Καθώς η Ουκρανία διαβαίνει τα σύνορα του εμφυλίου πολέμου, βασικά συμπεράσματα αυτού του άρθρου που γράφτηκε πριν από 2 βδομάδες και δημοσιεύτηκε στο τελευταίο τεύχος (αρ. 29, 8/2/14) της εφημερίδας «Επανάσταση» παραμένουν εξαιρετικά επίκαιρα.
Τα κατακλυσμιαία γεγονότα που εξελίσσονται πάνω από δύο μήνες στην Ουκρανία, έχουν παρουσιαστεί από τα δυτικά ΜΜΕ με τον πιο βολικό γι’ αυτά τρόπο: ένας λαϊκός αγώνας για τις «ευρωπαϊκές αξίες», που το περιεχόμενό του συμπυκνώνεται στο αίτημα για ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και έρχεται αντιμέτωπος με τη ρωσική κηδεμονία και τον αυταρχισμό που αντιπροσωπεύουν οι φιλορωσικές δυνάμεις της ντόπιας ολιγαρχίας. Οι μαζικές διαδηλώσεις και οι καταλήψεις κρατικών κτιρίων αναγνωρίζονται ως αποδεκτές και αναγκαίες μέθοδοι πάλης, εφόσον εξυπηρετούν τα συμφέροντα του ευρωπαϊκού ιμπεριαλισμού. Από την άλλη πλευρά, η περίπλοκη φύση των γεγονότων έχει προκαλέσει έντονη σύγχυση και συζητήσεις στις τάξεις της Αριστεράς.
Τι αντιπροσωπεύει λοιπόν ένα κίνημα που έχει στην ηγεσία του κόμματα «φιλοευρωπαίων» ολιγαρχών και στο οποίο πρώτο ρόλο στις πιο εντυπωσιακές εκδηλώσεις (π.χ. ανατροπή του αγάλματος του Λένιν), στην πρώτη φάση του, έπαιξαν οι νεοναζιστικές ομάδες του ακροδεξιού κόμματος του Σβόμποντα; Είναι μήπως ένα αντιδραστικό κίνημα που εξυπηρετεί, αυτοκαταστροφικά, σκοπούς αντίθετους με τα συμφέροντα του ουκρανικού λαού ή ένα μαζικό κίνημα που δεδομένης της μεγάλης πολιτικής αδυναμίας της Αριστεράς και των συνδικάτων ψάχνει στη φάση αυτή, να εκδηλώσει τη διάθεσή του για πραγματική βελτίωση της ζωής της πλειοψηφίας του λαού μέσα από τον φαινομενικά και απατηλά μοναδικό ρεαλιστικό διαθέσιμο τρόμο, δηλαδή το σπάσιμο του στάτους κβο που διαμορφώθηκε μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ και την ένταξη της χώρας στην Ε.Ε;
Φυσικά, όσο και αν στα μάτια πολλών απλών Ουκρανών, η Ε.Ε. φαντάζει ως το κλειδί για την έξοδο από την οικονομική κρίση και τη μιζέρια, το υφιστάμενο πρόγραμμα που τους επιφυλάσσεται δεν είναι διαφορετικό από εκείνο που εφαρμόζεται σε χώρες της ανατολικής Ευρώπης που έχουν ήδη ενταχθεί στην Ε.Ε. Το πρόγραμμα αυτό περιλαμβάνει μέτρα σκληρής λιτότητας, διάλυση κοινωνικών αγαθών και εργασιακές συνθήκες ανταγωνιστικές σε σχέση με τους εργαζόμενους σε άλλες παρόμοιες αγορές. Η εξαιρετικά βαθιά κρίση εξάλλου, που διέρχεται ο ευρωπαϊκός καπιταλισμός, κάνει τις υποσχέσεις για επενδύσεις και δημιουργία χιλιάδων θέσεων εργασίας να φαντάζουν τελείως ανεδαφικές.
Οι δυο πτέρυγες της άρχουσας τάξης εξίσου αντιδραστικές
Οι πολιτικές δυνάμεις που σήμερα κυριαρχούν στην Ουκρανία είναι κόμματα που αποτελούνται και χρηματοδοτούνται από τους λεγόμενους ολιγάρχες, τους πολυεκατομμυριούχους δηλαδή που προέκυψαν από το ξεπούλημα της κρατικής βιομηχανίας της πρώην σοβιετικής δημοκρατίας.
Το Κόμμα των Περιφερειών του προέδρου Γιανουκόβιτς χρηματοδοτείται από μια ομάδα ολιγαρχών που έχει βάση την πλούσια σε άνθρακα περιοχή Ντόνμπας, στα ανατολικά της χώρας, κοντά στα σύνορα με τη Ρωσία. Παρόλο που η σύνδεση με την Ε.Ε. ήταν στην εκλογική του ατζέντα, οι εκβιαστικές ρωσικές πιέσεις οδήγησαν στην απόσυρση της σχετικής συμφωνίας, γεγονός που οδήγησε στη λαϊκή έκρηξη.
Το Batkivishina και το UDAR, κόμματα που χρηματοδοτούνται από ολιγάρχες στη δυτική χώρα, ήταν σε θέση να εκμεταλλευτούν την κατάσταση και να καταφέρουν να εκφράσουν τα αιτήματα των διαδηλωτών, απουσία άλλης καλά οργανωμένης και πειστικής αντιπολίτευσης. Το ακροδεξιό κόμμα του Σβόμποντα τάχθηκε ευκαιριακά υπέρ του κινήματος, επιδιώκοντας να αποσπάσει νομιμοποίηση από τους Ευρωπαίους που μέχρι σήμερα απωθούνται από τον αντισημιτικό, ρατσιστικό και ξενοφοβικό του λόγο.
Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι μόλις λίγους μήνες πριν, το Κόμμα των Περιφερειών του Γιανουκόβιτς, ήταν στα πρόθυρα υπογραφής συμφωνίας με την Ε.Ε. Εκπροσωπεί τους ολιγάρχες της Ανατολής. Αναζητά την καλύτερη προσφορά και το πρόβλημα που αντιμετωπίζει τώρα είναι πως η Ε.Ε. έχει πολύ λίγα να του προσφέρει. Από την άλλη πλευρά, αξίζει να αναφερθεί πως όταν οι «φιλοδυτικοί» ηγέτες ανέλαβαν τη διακυβέρνηση μετά το 2004, η οικονομική πολιτική που εφάρμοσαν δεν ήταν πολύ διαφορετική από αυτήν του Κόμματος των Περιφερειών.
Δεν υπάρχουν λοιπόν διαφορές αρχών ανάμεσα στις δυο πλευρές, παρά μόνο διαφορές συμφερόντων. Γι’ αυτό, ένας συμβιβασμός ανάμεσα στον Γιανουκόβιτς και τους πιο «λογικούς» ηγέτες της αντιπολίτευσης παραμένει μια πιθανότητα. Παρ’ όλα αυτά, μια τέτοια συμφωνία θα ήταν εύθραυστη, καθώς η Ουκρανία δεν θα έπαυε να είναι το πεδίο της σύγκρουσης ανάμεσα σε διαφορετικές δυνάμεις που αγωνίζονται για την αύξηση της επιρροής τους.
Η Αριστερά δια της απουσίας της, παίζει καθοριστικό ρόλο στον αποπροσανατολισμό του κινήματος. Το Κομμουνιστικό Κόμμα, διεφθαρμένο, με λόγο σοβινιστικό και εξαρτημένο οικονομικά από το Κόμμα των Περιφερειών, σε ρόλο Πόντιου Πιλάτου, μετά από μια περίοδο πλήρους στοίχισης με το κυβερνών κόμμα, τελικά προτείνει δημοψήφισμα για την ένταξη ή μη της χώρας στην Ε.Ε.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο των πολύπλοκων δεδομένων, για την Αριστερά είναι καθοριστικής σημασίας να αντιληφθεί τον δυναμικό και αντιφατικό χαρακτήρα των γεγονότων. Τα βασικά αιτήματα του κινήματος και η ηγεσία του έχουν αντιδραστικό χαρακτήρα. Όμως η λαχτάρα των μαζών για ανατροπή του στάτους κβο έρχεται αντικειμενικά σε αντίθεση με τις προθέσεις των πολιτικών δυνάμεων που ηγούνται του κινήματος και της πραγματικότητας που μπορεί να τους προσφέρει η σύνδεση με τον ευρωπαϊκό ιμπεριαλισμό.
Ήδη το κίνημα δεν εκφράζεται ομοιόμορφα. Δίπλα στο αίτημα για ανατροπή της κυβέρνησης ακούγονται φωνές για γενική απεργία, ενώ το φοιτητικό κίνημα έχει εκφράσει τα δικά του ανεξάρτητα αιτήματα. Πρόσφατα η λαϊκή εξέγερση άρχισε να σπάει το διαχωρισμό Δύσης – Ανατολής με μαζικές κινητοποιήσεις και καταλήψεις ακόμα και στις θεωρούμενες φιλορωσικές περιφέρειες της χώρας, ενώ ρεπορτάζ των ΜΜΕ αναφέρουν τη δημιουργία μαζικών λαϊκών συνελεύσεων σε ορισμένες πόλεις. Στην εξέλιξη των γεγονότων, οι μάζες θα βγάλουν τα συμπεράσματά τους. Μέσα από την πάλη θα κατανοήσουν πως οι λύσεις που αναζητούν δεν βρίσκονται ούτε στην ένταξη στην Ε.Ε., ούτε στη στενότερη σύνδεση με τη Ρωσία του Πούτιν, αλλά στην ενότητα με τους εργαζόμενους ολόκληρης της Ευρώπης και της Ρωσίας σε έναν αγώνα ενάντια στον καπιταλισμό, για μια Σοσιαλιστική Ευρώπη.
{fcomment}
