ παγκοσμίου φήμης βιομηχανίες κατασκευής αεροσκαφών και πλοίων της Ουκρανίας είναι μια σκιά του εαυτού τους. Αποδεκατίστηκαν από την καπιταλιστική παλινόρθωση, όπως μπορούν να επιβεβαιώσουν δεκάδες χιλιάδες απολυμένοι εργάτες.
Αυτή η πτώση επιδεινώθηκε από τη σύγκρουση μεταξύ Κιέβου και Μόσχας, η οποία διέκοψε τους δεσμούς με σημαντικούς υπεργολάβους στη Ρωσία· και επίσης από την αυξημένη εξάρτηση από ξένο εξοπλισμό που προμηθεύεται από τους ιμπεριαλιστές συμμάχους του Κιέβου.
Η ζήτηση για τα αεροπλάνα Antonov είναι απόδειξη του πόσο πολύ είχαν εξελιχθεί οι αεροναυπηγικές ικανότητες της Ουκρανίας στην ΕΣΣΔ, πριν από την ανεξαρτησία. Με βάση αυτή την κληρονομιά, η Ουκρανία μπορεί ακόμα να καυχιέται πως κατασκευάζει το μεγαλύτερο αεροπλάνο στον κόσμο. Ωστόσο, ο ρυθμός παραγωγής είναι μόνο ένα μικρό ποσοστό σε σχέση με παλαιότερα. Η κατάσταση με τη ναυπηγική βιομηχανία είναι ακόμη χειρότερη, με το περίφημο Ναυπηγείο Mykolayiv να ξεκινά τη διαδικασία πτώχευσης στα τέλη του περασμένου έτους.
Οι αριθμοί πίσω από τη μιζέρια
Ένα πρόσφατο άρθρο στο BBC Ukraine για την επέτειο της καπιταλιστικής παλινόρθωσης, δεν θα μπορούσε παρά να αναφέρει ορισμένα συγκλονιστικά στοιχεία για τις αλλαγές στην Ουκρανία από την πτώση της ΕΣΣΔ μέχρι σήμερα. Για παράδειγμα, ο πληθυσμός μειώθηκε από 52 εκατομμύρια το 1991 σε 45 εκατομμύρια το 2014. Αυτό μπορεί να αποδοθεί ως επί το πλείστον στην μετανάστευση και στα χαμηλότερα ποσοστά γεννήσεων. Και τα δύο είναι αποτέλεσμα της κατάρρευσης της οικονομίας.
Ο αριθμός των παιδιών (0-17 ετών) το 2021 (7,5 εκατομμύρια) έχει σχεδόν μειωθεί στο μισό, από πάνω από 13 εκατομμύρια το 1991. Τα αυτονομιστικά κινήματα και η οικονομική κρίση μετά τον εμφύλιο πόλεμο το 2014 μείωσαν τον πληθυσμό σε περίπου 41,5 εκατομμύρια το 2021. Θα πρέπει επίσης να έχουμε κατά νου ότι πολλοί από αυτούς είναι άνθρωποι που δουλεύουν σε πιο πλούσιες χώρες και επιστρέφουν στην Ουκρανία μόνο εποχιακά.
Ήδη το 1989, το προσδόκιμο ζωής στην Ουκρανία άρχισε να μειώνεται ως αποτέλεσμα των «μεταρρυθμίσεων της αγοράς» και της αστάθειας, φθάνοντας στο χαμηλότερο επίπεδο των 67 ετών το 1998. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, το μέσο προσδόκιμο ζωής στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες αυξήθηκε κατά 9 έως 10 χρόνια.
Μόνο το 2013 το προσδόκιμο ζωής στην Ουκρανία ανέκαμψε τελικά στο όριο των 71 ετών, στα επίπεδα του 1988. Οι εθνικιστές μιλούν για τις ζωές που χάθηκαν υπό την ΕΣΣΔ από την πείνα και τις διώξεις, αλλά μελέτες για τη δεκαετία του 1990 δείχνουν ότι η οικονομική κατάρρευση μετά την καπιταλιστική παλινόρθωση συνέβαλε σε εκατομμύρια πρόωρους θανάτους, σε αριθμό συγκρίσιμο με τον αριθμό των ζωών που χάθηκαν από την πείνα τη δεκαετία του 1930 υπό τον Στάλιν.
Στο άλλο άκρο της ηλικιακής κλίμακας, ο αριθμός των συνταξιούχων έχει μειωθεί από 13 σε 11 εκατομμύρια την περίοδο 1991-2021. Αυτή είναι μια πολύ μικρότερη μείωση σε σχέση με τον νεανικό πληθυσμό. Ένας παράγοντας που συνέβαλε σε αυτό ήταν η αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης από τα 56 (ο κανόνας στην ΕΣΣΔ) στα 60 έτη.
Αυτό το τμήμα της ουκρανικής κοινωνίας αντιμετώπισε ίσως τα χειρότερα προβλήματα. Οι μέσες συντάξεις ανέρχονται σε περίπου 3.700 γρίβνα (£101) το μήνα, αλλά το 65% των συνταξιούχων λαμβάνει λιγότερο από 3.000 γρίβνα (£79) το μήνα. Περίπου το 80% των άγαμων συνταξιούχων στην Ουκρανία ζουν κάτω από το επίσημο όριο της φτώχειας. Αυτό γίνεται χωρίς πολλές από τις δωρεάν ή χαμηλού κόστους υπηρεσίες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης που απολάμβαναν στα πλαίσια της σχεδιασμένης οικονομίας.
Αυτή η μαζική φτώχεια που βιώνουν οι Ουκρανοί μετά την πτώση της ΕΣΣΔ βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με τον προκλητικό πλούτο των γραφειοκρατών, των μάνατζερ και των γκάνγκστερ που έβγαλαν δισεκατομμύρια λεηλατώντας κρατικά περιουσιακά στοιχεία τη δεκαετία του ‘90.
Παρ’ όλη τη ρητορική του Ζελένσκι ενάντια στην ολιγαρχία, ο ίδιος οφείλει ολόκληρη την καριέρα του στον χώρο της ψυχαγωγίας και της πολιτικής στη στενή συνεργασία με την οικογένεια του δισεκατομμυριούχου ολιγάρχη Ίγκορ Κολομόισκι. Παρά το ρήγμα που υπήρξε ανάμεσά τους – με τον ιμπεριαλισμό των ΗΠΑ να βοηθά τον Ζελένσκι να κόψει τα φτερά του Κολομόισκι με κατηγορίες διαφθοράς – ο Πρόεδρος είναι δεμένος με χίλια νήματα με τη σάπια ολιγαρχία και το καπιταλιστικό σύστημα που αντιπροσωπεύει.
Η ελεύθερη αγορά δεν φέρνει δημοκρατία
Ο καπιταλισμός επιτρέπει ορισμένες δημοκρατικές ελευθερίες, μόνο εφόσον τα οικονομικά συμφέροντα της άρχουσας τάξης παραμένουν ανέπαφα. Η νίκη της αστικής τάξης επί της φεουδαρχικής αριστοκρατίας στη δυτική Ευρώπη κατέστησε αναγκαία τη στήριξη των μαζών των αγροτών και των προλετάριων. Αυτό οδήγησε στην παραχώρηση ενός περιορισμένου βαθμού δημοκρατικών δικαιωμάτων προς αυτά τα στρώματα.
Δεν ήταν η γενναιοδωρία της αστικής τάξης αλλά η ταξική πάλη που επέκτεινε και διατήρησε αυτά τα δικαιώματα. Ωστόσο, όπως έγραψε ο Λένιν στο Κράτος και Επανάσταση, η επίσημη αστική δημοκρατία είναι απλώς ένα κάλυμμα για τη δικτατορία του κεφαλαίου, παρέχοντας ένα τρόπο να διοχετευτεί η οργή των μαζών στις οποίες επιτρέπεται περιοδικά να διαλέγουν «ποιος θα τους κλέβει».
Και όπως αποδεικνύει η υποστήριξη των Γάλλων τραπεζιτών στον Ναπολέοντα ή η υποστήριξη των καπιταλιστών της Βαϊμάρης στον Χίτλερ, η αστική τάξη θα εγκαταλείψει τα δημοκρατικά της προσχήματα εάν νιώσει ότι είναι προς το άμεσο συμφέρον τους να το κάνουν.
Παρ’ όλες τις συζητήσεις για τη «δημοκρατική μετάβαση» της δεκαετίας του ‘90 και τη συμμετοχή των μαζών σε αυτήν, τα γεγονότα της δεκαετίας του ‘90 σε όλες τις μετασοβιετικές χώρες κατευθύνθηκαν, όχι από τη βούληση του λαού, αλλά από τα οικονομικά συμφέροντα μιας μικρής μειοψηφίας γραφειοκρατών και ολιγαρχών.
Ένας κατακλυσμός προπαγάνδας στα μέσα ενημέρωσης γιόρτασε τις αρετές της δυτικοευρωπαϊκής δημοκρατίας, ενώ το δυτικό κεφάλαιο έβγαλε μαζικά κέρδη από την λεηλάτηση της οικονομίας μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ.
Το ίδιο το δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία του 1991 χειραγωγήθηκε από τη φιλοκαπιταλιστική γραφειοκρατία και έπρεπε να διεξαχθεί δύο φορές για να ληφθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα. Αν και δεν υπήρχε κάτι αντίστοιχο με το πραξικόπημα του Γιέλτσιν στη Ρωσία, η εκλογική νοθεία ήταν σύνηθες φαινόμενο κατά τη δεκαετία του 1990. Όταν το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ουκρανίας σχεδόν επανήλθε στην εξουσία στα τέλη της δεκαετίας του 1990, οι παρασκηνιακές συμφωνίες μεταξύ των γραφειοκρατών, της ολιγαρχίας και των βαρόνων των μέσων ενημέρωσης της Ουκρανίας επέτρεψαν στον Λεονίντ Κούσμα και στους Ουκρανούς καπιταλιστές να προσκολληθούν στην εξουσία.
Η «δημοκρατία» στην καπιταλιστική Ουκρανία χαρακτηριζόταν εξαρχής από δολοφονίες δημοσιογράφων και διαφόρων πολιτικών προσώπων. Η ψηφοφορία επιτρεπόταν, αλλά τα περισσότερα από τα κατασταλτικά μέσα του εκφυλισμένου εργατικού κράτους της ΕΣΣΔ συνέχισαν να χρησιμοποιούνται από την ολιγαρχία, που είχε την οικονομική δύναμη και κρατούσε την κυβερνητική γραφειοκρατία στα χέρια της.
Αυτή η διαδικασία συνεχίζεται σήμερα, με τη φυλάκιση και τη δολοφονία δημοσιογράφων που αντιτίθενται στο φιλοεθνικιστικό status quo του καθεστώτος που προέκυψε μετά το Euromaidan. Εν τω μεταξύ, τα κατασταλτικά μέτρα έχουν ενταθεί τον περασμένο χρόνο κατά των ΜΜΕ της αντιπολίτευσης, με νέες κυρώσεις που επιβάλλονται σε μηνιαία βάση.
Ο Ζελένσκι χρησιμοποιεί επίσης κατασταλτικά μέτρα εναντίον διαφορετικών τμημάτων της άρχουσας τάξης. Οι κυρώσεις του στα αντιπολιτευόμενα μέσα ενημέρωσης και ο υποτιθέμενος «πόλεμος κατά των ολιγαρχών» οδήγησαν το BBC να τον συγκρίνει με τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν.
Αλλά όπως ο Πούτιν εξόρισε τον Μπόρις Μπερεζόφσκι και τον Μιχαήλ Χοντορκόφσκι, ενώ συμμάχησε με τους περισσότερους από τους εναπομείναντες ολιγάρχες, ο «πόλεμος» του Ζελένσκι διεξάγεται μόνο εναντίον εκείνων των τμημάτων της ολιγαρχίας που δεν τον υποστηρίζουν, όπως ο Βίκτορ Μεντβεντσούκ, ο οποίος αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε κατ’ οίκον περιορισμό· με κατηγορίες για προδοσία και διαφθορά.
Παρά την καταστολή μεμονωμένων αντιπάλων και τις εσωτερικές διαμάχες μεταξύ διαφορετικών ολιγαρχικών φατριών, ο Ζελένσκι είναι πιστός εκπρόσωπος των συμφερόντων του ουκρανικού καπιταλισμού στο σύνολό του.
Εν ολίγοις, η μεταβατική δημοκρατία στην Ουκρανία ήταν μια απάτη, πίσω από την οποία η ολιγαρχία και οι αστοί γραφειοκράτες χρησιμοποιούσαν την κρατική εξουσία για να θησαυρίσουν από τα υπολείμματα της σχεδιασμένης οικονομίας και να αρνηθούν στους εργάτες μια αξιοπρεπή ύπαρξη. Ο Ζελένσκι συνεχίζει αυτή την παράδοση.
Εθνική ανεξαρτησία και ιμπεριαλισμός
Στο έργο του Ρωσία: Από την Επανάσταση στην Αντεπανάσταση, ο μαρξιστής θεωρητικός Τεντ Γκραντ σχολίασε τις προοπτικές των ανεξάρτητων σοβιετικών δημοκρατιών: «[Η] διάλυση της ΕΣΣΔ δημιούργησε σοβαρά οικονομικά προβλήματα δεδομένης της ακραίας αλληλεξάρτησης όλων των Δημοκρατιών μετά από την ύπαρξη για δεκαετίες της κεντρικά σχεδιασμένης οικονομίας. Ως αποτέλεσμα, λειτουργούν τόσο φυγόκεντρες, όσο και κεντρομόλες τάσεις. Μόνο η Ουκρανία έχει μια σχετική οικονομική βάση για ανεξαρτησία, αλλά ακόμη και εκεί, η ουκρανική οικονομία εξακολουθεί να είναι δεμένη με χίλιους δεσμούς με αυτήν του ισχυρού γείτονά της.
Η σταλινική καταστολή δεκαετιών προκάλεσε μια ισχυρή παρόρμηση των λαών να απελευθερωθούν από τον ζυγό της Μόσχας, αλλά, όπως παρατήρησε ο Γκορμπατσόφ, οι πληθυσμοί όλων των Δημοκρατιών είναι ανάμεικτοι. Οι σοβινιστές κάθε Δημοκρατίας επιδεικνύουν την πιο βάναυση μισαλλοδοξία προς τις εθνικές μειονότητες στα δικά τους κράτη, οι οποίες, με τη σειρά τους, φοβούνται μήπως γίνουν καταπιεσμένες μειονότητες σε μικρές πρόσφατα «ανεξάρτητες» Δημοκρατίες…
Η εμπειρία έχει δείξει ότι η διάλυση της ΕΣΣΔ στην οποία οι οικονομίες όλων των Δημοκρατιών ήταν συνδεδεμένες μεταξύ τους, σημαίνει μια καταστροφή για όλους τους λαούς. Η κατάσταση δεν είναι βιώσιμη. Αργά ή γρήγορα, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, θα επανενωθούν με τη Ρωσία. Εάν αυτό γίνει σε καπιταλιστική βάση, η εθνική καταπίεση θα ενταθεί πάρα πολύ και θα μετατραπεί σε αυτό που θα αποτελέσει μια ιμπεριαλιστική σχέση. Αλλά η εμπειρία του να “σταθούν μόνοι τους” ήταν τόσο καταστροφική που ακόμη και ένα μεγάλο ποσοστό των κατοίκων της Ουκρανίας, με σφιγμένα δόντια, μάλλον θα προτιμούσε να επιστρέψει. Μόνο ένα καθεστώς εργατικής δημοκρατίας θα εξασφάλιζε πραγματική ελευθερία για όλες τις δημοκρατίες σε μια ελεύθερη ομοσπονδία με κοινό σχέδιο παραγωγής, όπου ο έλεγχος θα ήταν στα χέρια των εργαζομένων».
Στην εποχή του ιμπεριαλισμού, η ανεξαρτησία για τις οικονομικά ασθενέστερες καπιταλιστικές χώρες σήμαινε την απεμπόληση των δικαιωμάτων προς όφελος των μεγαλύτερων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων που βρίσκονταν γύρω τους. Σε αντίθεση με τα μικρότερα κράτη η ουκρανική άρχουσα τάξη κατάφερε να διατηρήσει κάποιο βαθμό ανεξαρτησίας ισορροπώντας μεταξύ της επιρροής των τοπικών ιμπεριαλιστικών συμφερόντων της Ρωσίας και εκείνων του δυτικού ιμπεριαλισμού των ΗΠΑ και της ΕΕ. Και οι δύο πλευρές αυτής της διεθνούς σύγκρουσης είχαν τα δικά τους συμφέροντα να εκπροσωπούνται στην ουκρανική πολιτική σκηνή.
Αυτή η κατάσταση άλλαξε με τα γεγονότα του Euromaidan, με αποτέλεσμα να έχουμε την ελεγχόμενη από το Κίεβο Ουκρανία από τη μία πλευρά και το αυτονομιστικό Ντονμπας και τη ρωσική Κριμαία από την άλλη. Και οι δύο βρέθηκαν κάτω από την επιρροή του ιμπεριαλισμού περισσότερο από ποτέ. Το Ντονμπάς εξαρτάται πλήρως από τη Ρωσία (αν και δεν λαμβάνει επίσημη αναγνώριση από τη Μόσχα), ενώ ο Ζελένσκι φλερτάρει με τη Δύση, δηλώνοντας στο CNN το πόσο σημαντικό είναι για τις ΗΠΑ να εμπλακούν πιο άμεσα στην Ουκρανία.
Όμως, παρά την αυξημένη επιρροή του αμερικανικού και ευρωπαϊκού ιμπεριαλισμού την τελευταία δεκαετία, η ουκρανική αστική τάξη και ο κρατικός μηχανισμός διατηρούν κάποιο βαθμό ανεξαρτησίας και αποτελούν κάποιου είδους απρόβλεπτη ενόχληση για τους ξένους συμμάχους τους. Αυτό φαίνεται από την πρόσφατη προσέγγισή τους με την Κίνα, τον κύριο αντίπαλο του αμερικανικού ιμπεριαλισμού.
Η μακρά οπτική της ιστορίας
Η κληρονομιά της σχεδιασμένης οικονομίας στην ΕΣΣΔ επέτρεψε στα απομεινάρια της καθυστερημένης Ρωσικής Αυτοκρατορίας να φτάσουν σχεδόν τα προηγμένα καπιταλιστικά έθνη σε μόλις μισό αιώνα. Αυτή η πρόοδος αμαυρώθηκε από τη σταλινική γραφειοκρατία.
Ορισμένες κατακτήσεις του 1917 καταστράφηκαν, συμπεριλαμβανομένων των κατακτήσεων για τις καταπιεσμένες εθνότητες. Η γραφειοκρατία υιοθέτησε πολλά από τα χαρακτηριστικά του αποκρουστικού μεγαλορωσικού σωβινισμού που υπήρχε προηγουμένως υπό τον Τσάρο, και αυτό εκφράστηκε στην εσωτερική πολιτική της ΕΣΣΔ του Στάλιν από τα τέλη της δεκαετίας του 1920 και μετά. Η εργατική δημοκρατία της επαναστατικής εποχής αντικαταστάθηκε από τη δικτατορία της γραφειοκρατίας.
Δεκαετίες γραφειοκρατικής διακυβέρνησης είχαν ως αποτέλεσμα να πάνε πίσω τη συνείδηση της εργατικής τάξης. Η ανάμνηση του Οκτώβρη έσβησε. Καθώς η γραφειοκρατία οδήγησε σιγά-σιγά την οικονομία σε στασιμότητα, οι ψευδαισθήσεις στην «αγορά» άρχισαν να αναπτύσσονται μεταξύ των τμημάτων των μαζών. Οι ηγέτες του ΚΚΣΕ, που προηγουμένως βασίζονταν στη σχεδιασμένη οικονομία, έγιναν υπέρμαχοι του καπιταλισμού, ελπίζοντας να γίνουν ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής που μέχρι εκείνο το σημείο μπορούσαν μόνο να διαχειριστούν.
Οι παραδόσεις της εργατικής τάξης είχαν σε μεγάλο βαθμό διαγραφεί ύστερα από δεκαετίες δικτατορίας. Ελλείψει μιας επαναστατικής ηγεσίας που θα προωθούσε την ιδέα της γνήσιας εργατικής δημοκρατίας, οι εργάτες αφέθηκαν στο έλεος των νέων Ουκρανών καπιταλιστών. Οι περισσότεροι από τους κορυφαίους ηγέτες του Κομμουνιστικού Κόμματος και των κρατικών συνδικάτων έγιναν ένθερμοι υποστηρικτές του νέου καπιταλιστικού καθεστώτος. Οι υπόλοιποι ήταν πολύ χαρούμενοι που βρήκαν τη θέση τους στη νέα τάξη πραγμάτων ως πιστή αντιπολίτευση, ικανοί να απολαύσουν τα προνόμιά τους λιγότερο διακριτικά από ό,τι παλιά.
Τα γεγονότα του Euromaidan έφεραν περισσότερο αποπροσανατολισμό και διχασμό πάνω σε εθνικιστικές γραμμές. Ωστόσο στα πλαίσια του καπιταλισμού, που τώρα βρίσκεται σε κρίση, δεν υπάρχει καμία διέξοδος. Ο δυτικός καπιταλισμός εν μέσω κρίσης δεν φαίνεται τώρα μία ελκυστική προοπτική για τις μάζες στην Ουκρανία. Για τους ρωσόφωνους Ουκρανούς της Ανατολικής και Νότιας Ουκρανίας το καθεστώς του Πούτιν, που γίνεται όλο και πιο αντιδημοφιλές στη Ρωσία, είναι επίσης μία λιγότερο ελκυστική επιλογή.
Ο εποχή του σοσιαλισμού στην Ουκρανία και την πρώην ΕΣΣΔ δεν έχει ξεθωριάσει. Η αναγκαιότητά του θα γίνει πιο εμφανής καθώς η κρίση του καπιταλισμού συνεχίζει να προκαλεί όξυνση της ταξικής πάλης σε όλο τον κόσμο.
Πέτερ Μιχαηλένκο, 23 Σεπτεμβρίου 2021
Περίληψη από άρθρο που δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα www.marxist.com
Μετάφραση: Ηλίας Κυρούσης
