Η μεταβατική κυβέρνηση του Σουδάν ανατράπηκε από ένα νέο στρατιωτικό πραξικόπημα. Αυτό το εδώ και καιρό διαφαινόμενο πραξικόπημα ήταν η αναπόφευκτη συνέπεια της απόπειρας συμφιλίωσης μεταξύ των ηγετών της εξέγερσης του 2019 και των δυνάμεων της αντεπανάστασης. Οι εξαγριωμένες μάζες έχουν επιστρέψει στους δρόμους, δείχνοντας ότι οι «εφεδρείες» της Σουδανικής Επανάστασης δεν έχουν εξαντληθεί. (Διαβάστε επίσης το άρθρο μας από το 2019).
Τις πρώτες πρωινές ώρες της 25ης Οκτωβρίου, μέλη των ενόπλων δυνάμεων, με επικεφαλής τον στρατηγό Αμπντέλ Φατάχ Αλ Μπουρχάν, συνέλαβαν τον φιλελεύθερο πρωθυπουργό Αμπντάλα Χάμντοκ και τη σύζυγό του από το σπίτι τους, ενώ συνέλαβαν και πολλές άλλες κορυφαίες πολιτικές προσωπικότητες. Οι πτήσεις εντός και εκτός της χώρας ανεστάλησαν και διακόπηκε η λειτουργία του Διαδικτύου. Ακολούθησε μια τηλεοπτική δημόσια ομιλία από τον Μπουρχάν, ο οποίος κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, διάλυση της μεταβατικής κυβέρνησης και την ανάληψη της εξουσίας από τον στρατό μέχρι τις νέες εκλογές τον Ιούλιο του 2023.
Αμέσως μετά τη σύλληψη του Χάμντοκ, η Ένωση Επαγγελματιών του Σουδάν (η οργάνωση που έπαιξε ηγετικό ρόλο στην επανάσταση του 2018-19) εξέδωσε μια δήλωση, καλώντας «τις μάζες του σουδανικού λαού, τις επαναστατικές δυνάμεις του και τις επιτροπές αντίστασης στις γειτονιές σε όλες τις πόλεις και τα χωριά να βγουν στους δρόμους και να τους καταλάβουν…» Το Κομμουνιστικό Κόμμα εξέδωσε ξεχωριστή έκκληση για μια απεργία για να αποκρούσει το «στρατιωτικό πραξικόπημα».
Η ανταπόκριση από τις μάζες ήταν άμεση. Πλήθη διαδηλωτών – άντρες και γυναίκες, ενήλικες και παιδιά, όλοι φωνάζοντας και κυματίζοντας σημαίες, πολλοί από αυτούς οπλισμένοι με ξύλα και λοστούς – βάδισαν κατά χιλιάδες στο αρχηγείο του στρατού στο Χαρτούμ. Υπάρχουν αναφορές για πάνω από ένα εκατομμύριο άτομα που συμμετέχουν σε διαδηλώσεις στην πόλη. Οι μάζες έχουν επίσης δημιουργήσει οδοφράγματα για να μπλοκάρουν τους κεντρικούς δρόμους και τις γέφυρες, και έκαψαν λάστιχα, έτσι ώστε τα νέφη του καπνού να μπορούν να παρέχουν κάλυψη από τις δυνάμεις ασφαλείας.
Εργατικές και επαγγελματικές οργανώσεις όπως η Ένωση Καθηγητών του Πανεπιστημίου του Χαρτούμ και η Εκτελεστική Επιτροπή της Ένωσης Πιλότων του Σουδάν κάλεσαν τα μέλη τους να συμμετάσχουν στις διαδηλώσεις στους δρόμους. Η τελευταία κάλεσε σε «γενική απεργία και πολιτική ανυπακοή» και κάλεσε «όλους τους πιλότους και τους εργαζόμενους στο αεροδρόμιο να βγουν στους δρόμους και να προστατεύσουν την επανάσταση του λαού του Σουδάν».
Ένοπλες δυνάμεις, που φέρεται να αποτελούνται τόσο από τον τακτικό στρατό όσο και από τις μισητές Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης «Janjaweed» (RSF), κινήθηκαν για να διαλύσουν τα πλήθη. Οι μάζες έχουν δείξει τεράστιο θάρρος απέναντι στις δυνάμεις της αντίδρασης. Τουλάχιστον 10 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί μέχρι στιγμής και πολλοί περισσότεροι έχουν τραυματιστεί. Παρόλα αυτά, ο κόσμος παραμένει στους δρόμους σήμερα, φωνάζοντας: «Επαναστάτες και ελεύθεροι άνθρωποι θα συνεχίσουν στον ίδιο δρόμο… οι επαναστάτες δεν φοβούνται τις σφαίρες». Βίντεο στο διαδίκτυο δείχνει τις δυνάμεις ασφαλείας να προσπαθούν να διαλύσουν μεγάλα πλήθη διαδηλωτών με δακρυγόνα, με τον κόσμο να φωνάζει «Ο λαός είναι πιο δυνατός» και «Η υποχώρηση δεν είναι επιλογή!».
Αυτή η πρόκληση έχει ξυπνήσει τη σουδανική επανάσταση από τον λήθαργο. Παρά την απογοήτευση των τελευταίων δύο ετών, οι μάζες κατανοούν τις συνέπειες της επιστροφής του στρατού στην εξουσία. Οι επαναστατικές τους διεκδικήσεις για δημοκρατία και αξιοπρεπή διαβίωση παραμένουν ανέπαφες και δεν είναι διατεθειμένοι να παραδοθούν στη βαρβαρότητα και τη δικτατορία χωρίς αγώνα ζωής ή θανάτου.
Το αδιέξοδο της επανάστασης του 2019
Τον Απρίλιο του 2019, ένα επαναστατικό κύμα ανέτρεψε τον δικτάτορα του Σουδάν και πρώην στρατιωτικό αρχηγό, Ομάραλ Μπασίρ. Με τις μάζες να αποτυγχάνουν να πάρουν την εξουσία στα χέρια τους, ωστόσο, ένα αυτοδιορισμένο Μεταβατικό Στρατιωτικό Συμβούλιο (TMC), αποτελούμενο από τις κορυφές των ενόπλων δυνάμεων, ανέλαβε την εξουσία. Αυτό οδήγησε σε αδιέξοδο, με τις μάζες να κινητοποιούνται στους δρόμους και την άρχουσα ελίτ να ελίσσεται μέσω διαπραγματεύσεων και ψεύτικων υποσχέσεων, προσπαθώντας να κερδίσει χρόνο για να εδραιώσει εκ νέου την εξουσία της.
Με τις διαπραγματεύσεις για μια πολιτική κυβέρνηση να καθυστερούν και το κίνημα από τα κάτω σε άνοδο, η SPA κάλεσε μια μαζική γενική απεργία τον Μάιο, που παρέλυσε τη χώρα. Η εξουσία ήταν στα χέρια της επανάστασης. Στην πραγματικότητα, τα στοιχεία δείχνουν ότι το 98 % των κρατικών υπαλλήλων απέργησαν αποδεικνύοντας ότι υπάκουαν στις κατευθύνσεις της απεργιακής επιτροπής της SPA και όχι της κυβέρνησης. Το μόνο που χρειαζόταν ήταν μια έκκληση στους στρατιώτες για να συμμετάσχουν στην επανάσταση και να εκδιώξουν ολόκληρο το παλιό σάπιο καθεστώς, που προσπαθούσε απεγνωσμένα να επιβιώσει.
Ωστόσο, μετά από δύο ημέρες, η SPA διέκοψε την απεργία υπέρ της συνεχιζόμενης «πολιτικής ανυπακοής». Ο αποθαρρυντικός αντίκτυπος αυτής της απόφασης οδήγησε σε μια στροφή προς την αντεπανάσταση, της οποίας ηγήθηκε ο στρατηγός Μοχάμεντ Χαμντάν Νταγκαλό (ή Χεμέτι), διοικητής της αντιδραστικής πολιτοφυλακής RSF. Υπό τις διαταγές του Χεμέτι, οι RSF επιτέθηκαν στις καθιστικές διαμαρτυρίες διαδηλώσεις στις 3 Ιουνίου και εξαπέλυσαν ένα κύμα τρόμου στο Χαρτούμ, σκοτώνοντας πάνω από 100 άτομα και βάναυσα τραυματίζοντας πολλούς άλλους.
Αντί να αποθαρρύνει τις μάζες, αυτή η θηριωδία τις κινητοποίησε. Πίεσαν την SPA να κηρύξει νέα γενική απεργία στις 9 Ιουνίου, κάτι που ανάγκασε το TMC να κάνει πίσω. Στη συνέχεια, όμως, η SPA διέκοψε αυτή την απεργία για άλλη μια φορά σε ένδειξη «καλής θέλησης» προς το TMC και συνέχισε τις συνομιλίες, καταλήγοντας τελικά σε μια συμφωνία μοιράσματος της εξουσίας στις 4 Ιουλίου. Μια στρατιωτική-πολιτική μεταβατική κυβέρνηση δημιουργήθηκε για να επιβλέπει τη «μετάβαση του Σουδάν στη δημοκρατία». Επικεφαλής του ήταν ένα Κυρίαρχο Συμβούλιο, με ίσο αριθμό στρατιωτικών ηγετών και πολιτικών εκπροσώπων της επανάστασης.
Αυτή η «συμβιβαστική» διευθέτηση δικαίως θεωρήθηκε ως προδοσία, η οποία ισοδυναμούσε με την πρόσκληση των σφαγέων της επανάστασης στην κυβέρνηση, αντί να βασίζεται στη δύναμη των μαζών για την ανατροπή του παλιού καθεστώτος. Ο σημερινός πραξικοπηματίας Μπουρχάν ήταν ο πρόεδρος του ίδιου Κυρίαρχου Συμβουλίου που μόλις διέλυσε! Είναι αναπόσπαστο μέρος του παλιού, σάπιου καθεστώτος του Μπασίρ, που οι σουδανικές μάζες έχυσαν το αίμα τους για να ανατρέψουν. Το ίδιο ισχύει και για τον Χεμέτι, ο οποίος επίσης κλήθηκε να συμμετάσχει σε αυτήν τη μεταβατική κυβέρνηση.
Συμμετέχοντας σε αυτήν την κυβέρνηση μαζί μ’ αυτούς τους αντιδραστικούς, οι ηγέτες της SPA άνοιξαν το δρόμο για την κατάσταση που βλέπουμε να εκτυλίσσεται σήμερα. Σε κάθε στάδιο, αντί να βασίζονται στη δύναμη των μαζών, οι ηγέτες της Σουδανικής Επανάστασης προσπάθησαν να συμβιβαστούν και να βρουν κοινό έδαφος με τις δυνάμεις της αντίδρασης.
Το πραξικόπημα
Αυτό το τελευταίο πραξικόπημα δεν αποτέλεσε έκπληξη για κανέναν. Προετοιμάστηκε από μια κλιμακούμενη κρίση. Η χώρα αντιμετώπιζε σοβαρές οικονομικές δυσκολίες ακόμη και πριν από την πανδημία του COVID-19. Στις αρχές του 2020, ο ΟΗΕ υπολόγισε ότι 9,3 εκατομμύρια άνθρωποι στη χώρα, το 23 % του πληθυσμού, θα είχαν άμεση ανάγκη ανθρωπιστικής βοήθειας εκείνο το έτος. Αυτός ο αριθμός έχει σίγουρα αυξηθεί από τότε, δεδομένου του συνδυασμένου αντίκτυπου της πανδημίας, ενός σοβαρού κύκλου πλημμυρών και ξηρασίας και ενός πλήθους από σμήνη ακρίδων που καταστρέφουν τις καλλιέργειες.
Η χώρα έχει χρέος 60 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ: ισοδύναμο με το 200 % του ΑΕΠ της. Οι ΗΠΑ δεσμεύτηκαν να στείλουν βοήθεια 377 εκατομμυρίων δολαρίων μόνο φέτος, ενώ το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) συμφώνησε να δώσει παράταση στην αποπληρωμή χρεών του Σουδάν άνω των 50 δισ. δολαρίων για τρία χρόνια. Αυτή η ιμπεριαλιστική «βοήθεια» έρχεται με δεσμεύσεις. Η μεταβατική κυβέρνηση έχει πιεστεί να εφαρμόσει ένα πρόγραμμα λιτότητας, με πιο πρόσφατη τη μείωση των επιδοτήσεων στα καύσιμα. Αυτός ήταν ένας από τους κύριους παράγοντες πίσω από την επανάσταση του 2019, σε συνδυασμό με την κατάργηση των επιδοτήσεων για το ψωμί (η οποία τέθηκε ξανά υπό εξέταση) και τον υψηλό πληθωρισμό – ο οποίος έφτασε στο ιστορικό υψηλό του 363,10% τον Απρίλιο του 2021. Εν ολίγοις, όλα τα παλιά προβλήματα παραμένουν, οδηγώντας σε αυξανόμενη δυσαρέσκεια για τη μεταβατική κυβέρνηση.
Οι φιλελεύθεροι, όπως ο πρωθυπουργός Χάμντοκ, που από την αρχή βρέθηκαν στο προσκήνιο της επανάστασης, όχι μόνο απέτυχαν να αντιπαλέψουν αυτά τα μέτρα, αλλά ανέλαβαν την ευθύνη για αυτά και πρωτοστάτησαν στη θέσπισή τους συμμετέχοντας στην κυβέρνηση. Γοητεύτηκαν από την «υπόσχεση» των ενόπλων δυνάμεων να παραδώσουν την εξουσία σε μια δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση και πρωτοστάτησαν στις επιθέσεις στους εργάτες και τους φτωχούς.
Αλλά ο στρατός δεν είχε ποτέ καμία πρόθεση να παραδώσει τον έλεγχο. Οι εντάσεις εντός της μεταβατικής κυβέρνησης μεγάλωναν από το 2019, με αποτέλεσμα να υπάρχουν επανειλημμένες αποτυχίες να συμφωνήσουν στη νομοθεσία. Μια πρόσφατη προσπάθεια μείωσης των δαπανών για την ασφάλεια προκάλεσε αντιδράσεις από τους στρατιωτικούς ηγέτες, οι οποίοι σταμάτησαν να συμμετέχουν σε κοινές συναντήσεις με τους πολιτικούς ηγέτες. Οι διαπραγματεύσεις έχουν επίσης καθυστερήσει για μια προγραμματισμένη έρευνα για την αιματηρή καταστολή του 2019 – κάτι που δεν προκαλεί έκπληξη, καθώς οι υπεύθυνοι κάθονται έκτοτε στο Προεδρικό Μέγαρο!
Λόγω αυτού του αδιεξόδου, η μεταβατική κυβέρνηση είχε ήδη καθυστερήσει τις υποσχεθείσες εκλογές μιας πολιτικής κυβέρνησης μέχρι το 2023. Μια σειρά διαδηλώσεων οργανώθηκαν καθ’ όλη τη διάρκεια του 2020 από επιτροπές αντίστασης, οι οποίες προσπάθησαν να ασκήσουν πίεση στην κυβέρνηση να επιταχύνει τον ρυθμό των οικονομικών και πολιτικών μεταρρυθμίσεων. Και τον Σεπτέμβριο, μια ξεχωριστή απόπειρα πραξικοπήματος ματαιώθηκε, με τους πολιτικούς και στρατιωτικούς ηγέτες να κατηγορούν ο καθένας τον άλλον ότι βρίσκεται πίσω από αυτό.
Ήταν προφανές ότι ο στρατός επέτεινε την οικονομική και πολιτική κρίση, περιμένοντας από την πολιτική ηγεσία να γίνει αρκετά αντιδημοφιλής ώστε να έχουν την αφορμή για να να οργανώσουν πραξικόπημα. Έξω από τα αστικά κέντρα, οι στρατηγοί έχουν κερδίσει την εύνοια των φυλετικών ελίτ που προηγουμένως επωφελήθηκαν από την προστασία του καθεστώτος του αλ Μπασίρ. Αυτά τα διεφθαρμένα αντιδραστικά στοιχεία βλέπουν δικαίως τις προσδοκίες της Σουδανικής Επανάστασης για δημοκρατικά δικαιώματα, δικαιώματα για τις γυναίκες και ούτω καθεξής ως απειλή για τα προνόμιά τους. Ένας από αυτούς τους αρχηγούς φυλών ηγήθηκε του αποκλεισμού του μεγαλύτερου λιμανιού του Σουδάν στην Ερυθρά Θάλασσα, με σιωπηρή στρατιωτική υποστήριξη, στραγγαλίζοντας την πρόσβαση του Σουδάν σε συνάλλαγμα, τρόφιμα και καύσιμα.
Τις εβδομάδες πριν από το πραξικόπημα, πραγματοποιήθηκαν καθιστικές διαδηλώσεις έξω από το Προεδρικό Μέγαρο στο Χαρτούμ από πλήθη που ζητούσαν στρατιωτική ανάληψη της εξουσίας από την «κυβέρνηση της πείνας». Ήταν προφανές ότι αυτοί οι διαδηλωτές είχαν οργανωθεί, και πολλοί από αυτούς είχαν μεταφερθεί απευθείας με λεωφορεία, από τον στρατό. Αντιμετωπίστηκαν όμως με πολύ μεγαλύτερες κινητοποιήσεις από στοιχεία υπέρ της δημοκρατίας, που αποκάλυψαν τον πραγματικό συσχετισμό δυνάμεων. Παρά την απογοήτευση με την αδιέξοδη μεταβατική κυβέρνηση, οι μάζες δεν θα ανεχθούν την επιστροφή στη στρατιωτική δικτατορία.
Η απειλή αντίδρασης από τις επαναστατικές μάζες ήταν το μόνο πράγμα που εμπόδιζε τον στρατό να καταλάβει πλήρως την εξουσία μέχρι τώρα. Αλλά οι στρατηγοί ένιωσαν ότι ο χρόνος λιγοστεύει για να κάνουν την κίνησή τους. Βλέποντας τις διαμαρτυρίες υπέρ της δημοκρατίας να αυξάνονται, προφανώς αποφάσισαν ότι έπρεπε να κινηθούν «ή τώρα ή ποτέ».
Η λεγόμενη «διεθνής κοινότητα» (δηλαδή οι διάφοροι ιμπεριαλιστές με συμφέροντα στο Σουδάν) έχει φυσικά εκφράσει υποκριτικές καταδίκες ενός πραξικοπήματος που όλοι έβλεπαν να έρχεται. Το τελευταίο πράγμα που θέλουν είναι να αναζωογονήσουν το επαναστατικό κίνημα που είδαμε πριν από δύο χρόνια. Αλλά τώρα ο στρατός έκανε την κίνησή του και οι μάζες απάντησαν.
Πως θα νικήσει η επανάσταση
Αλλά πρέπει να πούμε, μετά την πρώτη γενική απεργία τον Μάιο του 2019, οι μάζες είχαν ήδη ουσιαστικά την εξουσία στα χέρια τους. Ήταν μόνο η συμβιβαστική στρατηγική της SPA που επέτρεψε στον στρατό, τα απομεινάρια της παλιάς τάξης, να διατηρήσουν την εξουσία.
Τον Ιούλιο του 2019, γράψαμε τα εξής: «Το TMC [Μεταβατικό Στρατιωτικό Συμβούλιο – η στρατιωτική πτέρυγα της μεταβατικής κυβέρνησης] είναι άμεσος απόγονος του παλιού καθεστώτος. Σε κάθε στροφή των γεγονότων έχει αποδείξει χωρίς αμφιβολία ότι δεν θα συμβιβαστεί με τις επαναστατικές μάζες τις οποίες βλέπει ως απειλή για τη θέση της άρχουσας τάξης. Με τις αντιδραστικές πολιτοφυλακές “Janjaweed”, τρομοκρατούσαν τις μάζες. Ο στόχος τους ήταν να κερδίσουν χρόνο για να αποπροσανατολίσουν και να κουράσουν το κίνημα, ώστε να εξαπολύσουν νέες αντεπιθέσεις. Η παρούσα συμφωνία αποτελεί συνέχεια των ίδιων μεθόδων. Η συμφωνία δεν αγγίζει την ισχύ του TMC και του υπόλοιπου παλιού καθεστώτος που έχει μείνει εντελώς ανέπαφο. Αλλά υπό την κάλυψη αυτής της συμφωνίας, το TMC θα προσπαθήσει να κουράσει τις μάζες και να δημιουργήσει τις συνθήκες αποκατάστασης της “τάξης”».
Αυτή η προειδοποίηση έχει επιβεβαιωθεί κατά γράμμα. Από εδώ και πέρα δεν μπορεί να υπάρξει άλλος συμβιβασμός. Το κάλεσμα της SPA για δράση είχε μεγάλη ανταπόκριση από τις μάζες, αλλά καμία διαμαρτυρία από μόνη της δεν θα πείσει τις κορυφές του στρατού να υποχωρήσουν. Πράγματι, ήταν η έλλειψη σαφούς σχεδίου κατά την εξέγερση του 2019 που συνέβαλε στη στασιμότητα της.
Το Κομμουνιστικό Κόμμα απηύθυνε κάλεσμα για γενική απεργία. Αυτός είναι ο δρόμος προς τα εμπρός και πρέπει να υιοθετηθεί, να συντονιστεί σωστά και να γενικευτεί σε ολόκληρη τη χώρα από την SPA. Οι επιτροπές γειτονιάς που σχηματίστηκαν στην εξέγερση του 2019 ανασυγκροτούνται ήδη. Αυτές οι οργανώσεις πρέπει να γίνουν η βάση για έναν συντονισμένο επαναστατικό αγώνα για να νικηθεί οριστικά η στρατιωτική χούντα. Οι επιτροπές γειτονιάς και οι απεργιακές επιτροπές πρέπει να συναδελφωθούν με τους απλούς στρατιώτες, να διασπάσουν τις ένοπλες δυνάμεις σε ταξικές γραμμές και να ενισχύσουν την επανάσταση για μια τελική αναμέτρηση με τον Μπουρχάν και τους στρατηγούς.
Το TMC έχει δείξει ξανά και ξανά ότι είναι ένας πράκτορας της αντεπανάστασης. Δεν μπορεί να γίνει διαπραγμάτευση με αυτό. Αυτό πρέπει μόνο να ανατραπεί, κάτι που μπορεί να επιτευχθεί μόνο από τις σουδανικές μάζες, βασιζόμενες στις δικές τους δυνάμεις. Μόλις αποκρουστεί το πραξικόπημα και η χούντα ηττηθεί, πρέπει να συγκληθεί μια Συντακτική Συνέλευση για την εγκαθίδρυση γνήσιας δημοκρατίας, χωρίς καμία ανάμειξη από τους αντιδραστικούς στρατιωτικούς, των οποίων ο πλούτος και η περιουσία πρέπει να απαλλοτριωθούν για να βοηθήσουν στην ανοικοδόμηση της χώρας
Είναι σαφές ότι ο καπιταλισμός είναι ανίκανος να λύσει τα τρομερά προβλήματα που επηρεάζουν τις σουδανικές μάζες. Μόνο μια σοσιαλιστική κυβέρνηση εργατών και αγροτών θα είναι σε θέση να κάνει τα απαραίτητα βήματα για την διαγραφή του χρέους, τη ρήξη με τον ιμπεριαλισμό και το δημοκρατικό σχεδιασμό της οικονομίας. Ο λαός του Σουδάν έχει επιδείξει αξιοσημείωτο θάρρος και επιμονή στο παρελθόν. Μπορεί και πρέπει να ολοκληρώσει αυτό που ξεκίνησε η επανάσταση του 2019.
Τζο Ατάρντ, 26 Οκτωβρίου 2021
Μετάφραση-περίληψη από την ιστοσελίδα www.marxist.com: Ηλίας Κυρούσης
