Γράφτηκε: Μάρτης 1913
Πρωτοδημοσιεύτηκε: Μηνιαίο Περιοδικό Prosveshcheniye ,Αριθμός 3, Αύγουστος 1913.
Σε όλο τον εκπολιτισμένο κόσμο οι διδασκαλίες του Μάρξ προκαλoύν την υπέρτατη εχθρότητα και το μίσος όλης της επιστήμης των αστών (και της επίσημης και της φιλελεύθερης), η οποία θεωρεί τον Μαρξισμό ως είδος “βλαβερής αίρεσης.” Και καμία άλλη συμπεριφορά δεν πρόκειται να αναμένεται, για δεν μπορεί να υπάρξει καμία “αμερόληπτη” κοινωνική επιστήμη σε μια κοινωνία που βασίζεται στην ταξική πάλη. Με τον ένα τρόπο ή τον άλλο, όλη η επίσημη και φιλελεύθερη επιστήμη υπερασπίζει τη μισθωτή δουλεία, όπου ο Μαρξισμός έχει διακηρύξει ανηλεή πόλεμο σ’ αυτή τη δουλεία.Το να περιμένουμε απο την επιστήμη να είναι αμερόληπτη σε μια κοινωνία μισθωτής δουλείας είναι τόσο ανόητο και αφελές όσο το να αναμένουμε αμεροληψία από τους εργοστασιάρχες στην ερώτηση εάν οι αμοιβές των εργατών θα έπρεπε να αυξηθούν μειώνοντας τα κέρδη του κεφαλαίου.
Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Η ιστορία της φιλοσοφίας και η ιστορία της κοινωνικής επιστήμης δείχνουν με τέλεια σαφήνεια ότι δεν υπάρχει τίποτα που μοιάζει με “σεκταρισμό” στον Μαρξισμό, από την άποψη της ύπαρξής κάποιας κλειστής,αποστεωμένης διδασκαλίας που εμφανίστηκε έξω από τη λεωφόρο της εξέλιξης του παγκόσμιου πολιτισμού. Αντίθετα, η μεγαλοφυία του Μάρξ αποτελείται ακριβώς από το γεγονός ότι έδωσε τις απαντήσεις στις ερωτήσεις που είχαν ήδη απορροφήσει τα πρωτοπόρα μυαλά της ανθρωπότητας. Οι διδασκαλίες του προέκυψαν ως ευθύς και άμεση συνέχεια των διδασκαλιών των μεγαλύτερων αντιπροσώπων της φιλοσοφίας, της πολιτικής οικονομίας και του σοσιαλισμού.
Η διδασκαλία του Μάρξ είναι παντοδύναμη επειδή είναι αληθινή. Είναι πλήρης και αρμονική, και παρέχει ανθρώπους με μια ακέραια σύλληψη του κόσμου που είναι αδιάλλακτη με οποιαδήποτε μορφή δεισιδαιμονίας, αντίδρασης, ή υπεράσπισης της καταπίεσης από τους αστούς. Είναι ο νόμιμος διάδοχος του καλύτερου που δημιουργήθηκε από την ανθρωπότητα στον δέκατο έννατο αιώνα με μορφή της γερμανικής φιλοσοφίας, της αγγλικής πολιτικής οικονομίας και του γαλλικού σοσιαλισμού.
Σε αυτές τις τρεις πηγές του Μαρξισμού, που είναι συγχρόνως τα συστατικά μέρη του, θα σταθούμε εν συντομία.
I
Η φιλοσοφία του Μαρξισμού είναι ο υλισμός. Σε όλη την σύγχρονη ιστορία της Ευρώπης, και ειδικά στο τέλος του δέκατου όγδοου αιώνα στη Γαλλία, που ήταν η σκηνή μιας αποφασιστικής μάχης ενάντια σε κάθε είδος μεσαιωνικών σκουπιδιών, ενάντια στη φεουδαρχία και τους θεσμούς της και τις ιδέες της, ο υλισμός έχει αποδείξει οτι είναι η μόνη φιλοσοφία που είναι συνεπής, αληθινή σε όλες τις διδασκαλίες της φυσικής επιστήμης και εχθρική στη δεισιδαιμονία, την ψευτοευλάβεια κ.τ.λ. Οι εχθροί της δημοκρατίας επομένως προσπάθησαν με κάθε τρόπο “να αντικρούσουν,” να υπονομεύσουν και να δυσφημήσουν τον υλισμό, και υποστήριξαν τις διάφορες μορφές του φιλοσοφικού ιδεαλισμού, ο οποίος πάντα, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, ανέρχεται σε υπεράσπιση ή υποστήριξη της θρησκείας.
Ο Mάρξ και ο Ένγκελς πάντα υπεράσπισαν το φιλοσοφικό υλισμό με τον πιο καθορισμένο τρόπο και εξήγησαν επανειλημμένα το βαθύ σφάλμα κάθε απόκλισης από αυτή την βάση. Οι απόψεις τους αναπτύσσονται πλήρως και ξεκάθαρα στα έργα του Ένγκελς, Λούντβιχ Φόιερμπαχ (Ludwig Feuerbach) και Αντι-Ντίρινγκ (Anti– Duhring) ,τα οποία όπως το Κομμουνιστικό Μανιφέστο , αποτελούν εγχειρίδια για κάθε εργάτη με ταξική συνείδηση.
Αλλά ο Mάρξ δεν σταμάτησε στον υλισμό του δέκατου όγδοου αιώνα: ανέπτυξε την φιλοσοφία σε ένα ανώτερο επίπεδο. Την εμπλούτισε με τα αποκτήματα της Γερμανικής Κλασσικής Φιλοσοφίας, ειδικά του Χεγκελιανού συστήματος, το οποίο με τη σειρά του οδήγησε στον υλισμό του Φόιερμπαχ. Ο αρχηγός αυτών των αποκτημάτων είναι η διαλεκτική , δηλ., η θεωρία της αναπτύξης στην πληρέστερη και βαθύτερη της μορφή, ελεύθερη από κάθε μονομέρεια – η θεωρία της σχετικότητας της ανθρώπινης γνώσης, η οποία μας παρέχει μια αντανάκλαση της αιώνια εξελισόμενης ύλης. Οι πιο πρόσφατες ανακαλύψεις της φυσικής επιστήμης – το ράδιο,τα ηλεκτρόνια, η μεταστοιχείωση των στοιχείων – έχουν αξιοσημείωτα επιβεβαιώσει τον διαλεκτικό υλισμό του Mάρξ, παρά τις διδασκαλίες των αστών φιλοσόφων με τις “νέες” επαναφορές τους στον παλαιό και σάπιο ιδεαλισμό.
Ο Μαρξ εμβάθυνε και ανέπτυξε το φιλοσοφικό υλισμό στο μέγιστο και επέκτεινε την κατανόηση της φύσης συμπεριλαμβάνοντας την κατανόηση της ανθρώπινης κοινωνίας. Ο ιστορικός υλισμός του ήταν ένα μεγάλο επίτευγμα στο τομέα της επιστημονικής σκέψης. Το χάος και η αυθαιρεσία που προηγουμένως βασίλευαν στις απόψεις σχετικά με την ιστορία και την πολιτική, αντικαταστάθηκαν με μια θαυμάσια, ακέραια και αρμονική επιστημονική θεωρία, η οποία εξηγεί πώς, σε σχέση με την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, από ένα σύστημα κοινωνικής ζωής ξεπηδά ένα άλλο υψηλότερο, όπως ο καπιταλισμός, παραδείγματος χάριν, ξεπηδά από τη φεουδαρχία.
Οπως ακριβώς η γνώση του ανθρώπου αντανακλά τη φύση (π.χ εξελισόμενη ύλη ), που υπάρχει ανεξάρτητα από τον άνθρωπο, τόσο η κοινωνική γνώση του ανθρώπου (π.χ., οι διάφορες απόψεις και τα δόγματα – φιλοσοφικά, θρησκευτικά, πολιτικά, και ούτω καθ’εξής) απεικονίζει το οικονομικό σύστημα της κοινωνίας.Οι πολιτικοί θεσμοί είναι το εποικοδόμημα πάνω στην οικονομική βάση. Βλέπουμε, παραδείγματος χάριν, ότι οι διάφορες πολιτικές μορφές των σύγχρονων ευρωπαϊκών κρατών, υπηρετούν την ενίσχυση της κυριαρχίας της αστικής τάξης πάνω στο προλεταριάτο.
Η φιλοσοφία του Mάρξ είναι ένας ολοκληρωμένος φιλοσοφικός υλισμός, ο οποίος εφοδιάζει την ανθρωπότητα, και ειδικά την εργατική τάξη, με πανίσχυρα εργαλεία γνώσης.
II
Αναγνωρίζοντας ότι το οικονομικό σύστημα είναι η βάση στο οποίο το πολιτικό εποικοδόμημα υψώνεται, ο Mάρξ αφιέρωσε τη μεγαλήτερη προσοχή του στη μελέτη αυτού του οικονομικού συστήματος. Το κύριο έργο του Mάρξ, Το Κεφάλαιο, είναι αφιερωμένο στη μελέτη του οικονομικού συστήματος της σύγχρονης κοινωνίας, δηλαδή της καπιταλιστικής κοινωνίας.
Η κλασσική πολιτική οικονομία, πριν από τον Mάρξ, εξελίχθηκε στην Αγγλία, την πιο αναπτυγμένη των κεφαλαιοκρατικών χωρών.Ο Adam Smith και ο David Ricardo, από τις έρευνές τους για το οικονομικό σύστημα, έβαλαν τα θεμέλια της εργασιακής θεωρίας της αξίας. Ο Mάρξ συνέχισε το έργο τους. Απέδειξε τη θεωρία αυτή και την ανέπτυξε με συνέπεια. Έδειξε ότι η αξία κάθε προϊόντος καθορίζεται από την ποσότητα του κοινωνικά αναγκαίου χρόνου εργασίας που απαιτείται για την παραγωγή του εμπορεύματος.
Όπου οι οικονομολόγοι των αστών είδαν μια σχέση μεταξύ των πραγμάτων (η ανταλλαγή του ενός προϊόντος για ένα άλλο), ο Mάρξ αποκάλυψε μια σχέση μεταξύ των ανθρώπων. Η ανταλλαγή των προϊόντων εκφράζει το δεσμό ανάμεσα στους μεμονωμένους παραγωγούς μέσω της αγοράς. Τα χρήματα δηλώνουν ότι αυτός ο δεσμός γίνεται όλο και πιό στενός, ενώνοντας ολόκληρη την οικονομική ζωή των μεμονωμένων παραγωγών σε ένα σύνολο. Το κεφάλαιο δηλώνει μια περαιτέρω ανάπτυξη αυτού του δεσμού: η εργατική δύναμη του ανθρώπου γίνεται εμπόρευμα. Ο μισθωτός εργάτης πωλεί την εργατική δύναμη στον ιδιοκτήτη της γης, των εργοστασίων και των οργάνων της εργασίας. Ο εργάτης χρησιμοποιεί το ένα μέρος της εργάσιμης ημέρας για να καλύψει τα έξοδα της συντηρησής αυτού και της οικογένειάς του (μισθός εργασίας), ενώ το άλλο μέρος της ημέρας ο εργαζόμενος κοπιάζει χωρίς αμοιβή, δημιουργώντας την υπεραξία για τον καπιταλιστή, την πηγή κέρδους, την πηγή του πλούτου της τάξης των καπιταλιστών.
Η θεωρία της υπεραξίας είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της οικονομικής θεωρίας του Mάρξ.
Το κεφάλαιο, που δημιουργήθηκε από την εργασία του εργάτη, συνθλίβει τον εργάτη, καταστρέφει τους μικροαστούς και δημιουργεί ένα στρατό ανέργων. Στη βιομηχανία, η νίκη της μεγάλης κλίμακας παραγωγής είναι αμέσως προφανής, αλλά παρατηρούμε το ίδιο φαινόμενο και στη γεωργία: η ανωτερότητα της μεγάλης κλίμακας καπιταλιστικής γεωργίας ενισχύεται, η χρησιμοποίηση μηχανημάτων αυξάνεται, και η αγροτική οικονομία παγιδευμένη στη θηλιά του χρηματικού κεφαλαίου, ξεπέφτει και βυθίζεται στην καταστροφή, κάτω από το βάρος της καθυστερημένης της τεχνικής. Στη γεωργία, η πτώση της μικρής κλίμακας παραγωγής παίρνει διαφορετικές μορφές, αλλά η ίδια η πτώση της είναι ένα αναμφισβήτητο γεγονός.
Καταστρέφοντας τη μικρής κλίμακας παραγωγή, το κεφάλαιο οδηγει στην αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας και στη δημιουργία μιας μονοπωλιακής θέσης για τις ενώσεις των μεγάλων καπιταλιστών. Η παραγωγή η ίδια γίνεται όλο και πιο κοινωνική, εκατοντάδες χιλιάδες και εκατομμυρία εργάτες δένονται μεταξύ τους σε ένα κανονικό οικονομικό οργανισμό, ενώ το προϊόν αυτής της συλλογικής εργασίας το ιδιοποιούνται μια χούφτα καπιταλιστών. Η αναρχία της παραγωγής αυξάνεται, όπως και οι κρίσεις, το λυσσαλέο κυνηγητό των αγορών και η αβεβαιότητα της ύπαρξης της μάζας του πληθυσμού.
Αυξάνοντας την εξάρτηση των εργατών στο κεφάλαιο, το καπιταλιστικό σύστημα δημιουργεί τη μεγάλη δύναμη της ενωμένης εργασίας.
Ο Mάρξ παρακολούθησε την ανάπτυξη του καπιταλισμού από την εμβρυική εμπορευματική οικονομία, από την απλή ανταλλαγή, εως τις υψηλότερες μορφές της, τη μεγάλης κλίμακας παραγωγή.
Και η εμπειρία όλων των καπιταλιστικών χωρών, παλαιών και νέων, χρόνο με το χρόνο, καταδεικνύει σαφώς την αλήθεια αυτής της θεωρίας του Μάρξ με τον αυξανόμενο αριθμό εργατών.
Ο καπιταλισμός θριαμβεύσε σε όλον τον κόσμο, αλλά αυτός ο θρίαμβος του είναι μόνο το προοίμιο του θρίαμβου της εργασίας κατά του κεφαλαίου.
III
Όταν η φεουδαρχία ανατράπηκε, και η “ελεύθερη” καπιταλιστική κοινωνία εμφανίστηκε στη γη, έγινε αμέσως προφανές ότι αυτή η ελευθερία σήμαινε ένα νέο σύστημα καταπίεσης και εκμετάλλευσης των εργαζομένων. Διάφορα σοσιαλιστικά δόγματα άρχισαν αμέσως να αναδύονται ως αντανάκλαση και διαμαρτυρία ενάντια σε αυτή την καταπίεση. Όμως, ο πρώιμος σοσιαλισμός ήταν ουτοπικός σοσιαλισμός. Επέκρινε την καπιταλιστική κοινωνία, την καταδίκασε και την καταριόταν, ονειρευόταν την καταστροφή της, είχε οράματα ενός καλύτερου καθεστώτος και προσπαθούσε να πείσει τους πλουσίους για την ανηθικότητα της εκμετάλλευσης.
Εντούτοις, ο ουτοπικός σοσιαλισμός δεν μπορούσε να υποδείξει την πραγματική διέξοδο. Δεν μπορούσε να εξηγήσει την πραγματική ουσία της μισθωτής δουλείας στον καπιταλισμό, ούτε να ανακαλύψει τους νόμους της ανάπτυξής του, ούτε να βρει την κοινωνική δύναμη η οποία είναι ικανή να γίνει ο δημιουργός μιας νέας κοινωνίας.
Εν τω μεταξύ, οι θυελλώδεις επαναστάσεις που παντού στην Ευρώπη, και ειδικά στη Γαλλία, συνόδευσαν την πτώση της φεουδαρχίας, αποκάλυπταν όλο και πιο εξώφθαλμα πως, η βάση όλης της εξέλιξης και η κινητήρια δύναμη της είναι η πάλη των τάξεων.
Ούτε μια νίκη της πολιτικής ελευθερίας πάνω στην τάξη των φεουδαρχών δεν κατακτήθηκε χωρίς απεγνωσμένη αντίσταση. Ουτε μια καπιταλιστική χώρα δε διαμορφώθηκε πάνω σε λίγο πολύ ελεύθερη, δημοκρατική βάση, χωρίς αγώνα ζωής και θανάτου ανάμεσα στις διαφορες τάξεις της καπιταλιστικής κοινωνίας.
Η μεγαλοφυία του Mάρξ βρίσκεται στο γεγονός ότι ήταν σε θέση πριν από οποιοδήποτε άλλον να βγάλει από εδώ το συμπέρασμα που μας διδάσκει η παγκόσμια ιστορία και να το εφαρμόσει με συνέπεια. Το συμπέρασμα αυτό είναι η διδασκαλία για την ταξική πάλη.
Οι άνθρωποι ήταν πάντα και πάντα θα είναι τα απλοϊκά θύματα της εξαπάτησης και της αυτέξαπατησης στην πολιτική έως ότου μάθουν να ανακαλύπτουν τα συμφέροντα τούτης ή εκείνης της τάξης που κρύβονται πίσω από όλες τις ηθικές, θρησκευτικές, πολιτικές και κοινωνικές φράσεις, διακυρήξεις και υποσχέσεις. Οι υποστηρικτές των μεταρρυθμίσεων και των βελτιώσεων θα εξαπατούνται πάντα από τους υπερασπιστές του παλιού έως ότου συνειδητοποιήσουν ότι κάθε παλαιός θεσμός, όσο βάρβαρος και σάπιος μπορεί να φαίνεται να είναι, διατηρείται από τις δυνάμεις συγκεκριμένων κυρίαρχων τάξεων. Και υπάρχει μόνο ένας τρόπος για να διαλύσουμε την αντίσταση αυτών των τάξεων, και αυτός είναι να βρούμε μέσα στην ίδια την κοινωνία που μας περιβάλλει, τις δυνάμεις εκείνες που μπορούν -και λόγω της κοινωνικής τους θέσης οφείλουν- να αποτελέσουν τη δύναμη που θα είναι ικανή να σαρώσει το παλιό και να δημιουργήσει το νέο και να διαφωτίσουμε και να οργανώσουμε αυτές τις δυνάμεις για τον αγώνα αυτόν.
Ο φιλοσοφικός υλισμός του Mάρξ είναι ο μόνος που έχει δείξει στο προλεταριάτο την έξοδο από την πνευματική σκλαβιά στην οποία όλες οι καταπιεσμένες τάξεις φυτοζωούσαν και φυτοζωούν ως τώρα. Η οικονομική θεωρία του Mάρξ είναι η μόνη που έχει εξηγήσει την αληθινή θέση του προλεταριάτου στο γενικό σύστημα του καπιταλισμού.
Οι ανεξάρτητες οργανώσεις του προλεταριάτου πολλαπλασιάζονται σε όλο τον κόσμο, από την Αμερική στην Ιαπωνία και από τη Σουηδία στη Νότια Αφρική. Το προλεταριάτο διαφωτίζεται και εκπαιδεύεται διεξάγοντας την ταξική του πάλη. Απελευθερώνει τον εαυτό του από τις προκαταλήψεις της κοινωνίας των αστών. Συσπειρώνεται όλο και πιο σφικτά και μαθαίνει να εκτιμά σωστά τις επιτυχίες του. Ατσαλώνει τις δυνάμεις του και αναπτύσσεται ακατάπαυστα.
{fcomment}
