Βρετανία
Το άμεσο αποτέλεσμα του Μπρέξιτ θα είναι καταστροφικό για την Ευρώπη και καταστροφικό για τη Βρετανία. Έχοντας εγκαταλείψει την Ευρωπαϊκή Ένωση, η βρετανική αστική τάξη θα βρεθεί στον «πάτο».
Όλες οι ηλίθιες σοβινιστικές ψευδαισθήσεις θα εκτεθούν ως απάτες, όπως και ήταν από πάντα. Η Βρετανία θα καταντήσει στο ρόλο ενός ασήμαντου μικρού νησιού στα ανοικτά των ακτών της Ευρώπης. Η πολύ θλιβερή «ειδική σχέση» της Βρετανίας με την Αμερική θα εμφανιστεί ως η ταπεινωτική σχέση μεταξύ κυρίου και υπηρέτη. Το κύρος που απολάμβανε παγκόσμια στο παρελθόν θα καταρρεύσει εν μία νυκτί.
Ο Μάρτιν Γουλφ έκανε σε μια ζοφερή πρόβλεψη στους Financial Times: «Αυτό που θα εμφανιστεί δε θα είναι μια ‘παγκόσμια Βρετανία’, αλλά κάποιος που αναζητά ψίχουλα από τα τραπέζια των ισχυρότερων εμπορικών δυνάμεων, οι οποίες, εν τω μεταξύ, θα βρίσκονται σε ασταμάτητες κόντρες μεταξύ τους.» (FT, 21/5/20).
Ήδη οι εθνικές αντιφάσεις του Ηνωμένου Βασιλείου έρχονται στο προσκήνιο. Η υποστήριξη για ανεξαρτησία στη Σκωτία πλειοψηφεί τώρα στις δημοσκοπήσεις με 7-9 ποσοστιαίες μονάδες διαφορά, καθώς αυξάνεται το μίσος και η δυσαρέσκεια εναντίον της κυβέρνησης των Τόρις.
Ο Μπόρις Τζόνσον μπορεί να βρεθεί πρωθυπουργός, όχι της Μεγάλης Βρετανίας, αλλά της Μικρής Αγγλίας.
Κίνα
Η Κίνα ήταν μια από τις κύριες κινητήριες δυνάμεις που οδήγησαν την παγκόσμια οικονομία την τελευταία περίοδο. Αλλά τώρα διαλεκτικά όλα μετατρέπονται στο αντίθετο τους. Η Κίνα δεν θεωρείται πλέον ως μέρος της λύσης, αλλά μέρος του προβλήματος.
Η Κίνα έχει δημιουργήσει μια τρομερή βιομηχανική βάση με τεράστια παραγωγική ικανότητα. Αλλά η εσωτερική ζήτηση δεν μπορεί να απορροφήσει αυτό το κολοσσιαίο παραγωγικό δυναμικό. Η Κίνα πρέπει να εξάγει για να επιβιώσει. Ωστόσο, η επιτυχία της στον τομέα των εξαγωγών προκάλεσε μια οργισμένη απάντηση από τους ανταγωνιστές της, ιδίως στις ΗΠΑ, αλλά και στην Ευρώπη.
Ακόμη και πριν από την τρέχουσα κρίση, η κινεζική οικονομία επιβραδυνόταν με ανησυχητικό ρυθμό, αλλά η κρίση την έριξε από το γκρεμό. Το πρώτο τρίμηνο, η JP Morgan Chase προέβλεπε πτώση 40 % του κινεζικού ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος σε σχέση με τους προηγούμενους τρεις μήνες, τη μεγαλύτερη συρρίκνωση τουλάχιστον για τα τελευταία 50 χρόνια.
Τα τελευταία επίσημα στοιχεία δείχνουν την ανεργία της Κίνας στο 5,9 %, το υψηλότερο ποσοστό από τη δεκαετία του 1990. Αλλά αυτό το ποσοστό είναι σαφώς μια σοβαρή υποτίμηση της κρίσης στην Κίνα, καθώς οι μετανάστες εργαζόμενοι δεν περιλαμβάνονται στις στατιστικές.
Αυτό εξηγεί γιατί ο Σι Τζινπίνγκ λαμβάνει μέτρα για να ενισχύσει τις δικτατορικές του εξουσίες και να συντρίψει το κίνημα στο Χονγκ Κονγκ. Προετοιμάζει μια μελλοντική έκρηξη της ταξικής πάλης στην Κίνα, η οποία τώρα ωριμάζει.
«Τρόμος δίχως τέλος»
Ο Λένιν κάποτε είπε ότι ο καπιταλισμός είναι τρόμος δίχως τέλος. Τώρα μπορούμε να δούμε κυριολεκτικά την πραγματοποίηση αυτής της δήλωσης. Το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Τροφίμων του ΟΗΕ προειδοποίησε πρόσφατα ότι πάνω από 265 εκατομμύρια άνθρωποι απειλούνται με πείνα. Οι κοινωνικές συνέπειες της πανδημίας κορωνοϊού στις καπιταλιστικές χώρες είναι αρκετά κακές, αλλά οι φτωχές χώρες αντιμετωπίζουν μια απόλυτη καταστροφή.
Ακόμη και στις πλουσιότερες χώρες όπως οι ΗΠΑ, η πανδημία είχε τρομερές επιπτώσεις μεταξύ των φτωχότερων τμημάτων της κοινωνίας. Αλλά για το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας αυτή η κρίση είναι σε ένα εντελώς διαφορετικό επίπεδο. Η πανδημία κορωναϊού εκθέτει τα ακραία επίπεδα ανισότητας στον κόσμο. Ένας στους δύο ανθρώπους στον πλανήτη αγωνίζεται καθημερινά για να επιβιώσει. Ο μισός πληθυσμός του κόσμου δεν έχει πρόσβαση σε βασική υγειονομική περίθαλψη. Για τα άτομα που βρίσκονται σε καθεστώς φτώχειας, η ασθένεια μπορεί να είναι η θανατική τους ποινή. Σε παγκόσμιο επίπεδο, δύο δισεκατομμύρια άνθρωποι εργάζονται σε εκ περιτροπής εργασία χωρίς πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη, η πλειονότητα αυτών σε φτωχές χώρες.
Ο αντίκτυπος του ιού βαραίνει περισσότερο τους φτωχούς, τους μισθωτούς και τους εκ περιτροπής εργαζόμενους, πολλοί από τους οποίους είναι γυναίκες, που δεν διαθέτουν οικονομική και κοινωνική προστασία. Εκατομμύρια άνθρωποι αναγκάζονται να πάνε στη δουλειά και να αντιμετωπίσουν το θάνατο από τον ιό επειδή δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν την απώλεια εσόδων και την αύξηση των τιμών των τροφίμων και άλλων ειδών. Σε αυτές τις χώρες πολλοί άνθρωποι ζουν σε άτυπους αστικούς οικισμούς ή παραγκουπόλεις, όπου συχνά υπάρχει πολυκοσμία και κακή υγιεινή. Όταν έως και 250 άτομα μοιράζονται μια βρύση νερού, πώς μπορεί κανείς να μιλήσει για κοινωνικές αποστάσεις, πλύσιμο χεριών και ιχνηλάτιση περιπτώσεων για να σταματήσει η εξάπλωση του ιού;
Ωστόσο, αντί να επενδύουν στα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης για να αμυνθούν από την επίθεση του ιού, αυτές οι χώρες πρέπει να χρησιμοποιήσουν τους πολύτιμους πόρους τους για να εξοφλήσουν τα χρέη τους. Οι πληρωμές εξωτερικού χρέους από τις 77 φτωχότερες χώρες πρόκειται να είναι τουλάχιστον 40 δισεκατομμύρια δολάρια μόνο το 2020. Έτσι, ακόμη και όταν ο μισός κόσμος καταστρέφεται από μια φοβερή πανδημία και εκατομμύρια αντιμετωπίζουν θάνατο είτε από ασθένειες είτε από πείνα, οι ιμπεριαλιστές βαμπίρ συνεχίζουν να στραγγίζουν το αίμα από τις φλέβες τους.
Αφρική
Η Νότιος Αφρική, η οποία σημείωσε έναν από τους μεγαλύτερους αριθμούς κρουσμάτων μέσα σε μία μέρα, έχει τον μεγαλύτερο αριθμό επιβεβαιωμένων λοιμώξεων στην αφρικανική ήπειρο. Στην Αίγυπτο ο αριθμός των κρουσμάτων αυξάνεται ραγδαία από τα μέσα Μαΐου. Το Λεσότο και η Ναμίμπια επίσης έχουν σημειώσει αύξηση στα κρούσματα τις τελευταίες ημέρες.
Υπάρχει αυξανόμενη ανησυχία για το τι συμβαίνει στη Νιγηρία, η οποία είναι τρίτη όσον αφορά τον συνολικό αριθμό κρουσμάτων που έχουν καταγραφεί μέχρι στιγμής στην ήπειρο. Οι πέντε χώρες με τον μεγαλύτερο αριθμό θανάτων είναι είναι το Τσαντ, το Σουδάν, ο Νίγηρας, η Λιβερία και η Μπουρκίνα Φάσο. Στο Μαλάουι υπάρχουν μόνο 25 κρεβάτια εντατικής θεραπείας και δεκαέξι ανεμιστήρες για περισσότερα από 18 εκατομμύρια άτομα. Στη Ζάμπια, υπάρχει ένας γιατρός για 12. 000 άτομα.
Σε πολλές χώρες, οι αγορές έχουν διαταραχθεί και οι καραντίνες έχουν οδηγήσει σε απώλεια εισοδήματος. Εκατομμύρια εργαζόμενοι έχουν κλειστεί σπίτια τους χωρίς αμοιβή. Άλλοι στις χαμηλότερα αμειβόμενες και πιο ανασφαλείς θέσεις εργασίας δεν μπορούν να απομονωθούν από τον θανατηφόρο ιό. Ο ΟΗΕ προειδοποιεί ότι οι μισές από τις θέσεις εργασίας στην Αφρική βρίσκονται σε κίνδυνο.
Ινδία και Πακιστάν
Η πανδημία κορωνοϊού είχε καταστροφικές συνέπειες στο Πακιστάν, αλλά η κατάσταση έχει φτάσει στα πιο δραματικά επίπεδα στην Ινδία. Η πραγματική έκταση της μόλυνσης και των θανάτων που προκαλείται από τον COVID-19 μόλις αρχίζει να γίνει αντιληπτή. Τα επίσημα στοιχεία αναφέρουν ότι έχουν μολυνθεί πάνω από δύο εκατομμύρια άνθρωποι. Αυτό είναι σχεδόν σίγουρα υποτιμημένο.
Οι επιστήμονες έχουν επίσης προειδοποιήσει ότι η Ινδία θα μπορούσε να απέχει ακόμη μήνες από την κορύφωση της πανδημίας – παρά το γεγονός ότι έχει ήδη τον τρίτο υψηλότερο αριθμό επιβεβαιωμένων κρουσμάτων. Νοσοκομεία στις πόλεις που χτυπήθηκαν σκληρότερα, όπως η Βομβάη και η Μπανγκαλόρ, έχουν κατακλυστεί από ασθενείς. Ο Narendra Modi προσπάθησε να «λύσει» το πρόβλημα της πανδημίας απομακρύνοντας εκατομμύρια φτωχούς που ζουν στους δρόμους του Δελχί, της Βομβάης και άλλων πόλεων. Αυτό συνέβαλε μόνο στη διάδοση της πανδημίας στα χωριά και τις επαρχίες που δεν διαθέτουν ακόμα και τις πιο στοιχειώδεις υγειονομικές μονάδες περίθαλψης. Οι συνέπειες θα είναι πραγματικά τρομακτικές.
Από το εργατικό δυναμικό της Ινδίας των 471 εκατομμυρίων, μόνο το 9% καλύπτεται από κοινωνική ασφάλιση, το 90% δεν έχει επίσημη σύμβαση εργασίας και 139 εκατομμύρια είναι μετανάστες εργαζόμενοι. Πολλοί από αυτούς έχουν κάνει το μακρινό ταξίδι για να επιστρέψουν στα χωριά τους. Δεν υπάρξει κάτι ανάλογο με αυτό από την εποχή του διαχωρισμού και τη δημιουργία του Πακιστάν το 1947.
Ο Μόντι και η ινδουιστική του σοβινιστική συμμορία προσπαθούν να αποσπάσουν την προσοχή των μαζών από την κρίση καλιεργώντας τον ινδουιστικό σοβινισμό και τον εθνικισμό, προκαλώντας ακόμη περισσότερη δυστυχία και βία για τις μάζες της Ινδίας που υποφέρουν. Δεν είναι ικανοποιημένος από τη βίαιη καταστολή στο Κασμίρ που προκάλεσε τη σύγκρουση με το Πακιστάν, στη συνέχεια προχώρησε σε ένα πόλεμο στα σύνορα με την Κίνα, από τον οποίο θα βγει με ματωμένη μύτη.
Λατινική Αμερική
Στη Λατινική Αμερική, ο κορονωϊός έχει πλέον λάβει την πιο μολυσματική έκφρασή του. Σε χώρες όπως η Βραζιλία, η Χιλή, ο Ισημερινός και το Περού μαίνεται εκτός ελέγχου. Σε ορισμένες πόλεις του Ισημερινού, τα νεκροταφεία είναι γεμάτα και πτώματα αφήνονται στους δρόμους.
Οι δεξιές κυβερνήσεις έχουν αποδειχθεί εντελώς ανίκανες να αντιμετωπίσουν αυτήν την απειλή για τη ζωή των ανθρώπων. Αντιθέτως, με τη σκληρή και ανεύθυνη συμπεριφορά τους, έχουν κάνει την κρίση ένα εκατομμύριο φορές χειρότερη. Αλλά η διάθεση στη Λατινική Αμερική έχει επηρεαστεί πάρα πολύ από τις εξελίξεις στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Οι μαζικές διαμαρτυρίες του κινήματος Black Lives Matter έχουν αναπτερώσει το ηθικό των ανθρώπων νότια του Ρίο Γκράντε, οι περισσότεροι από τους οποίους ποτέ δεν πίστευαν ότι αυτά τα πράγματα θα ήταν δυνατά στην καρδιά του ιμπεριαλισμού. Οι μάζες είναι έτοιμες να αγωνιστούν. Αλλά και πάλι ανακύπτει το πρόβλημα της ηγεσίας.
Βραζιλία και Χιλή
Στη Βραζιλία, παρά την ηλίθια υστερία της λεγόμενης Αριστεράς και των σεχτών, που φαντάζονται ότι ο φασισμός είχε θριαμβεύσει με την εκλογική νίκη του Μπολσονάρο, η βάση του συρρικνώθηκε και το κόμμα του διαλύθηκε.
Στη Βραζιλία υπάρχουν ήδη σχεδόν τέσσερα εκατομμύρια άνθρωποι που έχουν μολυνθεί από τον κορωνοϊό, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου, για τον οποίο δεν θα δακρύσουμε. Θα έχει τους καλύτερους γιατρούς. Αλλά για τους φτωχούς στη Βραζιλία αυτό θα είναι θανατική ποινή.
Η κρίση του κορονωϊού έχει αναστείλει προσωρινά το κίνημα. Αλλά κάτω από την επιφάνεια υπάρχει τεράστιος θυμός εναντίον της κυβέρνησης, και τη στιγμή που θα αρθούν τα μέτρα καραντίνας, αυτό θα εκφραστεί σε ένα τεράστιο επαναστατικό κίνημα.
Η περίπτωση της Βραζιλίας είναι γνωστή. Αλλά η συμπεριφορά των αρχών στη Χιλή δεν είναι πολύ καλύτερη. Η δεξιά του Πινιέρα προεδρεύει μιας εθνικής καταστροφής.
Στη Χιλή, η οποία γνώρισε μαζικές εξεγερτικές διαδηλώσεις το φθινόπωρο του 2019, υπάρχει η αρχή ενός νέου κινήματος διαμαρτυρίας κυρίως ενάντια στο ιδιωτικό σύστημα συνταξιοδότησης – που κληρονομήθηκε από τη δικτατορία του Πινοσέτ. Άτομα που είναι απελπισμένα για να επιβιώσουν απαιτούν το δικαίωμα να αποσύρουν τα χρήματά τους από το ιδιωτικοποιημένο ασφαλιστικό ταμείο AFP.
Η κυβέρνηση αντιστέκεται, αλλά υπέστη δύο ήττες στο κοινοβούλιο. Ένα νέο κίνημα θα μπορούσε εύκολα να την ρίξει. Πρόσφατα είχαμε μια απεργία λιμενεργατών που διαμαρτύρονταν για το σκάνδαλο. Τώρα οι ανθρακωρύχοι απειλούν να απεργήσουν. Η κυβέρνηση του Πινιέρα αναγκάστηκε να κάνει παραχώρηση στο AFP, επιτρέποντας στους ανθρώπους να αποσύρουν το 10 % των χρημάτων τους. Αυτό δείχνει πόσο αδύναμη είναι η κυβέρνησή του. Η κυβέρνηση παραμένει στην εξουσία μόνο λόγω της συμβιβαστικής στάσης της κοινοβουλευτικής αριστεράς και των συνδικαλιστικών ηγετών. Αλλά τίποτα θεμελιώδες δεν έχει λυθεί και προετοιμάζεται μια νέα κοινωνική έκρηξη.
Η κρίση του ρεφορμισμού
Ολόκληρη η κατάσταση βρίθει με επαναστατικές δυνατότητες. Αυτό το γεγονός αποδεικνύεται από την αυξανόμενη ριζοσπαστικοποίηση ενός στρώματος της κοινωνίας, ειδικά της νεολαίας. Αυτή η τάση έχει παρατηρηθεί με ανησυχία από τους στρατηγούς του κεφαλαίου. Οι Financial Times σχολίασαν:
«Η οικονομική κρίση διαμόρφωσε τις απόψεις των millenials με τρόπους που ήδη κατευθύνουν την πολιτική κατάσταση και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, συμπεριλαμβανομένης της μεγαλύτερης προθυμίας των νεότερων ανθρώπων να χαρακτηρίσουν τον εαυτό τους ως σοσιαλιστές.
«Ο Millennials ανέβασαν τον Jeremy Corbyn στην ηγεσία του Εργατικού Κόμματος και τον Bernie Sanders στα πρόθυρα του υποψηφίου των Δημοκρατικών για πρόεδρο των ΗΠΑ. Η πανδημία είναι πιθανό να ενισχύσει πολλές από αυτές τις απόψεις. ”
Αυτό είναι ένα πολύ αποκαλυπτικό άρθρο που δείχνει πως οι σοβαροί στρατηγικοί του κεφαλαίου καταλήγουν σε παρόμοια συμπεράσματα με τους μαρξιστές. Καταλαβαίνουν επίσης ότι, σε πρώτη φάση, τα πρόσφατα αφυπνισμένα στρώματα θα στραφούν προς τους αριστερούς ρεφορμιστές. Μια τέτοια εξέλιξη είναι απολύτως προβλέψιμη υπό τις παρούσες συνθήκες.
Αριστερός ρεφορμισμός
Λόγω της αδυναμίας των δυνάμεων του γνήσιου μαρξισμού, σε πρώτη φάση, αυτά τα ριζοσπαστικοποιημένα στρώματα θα στραφούν προς τους αριστερούς ρεφορμιστές πολιτικούς, οι οποίοι φαίνεται να προσφέρουν διέξοδο από την κρίση.
Αντανακλώντας την πίεση των μαζών, μπορούν να υιοθετήσουν μια πολύ ριζοσπαστική ρητορική. Αλλά σε τελευταία ανάλυση, δεν έχουν την προοπτική της ανατροπής του καπιταλισμού.
Πιστεύουν ότι ο καπιταλισμός μπορεί να μεταρρυθμιστεί, να γίνει πιο ανθρωπινος, πιο δημοκρατικός και ούτω καθεξής. Αυτές οι ψευδαισθήσεις θα εκτίθενται σκληρά από την πορεία των γεγονότων, όπως είδαμε ήδη στην περίπτωση του Τσίπρα στην Ελλάδα.
Για τους ρεφορμιστές , η επανάσταση είναι πάντοτε εκτός ατζέντας, όχι μόνο των δεξιών ρεφορμιστών αλλά ιδίως των αριστερών ρεφορμιστών . Θα βρουν πάντα χίλια και ένα επιχειρήματα ως προς το γιατί η επανάσταση είναι αδύνατη, ουτοπική και ούτω καθεξής.
Οι μάζες αναγκάζονται επιτέλους να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα. Αρχίζουν σιγά σιγά να βγάζουν συμπεράσματα. Αυτή είναι η μεγάλη μας δύναμη και η μεγάλη αδυναμία του καπιταλισμού και του ρεφορμισμού. Θα χρειαστεί χρόνος, αλλά αργά ή γρήγορα οι παλιές ψευδαισθήσεις θα διωχθούν σταδιακά από τη συνείδηση της εργατικής τάξης.
Πολλοί ριζοσπαστικοποιημένοι εργάτες και νέοι έχουν περάσει από το σχολείο Τσίπρα, Σάντερς και Τζέρεμι Κορμπίν. Τα καλύτερα στοιχεία έχουν μάθει πολύτιμα μαθήματα από αυτό το σχολείο. Έχοντας αποφοιτήσει, έχουν πλέον περάσει σε υψηλότερο επίπεδο και αναζητούν περαιτέρω απαντήσεις στη σχολή του επαναστατικού μαρξισμού. Πρέπει να τους βοηθήσουμε να κάνουν αυτή τη μετάβαση. Αλλά πώς πρέπει να γίνει αυτό; Δύο λάθη είναι πιθανά εδώ.
Οι οπορτουνιστές δεν κάνουν κριτική στους αριστερούς ρεφορμιστές και γίνονται στην πραγματικότητα ένα είδος fan club. Στο άλλο άκρο, οι απρόσεκτοι σεχταριστές που πιστεύουν ότι είναι σπουδαίοι επαναστάτες επειδή έχουν διαβάσει μερικές γραμμές του Τρότσκι, χωρίς να καταλάβουν ούτε μια λέξη, δηλώνουν εμφατικά ότι εκείνος ή ο άλλος αριστερός ηγέτης θα προδώσει. Δεν υπάρχει χώρος στις τάξεις της ΔΜΤ για καμία από αυτές τις αποκλίσεις. Είναι δύσκολο να πούμε ποια από τις δύο βλάπτει περισσότερο το σκοπό του γνήσιου μαρξισμού.
Αντιμετωπίζοντας τους αριστερούς ρεφορμιστές πρέπει να είμαστε προσεκτικοί για να συνδυάσουμε επιδέξια τις αρχές με την απαραίτητη ευελιξία και τακτική στο πώς κάνουμε την κριτική μας. Για να παραθέσουμε τα λόγια του Μαρξ, πρέπει να είμαστε «ήπιοι στη μορφή και άκαμπτοι στο περιεχόμενο». Μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να κερδίσουμε τα καλύτερα στοιχεία των εργαζομένων και των νέων που έχουν ειλικρινείς ψευδαισθήσεις στους αριστερούς ρεφορμιστές.
Πρέπει να απαντήσουμε στους αριστερούς ρεφορμιστές, όχι με φωνακλάδικες καταγγελίες αλλά με υπομονετική εξήγηση. Μέσω της εμπειρίας, οι άνθρωποι που κινούνται σε μια επαναστατική κατεύθυνση θα καταλάβουν τους περιορισμούς, όχι μόνο των δεξιών ρεφορμιστών αλλά και των αριστερών.
Η θανάσιμη αγωνία του καπιταλισμού
Όπου κοιτάζουμε, βλέπουμε μια εικόνα κατάρρευσης των παραγωγικών δυνάμεων, αυξανόμενης ανεργίας, φτώχειας και βασάνων, πολέμων, κρίσης, ασθένειας και θανάτου. Αλλά αυτές είναι απλώς οι εξωτερικές εκδηλώσεις μιας υποκείμενης ασθένειας. Και σαν καλός γιατρός, πρέπει να είμαστε ικανοί να αναλύουμε τα συμπτώματα προκειμένου να εξηγήσουμε την υποκείμενη αιτία.
Οι άνθρωποι που δεν έχουν μία επιστημονική μαρξιστική κατανόηση της ιστορίας, εξάγουν φυσικά απαισιόδοξα συμπεράσματα . Αλλά έχουμε δει ανάλογα συμπτώματα στην ιστορία.
Η παρακμή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας έλαβε χώρα για μια περίοδο αιώνων και συνοδεύτηκε από τον πιο τρομακτικό οικονομικό, κοινωνικό, ηθικό και φιλοσοφικό εκφυλισμό. Ωστόσο, αυτή η μεγάλη περίοδος παρακμής δεν προχώρησε σε ευθεία γραμμή. Υπήρξαν περίοδοι ανάκαμψης, όπως ένας πεθαμένος άνδρας φαίνεται μερικές φορές να εμφανίζει όλα τα συμπτώματα της ανάκαμψης, τα οποία είναι απλώς το προοίμιο μιας περαιτέρω και αμετάκλητης κατάρρευσης.
Τέτοιες περίοδοι ανάκαμψης δεν αποκλείονται καθόλου για τον καπιταλισμό. Αλλά η γενική κατεύθυνση είναι σαφώς προς την παρακμή. Δεν είναι δυνατή μία μόνιμη λύση. Για να χρησιμοποιήσουμε μια διάσημη φράση του Τρότσκι, αυτή είναι η θανάσιμη αγωνία του καπιταλισμού. Και αυτή η θανάσιμη αγωνία απειλεί ολόκληρη την ανθρώπινη φυλή.
Η δύναμη της αδράνειας
Στην ανάλυση των φαινομένων, οι μαρξιστές πρέπει να φροντίζουν να τα εξετάζουν από όλες τις πλευρές, λαμβάνοντας υπόψη τις αντιφατικές δυνάμεις που τραβούν σε διαφορετικές κατευθύνσεις.
Έχουμε εισέλθει στην πιο ταραχώδη περίοδο της ανθρώπινης ιστορίας. Η παρούσα οικονομική, κοινωνική και πολιτική κρίση δεν μπορεί να βρει μόνιμη λύση στο παρόν σύστημα. Αυτό δεν σημαίνει, φυσικά, ότι σε ορισμένες στιγμές δεν μπορεί να αποκατασταθεί ένας βαθμός ασταθούς ισορροπίας. Αντιθέτως, οι περίοδοι προσωρινής ανάκαμψης είναι αναπόφευκτες. Αλλά θα είναι μικρής διάρκειας και θα είναι απλώς το προοίμιο μιας νέας και ακόμη πιο απότομης κατάρρευσης.
Η παρούσα κατάσταση αντιπροσωπεύει ένα περίπλοκο παραλληλόγραμμο δυνάμεων. Από τη μία πλευρά, οι μάζες επιδιώκουν απεγνωσμένα να βρουν διέξοδο από την κρίση. Είναι έτοιμοι να ακολουθήσουν τον επαναστατικό δρόμο, αλλά δεν διαθέτουν ένα σαφές πρόγραμμα και προοπτική για το μέλλον.
Κατά συνέπεια, οι αυθόρμητες εκδηλώσεις εξέγερσης δεν μπορούν να λύσουν τα προβλήματα που θέτει η αντικειμενική κατάσταση. Επομένως, σε ένα ορισμένο στάδιο, υποχωρούν, όπως τα κύματα του ωκεανού που συγκρούονται με ένα συμπαγή βράχο, και τελικά υποχωρούν.
Υπάρχει μία αντίσταση στην αλλαγή. Αυτό δίνει μια κάποια αυτοπεποίθηση σε κάποιους στρατηγούς της αστικής τάξης. Ο Αμερικανός ιστορικός Eric Foner έκανε πρόσφατα την ακόλουθη δήλωση:
«Φαίνεται να υπάρχει μια πολύ ισχυρή αδράνεια που μας ωθεί πίσω στο φυσιολογικό . Είμαι δύσπιστος απέναντι σε εκείνους που πιστεύουν ότι αυτός ο κορωνοϊός θα αλλάξει τα πάντα».
Είναι απαραίτητο για μας να εξετάσουμε αυτές τις γραμμές πολύ προσεκτικά, καθώς περιέχουν μία δόση αλήθειας.
Φυσικά, αποδίδουμε τεράστια σημασία στο παρόν κύμα αγώνων στις ΗΠΑ και σε άλλες χώρες. Αυτό το καλωσορίζουμε και το αγκαλιάζουμε με κάθε δυνατό ενθουσιασμό. Αλλά καταλαβαίνουμε επίσης ότι αυτά είναι συμπτώματα που αντιπροσωπεύουν μια εμβρυακή έκφραση μεγάλων γεγονότων που προετοιμάζονται.
Για να επεξεργαστούμε τη σωστή προοπτική και τη σωστή τακτική, πρέπει να κατανοήσουμε την άλλη πλευρά του νομίσαμτος. Η δύναμη της αδράνειας είναι ένα πολύ γνωστό στοιχείο στη μηχανική. Αλλά ακόμη και η πιο ισχυρή αδράνεια μπορεί να ξεπεραστεί με επαρκή εφαρμογή δύναμης.
Η πιο ισχυρή αδράνεια από όλα είναι η δύναμη της συνήθειας, των εθίμων και της παράδοσης που βαραίνουν σε μεγάλο βαθμό στην ανθρώπινη συνείδηση . Τα ένστικτα που κληρονομήθηκαν από ένα πολύ μακρινό παρελθόν κάνουν τους ανθρώπους επιφυλακτικούς στην αλλαγή την οποία τη φοβούνται. Για να γίνει κάποιο προχώρημα, αυτό το εμπόδιο πρέπει να ξεπεραστεί. Αλλά αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω των πιο ισχυρών κοινωνικών και οικονομικών καταστροφών, οι οποίες αναγκάζουν τους άνδρες και τις γυναίκες να αμφισβητούν πράγματα που μέχρι τώρα θεωρούσαν ως σταθερά και αμετάβλητα.
Το καθήκον των επαναστατών
Το καπιταλιστικό σύστημα βρίσκεται σε τεχνητή υποστήριξη. Εξαρτάται τώρα αποκλειστικά από κολοσσιαίες επιδοτήσεις από το κράτος. Αλλά σύμφωνα με τις θεωρίες της οικονομίας της αγοράς, το κράτος υποτίθεται δεν πρέπει να παίζει ρόλο στην οικονομική ζωή.
Πρέπει λοιπόν να τεθεί το ερώτημα: εάν το καπιταλιστικό σύστημα δεν μπορεί να επιβιώσει εκτός εάν έχει την υποστήριξη του κράτους, γιατί να μην το καταργήσουμε εντελώς και να αφήσουμε το κράτος να πάρει τον πλήρη έλεγχο της οικονομίας για να την περισώσει από την πλήρη κατάρρευση και χρεοκοπία;
Η παρούσα κατάσταση αποτελεί πλήρη καταδίκη του καπιταλιστικού συστήματος, το οποίο έχει ξεπεράσει τον ιστορικό του ρόλο και είναι κατάλληλο μόνο για να πεταχτεί στο σκουπιδοτενεκέ της ιστορίας. Γνωρίζουμε όμως ότι ο καπιταλισμός δεν θα καταρρεύσει απλώς υπό το βάρος των αντιφάσεων του. Μπορεί να βγει ακόμη και από τη βαθύτερη κρίση, και θα βγει και από την παρούσα επίσης. Το ερώτημα είναι, ωστόσο, πώς θα ξεπεράσει την κρίση και με τι κόστος για την ανθρωπότητα;
Αν και οι περίοδοι μερικής και προσωρινής ανάκαμψης δεν αποκλείονται καθόλου, η γενική γραμμή είναι σαφώς καθοδική. Η επόμενη ανάκαμψη θα είναι μόνο προσωρινή , το προοίμιο για μια νέα και ακόμη βαθύτερη κατάρρευση των παραγωγικών δυνάμεων. Στον καπιταλισμό δεν είναι δυνατή καμία σταθερή λύση.
Ο καπιταλισμός μοιάζει σήμερα με ένα τέρας που πεθαίνει στα πόδια του, τελείως άρρωστο, εξασθενημένο και σε αποσύνθεση. Αλλά αρνείται να πεθάνει. Και οι συνέπειες για την ανθρωπότητα για αυτήν την παράταση είναι τρομακτικές. Ωστόσο, αυτή είναι μόνο μια πλευρά της εικόνας. Κάτω από τα συμπτώματα της τελικής αποσύνθεσης, μια νέα κοινωνία αγωνίζεται να γεννηθεί.
Είναι καθήκον μας να κάνουμε ό, τι μπορούμε για να συντομεύσουμε αυτήν την θανάσιμη αγωνία και να συμβάλουμε στη γέννηση του νέου συστήματος, να βοηθήσουμε τη γέννηση, έτσι ώστε να συμβεί το συντομότερο δυνατόν, με το μικρότερο δυνατό πόνο και τα λιγότερα βάσανα.
Ο ντετερμινισμός δεν είναι φαταλισμός
Ο μαρξισμός βασίζεται στην υλιστική αντίληψη της ιστορίας. Απορρίπτουμε την μεταμοντέρνα (ιδεαλιστική) αντίληψη της ιστορίας ως απλή επανάληψη των ανούσιων ατυχημάτων. Η ιστορία έχει τους δικούς της νόμους, τους οποίους έχουμε καθήκον να κατανοήσουμε.
Είμαστε ιστορικοί ντετερμινιστές, με την έννοια ότι καταλαβαίνουμε ότι οι γενικές διεργασίες της ιστορίας λειτουργούν σύμφωνα με συγκεκριμένους νόμους. Αλλά ο ντετερμινισμός δεν είναι καθόλου ίδιος με τον φαταλισμό. Ο Μαρξ εξήγησε πολλές φορές ότι οι άνδρες και οι γυναίκες κάνουν τη δική τους ιστορία. Όταν ένα κοινωνικοοικονομικό σύστημα μπαίνει σε ένα στάδιο παρακμής, η κοινωνική επανάσταση τίθεται στην ημερήσια διάταξη.
Αλλά αν η επανάσταση θα πετύχει ή θα αποτύχει εξαρτάται από την ενεργό συμμετοχή του υποκειμενικού παράγοντα: δηλαδή, στη σημερινή περίοδο, από το επαναστατικό κόμμα και την ηγεσία του.
Στο 17ο αιώνα στην Αγγλία η πρώτη αστική επανάσταση είχε διεξαχθεί υπό το λάβαρο της θρησκείας. Οι Πουριτάνοι πίστευαν ότι πλησίαζε το τέλος του κόσμου και ότι το βασίλειο του Θεού ήταν κοντά. Πίστευαν ότι αυτό ήταν αναπόφευκτο.
Οι Καλβινιστές πίστευαν έντονα στον προκαθορισμό. Όλα ήταν προκαθορισμένα από το θέλημα του Θεού, το οποίο ήταν πολύ μεγαλύτερο από το θέλημα μεμονωμένων ανδρών ή γυναικών. Όμως, αυτή η πεποίθηση δεν μείωσε με κανέναν τρόπο τό επαναστατικό τους πάθος και αποφασιστικότητα να φέρουν αυτόν τον νέο κόσμο το συντομότερο δυνατό. Αντίθετα, τους ώθησε σε μεγάλα επιτεύγματα επαναστατικής γενναιότητας και τόλμης.
Ακριβώς το ίδιο έργο αντιμετωπίζουν οι επαναστάτες σήμερα. Και θα το προσεγγίσουμε με το ίδιο ακριβώς πνεύμα επαναστατικής αποφασιστικότητας. Η διαφορά είναι ότι σε αντίθεση με αυτούς, θα οπλιστούμε με τις επιστημονικές θεωρίες του επαναστατικού μαρξισμού.
Παγκόσμια επανάσταση
Ποια είναι η πραγματική σημασία της παρούσας κατάστασης; Είναι μια προπαρασκευαστική περίοδος για επανάσταση. Η παγκοσμιοποίηση και η επακόλουθη εντατικοποίηση του διεθνούς καταμερισμού εργασίας, έχουν αυξήσει τις διεθνείς διασυνδέσεις σε βαθμό άγνωστο στο παρελθόν.
Μέχρι πρόσφατα, η παγκοσμιοποίηση χρησίμευσε για να ωθήσει την ανάπτυξη του καπιταλισμού σε νέα ύψη. Τώρα το ίδιο πράγμα θα χρησιμεύσει για την εξάπλωση της επανάστασης σε παγκόσμια κλίμακα.
Κατά τη διάρκεια αυτών των εκδηλώσεων, η εργατική τάξη θα έχει πολλές ευκαιρίες να πάρει την εξουσία στα χέρια της. Αργά ή γρήγορα, στη μια χώρα ή την άλλη, αυτό θα επιτευχθεί. Αυτό θα μεταμορφώσει την κατάσταση σε παγκόσμια κλίμακα.
Είναι αδύνατο να πούμε που θα επιτευχθεί αυτή η νίκη. Θα μπορούσε να είναι στη Βραζιλία, την Ιταλία, τον Λίβανο, την Ελλάδα, τη Ρωσία ή την Κίνα – ή ακόμη και, πιθανώς, στις ίδιες τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αλλά μόλις συμβεί, οι επιπτώσεις θα εξαπλωθούν σε όλο τον κόσμο πολύ πιο γρήγορα από οποιαδήποτε άλλη στιγμή στην ιστορία.
Οι επαναστάσεις του 1848-49 περιορίστηκαν στην Ευρώπη, με μία περιορισμένη μόνο ηχώ στον υπόλοιπο κόσμο. Η μεγάλη Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 προκάλεσε κύματα όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά και στην Ασία, όπου σηματοδότησε την πραγματική αρχή των αγώνων των υποδουλωμένων αποικιακών λαών για ελευθερία. Αλλά τώρα βλέπουμε επαναστατικά κινήματα παντού: από τη Γαλλία στο Λίβανο, από τη Λευκορωσία έως την Ταϊλάνδη, από τις ΗΠΑ έως τη Χιλή. Με άλλα λόγια, βλέπουμε ήδη το περίγραμα της παγκόσμιας επανάστασης.
Επαναστατική υπομονή
Στο παρελθόν, οι προ-επαναστατικές καταστάσεις δεν κρατούσαν πολύ. Η κρίση επιλύονταν, συχνά μέσα σε λίγους μήνες, με τη νίκη της επανάστασης, ή αλλιώς με τη νίκη της αντεπανάστασης, είτε με φασιστική ή βοναπαρτιστική μορφή. Όμως ο σημερινός ταξικός συσχετισμός δυνάμεων δεν επιτρέπει μια τόσο γρήγορη λύση. Η συρρίκνωση της μαζικής κοινωνικής βάσης της αντίδρασης (αγροτιά, κ.λπ.) σημαίνει ότι η άρχουσα τάξη στις περισσότερες χώρες δεν μπορεί αμέσως να καταφύγει σε φασιστική ή βοναπαρτιστική αντίδραση.
Από την άλλη πλευρά, η εργατική τάξη εμποδίζεται να πάρει την εξουσία από τους ηγέτες των δικών της μαζικών οργανώσεων. Για αυτούς τους λόγους, η κρίση του καπιταλισμού μπορεί να συνεχιστεί για αρκετό καιρό – χρόνια, ίσως δεκαετίες, με σκαμπανεβάσματα.
Αυτή η περίοδος θα χαρακτηρίζεται από βίαιες διακυμάνσεις της κοινής γνώμης – τόσο προς τα αριστερά όσο και προς τα δεξιά, εκφράζοντας την απεγνωσμένη αναζήτηση των μαζών για έξοδο από την κρίση. Ο ένας ασταθής συνασπισμός θα ακολουθήσει τον άλλο. Όλα τα υπάρχοντα κόμματα και ηγέτες θα δοκιμαστούν. Οι μάζες θα δοκιμάσουν τη μία επιλογή μετά την άλλη, απορρίπτοντας το πρώτο κόμμα, μετά το άλλο, προτού καταλήξουν τελικά σε επαναστατικά συμπεράσματα.
Αυτή η διαδικασία έχει ξεκινήσει αναμφίβολα. Αυτό είναι ένα πιο σημαντικό γεγονός. Αλλά η αρχή μιας διαδικασίας είναι μόνο αυτό. Για να ωριμάσει αυτή η διαδικασία και να αναπτυχθεί πλήρως, θα είναι απαραίτητο να περάσει μια σειρά εμπειριών, αφού μόνο από την εμπειρία μπορούν να μάθουν οι μάζες. Και θα μάθουν. Το τελικό αποτέλεσμα δεν είναι ακόμη ορατό.
Οι μαρξιστές είναι υπομονετικοί άνθρωποι. Δεν μας πειράζει αν η διαδικασία διαρκεί λίγο περισσότερο, για τον απλό λόγο ότι δεν είμαστε ακόμη έτοιμοι. Οι άνθρωποι είναι πλέον πιο ανοιχτοί στις ιδέες μας από οποιαδήποτε άλλη στιγμή. Υπάρχει μια ξεκάθαρα αντι-καπιταλιστική διάθεση που αναπτύσσεται παντού. Οι ιδέες μας θεωρούνται σχετικές επειδή αντικατοπτρίζουν με ακρίβεια την πραγματική κατάσταση.
Οι αντικειμενικές συνθήκες για την παγκόσμια σοσιαλιστική επανάσταση, όπως επεσήμανε ο Τρότσκι, δεν είναι μόνο ώριμες, αλλά σαπίζουν. Εκτός από τις αντικειμενικές συνθήκες, ο υποκειμενικός παράγοντας είναι επίσης απαραίτητος. Ο στόχος μας είναι να οικοδομήσουμε αυτόν τον παράγοντα.
Χτίστε την ΔΜΤ!
Για λόγους που δεν εμπίπτουν στο θέμα του παρόντος κειμένου, οι δυνάμεις του γνήσιου μαρξισμού είχαν αποδυναμωθεί για μια ολόκληρη ιστορική περίοδο . Αυτή η αδυναμία της επαναστατικής μαρξιστικής τάσης σε παγκόσμια κλίμακα καθιστά αδύνατο για τις μάζες να συσπειρωθούν αμέσως στις τάξεις μας.
Σε αυτό το στάδιο, το κοινό μας θα περιοριστεί στα πιο προχωρημένα στρώματα των εργαζομένων και των νέων, για τον απλό λόγο ότι δεν έχουμε ακόμη συγκεντρώσει επαρκείς δυνάμεις για να φτάσουμε άμεσα στις μάζες. Αλλά μέσω αυτού του στρώματος μπορούμε να φτάσουμε στις μάζες. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος.
Φυσικά, όπου υπάρχουν μεγάλες ευκαιρίες, πρέπει να είμαστε έτοιμοι να αναλάβουμε τολμηρές πρωτοβουλίες. Πολύ συχνά, μια τολμηρή παρέμβαση από έναν από τους συντρόφους μας σε μια μαζική συνάντηση μπορεί να καθορίσει εάν θα γίνει μία απεργία ή όχι. Είναι πιθανό μια τολμηρή πρωτοβουλία να μας ωθήσει στην ηγεσία σημαντικών μαζικών κινημάτων. Περιττό να πούμε, πρέπει να αρπάξουμε τέτοιες δυνατότητες και με τα δύο χέρια. Αλλά ανά πάσα στιγμή, είναι απαραίτητο να διατηρηθεί η αίσθηση της αναλογίας. Δεν πρέπει να υπερβάλουμε τις δυνατότητες μας και πρέπει να καταλάβουμε τι είναι δυνατό και τι δεν είναι δυνατό σε δεδομένη στιγμή.
Ο Λένιν συχνά τόνιζε την ανάγκη για επαναστατική υπομονή. Δεν μπορούμε να πηδήξουμε πάνω από τα κεφάλια της εργατικής τάξης. Δεν μπορούμε να φωνάζουμε πιο δυνατά από ότι μας επιτρέπουν οι φωνητικές μας χορδές. Ο Τρότσκι προειδοποίησε τους οπαδούς του ότι δεν μπορείτε να θερίσετε εκεί που δεν έχετε σπείρει. Δεν υπάρχουν συντομοι δρόμοι για την επιτυχία. Το να αναζητούμε σύντομους δρόμους είναι μια σίγουρη συνταγή για αποκλίσεις, είτε οπορτουνιστικού είτε αριστερίστικου τύπου. Και οι δύο είναι εξίσου καταστροφικές.
Θα προχωρήσουμε ένα βήμα τη φορά, θέτοντας στους εαυτούς μας στόχους που είναι φιλόδοξοι αλλά πραγματοποιήσιμοι και, στη συνέχεια, να φροντίσουμε να επιτευχθούν. Η οικοδόμηση μιας επαναστατικής οργάνωσης αποτελείται από μια ολόκληρη σειρά μικρών βημάτων. Αλλά οι μικρές προόδοι προετοιμάζουν το δρόμο για πολύ μεγαλύτερα πράγματα στο μέλλον.
Η ΔΜΤ σημειώνει σταθερή πρόοδο. Αυτό αναγνωρίζεται από τους φίλους μας και τους εχθρούς μας. Το Παγκόσμιο Σχολείο έδειξε ότι οι ιδέες μας φτάνουν ήδη σε χιλιάδες από τους πιο προχωρημένους εργαζόμενους και νέους που αναζητούν τον επαναστατικό δρόμο.
Αυτό ήταν ένα τεράστιο βήμα προς τα εμπρός, αλλά είναι μόνο η αρχή. Οι χιλιάδες θα μετατραπούν σε δεκάδες χιλιάδες και τελικά θα μας επιτρέψουν να φτάσουμε σε εκατομμύρια. Δεν είναι καθόλου το ίδιο να μπείτε σε ένα νέο στάδιο της παγκόσμιας επανάστασης με μια ομάδα είκοσι με μια οργάνωση χίλιων. Αυτό είναι αρκετά δύσκολο καθήκον, αλλά αναπόφευκτο.
Το πιο δύσκολο έργο είναι να περάσετε από την πρώτη μικρή χούφτα συντρόφων στους πρώτους εκατό. Από τους πρώτους 100 στους χίλιους είναι επίσης περίπλοκλο καθήκον αλλά αρκετά ευκολότερο. Και το να περάσεις από δέκα χιλιάδες σε εκατό χιλιάδες είναι μόνο ένα βήμα.
Για να δανειστούμε μια φράση από τη φυσική, πρέπει να φτάσουμε στην κρίσιμη μάζα – εκείνο το σημείο όπου η ΔΜΤ μπορεί πραγματικά να εισέλθει ως καθοριστικός παράγοντας στην κατάσταση. Πάνω απ ‘όλα, πρέπει να δώσουμε προσοχή στην εκπαίδευση των στελεχών. Ξεκινάμε με την ποιότητα, η οποία σε ένα σημείο μετατρέπεται σε ποσότητα, η οποία, με τη σειρά της, γίνεται ποιότητα. Αυτό είναι το καθήκον μπροστά μας. Μόνο με την επίτευξή του θα είναι δυνατόν να τερματιστεί ο εφιάλτης του καπιταλισμού και να ανοίξει ο δρόμος για έναν νέο και καλύτερο κόσμο στον σοσιαλισμό.
Λονδίνο, 13 Σεπτεμβρίου 2020
Μετάφραση: Μάριος Καλομενόπουλος, Ηλίας Κυρούσης
Επιμέλεια: Στέλιος Δαφνής
