Η διαφορά δεν έχει φιλολογικό χαρακτήρα αλλά βαθύτατα πολιτικό και για την αναζήτηση των αιτιών της φθοράς αλλά και την εξαγωγή συμπερασμάτων για το μέλλον.
Εκείνο που πράγματι απορρίπτεται είναι το εννοιολογικό πολιτικό - ιδεολογικό φορτίο που προσδίδει η αντικομμουνιστική προπαγάνδα στον όρο κατάρρευση. Ισχυρίζεται ότι κατέρρευσε ο ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ γιατί... (ακολουθεί η παράθεση ολόκληρου του «ιδεολογικού» οπλοστασίου της αντικομμουνιστικής αθλιότητας). Αυτή η έννοια της κατάρρευσης αποτελεί αποκρουστικό βιασμό της ιστορικής πραγματικότητας. Ο ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ ΔΕΝ ΚΑΤΕΡΡΕΥΣΕ.
Προσδιορίζουμε ότι με τον όρο κατάρρευση ή συνθήκες κατάρρευσης εννοούμε ότι το σοσιαλιστικό οικοδόμημα (Σ.Ο.), σε μια μακροχρόνια και έρπουσα διαδικασία, υπέστη σημαντικές φθορές στους τρεις πυλώνες που το στήριζαν, αλλοιώθηκαν οι όροφοί του, υπονομεύτηκε η στατική του κατάσταση. Αντεπαναστατική δράση και σφοδρότατη μάλιστα υπήρξε στην αρχή που συντρίφθηκε από τον επαναστατημένο λαό με την καθοδήγηση του κόμματος. Ακριβώς εκείνα που αναφέρονται ως αδυναμίες και παρεκκλίσεις, αλλά άλλα μετά το 1934 που δεν είναι απλές παρεκκλίσεις και λάθη προκάλεσαν τις συνθήκες κατάρρευσης. Είναι φανερό ότι αν οι τρεις πυλώνες του Σ.Ο. όχι μόνο διατηρούσαν την ισχύ τους αλλά ενδυναμώνονταν συνέχεια, και το υπόλοιπο οικοδόμημα εμπλουτίζονταν με περισσότερο σοσιαλισμό (αξίες - αρχές - τρόπο ζωής), καμία αντεπανάσταση δεν θα μπορούσε να το ανατρέψει παρά τις όποιες παρεκκλίσεις ή λάθη. Ο υγιής οργανισμός θα μπορούσε να τα εξουδετερώσει. Ποιες λοιπόν ήταν οι φθορές στους πυλώνες;
1ος ΠΥΛΩΝΑΣ: Επαναστατικό κόμμα - εργατική εξουσία - έλεγχος. Η φθορά του κόμματος είναι δεδομένη. Αλλωστε η θέση 9 διατυπώνει με δραματικό τρόπο ότι: «Από μια περίοδο και μετά το κόμμα έχασε την επαναστατικότητά του». Στη θέση 22 προσδιορίζει την χρονική αφετηρία: Τη δεκαετία του '50. Αποψή μου είναι ότι το κόμμα άρχισε να χάνει τα δύο από τα τρία επαναστατικά χαρακτηριστικά του από το 1934. Το ένα, η επαναστατική του θεωρία, όχι μόνο κρατήθηκε αλλά εμπλουτίστηκε με το θεωρητικό εύρος του Στάλιν. Το 2ο χαρακτηριστικό, ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός παραβιάστηκε βαθύτατα και αποδυνάμωσε το κόμμα. Δεν γίνεται λόγος για την αναγκαία - άρα νομιμοποιημένη - λόγω έκτακτων συνθηκών, υπερτροφία του συγκεντρωτισμού, αλλά για την διαιώνισή του σε καθεστώς, όταν είχαν εξαλειφθεί οι έκτακτες συνθήκες. Το 3ο χαρακτηριστικό: Οι ισχυροί δεσμοί με την εργατική τάξη και την εργαζόμενη αγροτιά, αποδυναμώθηκαν, δραματικά την ίδια περίοδο 1934 - 1939. Η κατάσταση στο κόμμα και στο λαό και στη μεταξύ τους σχέση καταγράφεται σε δυο πρωτογενείς πηγές αναμφισβήτητου - κατά τη γνώμη μου - κύρους:
1ο Η ομιλία του Ζντάνοφ στην ΚΕ το 1937
2ο Η λεγόμενη έκθεση Κρούτσεφ προς το 20ό συνέδριο για την προσωπολατρία και τις συνέπειές της.
ΖΝΤΑΝΟΦ: «Οι νόμοι του κόμματος έχουν ανατραπεί». Μιλάει για καταπάτηση της αιρετότητας και αντικατάσταση με τις προσλήψεις, για δημιουργία πλειοψηφίας για πλήρη παραμερισμό των κομματικών μελών, δίνοντας πολύ υψηλά ποσοστά οργανώσεων που συμβαίνουν αυτές οι χοντρές καταπατήσεις των νόμων του κόμματος. Και κάνει τη δραματική εκτίμηση: «Πρέπει το ίδιο το κόμμα να μπει στέρεα και σταθερά στο δρόμο της ΕΣΩΚΟΜΜΑΤΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ... να προσελκύουν οι οργανώσεις μας τις πλατιές κομματικές μάζες... χωρίς αυτό δεν μπορεί να γίνει λόγος για τη δραστηριοποίηση της εργατικής τάξης. Αυτή η κατάσταση είναι αντεπαναστατική πράξη ή φθορά. Είναι φθορά, παράγωγο της τραγικής περιόδου 1934 - 39, όπου μαζί με τα ξερά κάηκαν πολλά μα πάρα πολλά χλωρά. Ο ίδιος ο Στάλιν κάνει την κριτική για την περίοδο αυτή στα «Ζητήματα Λενινισμού»: «Δεν μπορούμε να πούμε ότι η εκκαθάριση είχε γίνει χωρίς λάθη. Δυστυχώς έγιναν περισσότερα λάθη απ' ό,τι μπορούσαμε να υποθέσουμε... δεν θα αναγκαστούμε να χρησιμοποιήσουμε ξανά τη μέθοδο ΤΗΣ ΜΑΖΙΚΗΣ ΕΚΚΑΘΑΡΙΣΗΣ».
Αυτή την άσχημη κατάσταση περιγράφει με μελανότερα χρώματα και βαρύτατους χαρακτηρισμούς η δεύτερη πηγή: Η απόφαση του 20ού συνεδρίου του ΚΚΣΕ που κακώς λέγεται έκθεση Κρούτσεφ. Οταν την αποκαλούμε έτσι, συνειδητά υποβιβάζουμε και απαξιώνουμε την ιστορική της αξία που σηματοδοτείται απ' το γεγονός ότι δεν είναι απόψεις ενός ατόμου αλλά ΨΗΦΙΣΜΕΝΗ ΕΙΣΗΓΗΣΗ της ΚΕ προς το 20ό και ΟΜΟΦΩΝΗ ΑΠΟΦΑΣΗ του ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ (1.500 αντιπρόσωποι). Επόμενα είναι ένα ιστορικό ντοκουμέντο του ΚΚΣΕ και όχι κατασκεύασμα της CIA, και ως τέτοιο οφείλουμε να το αξιολογήσουμε, ούτε να το προσπεράσουμε ούτε να κολλήσουμε σ' αυτό. Πιθανότατα όσα εκεί καταγγέλλονται σαν βαρύτατες παραβιάσεις της σοσιαλιστικής επαναστατικής και κομματικής νομιμότητας «που προκάλεσαν τρόμο με αποτέλεσμα να απομακρυνθούν από το κόμμα οι τίμιοι εργαζόμενοι», να ερμηνεύει τις διαπιστώσεις του Ζντάνοφ.
Στην κατάργηση της εργατικής κολεκτίβας ως φυσικό χώρο της άσκησης της εργατικής εξουσίας και ελέγχου που απομάκρυνε την εργατική τάξη από το ρόλο της και την περιθωριοποίησή της προστέθηκε και ο φόβος.
Οι δυο άλλοι πυλώνες ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ της ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ και ΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ δέχτηκαν κι αυτοί σοβαρά πλήγματα μετά το 1953 που καταγράφονται πεντακάθαρα στις θέσεις. Το αποτέλεσμα ήταν να προκληθεί μια νοσηρή κατάσταση, ξένη προς το σοσιαλισμό: Παραοικονομία 30% του ΑΕΠ υπό την προστασία κομματικών και κρατικών διεφθαρμένων και πολύ υψηλά ιστάμενων στελεχών, πλουτισμός, πολυτελής ζωή, εκτεταμένη διαφθορά και σε τμήμα του λαού. Προστέθηκε έτσι ένας νέος παράγοντας φθοράς του Σ.Ο.: Η ΑΠΟΓΟΗΤΕΥΣΗ στους γνήσιους κομμουνιστές και τους έντιμους εργαζόμενους (θέση 26).
ΖΗΤΗΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ: ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΥΠΗΡΞΕ ΚΑΜΙΑ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΛΑΟ και το συγκλονιστικότερο: ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΚΟΚΚΙΝΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ. Η απάντηση ότι ο λαός δεν αντέδρασε γιατί πίστευε στο κόμμα μάλλον συγκαλύπτει την αλήθεια. Η αλήθεια είναι ότι αυτός ο λαός που μάτωσε - ενθουσιάστηκε πραγματοποίησε ο ίδιος στο προσκήνιο την επανάσταση την υποστήριξε με 20 εκατομ. νεκρούς στον αντιφασιστικό πόλεμο, αυτός ο λαός βρέθηκε αποξενωμένος, φοβισμένος, απογοητευμένος, αδιάφορος μπροστά στο οικοδόμημά του που κατέρρεε - ξένο πια - και στην αντεπανάσταση που εφορμούσε βάζοντας τέρμα σε μια επική πορεία του ανθρώπου, μόνο με μια υπογραφή. ΚΑΙ ΤΙΠΟΤΕ ΑΛΛΟ. Αναφορικά με τον κόκκινο στρατό η απάντηση μοιάζει απλή. Ο ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ήταν σπλάχνο της Σ.Ο. Η ηγεσία του ήταν κορυφαίοι κομματικοί και κρατικοί παράγοντες. Μοιραία ακολούθησε την εξολοκλήρου - ταυτόσημη πορεία του Σ.Ο. Το θέμα μάλλον θα πρέπει να απασχολήσει την ΚΕ και το Κόμμα.
Αλέκος Τομαράς
