Τα δραματικά γεγονότα στην Ουκρανία οδήγησαν στην πτώση του Προέδρου Γιανούκοβιτς. Αλλά στην πραγματικότητα, αυτό δεν ήταν το τέλος του δράματος, αλλά ίσως μόνο το τέλος της δεύτερης πράξης αυτού. Τη στιγμή της αλήθειας κανείς δεν ήταν προετοιμασμένος να ρισκάρει τη ζωή του για να υπεραμυνθεί ενός καθεστώτος, το οποίο είχε σαπίσει εσωτερικά σε τέτοιο βαθμό, ώστε ένα δυνατό χτύπημα να το οδηγήσει στην κατάρρευση. Η εξουσία βρέθηκε στα χέρια της αντιπολίτευσης όπως ένα πολύ ώριμο μήλο πέφτει από το δέντρο. Το ερώτημα όμως είναι: τι θα κάνουν με αυτή;
Ανάμεσα από σκηνές ξέφρενου ενθουσιασμού, το ουκρανικό κοινοβούλιο ψήφισε το Σάββατο, την απομάκρυνση του Προέδρου Γιανούκοβιτς και τη διεξαγωγή προεδρικών εκλογών στις 25 Μαϊου. Αλλά ο λαός της Ουκρανίας έχει ήδη δει το ίδιο έργο. Τους φαίνεται σαν μια κακή κινηματογραφική ταινία την οποία ήδη έχουν παρακολουθήσει και κανείς δεν θέλει να το κάνει ξανά. Σήμερα, όπως και το 2004-2005, ένα διεφθαρμένο καθεστώς ανετράπη. Σήμερα, όπως και τότε, ο λαός μιλά με ενθουσιασμό για μια νέα αυγή στην Ουκρανία, για ελευθερία, δικαιοσύνη και δημοκρατία. «Κερδίσαμε!» ακούγεται από τα χείλη τους. Αλλά ποιος ακριβώς κέρδισε; Αυτό είναι το ερώτημα σήμερα, το ίδιο ακριβώς με τότε.
Τα τελευταία είκοσι έτη στην Ουκρανία έδειξαν ότι η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και η εγκαθίδρυση ενός καθεστώτος «εθνικής ανεξαρτησίας» σε μια καπιταλιστική βάση, δεν έλυσε τίποτα για το λαό της χώρας. Αντιθέτως, δύο δεκαετίες μετά την ανακήρυξη της επίσημης ανεξαρτησίας, μια χώρα με πολλές οικονομικές και πλουτοπαραγωγικές δυνατότητες, βρίσκεται βυθισμένη σε μια άβυσσο οικονομικής κατάρρευσης.
Πίσω από το δημαγωγικό ψέμα της «ανεξαρτησίας» κρύβεται η εξουσία μιας εγκληματικής, αντιδραστικής και εκφυλισμένης ολιγαρχίας, ενός διεφθαρμένου και καταπιεστικού, μαφιόζικου καθεστώτος πολλές φορές χειρότερο από εκείνο που κάθεται στο σβέρκο της ρωσικής εργατικής τάξης. Αυτή η κατάπτωση βαραίνει ακόμα περισσότερο εκείνους τους Ουκρανούς που διατηρούν ακόμα μνήμες του αρχαίου και κάποτε ένδοξου παρελθόντος.
Η ιστορία της Ουκρανίας
Η ιστορική τύχη της Ουκρανίας διαμορφώθηκε από τη γεωγραφία. Με έκταση στα 603.638 τετραγωνικά χιλιόμετρα, αποτελεί το μεγαλύτερο ευρωπαϊκό κράτος. Αλλά βρίσκεται ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση. Από τα ανατολικά και τα βορειοανατολικά συνορεύει με την ισχυρή Ρωσική Ομοσπονδία, με τη Λευκορωσία στα βορειοδυτικά, την Πολωνία, Σλοβακία και Ουγγαρία στα δυτικά, τη Ρουμανία και τη Μολδαβία στα νοτιοδυτικά και τέλος, τη Μαύρη και την Αζοφική Θάλασσα στο νότο. Ακόμα και το ίδιο το όνομα της χώρας, παραπέμπει σε σύνορα.
Η ουκρανική γλώσσα αποτελεί μέλος της ανατολικοσλαβικής οικογένειας, η οποία περιλαμβάνει τα ρωσικά και τα λευκορωσικά. Η εθνική συνείδηση των Ουκρανών διαμορφώθηκε βάσει μιας μακράς και πλούσιας σε γεγονότα ιστορίας. Το μεσαιωνικό Κίεβο ήταν ένα μεγάλο εμπορικό και πολιτιστικό κέντρο, την ίδια στιγμή που η Μόσχα ήταν ένα ασήμαντο χωριό. Στην πραγματικότητα, ήταν το αναγνωρισμένο κέντρο του πολιτισμού των Ανατολικών Σλάβων και η ιστορική πρωτεύουσα των Ρως του Κιέβου. Η πόλη αποτελούσε κέντρο μιας αναπτυγμένης πολιτιστικής ζωής, εξαιρετικού κάλλους τέχνης και λογοτεχνίας, μουσικής και ποίησης. Αλλά αυτή η πολλά υποσχόμενη αφετηρία διαλύθηκε από τις επιθέσεις των Μογγόλων και από τότε, δεν επανήλθε ποτέ στην πρότερη δόξα της.
Το κέντρο βάρους για τους Ανατολικούς Σλάβους μετακινήθηκε στη Μόσχα. Η δημοκρατία των Κοζάκων άνθισε ως Κράτος για έναν αιώνα στις αρχές της σύγχρονης περιόδου, αλλά η Ουκρανία παρέμενε διαμελισμένη μεταξύ Ρωσίας και Πολωνίας. Λειτούργησε ως ένα ανάχωμα, εξαρτημένο από το μεγάλο αδελφό του στο βορρά, ο οποίος την αντιμετώπιζε περιφρονητικά ως τη «Μικρή Ρωσία». Ο 19ος αιώνας έφερε μαζί του μια αναγέννηση του ουκρανικού πολιτισμού και την ανάδειξη συγγραφέων όπως ο Τάρας Σεβσάνκο και ο Παντελεϊμον Κουλίς. Το 1918 ανακηρύχθηκε μια βραχύβια «ανεξάρτητη» Ουκρανία, μετά το ξέσπασμα της Οκτωβριανής Επανάστασης, αλλά πρακτικά, το κράτος αυτό αποτελούσε ένα απλό κάλυμμα για τη γερμανική κυριαρχία στη χώρα. Η Ουκρανία πάντα είχε αυτό το χαρακτηριστικό: η «ανεξαρτησία» της δεν ήταν παρά ένα φύλλο συκής για την ξένη κυριαρχία με τη μία ή την άλλη μορφή. Το γεγονός αυτό δεν έχει αλλάξει σε μεγάλο βαθμό ακόμα και σήμερα. Ύστερα από ένα σύντομο Εμφύλιο Πόλεμο, όπου ο Κόκκινος Στρατός νίκησε τους Λευκοφρουρούς και τους ουκρανούς εθνικιστές συμμάχους τους, η Ουκρανία ενσωματώθηκε στη Σοβιετική Ένωση ως αυτόνομη Σοβιετική Δημοκρατία. Ο Λένιν πάντα επέμενε στην ανάγκη να αντιμετωπίζονται όλες οι εθνικότητες με σεβασμό και προειδοποίησε για τους κινδύνους που μπορεί να προκληθούν από επιθέσεις στο εθνικό αίσθημα των λαών της Σοβιετικής Ένωσης. Αλλά αντίθετα, ο Στάλιν και η μεγαλορωσική γραφειοκρατία ισοπέδωσαν την Ουκρανία.
Η ουκρανική αγροτιά υπέφερε πρώτα από μια καταστροφική αναγκαστική κολεκτιβοποίηση που οδήγησε σε θάνατο λόγω ασιτίας εκατομμύρια, ενώ άλλοι εξορίστηκαν στη Σιβηρία, πολλοί από τους οποίους δεν επέστρεψαν ποτέ. Τη δεκαετία του 1930, επί Μεγάλων Εκκαθαρίσεων του Στάλιν, το ουκρανικό ΚΚ, μαζί με ηγετικούς διανοούμενους της χώρας αποδεκατίστηκαν, κατηγορούμενοι για «αστικό εθνικισμό». Όλα αυτά τα εγκλήματα του Στάλιν κατέστρεψαν τις διεθνιστικές πολιτικές του Λένιν ως προς το εθνικό ζήτημα, υπέσκαψαν το αίσθημα αλληλεγγύης μεταξύ των σοβιετικών λαών και αποδυνάμωσαν μοιραία την ΕΣΣΔ απέναντι στις επιθέσεις του Χίτλερ. Στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο λαός της Ουκρανίας έζησε ένα νέο, ακόμα πιο τρομερό εφιάλτη υπό τη ναζιστική κατοχή.
Υπό το ζυγό των ολιγαρχών
Στην ΕΣΣΔ, η Ουκρανία βρισκόταν υπό τον έλεγχο της κεντρικής μοσχοβίτικης γραφειοκρατίας. Αλλά όπως και σε κάθε δημοκρατία στην ΕΣΣΔ, είχε δημιουργηθεί μια εθνικιστική ουκρανική γραφειοκρατία, κατ’ εικόνα και ομοίωση του μεγάλου αδελφού της στη Μόσχα. Η κατάρρευση του σταλινικού γραφειοκρατικού συστήματος επομένως, οδήγησε σύντομα στην κατάρρευση της ΕΣΣΔ στα εξ ων συνετέθη. Υπό το πρόσχημα του αγώνα για την «εθνική ανεξαρτησία», οι άπληστοι και διεφθαρμένοι γραφειοκράτες εκμεταλλεύτηκαν το χάος που δημιουργήθηκε για να λεηλατήσουν την εθνικοποιημένη οικονομία της χώρας, μετατρεπόμενοι έτσι σε ιδιώτες καπιταλιστές.
Οι ολιγάρχες αυτοί εκμεταλλεύτηκαν τη διαφθορά και το πολιτικό χάος στην Ουκρανία για όλο αυτό το διάστημα των δύο δεκαετιών. Μια χούφτα πλουσίων κλεφτών απολαμβάνουν τεράστια πλούτη, από την ιδιοκτησία που έκλεψαν από το λαό, μέσω των ιδιωτικοποιήσεων. Περίπου 5 ολιγάρχες στην Ουκρανία έχουν συγκεντρώσει αμύθητα πλούτη από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.
Ο Ρινάτ Αχμέτοφ έχει μια περιουσία που εκτιμάται στο ποσό των 15,4 δις δολαρίων και βρίσκεται στη 47η θέση των δισεκατομμυριούχων, στη λίστα του Forbes. Όντας ο πιο πλούσιος άνθρωπος στη χώρα, θεωρείται ο ισχυρότερος των Ουκρανών ολιγαρχών. Είναι ο ιδιοκτήτης της ποδοσφαιρικής ομάδας Σαχτάρ Ντόνετσκ και ο μεγαλύτερος επενδυτής στη εξορυκτική βιομηχανία του Ντόνμπας, το κέντρο των προεδρικών δυνάμεων στην ανατολική Ουκρανία. Το 2011, πλήρωσε 136,4 εκατομμύρια βρετανικές λίρες για την αγορά ενός ρετιρέ στο One Hyde Park του Λονδίνου, το ακριβότερο ακίνητο που πουλήθηκε στη Βρετανία. Για μεγάλο διάστημα, θεωρούταν ως η δύναμη πίσω από το θρόνο και ήταν ένας από τους βασικούς παράγοντες πίσω από την άνοδο του Γιανούκοβιτς στην εξουσία.
Ο Βίκτορ Πίντσουκ έχτισε επίσης μια τεράστια περιουσία, την περίοδο που ο πεθερός του, Λέονιντ Κούτσμα, ήταν Πρόεδρος της χώρας. Ο γιος του Γιανούκοβιτς, Ολεξάντρ, στο επάγγελμα οδοντίατρος, κατέχει τα τελευταία τρία χρόνια μια περιουσία, που για να την αποκτήσει, θα έπρεπε να είχε κάνει εκατομμύρια εξαγωγές δοντιών! Ένας μέχρι τώρα άγνωστος 28χρονος με το όνομα Σέργκει Κουρτσένκο φαίνεται ξαφνικά να έχει υπό την κατοχή του περιουσιακά στοιχεία αξίας περί των 800 εκατομμυρίων δολαρίων, αλλά κανείς δε γνωρίζει πώς τα απέκτησε.
Αυτοί και άλλοι σαν και αυτούς είναι οι πραγματικοί κύριοι στην Ουκρανία. Ελέγχουν βουλευτές και πολιτικά κόμματα, κατέχουν τηλεοπτικούς σταθμούς και με λίγα λόγια, έχουν τους πολιτικούς ηγέτες «στο τσεπάκι τους». Τέτοιοι άνθρωποι και οι οικογένειές τους ζουν μέσα στην απόλυτη πολυτέλεια, θα έλεγε κανείς σε διαφορετικό πλανήτη απ’ ότι οι συμπατριώτες τους: στο άλλο άκρο, βρίσκονται εκατομμύρια Ουκρανοί που ζουν σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας, αρκετοί μόνο λόγω της ελεημοσύνης, ενώ άλλοι είναι αναγκασμένοι να μεταναστεύσουν. Αυτό είναι το αποτέλεσμα δύο δεκαετιών αστικής «ανεξαρτησίας» στην Ουκρανία.
Έτσι έχουν σήμερα τα πράγματα στη χώρα. Οι πλούσιοι γίνονται καθημερινά πλουσιότεροι, ενώ οι φτωχοί βυθίζονται ολοένα στην εξαθλίωση. Αυτό οδήγησε σε μια υποβόσκουσα δυασρέσκεια και οργή μεταξύ πολυπληθών στρωμάτων του λαού. Εννέα χρόνια νωρίτερα, ο λαός εξέφρασε την οργή του μέσω του κινήματος που ονομάστηκε Πορτοκαλί Επανάσταση. [Βλέπε το άρθρο στα αγγλικά: Οι Μαρξιστές και η διαπάλη στην Ουκρανία: αμφότερες οι πλευρές είναι αντιδραστικές: Αγωνιστείτε για μια εργατική εναλλακτική, γραμμένο από τον Φρεντ Ουέστον, στις 24 Νοεμβρίου 2004]. Την περίοδο 2004-2005, οι μάζες διαδήλωναν για δύο μήνες. Πρόεδρος και τότε ήταν πάλι ο Βίκτορ Γιανούκοβιτς. Ηττήθηκε από το φιλοδυτικό Βίκτορ Γιουσένκο και την τότε σύμμαχό του, Γιούλια Τιμοσένκο. Αλλά η ήττα αυτή δε σηματοδότησε τίποτα παρά τη μεταβίβαση της πολιτικής εξουσίας από τη μία ομάδα της ολιγαρχίας στην άλλη. Τίποτα δεν άλλαξε παρά τα πρόσωπα των εκμεταλλευτών.
Στη βάση της μαζικής απογοήτευσης, ο Γιανούκοβιτς πήρε την εκδίκησή του με την επανεκλογή του ως Πρόεδρος το 2010. Η άτυχη Τιμοσένκο κατέληξε στη φυλακή, κατηγορούμενη για «υπέρβαση εξουσίας» (αν και όλοι τους υπερέβησαν της εξουσίας τους!). Και πάλι, τίποτα δεν άλλαξε. Τώρα οι Ουκρανοί βρίσκονται και πάλι στους δρόμους. Άλλη μια κυβέρνηση ανετράπη. Και κάτι άλλαξε αυτή τη φορά – αλλά όχι απαραίτητα προς το καλύτερο.
Οικονομική Κατάρρευση
Η σπίθα που ανέφλεξε το πιο πρόσφατο κύμα μαζικών διαδηλώσεων ήταν η απόφαση της κυβέρνησης του Γιανουκόβιτς να αρνηθεί να υπογράψει μια συμφωνία πολυθεματικής συνεργασίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση, ύστερα από πιέσεις που δέχθηκε από τη Ρωσία. Αλλά οι ρίζες της δυσαρέσκειας, βρίσκονται πολύ βαθύτερα.
Κατά την πρόσφατη περίοδο, η χρόνια οικονομική κρίση που μαστίζει την Ουκρανία έχει μετατραπεί σε μια ελεύθερη πτώση τρομακτικών διαστάσεων. Το εθνικό νόμισμα, η γρίβνα, βρίσκεται στη χαμηλότερη ισοτιμία της έναντι του αμερικανικού δολαρίου, από την εισαγωγή της, 18 χρόνια πριν. Παρά τις απέλπιδες προσπάθειες της Ουκρανικής Κεντρικής Τράπεζας να σταθεροποιήσει το νόμισμα, επεμβαίνοντας στις αγορές νομισμάτων, εν τέλει αναγκάστηκε να προχωρήσει σε υποτίμησή του και να επιβάλλει ελέγχους στην κίνηση των κεφαλαίων όπως την επιβολή ορίου στις μεταφορές κεφαλαίων στο εξωτερικό από ιδιώτες, αλλά και την απαγόρευση αγοράς ξένου συναλλάγματος για επενδύσεις στο εξωτερικό.
Η προσπάθεια ενίσχυσης του νομίσματος αποδείχθηκε καταστροφική για τα αποθέματα συναλλάγματος της χώρας. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, τον Ιανουάριο μόνο, η Κεντρική Τράπεζα ξόδεψε 1,7 δις δολάρια στην προσπάθεια να ενισχύσει τη συναλλαγματική αξία της γρίβνα, μειώνοντας το ποσό των αποθεμάτων συναλλάγματος της χώρας στο ποσό των 17,8 δις δολαρίων.
Οι Ουκρανοί αξιωματούχοι θεωρούν ότι ο λόγος για την κατά 10% υποτίμηση του νομίσματος ήταν οι μαζικές διαδηλώσεις που ξεκίνησαν τον Νοέμβριο. Αλλά η καθόδικη πορεία του νομίσματος είναι η φυσική κατάληξη μιας οικονομικής πτώσης χρόνων, της διαφθοράς και του χάους που εκφράζεται σε έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο αλλά και τον κρατικό προϋπολογισμό, των 18 μηνών ύφεσης και ενός κρατικού χρέους που συνεχώς αυξάνεται. Η ουκρανική οικονομία πάσχει από έναν μοιραίο συνδυασμό των χειρότερων στοιχείων του παλιού γραφειοκρατικού κράτους και ενός μαφιόζικου καπιταλισμού. Ο ουκρανικός λαός έχει πράγματι τα χειρότερα στοιχεία και των δύο κόσμων.
Ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων έχει αναγκαστεί να εγκαταλείψει τη χώρα, κυρίως από το δυτικό και πιο αγροτικό τμήμα αυτής, σε αναζήτηση εργασίας και χρημάτων για να θρέψουν τις οικογένειες τους. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, η Ουκρανία είναι μία από τις 10 χώρες με το μεγαλύτερο ποσοστό εισροής εμβασμάτων από το εξωτερικό, με τις σχετικές συναλλαγές να φτάνουν το ποσό των 9,3 δις δολαρίων για το έτος 2013. Εκτιμάται ότι περίπου 5 εκατομμύρια Ουκρανοί ζουν και εργάζονται εκτός των συνόρων. Το 2012 αντίστοιχα, οι άνθρωποι αυτοί έστειλαν μέσω εμβασμάτων πίσω στη χώρα το ποσό των 7,5 δις δολαρίων, δηλαδή το 4% του ουκρανικού ΑΕΠ.
Η ολιγαρχία συνεχίζει να λεηλατεί τον πλούτο του λαού, κυρίως μέσω των τραπεζών, οι οποίες χρεώνουν εξαντλητικά επιτόκια. «Στην Πολωνία μπορείς να λάβεις δάνειο με επιτόκιο 7%, στη Γερμανία το επιτόκιο είναι στο 3%, αλλά στην Ουκρανία θα σου στοιχίσει 25-30% για να δανειστείς από την τράπεζα», σύμφωνα με τα λεγόμενα του Ζενοβίι Μπερμς, επιχειρηματία από το Λβοφ. Ενώ οι ολιγάρχες μάχονται για το μοίρασμα των λαφύρων, οι μικρές επιχειρήσεις καταστρέφονται. Στη διετία 2010-2012, ο αριθμός των επιχειρήσεων μειώθηκε κατά 600.000, σύμφωνα με τα στοιχεία της ουκρανικής κρατικής στατιστικής υπηρεσίας.
Πολλοί αυτοαπασχολούμενοι, ελεύθεροι επαγγελματίες και μικροεπιχειρηματίες συμμετείχαν στις διαδηλώσεις που έλαβαν χώρα στους δρόμους της πρωτεύουσας και των άλλων πόλεων. Απελπίζονται και αγανακτούν καθημερινά και περισσότερο, καθώς αντιμετωπίζουν τεράστια διαφθορά και πίεση στις επιχειρήσεις τους, όπως αυτή ασκείται μέσω των φόρων, των δασμών ή των κρατικών επιθεωρητών, που αναζητούν χρηματισμό. Η μεσαία τάξη, ειδικά στην παραδοσιακά εθνικιστική, ουκρανόφωνη Δύση, εύκολα μπορούν να πέσουν θύματα της δεξιάς και εθνικιστικής δημαγωγίας.
Η Ουκρανία και η Ευρωπαϊκή Ένωση
Όπως ο πνιγμένος πιάνεται από τα μαλλιά του, έτσι και κάποιοι στην Ουκρανία είδαν τη συμφωνία Σύνδεσης με την Ευρωπαϊκή Ένωση ως μία διέξοδο από την κρίση. Η κατάσταση στη χώρα είναι τόσο αποκαρδιωτική, ώστε αρκετοί έχουν την ψευδαίσθηση ότι ισχυρότεροι δεσμοί με την Ευρωπαϊκή Ένωση, θα σημάνουν ένα επίπεδο ζωής αντίστοιχο εκείνου της Γερμανίας. Αυτή η ψευδαίσθηση είναι όμως εντελώς αβάσιμη και αυτό μπορεί να το επιβεβαιώσει κάθε Έλληνας ή Ισπανός πολίτης. Αλλά σε μια τέτοια κατάσταση, πολλοί προτιμούν να ζουν με ψευδαισθήσεις, μιας και δεν υπάρχει κάποια εναλλακτική λύση.
Η ευρωπαϊκή προσφορά για τη σύναψη μιας εμπορικής συμφωνίας κέρδισε έδαφος κυρίως στη δυτική Ουκρανία, καθώς υπόσχεται διευκολύνσεις στις προϋποθέσεις μετανάστευσης. Για προφανείς λόγους, το κίνημα απέκτησε μαζική υποστήριξη μεταξύ των μεταναστών εργαζομένων στην Γερμανία και τα δυτικά της χώρας. Καθώς πολλοί κάτοικοι της δυτικής Ουκρανίας εργάζονται από την άλλη πλευρά των ευρωπαϊκών συνόρων, μια τέτοια προσφορά ήταν ιδιαίτερα δελεαστική. Στην πραγματικότητα, βέβαια, δεν ήταν τίποτα άλλο παρά μια κυνική μανούβρα για να αποσπαστεί η χώρα από τη ρωσική σφαίρα επιρροής και να κινηθεί προς την κατεύθυνση της ΕΕ και των ΗΠΑ.
Αρχικά, φάνηκε ότι ο Πρόεδρος Γιανούκοβιτς ήταν έτοιμος να κάνει δεκτή τη συμφωνία. Αλλά ξαφνικά άλλαξε γνώμη. Οι ιδιοκτήτες της βαριάς βιομηχανίας στο ανατολικό τμήμα της Ουκρανίας, έχοντας μόνο τη Ρωσία ως αγοραστή για τα προϊόντα τους, διαμαρτυρήθηκαν δηλώνοντας ότι το κόστος μιας πιο θερμής σχέσης με την Ευρώπη ήταν δυσανάλογα μεγάλο. Όσοι καπιταλιστές – ιδιοκτητές βιομηχανιών ατσαλιού μπορούν να εξάγουν στην Ευρώπη ή την Ασία, διατήρησαν τη σιωπή τους. Αυτό αντιπροσωπεύει μια διάσπαση μέσα στους κύκλους της ολιγαρχίας. Ένα τηλεφώνημα από το Κρεμλίνο όμως, ήταν αρκετό για να βάλει σε σκέψεις τον Γιανούκοβιτς.
Δεν είναι δύσκολο να κατανοήσουμε τους λόγους πίσω από αυτή την στροφή 180ο. Η Ουκρανία έχει ήδη τεράστια χρέη, τα οποία συνεχώς αυξάνονται. Το ερώτημα πάντα είναι: ποιος θα τα αποπληρώσει; Οι δυτικοί αξιωματούχοι δεν είναι ιδιαίτερα πρόθυμοι να εμπλακούν σε έναν πόλεμο προσφορών με τους Ρώσους σε σχέση με την βοήθεια που θα παρασχεθεί στην Ουκρανία. Η Μέρκελ έχει μεγάλες φιλοδοξίες, αλλά αυτές συχνά περιορίζονται από την τρομερή φιλαργυρία της. Έχοντας απομυζήσει τεράστια ποσά από τον ελληνικό λαό και έχοντας κερδίσει μια φήμη ως ο βασικός υπερασπιστής της αυστηρής λιτότητας, δύσκολα θα δώσει τεράστια ποσά στο Γιανούκοβιτς.
Η προσφορά των Ευρωπαίων ήταν τουλάχιστον αστεία. Μέχρι σήμερα, το ευρωπαϊκό πακέτο είναι λιγότερο από ένα δις δολάρια. Αυτό ήταν σχεδόν προσβολή. Ο Γιανούκοβιτς είναι άνθρωπος με «τιμή» και άρα θα ξεπουλιόταν μόνο για πολύ περισσότερα χρήματα. Τα χρήματα των Ευρωπαίων δεν έφταναν καθόλου το απαιτούμενο ποσό. Από την άλλη, ο παλιός, καλός φίλος Πούτιν έδειχνε και ένα γευστικότατο καρότο, αλλά και ένα τεράστιο μαστίγιο: 15 δις αν δεν γίνει δεκτή η συμφωνία με την ΕΕ, καθώς και το τέλος της προμήθειας πετρελαίου και φυσικού αερίου αν αυτή τελικά υπογραφεί. Δεν ήταν μια ιδιαίτερα δύσκολη επιλογή για τον Ουκρανό Πρόεδρο.
Η κυβερνητική άρνηση να υπογράψει την συμφωνία Συνεργασίας μεταξύ ΕΕ και Ουκρανίας συγκλόνισε τους Ουκρανούς και έγινε η σπίθα για ένα κύμα διαμαρτυριών που κλόνισαν εκ θεμελίων το καθεστώς.
Tι είδους διαμαρτυρίες;
Είναι καθήκον των μαρξιστών να αναλύουν τη φύση του εκάστοτε κινήματος, να καθορίζουν την ταξική φύση του, να εκθέτουν ποια συμφέροντα βρίσκονται πίσω από τα συνθήματα και να διαχωρίζουν τι είναι προοδευτικό από ό, τι είναι αντιδραστικό. Δεν έχει κάθε μαζικό κίνημα επαναστατικό ή προοδευτικό χαρακτήρα. Ακόμα και όταν οι άνθρωποι πετυχαίνουν με επαναστατικά μέσα την ανατροπή ενός τυραννικού και καταπιεστικού καθεστώτος, δεν είναι καθόλου αναπόφευκτο ότι αυτό που το αντικαθιστά, θα είναι καλύτερο. Τα αποτελέσματα των δράσεων των ανδρών και των γυναικών μπορεί να είναι πολύ διαφορετικό από αυτά που σκόπευαν να πετύχουν.
Το Νοέμβριο του 2013 διαδηλωτές κατέβηκαν στους δρόμους προσπαθώντας να αναγκάσουν τον πρόεδρο να ανακαλέσει την απόφασή του. Αρχικά οι διαδηλώσεις – που ήταν ειρηνικές – μπορεί να είχαν τη συμπάθεια πολλών απλών Ουκρανών. Η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων στην Ουκρανία είναι θυμωμένοι με την οικτρή κατάσταση στην οποία μια δυνητικά ευημερούσα χώρα έχει καταστραφεί από τους κυβερνήτες της. Το μίσος των διεφθαρμένων ολιγαρχών δεν είναι λιγότερο στο ανατολικό τμήμα της χώρας από ό, τι είναι στη Δύση. Ουκρανοί και Ρώσοι ομιλητές ρίχνουν κατάρες στα πλούσια παράσιτα που στραγγίζουν τον πλούτο του έθνους και τον συσσωρεύουν σε ξένες τράπεζες, ενώ ζουν τη ζωή των Playboys σε ακριβά σπίτια στο Λονδίνο.
Μια μάζα ανθρώπων βγήκε στους δρόμους του Κιέβου. Αυτή τη φορά οι άνθρωποι δεν περίμεναν τη διοίκηση της πόλης να ανοίξει τις πόρτες της εθελοντικά. Αντ’ αυτού, εισέβαλαν στο κτίριο, έσπασαν μερικά παράθυρα και κατέλαβαν το ισόγειο. Ο Γιανουκόβιτς, φαινομενικά σε πανικό από τις διαδηλώσεις, κατέφυγε στην καταστολή. Αλλά αυτό ήταν κακός χειρισμός. Τα ΜΑΤ επενέβησαν με γκλομπ και προχώρησαν σε άγριους ξυλοδαρμούς. Τουλάχιστον πέντε άνθρωποι σκοτώθηκαν. Αλλά αυτή η βίαιη εικόνα, αντί να εκφοβίσει τους διαδηλωτές, τους εξαγρίωσε.
Ο πρόεδρος ταλαντευόταν μεταξύ του να προσπαθήσει βίαια να καθαρίσει τους διαδηλωτές ή να κάνει παραχωρήσεις. Αλλά οι παραχωρήσεις ήταν πολύ μικρές για να ικανοποιήσουν τους διαδηλωτές και η καταστολή ήταν πολύ αδύναμη για να τους τιθασεύσει. Μέσα σε λίγες εβδομάδες, οι διαδηλώσεις σάρωσαν την Ουκρανία και γρήγορα εξελίχθηκαν σε μια μετωπική επίθεση κατά του Γιανουκόβιτς, με διαδηλωτές που απαιτούσαν την απομάκρυνση του προέδρου και της ομάδας γύρω του. Οι αναταραχές συνεχίστηκαν όλο το Δεκέμβριο και τον Ιανουάριο, αυξανόμενες σε μέγεθος και γίνονταν όλο και πιο βίαιες. Κυβερνητικά κτίρια σε όλη τη χώρα ήταν κατειλημμένα.
Φαίνεται ότι οι πραγματικοί αριθμοί στην πλατεία Ανεξαρτησίας κυμαίνονται μεταξύ 2.000 και 20.000 ατόμων. Οι «δυνάμεις κρούσης» είχαν στρατολογηθεί από τις τάξεις των οπαδών της ποδοσφαιρικής ομάδας Ντιναμό Κιέβου. Οι περισσότεροι άνθρωποι στο Κίεβο προσπαθούσαν απλά να διατηρήσουν την καθημερινή τους ρουτίνα. Οι ξένοι παρατηρητές έχουν επισημάνει ότι μόνο ένας σχετικά μικρός αριθμός ακτιβιστών συμμετέχουν στις μάχες και ότι η «κανονική ζωή» συνεχίζεται στο υπόλοιπο της πρωτεύουσας. Ωστόσο, η εικόνα αυτή δεν δίνει μια πραγματική ιδέα για την έκταση της δυναμικής της αντιπολίτευσης. Τα κύρια αποθέματα της βρίσκονται στους κατοίκους της Δυτικής Ουκρανίας.
Το λεγόμενο κίνημα Euromaidan στο Κίεβο είχε την υποστήριξη της μεσαίας τάξης: όχι μόνο των διανοούμενων, αλλά και της παραδοσιακής μικροαστικής τάξης. Κύρια κοινωνική βάση του κινήματος είναι οι κατεστραμμένοι μικρού και μεσαίου μεγέθους επιχειρηματίες (ιδιαίτερα πολυάριθμοι στην Ουκρανία), αλλά και το λούμπεν προλεταριάτο – τα αταξικά στρώματα που ζουν στο περιθώριο της κοινωνίας: οι ζητιάνοι, οι κλέφτες και άλλα ανήθικα στοιχεία που είναι πάντα έτοιμα για ταραχές και πλιάτσικα. Είναι ο στρατός των ταραχοποιών, οι οποίοι εμφανίζονται πάντα μέσα σε κάθε σημαντικό μαζικό κίνημα και χρησιμεύουν για να ωθούν την κατάσταση στα άκρα. Αλλά η εργατική τάξη έχει παραμείνει σε μεγάλο βαθμό παθητική.
Παρά τις πολλές συγκρούσεις με την αστυνομία, η οποία άφησε δεκάδες ανθρώπους τραυματίες, η γενική διάθεση των διαδηλωτών ήταν μάλλον ειρηνική στην αρχή.
Μερικά είναι νόμιμα κόμματα που βρίσκονται στη δεξιά πτέρυγα του πολιτικού φάσματος, όπως το «Udar» («Η γροθιά»), το κόμμα του Βιτάλι Κλίτσκο, πρώην πρωταθλητή πυγμαχίας βαρέων βαρών, που ζει στη Γερμανία εδώ και χρόνια. Αυτό το κεντροδεξιό κόμμα, το οποίο είναι παρόν στο κοινοβούλιο (Ράντα) ιδρύθηκε στο Βερολίνο γύρω από την ιδέα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Ο Κλίτσκο είναι μια μαριονέτα της Μέρκελ και δουλικά ακολουθεί τις προσταγές των αφεντικών του στο Βερολίνο.
Στη συνέχεια, υπάρχει το κόμμα «Batykivshchina» («Πατρίδα» στην ουκρανική γλώσσα). Αυτό είναι το κόμμα της Γιούλια Τιμοσένκο η οποία, μαζί με τον Βίκτορ Γιουσένκο, έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο στην «Πορτοκαλί Επανάσταση» του 2004, αλλά ήταν στη φυλακή μέχρι που απελευθερώθηκε. Η ΕΕ ζητούσε την απελευθέρωσή της, ως μέρος της συμφωνίας με τον Γιανουκόβιτς, αλλά αυτό δεν έγινε δεκτό. Αντικαταστάθηκε ως αρχηγός του «Batkivshchyna» από τον Γιατσένιουκ.
Η Δύση θέλει προφανώς τον Γιατσένιουκ. Μιλάει πολύ καλά Αγγλικά και είναι έτοιμος να επαναλάβει όλες τις φράσεις που είναι ευχάριστες για τα Δυτικά αυτιά. Η περιβόητη τηλεφωνική συνομιλία μεταξύ της υφυπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Βικτόρια Νιούλαντ και του Πρεσβευτή των ΗΠΑ στην Ουκρανία Τζέφρει Πιάτ υποδηλώνει ότι ο ηγέτης του Batkivshchyna ήταν πράγματι ο άνθρωπος που πόνταρε η Ουάσινγκτον, ενώ ο λιγότερο έμπειρος Κλίτσκο φαίνεται να είναι ο αγαπημένος της Μέρκελ … Κανένα όμως από τα μετριοπαθή κόμματα της αντιπολίτευσης δείχνει να απολαμβάνει της πλήρους εμπιστοσύνης των διαδηλωτών.
Ο φασισμός στην Ουκρανία
Αυτά είναι τα «σεβαστά» πρόσωπα της ουκρανικής αντιπολίτευσης, αυτοί που ευνοούνται από την Ουάσιγκτον και το Βερολίνο. Αλλά πίσω από τα νόμιμα δεξιά κόμματα κρύβονται πολύ πιο σκοτεινές δυνάμεις. Το κωμικό όνομα «Svoboda» («Ελευθερία»), το κόμμα με επικεφαλής τον Όλεγκ Τιανιμπόκ είναι ένα ακροδεξιό, φιλοναζιστικό κόμμα που προσπαθεί να παρουσιαστεί με ένα «μετριοπαθές» πρόσωπο του φασισμού, σε αντίθεση με τους «ακραίους» φασίστες και τα ανοιχτά ναζιστικά στοιχεία, οι οποίοι παρουσιάζονται επίσης σε σημαντικούς αριθμούς. Μεταξύ των τελευταίων είναι ο «Δεξιός Τομέας» (UNA-UNSO) με επικεφαλής τον Ντιμίτρι Γιάρος.
Η παρουσία, μεταξύ των διαδηλωτών, των εθνικιστών εξτρεμιστών ήταν εμφανής: ακροδεξιά και εθνικιστικά κόμματα και φασίστες εμφάνιζαν κατάφωρα διακριτικά των Ναζί από τα χρόνια του πολέμου. Το BBC ανέφερε: «Στους δρόμους του Κιέβου, οι ακροδεξιοί νεαροί με μαύρες κουκούλες δίνουν εντολή σε εθελοντές να αντισταθούν στις αστυνομικές διμοιρίες και να οργανώσουν βάρδιες ασφαλείας στην αποκλεισμένη «Πλατεία Ανεξαρτησίας». Οι ομάδες των Ναζί έχουν ξεφυτρώσει σαν δηλητηριώδη μανιτάρια μετά από μια καταιγίδα: οι «Πατριώτες της Ουκρανίας», το «Λευκό Σφυρί» και το «Τρίαινα», διαμορφώνουν ένα κίνημα που ακολουθεί τις ιδέες του Ουκρανού φασίστα, εν καιρώ πολέμου, Στεπάν Μπαντέρα.
Αυτοί είναι ακραίοι Ναζί των οποίων το μίσος για τη Ρωσία τους οδηγεί ως το σημείο να υποστηρίζουν τον πόλεμο με τη Ρωσία ως βασικό στοιχείο της ιδεολογίας τους. Όταν ο Χίτλερ επιτέθηκε στη Σοβιετική Ένωση το 1941 μια μικρή μειοψηφία των Ουκρανών ήταν διατεθειμένοι να συνεργαστούν με τους Ναζί, ιδίως το προαναφερθέν εθνικιστικό κίνημα με επικεφαλής τον Στεπάν Μπαντέρα. Προσπάθησε να κερδίσει τη στήριξη της Γερμανίας για την «ανεξάρτητη» Ουκρανία του. Η ανοιχτά φασιστική και ρατσιστική φύση του προγράμματός του ήταν πολύ σαφής και ρητή. Στην υποενότητα «Πολιτική μειονότητα» του προγράμματος της οργάνωσης του Μπαντέρα, της Οργάνωσης Ουκρανών Εθνικιστών (OUN-B) διαβάζουμε τα εξής:
«Οι Moskali (Ρώσοι), οι Πολωνοί, οι Εβραίοι είναι εχθρικοί προς εμάς και πρέπει να εξολοθρεύονται σε αυτόν τον αγώνα, ειδικά εκείνοι που θα αντισταθούν στο καθεστώς μας: να τους απελάσουν στη δική τους χώρα, και το σημαντικότερο: να καταστρέψουν τους διανοούμενους που μπορεί να είναι σε θέσεις εξουσίας. .. Οι Εβραίοι πρέπει να απομονωθούν, να αφαιρεθούν από κυβερνητικές θέσεις, προκειμένου να αποφευχθεί η δολιοφθορά και όσοι κρίνονται απαραίτητοι μπορεί να δουλεύουν μόνο υπό επίβλεψη… η εβραϊκή αφομοίωση δεν είναι δυνατή.»
Αυτά τα λόγια έγιναν πράξεις. Στα τέλη του 1942 η OUN-B πραγματοποίησε μια εκστρατεία εθνοκάθαρσης στη Βολινία και στις αρχές του 1944, οι εκστρατείες αυτές άρχισαν να περιλαμβάνουν την Ανατολική Γαλικία. Εκτιμάται ότι περίπου 70.000 Πολωνοί, κυρίως γυναίκες και παιδιά, μαζί με άοπλους άνδρες, σφαγιάστηκαν κατά τη διάρκεια της άνοιξης και του καλοκαιριού της εκστρατείας του 1943 στην Βολινία από την OUN-B, που φέρει την κύρια ευθύνη για τις σφαγές.
Οι Ναζί χρησιμοποιούσαν τους Μπαντεριστές για να κατακτήσουν την Ουκρανία, αλλά αργότερα τα συνέτριψαν. Φυσικά! Για τον Χίτλερ θα μπορούσε να υπάρχει μόνο η Κυρίαρχη Φυλή, καθώς όλοι οι σλαβικοί λαοί (συμπεριλαμβανομένων των Ουκρανών) ήταν μια κατώτερη φυλή, που υπάρχει μόνο για να εξυπηρετήσει τα αφεντικά της Αρείας φυλής. Οι Ναζί μεταχειρίστηκαν τους Ουκρανούς ως σκλάβους και τη χώρα τους ως ένα γιγαντιαίο σιτοβολώνα για να ικανοποιήσουν την ανάγκη της Γερμανίας για γεωργικά προϊόντα. Ο εφιάλτης τελικά έληξε όταν ο Κόκκινος Στρατός απελευθέρωσε την Ουκρανία από την φασιστική βαρβαρότητα.
Σήμερα κάποιοι προσπαθούν να αρνηθούν την ιστορική αλήθεια και να μετατρέψουν το φασίστα εγκληματία Μπαντέρα σε κάποιου είδους εθνικό ήρωα. Το 2010, ο λεγόμενος δημοκράτης και αγαπητός της Δύσης Βίκτορ Γιουσένκο απένειμε στον Μπαντέρα τον μεταθανάτιο τίτλο του «Ήρωα της Ουκρανίας». Αυτό το επαίσχυντο βραβείο καταδικάστηκε από ρώσικες, πολωνικές και εβραϊκές οργανώσεις και επίσημα ακυρώθηκε τον Ιανουάριο του 2011. Τώρα το πορτρέτο του Μπαντέρα προβλήθηκε ασύστολα στην Πλατεία Ανεξαρτησίας, ένα αξιοσημείωτο στοιχείο για τη φύση τουλάχιστον ένα σημαντικού μέρους των ακτιβιστών που αγωνίζονται για την εξουσία στην Ουκρανία.
Ο αντιδραστικός χαρακτήρας αυτών των «ακτιβιστών» τονίστηκε από την καταστροφή του μνημείου του Λένιν στο Κίεβο και από τους άγριους ξυλοδαρμούς σε αριστερούς και συνδικαλιστές. Στην αρχή η QSPA (Συνομοσπονδία των Ελεύθερων Συνδικάτων της Ουκρανίας) υιοθέτησε μια θέση άκριτης υποστήριξης για τη διαμαρτυρία του Euromaidan. Εδώ δεν υπήρχε κανένα ίχνος αριστερού ή κομμουνιστικού περιεχομένου. Ωστόσο, όταν ο Μιροσινένκο, βουλευτής από το ακροδεξιό «Svoboda», πήρε ένα φυλλάδιο, αμέσως δήλωσε ότι ήταν «αριστεροί ακτιβιστές» και ανακοινώθηκε από την εξέδρα ότι θα έπρεπε να τους διώξουν. Συνδικαλιστές δέχτηκαν επίθεση και σε έναν από αυτούς έσπασαν το πρόσωπο. Αυτή η αντεπαναστατική βία δεν εμφανίζεται ποτέ στις τηλεοπτικές οθόνες της Δύσης, οι οποίες επικεντρώνονται αποκλειστικά στη βία (επίσης αναμφισβήτητο) των κρατικών δυνάμεων.
Φασιστικά κόμματα και δημαγωγοί ευδοκιμούν σε μια κατάσταση κοινωνικού και οικονομικού χάους που έχει οδηγήσει μεγάλο αριθμό μικροαστών στη τρέλα. Αυτά τα απελπισμένα μικροαστικά στοιχεία, οδηγούνται σε ίσου μέτρου αισθήματα τόσο περιφρόνησης για την εργατική τάξη, όσο και φθόνου για τους πλούσιους, και μερικές φορές είναι ικανοί να δρουν με μια απελπιστική γενναιότητα, όμως δεν έχουν πρόγραμμα και προοπτική, εκτός από ένα φλεγόμενο μίσος ενάντια στην εξουσία και μια επιθυμία να γκρεμίσουν την υπάρχουσα τάξη που βλέπουν ως την πηγή όλων των προβλημάτων τους. Αυτοί οι άνθρωποι είναι εύκολα χειραγωγήσιμοι από τη φασιστική δημαγωγία που τους λέει ότι είναι στην πραγματικότητα μια ανώτερη φυλή που αγωνίζεται για έναν ευγενή σκοπό, που είναι η σωτηρία του ουκρανικού Έθνους από την εβραϊκή ολιγαρχία, τους κομμουνιστές και τους Ρώσους. Οι επιβλαβείς αναθυμιάσεις του σωβινισμού αναμειγνύονται με τις μεθυστικές μυρωδιές του λιβανιού και την ψαλμωδία των φανατικών ιερέων.
Αυτό που οι άνθρωποι που έχουν βγει στους δρόμους, τουλάχιστον υποπτεύονται, είναι ότι πίσω από αυτό το χοντρό προπέτασμα καπνού της ψευδο-πατριωτικής δημαγωγίας βρίσκεται το κρυφό χέρι εκείνων ακριβώς των προνομιούχων ολιγαρχών εναντίον των οποίων εξεγείρονται, αλλά οι οποίοι εξακολουθούν να κινούν τα νήματα. Και πίσω από όλες τις εκκλήσεις για την αποκατάσταση του ιστορικού μεγαλείου της Ουκρανίας βρίσκεται μια θανάσιμη απειλή για την καταστροφή της Ουκρανίας ως ενωμένου έθνος, να το ξεσκίσει και να το παραδώσει σε δύο κομμάτια, που θα αιμορραγούν, στο γερμανικό ιμπεριαλισμό, αφενός και στη ληστρική κλίκα του Κρεμλίνου, από την άλλη. Όπως πάντα, οι απλοί άνθρωποι θα είναι οι χαμένοι.
Η ΕΕ και οι ΗΠΑ
Τώρα, όσο και αν η ΕΕ θα ήθελε να προσελκύσει την Ουκρανία στη σφαίρα της επιρροής της, οι πολιτικοί στις Βρυξέλλες και στο Βερολίνο δεν έχουν κανένα συμφέρον να επιτρέψουν τις βίαιες αναταραχές στη χώρα αυτή να ξεφύγουν από κάθε έλεγχο, καταλήγοντας εκεί που μόνο ο «Θεός» ξέρει. Οι Αμερικανοί μπορούν να αντέξουν οικονομικά να είναι αισιόδοξοι, αλλά η Γερμανίδα Καγκελάριος έχει να ασχοληθεί με αρκετά προβλήματα όπως με τα ελλείμματα στην Ελλάδα και την Ισπανία και δεν θα δείξει ενθουσιασμό με την πληρωμή των λογαριασμών για την κυβέρνηση στο Κίεβο. Ούτε θα είναι πολύ ευχαριστημένη με την προοπτική μιας πλημμύρας προσφύγων να χτυπούν την πόρτα της.
Από την άλλη πλευρά, η Γερμανία έχει άριστες σχέσεις με τη Ρωσία και τον Πρόεδρό της Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος προμηθεύει μεγάλες ποσότητες φυσικού αερίου για να κρατήσει τα γερμανικά σπίτια και εργοστάσια ζεστά και καλά φωτισμένα. Θορυβημένη από αυτές τις απρόβλεπτες εξελίξεις, η Μέρκελ τηλεφώνησε στον Πρόεδρο Πούτιν, ζητώντας του να εκτονώσει την κρίση και να πιέσει για «εποικοδομητικό διάλογο» μεταξύ της αντιπολίτευσης και της κυβέρνησης. Μετά από μια τηλεφωνική συνομιλία με τον κ. Πούτιν είπε ότι «όλα τα κόμματα πρέπει να αναλάβουν τις ευθύνες τους για τη σταθεροποίηση της χώρας».
Αυτή η εξαιρετικά λογική συμπεριφορά σαφώς προκάλεσε κάποια ενόχληση στην Ουάσιγκτον, η οποία ανέμενε μια πιο ισχυρή απάντηση στα γεγονότα στο Κίεβο. Ο Λευκός Οίκος έτεινε αμέσως χέρι στη Μόσχα μετά τις ηχογραφήσεις των κορυφαίων διπλωματών της Ουκρανίας που διέρρευσαν, στη συζήτηση που προέκυψε. Οι συγκρούσεις και οι αντιφάσεις ανάμεσα στους ιμπεριαλιστές μπορούν συχνά να έχουν μια αστεία πλευρά, όπως δείχνει το ακόλουθο περιστατικό.
Σε ένα ηχητικό κλιπ που αναρτήθηκε στο You Tube, η υφυπουργός των ΗΠΑ Βικτόρια Νιούλαντ και ο Τζέφρει Πιατ, πρέσβης των ΗΠΑ στην Ουκρανία, ακούγονται να συνομιλούν μέσω τηλεφώνου, προτείνοντας την τέλεια συνταγή για την επίλυση των προβλημάτων της Ουκρανίας (τέλεια συνταγή από την πλευρά της Ουάσιγκτον): Ο Γιάτσενουκ, ένας ηγέτης της αντιπολίτευσης και πρώην υπουργός Εξωτερικών, θα πρέπει να είναι σε μια νέα κυβέρνηση στο Κίεβο. Αλλά ο Vitali Klitschko, ένας πρώην πυγμάχος βαρέων βαρών που είναι γνωστό ότι ευνοείται από τη Μέρκελ, περιγράφεται ως άπειρος και αναφέρεται ότι χρειάζεται να «κάνει την πολιτική εργασία του».
Η κ. Νιούλαντ αναφέρεται στους δύο άνδρες ως «Yats» και «Klitsch». Οι δύο φωνές παραπονούνται πως η ΕΕ θεωρείται από τις ΗΠΑ ότι εφαρμόζει “μαλακή” πολιτική για την Ουκρανία, γεγονός που φαίνεται ξεκάθαρα. Σε ένα σημείο, εκφράζοντας την απογοήτευση με την ΕΕ και την αποτυχία της να συμφωνήσει με τις απειλητικές κυρώσεις κατά των ηγετών της Ουκρανίας, η κ. Νιούλαντ αναφωνεί «Γαμώ την ΕΕ!». Ένας εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, δήλωσε ότι οι ΗΠΑ δεν θα σχολιάσουν την αυθεντικότητα της καταγραφής, αλλά είπε ότι η κ. Νιούλαντ είχε ζητήσει συγγνώμη προς τους υπαλλήλους της ΕΕ για τα δηλωμένα σχόλια.
Είναι αδύνατο να παίζεται κορώνα ή γράμματα αυτό το περιστατικό. Εάν οι εν λόγω φωνές δεν ήταν οι δύο διπλωμάτες των ΗΠΑ, αλλά δύο ηθοποιοί ή κάποια άλλα τυχαία πρόσωπα, γιατί θα πρέπει η κα Νιούλαντ να απολογηθεί; Όμως, αυτές είναι οι λεπτές, βυζαντινές αποχρώσεις της αστικής δημοκρατίας.
Από την πλευρά μας, δεν έχουμε την παραμικρή αμφιβολία ότι η φωνή αυτή ήταν όντως της κ. Νιούλαντ και ότι αυτή η αγενής γλώσσα εκφράζει με εξαιρετική σαφήνεια την πραγματική στάση της Ουάσιγκτον για τους φίλους και τους συμμάχους της, πέρα από τον Ατλαντικό.
Το γεγονός είναι ότι τόσο το Βερολίνο όσο και η Ουάσιγκτον, θα ήθελαν να εγκαταστήσουν μια κυβέρνηση – μαριονέτα στην Ουκρανία, αν και η επιλογή τους για μαριονέτες είναι διαφορετική. Η Μέρκελ θέλει να αποφύγει ένα λουτρό αίματος πλήρους κλίμακας, το οποίο θα μπορούσε να προκαλέσει μια «πλημμύρα» προσφύγων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τώρα που θεωρεί ότι έχει ενισχυθεί το κύρος της στην Ουκρανία, μιλά δημοσίως για ένα «συμβιβασμό» – δηλαδή ένα συμβιβασμό που αφήνει την ΕΕ και τους Αμερικανούς να έχουν τον έλεγχο και υποβιβάζει τη Ρωσία σε μια θέση ασημαντότητας. Αυτό είναι το πραγματικό νόημα της μεταβατικής κυβέρνησης συνασπισμού, της «κυβέρνησης εθνικής ενότητας». Αλλά αυτό είναι ευκολότερο στα λόγια παρά στην πράξη.
Η κατάληξη
Έχοντας χρησιμοποιήσει άκομψα την καταστολή, το ουκρανικό καθεστώς προχώρησε σε υποχωρήσεις με έναν επίσης άκομψο τρόπο. Κατά τη διάρκεια των δυο μηνών των αναταραχών, ο Ουκρανός πρόεδρος αρνιόταν να κάνει παραχωρήσεις στους πολιτικούς της Αντιπολίτευσης. Το σημείο καμπής ήταν η 20η Φεβρουαρίου, όταν η Ουκρανική Βουλή ψήφισε την κατάπαυση του πυρός. Μετά από την συνάντηση των επικεφαλών της Ουκρανίας με την ΕΕ, ο Γιανουκόβιτς εκδήλωσε τη πρόθεση του για τη διεξαγωγή πρόωρων προεδρικών και βουλευτικών εκλογών, τη δημιουργία Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας και την αναθεώρηση του Συντάγματος.
Η Μόσχα πρότεινε να γίνει ένας τριμερής διάλογος για τις μελλοντικές εμπορικές και οικονομικές σχέσεις με την Ουκρανία, μια πρόταση που απορρίφτηκε από την ΕΕ. Την Παρασκευή στις 21 Φεβρουαρίου, βλέποντας την υποστήριξη του να υποχωρεί, ο πρόεδρος διστακτικά υπέγραψε μια συμβιβαστική συμφωνία με τους ηγέτες της αντιπολίτευσης. Έχοντας εξαιρέσει την Ρωσία, η διαπραγμάτευση της συμφωνίας γινόταν από τους υπουργούς Εξωτερικών της Γαλλίας, Γερμανίας και της Πολωνίας. Η συμφωνία αυτή περιλάμβανε μια νέα κυβέρνηση «εθνικής ενότητας», αλλαγές στο σύνταγμα ώστε να επιστρέψουν εξουσίες στο κοινοβούλιο και πρόωρες εκλογές, οι οποίες θα διεξάγονταν τον Δεκέμβρη. Ο Πολωνός υπουργός δήλωσε ότι αυτή ήταν «η καλύτερη δυνατή συμφωνία».
Όμως τα γεγονότα κυλούσαν γρηγορότερα από τις άγαρμπες ρόδες της διπλωματίας. Το γεγονός αυτό θα επαρκούσε να ικανοποιήσει τη μετριοπαθή Αντιπολίτευση και την ΕΕ, αλλά για την ακραία πτέρυγα των διαδηλωτών αυτό αποτελούσε μόνο ένα σημάδι αδυναμίας, το πράσινο φως για να συνεχίσουν την εξέγερση «μέχρι την τελική νίκη». Οι διαδηλωτές έλεγαν ότι δεν σκοπεύουν να περιμένουν μέχρι τον Δεκέμβριο για να γίνουν εκλογές και ούτε είναι διατεθειμένοι να δεχθούν τίποτα άλλο εκτός από την άμεση απομάκρυνση του Γιανουκόβιτς.
Εάν γινόταν η παραπάνω προσφορά δυο μήνες νωρίτερα, θα μπορούσε πολύ πιθανά να προκαλέσει την διάσπαση της Αντιπολίτευσης και την ματαίωση των διαδηλώσεων. Όμως τώρα αυτή η συμφωνία, και σωστά, έχει θεωρηθεί ως σημάδι αδυναμίας. Οι ακραίοι απέρριψαν αμέσως την «ψεύτικη» ανακωχή και ενέτειναν τις επιθέσεις τους με όλο και πιο βίαιες ταραχές στο Κίεβο και με εφόδους σε διοικητικά κτίρια σε ολόκληρη τη χώρα.
Η σποραδική βία συνεχίστηκε σαν να μην υπήρχε καθόλου διπλωματία. Στην δυτική Ουκρανία οι διαδηλωτές καταλάμβαναν κυβερνητικά κτίρια, αρνούμενοι να αναγνωρίσουν την κυβέρνηση του Κιέβου. Η πυρκαγιά εξαπλωνόταν γρήγορα με τους αντάρτες να καταλαμβάνουν την εξουσία σε δυτικές πόλεις όπως η Uzhgorod, Luchka και Lviv. Σε πολλά μέρη στη δυτική Ουκρανία, υπήρχαν αναφορές ότι η τοπική αστυνομία ενσωματώθηκε με τους διαδηλωτές και οι αρχές κατέρρεαν. Η κρατική εξουσία κλονιζόταν με γρήγορους ρυθμούς. Η απειλή ενός ανοιχτού εμφύλιου πολέμου μεγάλωνε με την κάθε ώρα που περνούσε.
Μια διμοιρία περίπου 60 αστυνομικών έφτασε από την πόλη Sokal της περιοχής του Lviv της Ουκρανίας. Η Αστυνομία πήγε στην Maidan μαζί με ιερείς και εθελοντές πολίτες, οπλισμένους με τουφέκια. Ο διοικητής της Αστυνομίας της Sokal, μιλώντας από την εξέδρα, είπε: «Έχουμε και εμείς όπλα, και γνωρίζουμε πώς να τα χρησιμοποιήσουμε. Εάν ριχτεί έστω και ένας πυροβολισμός προς την κατεύθυνση της Maidan, θα ανταποδώσουμε.»
Αισθανόμενοι ότι το παλιό καθεστώς κατέρρεε, οι διαδηλωτές κατέλαβαν τον έλεγχο των διοικητικών προεδρικών κτιρίων. Δεν υπήρχε καθόλου αντίσταση. Η αστυνομία σταμάτησε να φρουρεί τα προεδρικά κτίρια και οι διαδηλωτές μπόρεσαν να μπουν στην πολυτελή εξοχική κατοικία του προέδρου, έξω από το Κίεβο και να χαζέψουν την τεράστια και προκλητική χλιδή, πληρωμένη από τα δισεκατομμύρια που άρπαζε η αδηφάγος και παρασιτική ολιγαρχία από το λαό.
Τα γεγονότα στους δρόμους, τελικά προκάλεσαν μια θεμελιώδης αλλαγή στην ισορροπία δυνάμεων στη Βουλή. Η προσπάθεια για μια συμβιβαστική συμφωνία με τη συμβολή της ΕΕ, απέτυχε να σταματήσει την διαδικασία η οποία ήδη είχε φτάσει στο αποκορύφωμά της. Φοβούμενοι, εάν όχι για τις ζωές τους, τότε για τις δουλειές τους και τα προνόμια τους, τα μέλη του κόμματος του Γιανουκόβιτς, «ευέλικτα», άλλαξαν πλευρά. Στο τέλος η Βουλή ψήφισε να τον απομακρύνει από την εξουσία και να διεξαχθούν νέες εκλογές στις 25 Μαΐου.
Η αντιπολίτευση είχε τώρα πάρει τον έλεγχο όλων των βασικών μοχλών εξουσίας στο Κίεβο. Οι βουλευτές από το πρώην κυβερνών κόμμα ξυλοκοπήθηκαν και λιθοβολήθηκαν. Η αντιπολίτευση αντικατέστησε, τον έναν μετά τον άλλο, όλους τους βασικούς υπουργούς της προηγούμενης κυβέρνησης.
Η πρώην πρωθυπουργός Γούλια Τιμοσένκο, μετά την απελευθέρωση της από την φυλακή, απευθύνθηκε στα πλήθη στην πλατεία Ανεξαρτησίας στο Κίεβο και με διαλλείματα δακρύβρεχτων ξεσπασμάτων, προέτρεψε τους υποστηριχτές της Αντιπολίτευσης να συνεχίσουν τις διαδηλώσεις. «Μέχρι να τελειώσετε αυτή τη δουλειά…κανένας δεν έχει το δικαίωμα να φύγει» είπε, χωρίς να πει τι περιλαμβάνει αυτή η «δουλειά». Οι ΗΠΑ και ΕΕ υποδέχθηκαν την απελευθέρωση της κας Τιμοσένκο με ενθουσιασμό, χαρακτηρίζοντας την «απαραίτητη για μια δημοκρατική Ουκρανία». Όμως πολύς κόσμος στην Ουκρανία δεν ασπάζεται τον ίδιο ενθουσιασμό. Θυμούνται πώς αυτή και άλλοι ηγέτες της λεγόμενης Πορτοκαλί Επανάστασης, τους απογοήτευσαν στο παρελθόν. Αναφορές λένε ότι πολύς κόσμος έφυγε γεμάτος αηδία όταν εμφανίστηκε η Τιμοσένκο στην εξέδρα.
Συγκρούσεις ανάμεσα στην ολιγαρχία
Το εθνικό ζήτημα είναι πάντα γεμάτο από αντιθέσεις και πουθενά αλλού δεν είναι περισσότερες απ’ ότι στην Ουκρανία. Ακόμα και πριν την Οκτωβριανή Επανάσταση, η ουκρανική γλώσσα χρησιμοποιούταν κυρίως στα χωριά, ενώ τα Ρωσικά ήταν η κυρίαρχη γλώσσα στις πόλεις. Από τα σοβιετικά χρόνια, η ανατολική Ουκρανία αποτελούσε το προπύργιο της ουκρανικής βιομηχανίας, τη πατρίδα των περισσότερων Ουκρανών ολιγαρχών και την εκλογική βάση του κόμματος του Προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς, «Κόμμα των Περιφερειών».
Υπάρχει πλέον ένας σοβαρός κίνδυνος, αυτή η πολύπλοκη και εύθραυστη χώρα να διαλυθεί σε μικρά τμήματα με καταστροφικές συνέπιες για τον κόσμο, τόσο της δυτικής και της ανατολικής Ουκρανίας. Ήδη, έχει αναφερθεί ότι οι κυβερνήτες της Κριμαίας έχουν πάει στην Μόσχα για να ζητήσουν την ενσωμάτωση της Κριμαίας με την Ρωσία, σε περίπτωση που το χάος συνεχίσει στην Ουκρανία. Το ρωσικό ναυτικό έχει μια σημαντική βάση στην Κριμαία, μια χερσόνησο της Μαύρης Θάλασσας που ο Νικίτα Χρουτσώφ παραχώρησε στην Ουκρανία (κάτω από την επήρεια της βότκα, λένε μερικοί). Η Ρωσία δεν θα διστάσει να την πάρει πίσω αν δει ότι οι Αμερικάνοι παίρνουν τον έλεγχο στην Ουκρανία. Αυτό θα επιδεινώσει περαιτέρω τις αυξανόμενες εντάσεις μεταξύ Ρωσίας και Δύσης.
Όσο η κατάσταση στους δρόμους χειροτέρευε, άρχισαν να εμφανίζονται ρωγμές στις άρχουσα ολιγαρχία. Ο Αχμέτοβ είδε την περιουσία του να αυξάνεται τα τελευταία τρία χρόνια υπό τον Γιανουκόβιτς. Τμήματα της ολιγαρχίας άρχισαν να αναρωτιούνται αν ο Γιανουκόβιτς άρχισε να αποτελεί εμπόδιο για τα συμφέροντα τους. Στην ιστοσελίδα του ομίλου SCM, ιδιοκτησίας του Αχμέτοβ, μια δήλωση εμφανίστηκε που καλούσε για περισσότερο διάλογο. Ο Αχμέτοβ ήταν προσεκτικός ώστε να δημιουργήσει σχέσεις με την Αντιπολίτευση για παν ενδεχόμενο, λέει ο Fesenko. «Οι ολιγάρχες διατηρούν καλές σχέσεις με την αντιπολίτευση ως μια ασφαλιστική πολιτική – είναι σαν επένδυση στο μέλλον.»
Οι ολιγάρχες επίσης είχαν τα δικά τους προβλήματα με τον Γιανουκόβιτς και την «οικογένεια», τους προνομιούχους επιχειρηματίες γύρω από τον πρόεδρο που είχαν προαχθεί και τους είχε δοθεί πρόσβαση σε ζουμερά συμβόλαια από τον 2010. Οι Ουκρανοί και στις δυο πλευρές του διαχωρισμού Ανατολής – Δύσης, εδώ και καιρό γνωρίζουν σχετικά με την διαφθορά στην καρδιά της κυβέρνησης. Παρά το γεγονός αυτό, όταν μπήκαν οι διαδηλωτές στη βασιλική κατοικία του κυρίου Γιανουκόβιτς στα προάστια του Κιέβου, ζαλίστηκαν από την ποσότητα του χρυσού και του μαρμάρου.
Υπήρχαν γήπεδα τένις, ένα υπόγειο ρινγκ πυγμαχίας, στρουθοκάμηλοι, παγώνια, τσαλαπετεινοί, ένα πτηνοτροφείο και κάτι που έμοιαζε να είναι ζωολογικός κήπος με ελάφια και αγριογούρουνα. Στην πραγματικότητα αυτό δεν ήταν ζωολογικός κήπος, αλλά ένα ιδιωτικό κελάρι φρέσκου κρέατος για τον πρόεδρο. Το θέαμα ολοκληρώθηκε με μια πλωτή αίθουσα δεξιώσεων, στολισμένη με μπουκάλια βότκα που στην ετικέτα τους ακτινοβολούσε το πρόσωπο του προέδρου. Πολλοί από τους ανθρώπους ακούστηκαν να λένε: «Ώστε εδώ πάνε όλα τα λεφτά».
Αυτή η ξαφνική επίδειξη υπερβολικού πλούτου εξέθεσε σε όλους το μέγεθος στο οποίο ο πρόεδρος και οι συνοδεία του, πλούτισαν σε βάρος ολόκληρης της χώρας. Όμως, η ιδέα ότι αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει έναν ενωτικό παράγοντα, θα αποδειχθεί ότι ήταν μια ψευδαίσθηση. Τόσο ο κόσμος στην ανατολική Ουκρανία όσο και στην δυτική, γνωρίζει καλά ότι ολόκληρη η πολιτική κάστα είναι διαφθαρμένη. Παρά το γεγονός ότι μπορεί να είναι αηδιασμένος με την εικόνα μιας τέτοιας κραυγαλέας διαφθοράς, δεν πιστεύει ότι οι άνδρες και οι γυναίκες που θα αντικαταστήσουν τον Γιανουκόβιτς θα είναι καλύτεροι.
Ο φόβος τους και η δυσπιστία τους προς τους πολιτικούς στο Κίεβο υπερτερεί σε σχέση με οποιαδήποτε ικανοποίηση που μπορεί να αισθάνθηκαν με την πτώση του Γιανουκόβιτς. Στην πραγματικότητα, η όποια κριτική που μπορεί να ασκηθεί στο Γιανουκόβιτς είναι κυρίως γιατί απέτυχε να χτυπήσει σκληρά τους διαδηλωτές και επέτρεψε μια χαοτική κατάσταση να αναπτυχθεί και επειδή «το έσκασε» αντί να αντισταθεί. Εδώ έχουμε δυο Ουκρανίες, που μιλούν όχι μόνο διαφορετικές γλώσσες, αλλά έχουν δυο εντελώς διαφορετικές νοοτροπίες και δυο αντικρουόμενους τρόπους για να ερμηνεύσουν τα ίδια γεγονότα. Αυτή είναι μια πολύ επικίνδυνη κατάσταση που εγκυμονεί τις πιο σοβαρές συνέπιες για το μέλλον της Ουκρανίας.
Ρωσία και Ουκρανία
Αμερικάνοι και Ευρωπαίοι διπλωμάτες αγωνίζονται να τραβήξουν την Ουκρανία στην δική τους πλευρά και να αυξήσουν την επιρροή τους στο Κίεβο. Όμως η ΕΕ έχει μόλις μάθει ένα χρήσιμο μάθημα: Αν παίζεις με την φωτιά αργά η γρήγορα θα κάψεις τα δάκτυλά σου. Το συνεχιζόμενο χάος στην Ουκρανία απειλεί την οικονομική και πολιτική σταθερότητα στην ίδια την ΕΕ.
Η ΕΕ, ανησυχώντας σχετικά με τις επιπτώσεις της ουκρανικής κρίσης, τώρα αγωνίζεται για έναν συμβιβασμό στην Ουκρανία που θα περιλαμβάνει το σχηματισμό μιας νέας τεχνοκρατικής κυβέρνησης, καθοδηγούμενης από πρόσωπα της αντιπολίτευσης και συνταγματικές αλλαγές που θα μειώσουν τις εξουσίες του προέδρου.
Η ιδέα ότι οι στενότερες σχέσεις με την ΕΕ θα είναι κάτι καλό για τον ουκρανικό λαό διαψεύδεται από τα γεγονότα. Η ΕΕ είναι απίθανο να στείλει μεγάλες ποσότητες χρήματος στην Ουκρανία, δεδομένων των δικών της σοβαρών οικονομικών προβλημάτων. Οι Ευρωπαίοι μιλούν αφηρημένα για χορήγηση οικονομικής βοήθειας στην Ουκρανία «μόλις η Δημοκρατία αποκατασταθεί». Η ίδια η ασάφεια των υποσχέσεών τους είναι απόδειξη για την ανειλικρίνειά τους. Η Μέρκελ δεν είναι διατεθειμένη να στείλει λεφτά στην Ελλάδα. Γιατί να είναι περισσότερο γενναιόδωρη στην Ουκρανία;
Ως εκ τούτου, η ευρωπαϊκή αστική τάξη στρέφεται νευρικά προς τις ΗΠΑ για να τους βοηθήσουν – κάτω από την προβιά του ΔΝΤ. Ένα πιθανό πακέτο διάσωσης από το ΔΝΤ θα συνοδεύεται με σκληρούς όρους σαν αυτούς της Ελλάδας ή και χειρότερους. Θα πρέπει να γίνουν άγριες περικοπές στις δημόσιες δαπάνες, αύξηση της φορολογίας και μείωση των επιδοτήσεων. Το ΔΝΤ απαιτεί μια σημαντική αύξηση των τιμών της ενέργειας της τάξεως του 40%. Με άλλα λόγια, αυτό θα σημαίνει ακόμα περισσότερη φτώχεια και μιζέρια. Επιπλέον, τι θα έχει απομείνει από την ιδέα της Ουκρανικής εθνικής κυριαρχίας όταν όλες οι σπουδαίες οικονομικές και κοινωνικές αποφάσεις θα λαμβάνονται από μια συμμορία Ευρωπαίων και Αμερικάνων τραπεζιτών;
Όπως η ΕΕ και οι ΗΠΑ προσπαθούν να τραβήξουν την Ουκρανία προς τη Δύση, έτσι και η Ρωσία ασκεί πίεση ώστε να κρατήσει γερά τον γείτονα της στο δικό της στρατόπεδο. Ως αντίβαρο στην ΕΕ, ο Πούτιν αγωνίζεται να σχηματίσει ένα είδος Κοινής Ευρωασιατικής Αγοράς. Χωρίς την παρουσία της Ουκρανίας, αυτό θα είναι ακατόρθωτο. Η πτώση του Γιανουκόβιτς σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι η Ρωσία έχει παραιτηθεί, παρατηρώντας άπραγη την Ουκρανία να κατευθύνεται προς την σφαίρα επιρροής των ΗΠΑ και της ΕΕ. Και διαθέτει πολύ ισχυρούς μοχλούς με τους οποίους μπορεί να κάνει αισθητές της απόψεις της.
Η Μόσχα έχει επανειλημμένα κατηγορήσει την Δύση ότι βρίσκεται πίσω από το κίνημα των ουκρανικών διαδηλώσεων – ισχυρισμό τον οποίο η Ουάσιγκτον και η Βρυξέλλες αγανακτισμένα έχουν απορρίψει, παρόλο που η παρέμβαση τους στις εσωτερικές υποθέσεις της Ουκρανίας δεν είναι λιγότερο πραγματική από αυτήν της Μόσχας. Ο Sergei Glaziev, ένας σύμβουλος του προέδρου Βλαδιμίρ Πούτιν, κατηγόρησε τις ΗΠΑ ότι «ξόδευαν 20 εκατ δολλαρια την βδομάδα» για χρηματοδότηση της Αντιπολίτευσης, συμπεριλαμβάνοντας και την προμήθεια όπλων. Ήδη η Ρωσία έχει αποσύρει τον πρέσβη της από το Κίεβο. Πιο ανησυχητικό είναι ότι προειδοποίησαν ότι θα υπερασπίσουν των ρωσόφωνο πληθυσμό της Ουκρανίας. Η τελευταία φορά που χρησιμοποιήθηκε παρόμοια γλώσσα ήταν όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Γεωργία.
Ενώ μια τέτοια εξέλιξη δεν αποκλείεται, ο Πούτιν έχει άλλα όπλα στη διάθεση του. Η προμήθεια φτηνού ρωσικού αερίου και Ρωσικού χρήματος είναι το μόνο πράγμα που αποτρέπει την ολική κατάρρευση της ασταθούς ουκρανικής οικονομίας. Η ιδέα ότι η Μόσχα θα είναι διατεθειμένη να συνεχίσει να εγγυάται για τα χρέη της κυβέρνησης του Κιέβου, η οποία θα είναι ανοιχτά εχθρική με την Ρωσία, ανήκει στη σφαίρα της φαντασίας. Όπως ήταν αναμενόμενο, οι Ρώσοι ανακοίνωσαν ήδη την αναστολή της βοήθειας. Προειδοποίησαν ότι οποιαδήποτε προσέγγιση με την ΕΕ, θα συνοδευτεί από υψηλά τέλη ενάντια στις ουκρανικές εξαγωγές προς τη Ρωσία. Επίσης, μπορεί να απαιτήσουν την αποπληρωμή των τεράστιων χρεών τους. Αυτό θα ήταν αρκετό ώστε να οδηγήσει την ουκρανική οικονομία, η οποία βρίσκεται ήδη σε πολύ κακή κατάσταση, σε ελεύθερη πτώση με ολέθριες συνέπειες.
Υπάρχει όμως και μια άλλη πιθανότητα η οποία γίνεται μεγαλύτερη μέρα με την μέρα: η ολοκληρωτική κατάρρευση της Ουκρανίας ως μια ενωμένη χώρας. Η συζήτηση για μια «νέα αυγή» μπορεί να χαρακτηριστεί το λιγότερο ως πρόωρη. Απέχοντας πολύ από την επίτευξη σταθερότητας, η κατάσταση μπορεί να γίνει πολύ χειρότερη. Τα ρήγματα στην ουκρανική κοινωνία έχουν βαθύνει στο βαθμό όπου ο διαμελισμός της χώρας δεν μπορεί πλέον να εξαιρεθεί. Αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς τρομερή βία και αιματοχυσία.
Ο Πούτιν και οι σύμβουλοί πρέπει ήδη να ζυγίζουν αυτή την πιθανότητα. Αν η εναλλακτική είναι να χάσουν την Ουκρανία εντελώς, τότε μπορεί να θεωρήσουν προτιμότερο να αποσπάσουν το ανατολικό τμήμα, το οποίο περιλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της βιομηχανίας, σημαντικά αποθέματα άνθρακα και εύφορη καλλιεργήσιμη γη. Μια τέτοια εξέλιξη, η οποία δεν μπορεί να επιτευχθεί ειρηνικά, θα είναι μια καταστροφή για τον Ουκρανικό λαό. Θα φέρει στο προσκήνιο ξανά το τρομερό φάντασμα της Γιουγκοσλαβίας.
Ποια είναι η λύση;
Τη στιγμή που γράφω αυτές τις γραμμές, επικρατεί η άποψη ότι ο Γιανουκόβιτς, ο οποίος τράπηκε σε φυγή από το Κίεβο με ένα ελικόπτερο, βρίσκεται στην ανατολική Ουκρανία. Ο πρώην πρόεδρος, κατήγγειλε πραξικοπηματικά τα γεγονότα στο Κίεβο και φάνηκε αποφασισμένος να μην παραιτηθεί. Αυτό αποτελεί και την πρώτη ένδειξη πως τίποτα δεν έχει βρει την οριστική του λύση. Επίσης, αποτελεί αναπάντητο ερώτημα αν ο Γιανουκόβιτς θα επιβιώσει. Έως τώρα, τόσο ο Πούτιν όσο κι η ολιγαρχία τον τοποθετούν προ των ευθυνών του. Αυτό όμως που είναι ξεκάθαρο είναι ότι η εξουσία της νέας κυβέρνησης στο Κίεβο, δεν επεκτείνεται μέχρι το Ντονέτσκ. Η υποτιθέμενη κυβέρνηση «εθνικής ενότητας» είναι ουσιαστικά μια κυβέρνηση εθνικής διχόνοιας.
Το κόμμα των Περιφερειών του Γιανουκόβιτς είναι το κόμμα των ολιγαρχών της Ανατολικής Ουκρανίας, που εκμεταλλεύονται τα κοιτάσματα χάλυβα και διατηρούν ισχυρούς δεσμούς με τη Ρωσία. Ως επί το πλείστον, στηρίζουν τις δραστηριότητές τους στη ρωσική αγορά και αντιτίθενται πλήρως στη σύναψη στενότερων δεσμών με την Ε.Ε. Για τους εργαζόμενους της ανατολικής περιφέρειας, αποτελεί ισχυρό παράγοντα εναντίωσης για την «στροφή» προς την Ε.Ε. Παρόλο που απεχθάνονται τους ολιγάρχες και δεν τρέφουν συμπάθεια στο πρόσωπο του προέδρου ή στο κόμμα του, φοβούνται ότι οποιαδήποτε άλλη εναλλακτική θα είναι χειρότερη γι’ αυτούς.
Αν το κίνημα διαμαρτυρίας είχε επικεντρωθεί στην κατά μέτωπο επίθεση ενάντια στα φαινόμενα διαφθοράς, δίχως καμία παραχώρηση στον Ουκρανικό εθνικισμό και στο φιλοδυτικό, αντιρωσικό αίσθημα, τότε στις τάξεις των εργαζόμενων του βιομηχανκού κλάδου στην Ανατολική Ουκρανία, θα μπορούσε να είχε αναπτυχθεί εχθρικό κλίμα απέναντι στη Ρωσία. Η εξίσωση ταχύτατα θα είχε πάρει άλλη μορφή. Αλλά οι ρωσόφωνοι κάτοικοι της Ουκρανίας παρακολούθησαν τα πανό των φασιστών και των οπαδών του Μπαντέρα στην πλατεία Ανεξαρτησίας, όπως επίσης και την καταστροφή του αγάλματος του Λένιν. Φυσιολογικά, απομακρύνθηκαν αηδιασμένοι.
Βασική αδυναμία του κινήματος αποτέλεσε η απουσία ανεξάρτητου εργατικού κινήματος. Έγιναν πολλές προσπάθειες για μια πανουκρανική απεργία, αλλά όλες κατέστησαν ανεπιτυχείς. Η συντριπτική πλειοψηφία της εργατικής τάξης είναι πικρά εχθρική απέναντι στην ολιγαρχία και στο διεφθαρμένο πολιτικό καθεστώς. Διατηρούν όμως μια παθητική στάση εφόσον δεν εντοπίζουν κάποιους να τους εκπροσωπήσουν ανάμεσα στους διαδηλωτές. Η απουσία ανεξάρτητου κινήματος του Ουκρανικού προλεταριάτου έχει οδηγήσει τους διαμαρτυρόμενους σε πλήρες αδιέξοδο.
Η στάση των εργαζόμενων στην ανατολή οδηγεί σε σκεπτικισμό. Όταν κατηγορείται ο Γιανουκόβιτς για διαφθορά, αυτοί ανασηκώνουν τους ώμους αδιάφορα και απαντούν: «και ποιος δεν είναι διεφθαρμένος;». Έχει μια βάση αυτός ο σκεπτικισμός. Έχουν την εμπειρία από την «Πορτοκαλί επανάσταση» και διατηρούν ζωντανή τη μνήμη της κατάληξής της. Υπήρξε ανασχηματισμός στην εξουσία. Συμμορία διεφθαρμένων ολιγαρχών πήρε τη θέση των προηγούμενων απατεώνων και οι μάζες παρέμειναν στην ίδια δυσμενή κατάσταση. Ακόμη χειρότερα, η χώρα ολισθαίνει όλο και πιο βαθιά στη διαφθορά και στο χάος.
Από καπιταλιστική σκοπιά, το μέλλον του Ουκρανικού λαού είναι δυσοίωνο. Υπάρχει εκείνη η προοπτική που θα μπορούσε να εξασφαλίσει την ενότητα και την ανεξαρτησία της Ουκρανίας; Μια τέτοια προοπτική υπάρχει στην πραγματικότητα. Δε χωρά καμιά αμφιβολία ότι η συντριπτική πλειοψηφία των απλών Ουκρανών είναι αηδιασμένοι και απηυδισμένοι από την υπάρχουσα κατάσταση και θα ήθελαν να βάλουν ένα τέλος. Το πρώτο ερώτημα που θα θέσουν είναι το ακόλουθο: «ποια είναι η εναλλακτική λύση;»
Δεν μπορούν να υπάρξουν σύντομες διαδρομές, ούτε εύκολες λύσεις. Εφόσον η πολιτική στην Ουκρανία δεν αποτελεί τίποτα παραπάνω παρά τη συνεχή διελκυστίνδα ανάμεσα σε διαφορετικές έριδες της ίδιας ολιγαρχίας, καμιά πραγματική λύση δεν θα εμφανιστεί στον ορίζοντα. Η εργατική τάξη δεν πρέπει να επιδείξει καμιά εμπιστοσύνη, καμιά ανοχή σε οτιδήποτε αφορά την αστική κυρίαρχη τάξη και πολιτική. Η μία προδοσία θα έφερνε την άλλη.
Το βασικό ζήτημα αφορά την ηγεσία. Αν το κομμουνιστικό κόμμα ήταν ένα πραγματικά γνήσιο Κομμουνιστικό κόμμα δεν θα υπήρχε απολύτως κανένα πρόβλημα. Αλλά το λεγόμενο Κομμουνιστικό Κόμμα έχει διαδραματίσει έναν επονείδιστο ρόλο. Το KPU (Komunistychna Partiya Ukrayiny) ουδέποτε διεξήγαγε αγώνα ενάντια στην ολιγαρχία και έχει εγκαταλείψει ακόμα και τα προσχήματα για το σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της ουκρανικής κοινωνίας. Συνεπώς, είναι καταδικασμένο στην απόλυτη πολιτική αφάνεια. Η κρισιμότητα των γεγονότων θα οδηγήσει την εργατική τάξη στην ανάγκη της αναζήτησης του πραγματικού κομμουνιστικού κόμματος, εκείνου του κόμματος που θα τάσσεται υπέρ του προγράμματος και των ιδεών του Λένιν και της Οκτωβριανής επανάστασης: το μοναδικό πρόγραμμα που μπορεί να δώσει θετική προοπτική στην Ουκρανία και στο λαό της.
Η μοναδική εναλλακτική απέναντι στην τάξη των ολιγαρχών είναι η δημοκρατική σοσιαλιστική Ουκρανία, όπου η γη, οι τράπεζες και οι βιομηχανίες θα ανήκουν στα χέρια της εργατικής τάξης και όλος ο πλούτος της χώρας θα χρησιμοποιείται προς όφελος όλων. Ένα τέτοιο πρόγραμμα θα μπορούσε να εξαλείψει τις διαφοροποιήσεις ανάμεσα σε ανατολή και δύση, διατηρώντας την ενότητα όλου του εργαζόμενου κόσμου απέναντι στον αστικό παρασιτισμό. Απαραίτητη πρώτη προϋπόθεση είναι η σύλληψη όλων των ολιγαρχών και η κατάσχεση του πλούτου και της περιουσίας τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα του πλούτου που φέρει η τάξη των ολιγαρχών και πολιτικής ηγεσίας στην κατοχή τους, αποτελεί το ιδιωτικό παλάτι του Γιανούκοβιτς στο Κίεβο. Τα κλοπιμαία από το διαρκές αυτό πλιάτσικο εις βάρος του Ουκρανικού λαού, πρέπει να επιστραφούν στον κάτοχο τους. Οφείλουν να χρησιμοποιηθούν για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας στη βάση μιας δημοκρατικά σχεδιασμένης σοσιαλιστικής οικονομίας.
Το δεύτερο σημαντικό βήμα είναι η αποκήρυξη του συνολικού χρέους που βαρύνει τον Ουκρανικό λαό που είναι άμεσα συνδεδεμένο με τους ολιγάρχες και τις πολιτικές τους μαριονέτες. Ο Ουκρανικός λαός ποτέ δεν έλαβε γνώση και δεν είχε συμμετοχή στις σκοτεινές συμφωνίες των κυβερνώντων και συνεπώς δεν πρέπει να δεχθούν ότι φέρουν κάποια ευθύνη. Δεν πρέπει να επιτρέψουν στους κλέφτες να τους ρουφήξουν κι άλλο το αίμα! Ο πλούτος που δημιουργείται από τους Ουκρανούς εργάτες ανήκει στην Ουκρανία και πρέπει να χρησιμοποιείται προς όφελος όλων αυτών που τον παρήγαγαν.
Ο λαός της Ουκρανίας, έχει καταλάβει ότι δεν μπορεί να σταθεί μόνος σε αυτόν τον αγώνα. Η αντιδραστική – ουτοπική ιδέα του «Σοσιαλισμού σε μία Χώρα» είναι αυτή που οδήγησε τις δύο χώρες, Ρωσία και Ουκρανία στο σημερινό αδιέξοδο. Η Ουκρανία οφείλει να εντάξει την οικονομία της στο σύνολο των οικονομιών των γειτονικών της χωρών. Αυτό θα γίνει μόνο στη βάση της πραγματικής ισονομίας, αλληλεγγύης και φιλίας κι όχι σε συνθήκες εκφοβισμού και κυριαρχίας.
Η υγιής σχέση ανάμεσα σε Ουκρανία και Ρωσία είναι απολύτως απαραίτητη και φυσιολογική. Οι δυο λαοί συνδέονται με μακροχρόνιους και πολύ ισχυρούς ιστορικούς δεσμούς. Το πρόβλημα εμφανίζεται όταν οι Ουκρανοί αισθάνονται ότι βρίσκονται υπό την κυριαρχία του πιο ισχυρού ‘αδελφού’ τους. Αυτό δεν αποτέλεσε ποτέ μια θέση του Λένιν. Ο Μπολσεβικισμός τάχθηκε υπέρ του διεθνισμού. Η Σοβιετική Ένωση, κατά την πρώτη περίοδο, ιδρύθηκε στην ιδέα του προλεταριακού διεθνισμού, της φιλίας και της απόλυτης ισότητας. Είναι σημαντικό να επιστρέψουν σε αυτές τις αρχές.
Η Ρωσία όπως και η Ουκρανία, κυβερνάται από μια προνομιούχα και διεφθαρμένη ολιγαρχία που επιδιώκει να εξασφαλίζει τα προσωπικά της άπληστα, εγωιστικά συμφέροντα. Αν οι εργάτες της Ουκρανίας ήταν να διεκδικήσουν την εξουσία, το καθεστώς του Πούτιν δεν θα διαρκούσε ούτε μια βδομάδα. Το πρόγραμμα του σοσιαλιστικού διεθνισμού – το πρόγραμμα του Λένιν – θα αποτελεί το φάρο για όλους τους λαούς της πρώην Σοβιετικής Ένωσης στη ρήξη με την καπιταλιστική σκλαβιά και στη σύνθεση της γνήσιας, ελεύθερης και ισότιμης Σοσιαλιστικής Συνομοσπονδίας.
Από τη στιγμή που η εργατική τάξη θα έχει απομακρύνει από πάνω της τα παράσιτα και θα κατέχει τον έλεγχο των μέσων παραγωγής, δεν θα υπάρχουν πλέον όρια και περιορισμοί. Το μέλλον της θα είναι ευοίωνο. Συγκεντρώνοντας τις κολοσσιαίες πλουτοπαραγωγικές πηγές από όλες αυτές τις χώρες, με βάση ένα αρμονικό σχέδιο παραγωγής, το βιοτικό επίπεδο θα παρουσίαζε τεράστια αύξηση. Υπό αυτές τις συνθήκες, οι λαοί της Ευρώπης και της Αμερικής θα έριχναν κλεφτές ματιές στην Ανατολή και βγαίνοντας στους δρόμους θα απαιτούσαν την ένταξη της Ευρώπης στην Σοσιαλιστική Ομοσπονδία.
Απαραίτητη προϋπόθεση για τους Ουκρανούς εργάτες παραμένει η κατάκτηση της εξουσίας. Τότε θα μπορέσουν να επιλύουν τα προβλήματα τους. Οφείλουν να κάνουν έκκληση στους Ρώσους εργάτες να ακολουθήσουν το παράδειγμα τους: Στο όνομα του Λένιν! Στο όνομα του Σοσιαλισμού! Στο όνομα της Εργατικής Τάξης! Αυτός είναι ο μόνος δρόμος προς τα εμπρός.
Άλαν Γουντς
Λονδίνο, 24 Φεβρουαρίου 2014
Μετάφραση: Απόστολος Δαγρές – Θωμάς Γεωργίου – Ιωσήφ Σπάρταλης – Άγγελος Σταμούλης
