Μια νέα έκθεση της Oxfam με τίτλο «Η επιβίωση των πλουσιότερων» παραθέτει στοιχεία, που πιθανότατα αναλογούν στη μεγαλύτερη αύξηση στην πείνα και την ανισότητα παγκοσμίως από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Είναι τέτοιο το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών, που ο CEO της Oxfam προειδοποιεί ότι «ολόκληρο το καπιταλιστικό σύστημα απειλείται».
Την περασμένη δεκαετία, το πλουσιότερο 1% καταβρόχθισε τον μισό νέο παραχθέντα πλούτο. Τελευταία, ωστόσο, αυτό το χάσμα διευρύνθηκε σημαντικά. Από το 2020 – από την αρχή της πανδημίας – το πλουσιότερο 1% κατέχει τα 2/3 του νέου παραχθέντος πλούτου, διπλασιάζοντας σχεδόν τα κέρδη του σ’ αυτό το διάστημα. Από τα 42 τρισ. δολάρια πλούτου που δημιουργήθηκαν τα τελευταία τρία χρόνια, τα 26 τρισ. κατέληξαν στο 1%.
Την περασμένη δεκαετία, ο αριθμός των δισεκατομμυριούχων και το μερίδιο του πλούτου που αυτοί αποκόμισαν διπλασιάστηκαν. Από το 2020, τα κέρδη των δισεκατομμυριούχων αυξάνονται κατά 2,7 δισ. ημερησίως. Για κάθε δολάριο που κέρδισε κάποιος από το κατώτερο 90% της κοινωνίας, ένας δισεκατομμυριούχος κέρδισε 1,7 εκατομμύρια.
Ενώ οι πλούσιοι απολαμβάνουν αμύθητα πλούτη, τα πράγματα δείχνουν όλο και πιο ζοφερά για τους ανθρώπους της εργατικής τάξης. Το ΔΝΤ προβλέπει ότι το 1/3 των οικονομιών παγκοσμίως θα βιώσει ύφεση τον επόμενο χρόνο. Οι αστικές κυβερνήσεις θα επιδιώξουν να ρίξουν το κόστος στους ώμους των εργαζόμενων και των φτωχών. Η Oxfam προβλέπει ότι τα 3/4 των κυβερνήσεων παγκοσμίως θα μειώσουν τις κοινωνικές δαπάνες τα επόμενα 5 χρόνια, με τις περικοπές να αναμένεται να ξεπεράσουν τα 7,8 τρισ. δολάρια.
Η παγκόσμια εργατική τάξη βιώνει μια τεράστια πτώση του βιοτικού της επιπέδου. Για πρώτη φορά στην ιστορία, ο Δείκτης Ανθρώπινης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών έπεσε για δύο συνεχόμενα χρόνια. Ο δείκτης αυτός βρίσκεται σε πτώση στο 90% των χωρών.
Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον πληθωρισμό. Σύμφωνα με το ΔΝΤ, ο παγκόσμιος πληθωρισμός έφτασε το 8,8% το 2022. Αυτός ο αριθμός αναμένεται να πέσει στο 6,6%, αλλά αυτό συνεχίζει να είναι υπερδιπλάσιο από τα αντίστοιχα προ πανδημίας ποσοστά. Όλοι οι δείκτες συνηγορούν στην αύξηση του κόστους ζωής. Οι τιμές των τροφίμων έχουν φτάσει σε επίπεδα ρεκόρ. Ο Δείκτης Τροφίμων της FAO, της Διεθνούς Οργάνωσης Τροφίμων και Γεωργίας, κατέγραψε αύξηση 14% στις μέσες τιμές. Ο Δείκτης Τιμών Τροφίμων των Ηνωμένων Εθνών έφτασε στα υψηλότερα επίπεδά του, αφότου ξεκίνησε η καταγραφή του το 1961.
Οι τιμές πολλών βασικών ειδών διατροφής αναμένεται να αυξηθούν το ερχόμενο έτος. Το σιτάρι ανέβηκε σε επίπεδα ρεκόρ αρκετές φορές μέσα στο 2022. Η τιμή του ρυζιού έχει εκτοξευθεί και πιθανότατα θα συνεχίσει να αυξάνεται.
Σε παρόμοιο μήκος κύματος, οι ενεργειακές τιμές, παρότι τελευταία έχουν αρχίσει να συγκρατούνται, αναμένεται να παραμείνουν σε επίπεδα κατά 75% υψηλότερα από τον μέσο όρο των περασμένων 5 χρόνων. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (IEA) σημείωσε ότι περίπου 75 εκ. άνθρωποι παγκοσμίως πρόκειται να χάσουν την πρόσβαση στην ηλεκτρική ενέργεια, καθώς δεν μπορούν πια να την πληρώσουν. Κάτι τέτοιο θα καθιστούσε το 2023 το πρώτο καταγεγραμμένο έτος με αύξηση στον αριθμό ανθρώπων χωρίς ρεύμα.
Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλον τον κόσμο καλούνται να επιλέξουν το ένα αναγκαίο αγαθό αντί του άλλου. Στις ΗΠΑ, το 1/4 των νοικοκυριών αναγκάστηκαν να κάνουν περικοπές στα έξοδά τους για τρόφιμα και φάρμακα, ώστε να μπορούν να καλύψουν τους λογαριασμούς ενέργειας. Στη Βρετανία, πάνω από 3 εκ. νοικοκυριά έμειναν ολόκληρο τον χειμώνα χωρίς θέρμανση.
Την ίδια ώρα, οι καπιταλιστές κερδοφορούν απ’ αυτή την κρίση. Η Oxfam αναφέρει ότι 95 από τις μεγαλύτερες εταιρείες τροφίμων και ενέργειας υπερδιπλασίασαν τα κέρδη τους το περασμένο έτος. Οι βιομηχανίες αυτές πέτυχαν έσοδα 306 δισ. δολάρια περισσότερα από το προσδοκώμενο.
Οι εταιρείες ενέργειας ειδικά τα πήγαν εξαιρετικά. Η αμερικανική πετρελαϊκή εταιρεία Exxon έβγαλε 56 δισ. δολάρια – ή 6 εκ. την ώρα – καθιστώντας το 2022 το πιο κερδοφόρο έτος για μια εισηγμένη πετρελαϊκή εταιρεία στην ιστορία. Ο εγχώριος ανταγωνιστής της, η Chevron, διπλασίασε τα κέρδη της, ενώ το 2022 υπήρξε το πιο κερδοφόρο έτος της ιστορίας της βρετανικής εταιρείας BP.
Η ανισότητα είναι ένα χαρακτηριστικό της φύσης του καπιταλιστικού συστήματος. Όταν το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος της οικονομίας ανήκει σε μια μικροσκοπική ομάδα ανθρώπων, ο πλούτος αναπόφευκτα καταλήγει να διανέμεται ακραία άνισα. Καθώς η παγκόσμια οικονομία συνεχίζει την καθοδική πορεία της, αυτό το χάσμα πρόκειται μόνο να μεγαλώνει.
Η μόνη «λύση» που προωθεί η Oxfam είναι η εισαγωγή νέων φόρων περιουσίας. Κάτι τέτοιο μοιάζει σαν ασπιρίνη για έναν καρκινοπαθή. Ο καπιταλισμός έχει σαπίσει μέχρι το μεδούλι, πρέπει να ανατραπεί. Υπάρχει μόνο μια διέξοδος απ’ αυτή την κρίση: ο σοσιαλιστικός σχεδιασμός της οικονομίας. Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, η οικονομία θα είναι στα χέρια της κοινωνίας και θα λειτουργεί για την ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών, αντί για εκείνα λίγων παράσιτων. Μόνο σ’ αυτή τη βάση μπορεί να δημιουργηθεί ένα σύστημα ικανό να προσφέρει αξιοπρεπή διαβίωση σε κάθε άνθρωπο.
Μάρκους Κατρινιούκ
Μετάφραση από την ιστοσελίδα marxist.com: Νίκος Σέντης
