Η νίκη του Πέδρο Καστίγιο στις προεδρικές εκλογές του Περού είναι ένας μεγάλος πολιτικός σεισμός, που αντανακλά την τεράστια κοινωνική και πολιτική πόλωση στη χώρα των Άνδεων. Η άρχουσα τάξη δέχτηκε μια τεράστια ήττα από τις μάζες, οι οποίες στήριξαν έναν μαχητικό συνδικαλιστή δάσκαλο επικεφαλής ενός κόμματος, του «Perú Libre», το οποίο αυτοαποκαλείται μαρξιστικό, λενινιστικό και μαριατεγκιστικό (από τον Μαριατέγκι, τον ιδρυτή του περουβιανού σοσιαλιστικού κινήματος).
Η καταμέτρηση ήταν μια αργή και επώδυνη διαδικασία και το τελικό αποτέλεσμα δεν ήταν σαφές μέχρι το τέλος, τρεις ημέρες μετά το κλείσιμο των καλπών στις 6 Ιουνίου. Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, στο 99,795% των ψήφων, ο Πέδρο Καστίγιο έχει 8.735.448 ψήφους (50.206%), ένα μικρό αλλά μη αναστρέψιμο προβάδισμα έναντι της αντιπάλου του, της δεξιάς λαϊκίστριας Κέικο Φουτζιμόρι, η οποία έλαβε 8.663.684 ψήφους (49.794%).
Ακόμα και σε αυτό το σημείο, τα επίσημα αποτελέσματα δεν έχουν ανακοινωθεί, με την Φουτζιμόρι να μιλάει για νοθεία και να υποβάλλει δεκάδες προσφυγές. Οι μάζες είναι έτοιμες να υπερασπιστούν το εκλογικό αποτέλεσμα στους δρόμους. Υπάρχουν αναφορές για 20.000 «ροντέρος» (μέλη των αγροτικών ομάδων αυτοάμυνας που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου στη δεκαετία του 1990, των οποίων ο Καστίγιο είναι μέλος) που ταξιδεύουν στην πρωτεύουσα για να υπερασπιστούν τη λαϊκή βούληση. Καλέστηκε μαζική διαδήλωση στις 9 Ιουνίου, στη Λίμα, όπου πλήθη έχουν συγκεντρωθεί για τρεις νύχτες στη σειρά έξω από τα εκλογικά του Καστίγιο.
Ο ακραίος κατακερματισμός των ψήφων στον πρώτο γύρο ήταν η αιτία που επέτρεψε στον Καστίγιο να περάσει στο δεύτερο γύρο με σχεδόν 19%. Ωστόσο, η εκλογική του επιτυχία δεν είναι τυχαία. Είναι έκφραση της βαθιάς κρίσης του καθεστώτος στο Περού. Δεκαετίες πολιτικών ιδιωτικοποίησης και επιθέσεων κατά της εργατικής τάξης σε μια χώρα που είναι εξαιρετικά πλούσια σε ορυκτούς πόρους έχουν αφήσει την κληρονομιά μιας αστικής δημοκρατίας με ακραίες ανισότητες και προκλητική διαφθορά.
Πέντε πρώην πρόεδροι, είτε βρίσκονται στη φυλακή, είτε κατηγορούνται για διαφθορά. Όλοι οι θεσμοί της αστικής δημοκρατίας είναι εξαιρετικά αντιδημοφιλείς. Οι μαζικές διαδηλώσεις που είδαμε το Νοέμβριο του 2020 ήταν μια έκφραση της αγανάκτησης που έχει συσσωρευτεί στην περουβιανή κοινωνία.
Σε αυτό πρέπει να προσθέσουμε τις επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19 και της καπιταλιστικής κρίσης. Το ΑΕΠ της χώρας μειώθηκε 11%, σημειώνοντας μία από τις μεγαλύτερες πτώσεις στη Λ. Αμερική. Η χώρα κατέγραψε επίσης το χειρότερο ποσοστό θανάτων οπουδήποτε στον κόσμο, ενώ οι πλούσιοι και οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι «πήδηξαν» την ουρά για να εμβολιαστούν πρώτοι.
Μια ψήφος για ριζική αλλαγή
Οι μάζες των εργατών και των αγροτών ήθελαν ριζική αλλαγή και αυτό ακριβώς αντιπροσωπεύει ο Πέδρο Καστίγιο στα μάτια τους. Η προεκλογική του εκστρατεία βασίστηκε σε δύο σημεία: στην επαναδιαπραγμάτευση των όρων των συμβάσεων με τις πολυεθνικές εξορύξεων (και εάν αρνηθούν, την εθνικοποίηση τους) και τη σύγκληση Συντακτικής Συνέλευσης για να καταργήσει το Σύνταγμα του 1993 που συντάχθηκε κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Φουτζιμόρι (τον πατέρα της Κέϊκο Φουτζιμόρι).
Τα βασικά του συνθήματα «Όχι πια φτωχοί άνθρωποι σε μια πλούσια χώρα» και «Η υπόσχεση του δασκάλου» βρήκαν υποστήριξη ανάμεσα στους καταπιεσμένους, τους εργαζόμενους, τους φτωχούς, τους αγρότες, του ιθαγενείς Quechua και Aymara, ιδιαίτερα στην εργατική τάξη και τις φτωχές περιοχές μακριά από του κύκλους της άρχουσας τάξης στη Λίμα.
Το κύρος του Καστίγιο προέρχεται από το ότι αψήφησε τη συνδικαλιστική γραφειοκρατία για να ηγηθεί της απεργίας των εκπαιδευτικών του 2017. Για τους εργάτες και τους αγρότες, είναι «ένας από εκείνους». Ένας ταπεινός δάσκαλος της υπαίθρου με αγροτικές ρίζες που έχει υποσχεθεί να ζήσει με το μισθό του δασκάλου του όταν γίνει πρόεδρος. Η δημοτικότητα του στηρίζεται στο ότι είναι ένας αντικαθεστωτικός υποψήφιος της Αριστεράς.
Παρ’ όλο που η Κέϊκο Φουτζιμόρι δεν ήταν η αγαπημένη υποψήφιος της περουβιανής άρχουσα τάξης, τη στήριξαν με όλες τους τις δυνάμεις στο δεύτερο γύρο. Οργάνωσαν μία άθλια προεκλογική εκστρατεία. Οι πινακίδες στη Λίμα έγραφαν: «Ο κομμουνισμός είναι φτώχεια» και πως θα συμβούν όλων των ειδών οι καταστροφές εάν ο Καστίγιο κέρδιζε τις εκλογές. Ήταν ο υποψήφιος της «Sendero Luminoso» («Φωτεινό Μονοπάτι», οργάνωση ανταρτών της δεκαετίας του 1990), τους είπαν. Ο κάτοχος του βραβείου Νόμπελ, Βάργκας Λόσα, ο οποίος στο παρελθόν αντιτάχθηκε στην κυριαρχία του Αλμπέρτο Φουζιμόρι από αστική φιλελεύθερη σκοπιά, έγραψε ένα οργισμένο άρθρο που ισχυρίζονταν ότι η νίκη του Καστίγιο θα σήμαινε το τέλος της δημοκρατίας.
Παρ ‘όλα αυτά, ή και ακριβώς λόγω του μίσους που προκάλεσε η άρχουσα τάξη, ο Καστίγιο ξεκίνησε τον δεύτερο γύρο 20 πόντους μπροστά από την αντίπαλό του. Αυτό το προβάδισμα μειώθηκε καθώς πλησίαζε η ημέρα των εκλογών. Εν μέρει επειδή η εκστρατεία μίσους ώθησε τους αμφισβητούμενους ψηφοφόρους προς την Κέϊκο Φουτζιμόρι, αλλά και εν μέρει επειδή ο Καστίγιο προσπάθησε να μετριάσει τα συνθήματα του και τις υποσχέσεις του.
Ενώ στον πρώτο γύρο είχε υποσχεθεί να συγκαλέσει μια Συντακτική Συνέλευση, τώρα είπε ότι θα σεβαστεί το Σύνταγμα του 1993 και θα ζητήσει από το Κογκρέσο (όπου δεν έχει πλειοψηφία) να διενεργήσει δημοψήφισμα για τη σύγκληση Συντακτικής Συνέλευσης. Ενώ στον πρώτο γύρο είπε ότι θα εθνικοποιήσει τα ορυχεία, τώρα τόνισε ότι θα προσπαθήσει να επαναδιαπραγματευτεί τις συμβάσεις πρώτα. Όσο περισσότερο το έκανε αυτό, τόσο περισσότερο μειώνονταν το προβάδισμά του, σε σημείο όπου την ημέρα των εκλογών η νίκη του ήταν οριακή.
Ταξική πόλωση
Η οριακή νίκη, ωστόσο, αποκαλύπτει την βαθιά ταξική πόλωση στη χώρα. Η Φουτζιμόρι έχει κερδίσει στη Λίμα (65-34%) και ακόμη και εδώ τα καλύτερά της αποτελέσματα είναι στις πλουσιότερες περιοχές: San Isidro (88%), Miraflores (84%) και Surco (82%). Ο Καστίγιο έχει κερδίσει σε 17 από τις 25 περιοχές της χώρας, με τεράστιες νίκες στις φτωχότερες περιοχές των Άνδεων και στις νότιες περιοχές: Ayacucho 82%, Huancavelica 85%, Puno 89%, Cusco 83%. Κέρδισε επίσης στη γεννέτηρά του, Cajamarca (71%).
Τις τελευταίες μέρες της εκστρατείας, η Κέϊκο Φουτζιμόρι, σε κλασικό λαϊκιστικό στιλ, υποσχέθηκε άμεση διανομή χρημάτων από τις εταιρείες εξόρυξης στον πληθυσμό στις πόλεις όπου βασίζονται τα ορυχεία. Αυτή ήταν μια προσπάθεια να απομακρύνει τους ψηφοφόρους από τη σύνθημα του Καστίγιο για αλλαγή των συμβάσεων προς όφελος ολόκληρου του λαού. Οι ψηφοφόροι επέλεξαν μαζικά τον Καστίγιο σε όλες τις πόλεις όπου γίνονται εξορύξεις: στο Chumbivilcas (Cusco), 96%, το Cotabambas (Apurímac), τη βάση της κινεζικής MMG Las Bambas, πάνω από 91%, το Espinar (Cusco), όπου λειτουργεί η Glencore, πάνω από 92% και στο Huari (cncash) όπου υπάρχει κοινό ορυχείο BHP Billiton – Glencore, πάνω από 80%.
Οι μάζες των εργατών και των αγροτών που υποστηρίζουν τον Καστίγιο ήταν έτοιμες να βγουν στους δρόμους για να υπερασπιστούν τη νίκη τους, καθώς η Φουτζιμόρι κραύγαζε για νοθεία και άσκησε ένσταση για τα αποτελέσματα. Τις ημέρες πριν από τις εκλογές και αμέσως μετά, υπήρξαν φήμες για στρατιωτικό πραξικόπημα. Διακεκριμένοι υποστηρικτές της Φουτζιμόρι κάλεσαν το στρατό να παρέμβει για να αποτρέψει την άνοδο του Καστίγιο στην κυβέρνηση.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ένα τμήμα της άρχουσας τάξης στο Περού είναι σε πανικό και έπαιξε όλα τα χαρτιά του για να αποτρέψει τον Καστίγιο να κερδίσει τις εκλογές. Τον βλέπουν ως απειλή για την εξουσία, τα προνόμιά τους και τον τρόπο που κυβέρνησαν τη χώρα από την ανεξαρτησία της πριν από 200 χρόνια και μετά.
Μέχρι στιγμής, φαίνεται ότι έχουν επικρατήσει τα πιο προσεκτικά στοιχεία μέσα στην άρχουσα τάξη. Ένα άρθρο στην κύρια αστική εφημερίδα La Republica χαρακτήρισε την Φουτζιμόρι ανεύθυνη γιατί μιλά για νοθεία. «Απευθύνουμε έκκληση στη λογική και διορατική ηγεσία πολιτικών ηγετών και αρχών. Πρέπει να ηρεμήσουμε τους δρόμους του εσωτερικού της χώρας, οι οποίοι είναι γεμάτοι δυσπιστία και αγανάκτηση». Γι’ αυτό ανησυχούν. Οποιαδήποτε απόπειρα ακύρωσης της νίκης του Καστίγιο θα έβγαζε τις μάζες των εργατών και των αγροτών στους δρόμους, ριζοσπαστικοποιώντας τους ακόμα πιο πολύ.
Αυτό μας δίνει μια εικόνα για το τι θα αντιμετωπίσει ο Καστίγιο μόλις ορκιστεί. Η άρχουσα τάξη και ο ιμπεριαλισμός θα καταφύγουν σε όλα τα κόλπα για να αποτρέψουν τον Καστίγιο από το να πάρει σοβαρά μέτρα υπέρ των μαζών. Έχουμε δει το ίδιο σενάριο να παίζεται στο παρελθόν εναντίον του Τσάβες στη Βενεζουέλα. Διακεκριμένα μέλη της αντιπολίτευσης της Βενεζουέλας που συμμετείχαν στην τελευταία απόπειρα πραξικοπήματος βρισκόταν στη Λίμα για να στηρίξουν τη Φουζιμόρι. Θα χρησιμοποιήσουν το Κογκρέσο και άλλους αστικούς θεσμούς, τα μέσα ενημέρωσης, τον κρατικό μηχανισμό (μέχρι και το στρατό) και οικονομικά σαμποτάζ για να περιορίσουν την ικανότητά του να εφαρμόσει τις πολιτικές του.
Προετοιμασία για μάχη!
Το πρόγραμμα του Καστίγιο, παρά τις αναφορές στον Μαρξ, τον Λένιν και τον Μαριατέγκι βασίζεται σε μια «καπιταλιστική ανάπτυξη στα πλαίσια του Περού». Θέλει να χρησιμοποιήσει τον ορυκτό πλούτο της χώρας για κοινωνικά προγράμματα (κυρίως για την ενίσχυση του εκπαιδευτικού συστήματος) και να συνεργαστεί με «παραγωγικούς επιχειρηματίες» για την «ανάπτυξη της οικονομίας». Το μοντέλο του είναι ανάλογο με εκείνο του Κορέα στο Εκουαδόρ και του Μοράλες στη Βολιβία.
Το πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχουν τέτοιοι «υπεύθυνοι» και «παραγωγικοί» καπιταλιστές. Η περουβιανή άρχουσα τάξη, οι τραπεζίτες, οι γαιοκτήμονες, οι καπιταλιστές, συνδέονται στενά με τα συμφέροντα των πολυεθνικών και του ιμπεριαλισμού. Δεν ενδιαφέρονται για καμία «εθνική ανάπτυξη», αλλά μόνο για τον πλουτισμό τους.
Ο Καστίγιο θα αντιμετωπίσει τώρα ένα δίλημμα. Από τη μία πλευρά, μπορεί να κυβερνήσει με τις μάζες των εργατών και των αγροτών που τον έχουν εκλέξει, πράγμα που θα σήμαινε ένα ριζικό σπάσιμο με τους καπιταλιστές και τις πολυεθνικές. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο αν η κυβέρνησή του βασιστεί στο μαζικό κίνημα εκτός του κοινοβουλίου. Ή από την άλλη, μπορεί να υποχωρήσει, να νερώσει το πρόγραμμά του και να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα της άρχουσας τάξης, που θα σημάνει τη χρεοκοπία του και την προετοιμασία της πτώσης του. Εάν προσπαθήσει να υπηρετήσει δύο αφέντες (τους εργάτες και τους καπιταλιστές) ταυτόχρονα, δεν θα ικανοποιήσει κανέναν.
Σε μια προσπάθεια να καθησυχάσει τις «αγορές», οι οποίες ήταν νευρικές κατά τη διάρκεια της καταμέτρησης, η ηγετική ομάδα του Καστίγιο εξέδωσε μια δήλωση που αξίζει να την παραθέσουμε συνολικά: «Μία κυβέρνηση του καθηγητή Πέδρο Καστίγιο, υποψηφίου για την προεδρία με το Peru Libre, θα σεβαστεί την αυτονομία της Κεντρικής Τράπεζας, η οποία έκανε καλή δουλειά διατηρώντας τον πληθωρισμό χαμηλό για περισσότερες από δύο δεκαετίες. Επαναλαμβάνουμε ότι στο σχέδιο μας για το έθνος δεν επιδιώκουμε εθνικοποιήσεις, απαλλοτριώσεις, δημεύσεις, συναλλαγματικούς ελέγχους, ελέγχους τιμών ή απαγορεύσεις εισαγωγών. Η λαϊκή οικονομία που υποστηρίζουμε προάγει την ανάπτυξη εταιρειών και επιχειρήσεων, ιδίως στη γεωργία και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, προκειμένου να δημιουργήσει περισσότερες θέσεις εργασίας και καλύτερες οικονομικές ευκαιρίες για όλους τους Περουβιανούς. Θα διατηρήσουμε έναν ανοιχτό και ευρύ διάλογο με τους διάφορους τομείς των έντιμων επιχειρηματιών, των οποίων ο ρόλος στη βιομηχανοποίηση και την παραγωγική ανάπτυξη είναι θεμελιώδης. Η διασφάλιση του δικαιώματος στην Υγεία και στην Εκπαίδευση για όλους απαιτεί βελτίωση της ποιότητας και αύξηση των κοινωνικών δαπανών, οι οποίες πρέπει να βασίζονται σε μεταρρυθμίσεις στον τομέα της εξόρυξης για την αύξηση της είσπραξης στο πλαίσιο μιας πολιτικής δημοσιονομικής βιωσιμότητας , με σταδιακή μείωση του δημόσιου ελλείμματος και σεβασμό όλων των δεσμεύσεων για αποπληρωμή του δημόσιου χρέους του Περού » (η έμφαση δική μας).
Ο ίδιος ο Καστίγιο δήλωσε: «Είχα μόλις συνομιλίες με την επιχειρηματική κοινότητα του έθνους που εξέφρασε την υποστήριξη της για το λαό. Θα δημιουργήσουμε μια κυβέρνηση που θα σέβεται τη δημοκρατία του ισχύοντος Συντάγματος. Θα δημιουργήσουμε μια κυβέρνηση με χρηματοπιστωτική και οικονομική σταθερότητα». Όλες οι μέχρι τώρα εμπειρίες δείχνουν ότι αυτό που η άρχουσα τάξη περιγράφει ως «χρηματοπιστωτική και οικονομική σταθερότητα» στην πραγματικότητα σημαίνει το να πληρώσουν οι εργαζόμενοι και οι φτωχοί για την κρίση του συστήματός τους και να διασφαλιστούν οι καλύτερες δυνατές συνθήκες για την πραγματοποίηση των καπιταλιστικών κερδών. Η αποπληρωμή του χρέους έρχεται σε αντίθεση με την εφαρμογή μιας πολιτικής κοινωνικών δαπανών προς όφελος του περουβιανού λαού. Ο Καστίγιο θα πρέπει να διαλέξει ανάμεσα στα συμφέροντα των εργατών και των αγροτών και αυτά των καπιταλιστών. Δεν υπάρχει ενδιάμεσος δρόμος.
Προς το παρόν, οι περουβιανές μάζες γιορτάζουν και παραμένουν σε επιφυλακή για να υπερασπιστούν τη νίκη τους. Ο αγώνας μόλις ξεκίνησε . Κάθε βήμα προς τα εμπρός που κάνει ο Καστίγιο πρέπει να υποστηρίζεται. Οι υποχωρήσεις του ωστόσο πρέπει να επικριθούν. Οι εργάτες και οι αγρότες μπορούν να εμπιστευτούν μόνο τις δυνάμεις τους στον αγώνα ενάντια στην ολιγαρχία.
Ο Μαριατέγκι στο συμπέρασμα του στην «Αντι-ιμπεριαλιστική άποψη», ένα κείμενο που παρουσίασε στη Διάσκεψη Κομμουνιστικών Κομμάτων της Λατινικής Αμερικής το 1929, έγραφε: «Συμπερασματικά, είμαστε αντι-ιμπεριαλιστές επειδή είμαστε μαρξιστές, επειδή είμαστε επαναστάτες, επειδή στον καπιταλισμό, αντιτάσσουμε το σοσιαλισμό ως ανταγωνιστικό σύστημα, που καλείται να το διαδεχθεί». Αυτή η ιδέα είναι σήμερα πιο επίκαιρη από ποτέ.
Χόρχε Μαρτίν
9 Ιουνίου 2021
Μετάφραση από την ιστοσελίδα www.marxist.com: Ηλίας Κυρούσης
