Ο υποψήφιος του Apruebo Dignidadi (Ψηφίζω Αξιοπρέπεια), Γκαμπριέλ Μπόριτς, κέρδισε τις προεδρικές εκλογές λαμβάνοντας το 56% των ψήφων. Σε απόλυτους αριθμούς, πρόκειται για μια πλειοψηφία ρεκόρ, με περίπου 4,6 εκατομμύρια ψήφους υπέρ του Μπόριτς, σχεδόν 1 εκατομμύριο ψήφους περισσότερες από αυτές που έλαβε ο υποψήφιος της πινοσετικής Δεξιάς, Χουάν Αντόνιο Καστ, ο οποίος συγκέντρωσε το 44%.
Μετά τη χαμηλή συμμετοχή στον πρώτο γύρο (47%), η εκστρατεία του Apruebo Dignidad κατάφερε να κινητοποιήσει σημαντικό αριθμό ψήφων σε εργατικές και λαϊκές περιφέρειες, όπου απέκτησε μεγάλο προβάδισμα, όπως στο Πουέντε Άλτο (70%) και στην Μάϊπου (66%), με τη συμμετοχή να ανέρχεται στο 55% σε εθνικό επίπεδο στον δεύτερο γύρο. Σε σύγκριση με τις εύπορες περιοχές, όπου η ψήφος αυξήθηκε κατά περίπου 4 μονάδες κατά μέσο όρο, η συμμετοχή αυξήθηκε σημαντικά περισσότερο στις φτωχές αστικές περιοχές, φτάνοντας σε αύξηση 10 μονάδων. Στην Αντοφαγάστα, στα βόρεια της χώρας, το αποτέλεσμα του δεύτερου γύρου προκάλεσε έκπληξη, με τον Μπόριτς να κερδίζει άνετη πλειοψηφία 20 πόντων. Επιδεικνύοντας ένα σωστό ταξικό ένστικτο, εργάτες και νεολαία κινητοποιήθηκαν για να νικήσουν τον Καστ. Συνολικά, υπήρξαν 1,25 εκατομμύρια περισσότερες ψήφοι στον δεύτερο γύρο.
Ο πρόεδρος της γενιάς των «millennial»
Ο διεθνής Τύπος έχει αρχίσει να περιγράφει τον εκλεγμένο πρόεδρο ως τον αριστερό «millennial» που κέρδισε τις εκλογές της Χιλής. Στα 35 του, ο Μπόριτς είναι ο νεότερος πρόεδρος στην ιστορία της χώρας. Ορισμένοι δημοσιογράφοι τόνισαν το σοσιαλδημοκρατικό του πρόγραμμα, σε αντίθεση με τις συντηρητικές και αντιδραστικές ιδέες του Καστ.
Οι συγκρίσεις με άλλες πολιτικές δυνάμεις που εκφράζουν τη «νέα αριστερά» όπως οι Podemos (Ισπανία) και ο ΣΥΡΙΖΑ (Ελλάδα) είναι συχνές. Πράγματι, το Apruebo Dignidad, ένας συνασπισμός του Ευρέως Μετώπου με το Κομμουνιστικό Κόμμα, θα έχει αριστερό-ρεφορμιστικό χαρακτήρα, σε μια εποχή καπιταλιστικής κρίσης στην οποία ο καπιταλισμός δεν έχει περιθώρια για μεταρρυθμίσεις. Πρόκειται για νέες πολιτικές συλλογικότητες που έχουν κάνει την εμφάνιση τους στην πολιτική σκηνή στον απόηχο της κατάρρευσης των κομμάτων που κυβέρνησαν τις προηγούμενες δεκαετίες. Συγκεντρώνουν τις ελπίδες στρωμάτων της νεολαίας και των εργαζομένων που επιθυμούν να δουν να πραγματοποιούνται βαθιές μεταρρυθμίσεις, αλλά αυτές οι προοδευτικές κυβερνήσεις αποτυγχάνουν να δώσουν διέξοδο στα δεινά που γεννά ο καπιταλισμός, ο οποίος μαστίζεται από την κρίση.
Στο σημερινό πλαίσιο, μετά από δύο χρόνια πανδημίας και οικονομικής κρίσης, υπάρχει πολύ μικρό περιθώριο για μια τέτοια κυβέρνηση να πραγματοποιήσει σημαντικές μεταρρυθμίσεις. Πόσο μάλλον, όταν οι οικονομολόγοι προβλέπουν οικονομική επιβράδυνση για το 2022.
Σε κάθε περίπτωση, ο Μπόριτς δεν έχει παρουσιάσει καν ένα πρόγραμμα ριζοσπαστικών μεταρρυθμίσεων. Μιλάει για δημοσιονομική υπευθυνότητα και για αλλαγή μέσω «αργών αλλά σταθερών βημάτων». Στο πρόγραμμά του επιμένει: «Η κυβέρνησή μας θα έχει ως προτεραιότητα την ανάκτηση μιας τροχιάς αξιόπιστης δημοσιονομικής εξυγίανσης, με σταδιακή και διαρκή μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος». Θέλει να αποδείξει ότι είναι καλός διαχειριστής του συστήματος κι έτσι να κατευνάσει την αστική τάξη. Το μήνυμά του προς τους καπιταλιστές είναι: «Η κοινωνική διχόνοια πρέπει να επουλωθεί για να αναπτυχθεί η χώρα». Το πρόγραμμά του είναι ένα πρόγραμμα ταξικής συμφιλίωσης.
Ο Καστ από την πλευρά του κατάφερε να συγκεντρώσει στις γραμμές του αντιδραστικά στοιχεία της πιο σκληροπυρηνικής δεξιάς πτέρυγας, της οποίας τα συμφέροντα είχαν απειληθεί από τη λαϊκή εξέγερση του 2019. Ο θάνατος της χήρας του Πινοσέτ, Λουτσία Χίριαρτ, μόλις τέσσερις ημέρες πριν από τις εκλογές, έφερε τη μνήμη της δικτατορίας του Πινοσέτ στο επίκεντρο του πολιτικού σκηνικού. Μετά το αποτέλεσμα του πρώτου γύρου, η υποψηφιότητα του πινοσετικού Καστ έφερε μνήμες από τη φρίκη της δικτατορίας και την απειλή για τα δημοκρατικά δικαιώματα των καταπιεσμένων, σε σύγκριση με την οποία οι μετριοπαθείς προτάσεις του Γκάμπριελ Μπόριτς έμοιαζαν με μια πολύ καλύτερη εναλλακτική λύση. Όπως εξηγήσαμε μετά τον πρώτο γύρο, ήταν ξεκάθαρο ότι μεγάλα τμήματα της εργατικής τάξης θα προσπαθούσαν ενστικτωδώς να ψηφίσουν για να αποτρέψουν μια κυβέρνηση Καστ που θα στρεφόταν σε μία κατά μέτωπο επίθεση στις δημοκρατικές ελευθερίες.
Αυτή η αίσθηση γιγαντώθηκε την ημέρα των εκλογών την Κυριακή, όταν η κυβέρνηση κατηγορήθηκε ότι σαμποτάρει τα μέσα μαζικής μεταφοράς προκειμένου να παρεμποδίσει την ψηφοφορία σε φτωχές και εργατικές γειτονιές. Ένας ηγέτης του συνδικάτου μεταφορών εξήγησε πώς έγινε αυτός ο περιβόητος ελιγμός από τις εταιρείες μεταφοράς, οι οποίες έδωσαν στους οδηγούς ρεπό με αποτέλεσμα τα περισσότερα λεωφορεία να μην μπορούν να κυκλοφορήσουν.
Είναι σημαντικό για αυτό που πρόκειται να ακολουθήσει, το γεγονός ότι ορισμένοι μεταξύ των καπιταλιστών και της Δεξιάς ήταν πρόθυμοι να χρησιμοποιήσουν εξωκοινοβουλευτικές μεθόδους στην εκστρατεία τους. Το είδαμε αυτό στον τρόπο με τον οποίο ο ηγέτης των ιδιοκτητών φορτηγών, Σέρχιο Πέρες, επιτέθηκε στο πρόγραμμα του Apruebro Dignidad για τους σιδηροδρόμους. Αυτή η ίδια αντιδραστική οργάνωση αφεντικών απείλησε να σταματήσει τον εφοδιασμό στη χώρα εν μέσω της πανδημίας, καθώς και να πιέσει για την περεταίρω στρατιωτικοποίηση του Wallmapu (περιοχή αυτοχθόνων πληθυσμών). Στην περίοδο που ανοίγει μπροστά μας, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι μόνο η αλληλεγγύη και η οργάνωση της εργατικής τάξης μπορεί να νικήσει το σαμποτάζ των αφεντικών.
Η αποκρυστάλλωση της «Συμφωνίας»
Το σύνθημα του Οκτωβρίου 2019 ήταν «Δεν είναι 30 πέσος, είναι 30 χρόνια», που σηματοδοτούσε την απόρριψη των κομμάτων που κυβέρνησαν μετά τη δικτατορία, εμβαθύνοντας το καπιταλιστικό οικονομικό μοντέλο των ιδιωτικοποιήσεων και αφήνοντας ατιμώρητα τα εγκλήματα κατά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο πρώτος πρόεδρος μετά το τέλος της δικτατορίας, ο Χριστιανοδημοκράτης Πατρίσιο Αϊλβίν, φημίζεται για τη φράση «δικαιοσύνη όσο το δυνατόν περισσότερο». Υπήρχε μια πολιτική συμφωνιών, συνεννόησης με τη δεξιά πτέρυγα και τις μεγάλες επιχειρήσεις, των οποίων τα συμφέροντα κατοχυρώθηκαν στο σύνταγμα του 1980, μετά την ιστορική ήττα της εργατικής τάξης της Χιλής το 1973.
Κατά τη διάρκεια της λεγόμενης μετάβασης, προωθήθηκε η ιδέα ότι η δικτατορία έπεσε με το δημοψήφισμα του 1988. Θάφτηκε η σημασία των μαζικών κινητοποιήσεων τις ημέρες της εθνικής διαμαρτυρίας. Ξεχάστηκαν οι εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι που ρίσκαραν τη ζωή τους πολεμώντας ενάντια στο δικτατορικό καθεστώς, ελπίζοντας να κατακτήσουν μια καλύτερη ζωή. Ο Χριστιανοδημοκράτης πρόεδρος Αϊλβίν, ο οποίος έλαβε το προεδρική κορδέλα από τον Πινοσέτ, ήταν βασικό πρόσωπο στην οργάνωση του πραξικοπήματος στο Κογκρέσο κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης του σοσιαλιστή Αλιέντε τη δεκαετία του 1970. Στο τέλος της δικτατορίας, έγιναν μυστικές συμφωνίες με τα κόμματα Concertación (κυρίως το Σοσιαλιστικό και το Χριστιανοδημοκρατικό) για τη διατήρηση των οικονομικών και ιδεολογικών πυλώνων του παλιού καθεστώτος και την ατιμωρησία των ενόπλων δυνάμεων. Σε αυτές τις εκλογές, το Concertación ήταν ενωμένο στην υποστήριξή του στον Μπόριτς.
Μετά από 30 χρόνια, κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του Οκτώβρη το 2019, μια νέα γενιά που δεν είχε βιώσει τη δικτατορία αγκάλιασε την εμπειρία των παλαιότερων γενιών. Κέρδιζε έδαφος η αντίληψη ότι έπρεπε να μπει ένα τέλος στην πολιτική της «δικαιοσύνης, όσο το δυνατόν περισσότερο» μια για πάντα και πως έπρεπε να αγωνιστούμε για μια ζωή που αξίζει πραγματικά να τη ζει κανείς. Ο δεξιός Πρόεδρος Πινιέρα κήρυξε τον πόλεμο στους φτωχούς και τους εργάτες και οι εξαγριωμένες μάζες νίκησαν την κατάσταση έκτακτης ανάγκης του. Η γενική απεργία έβαλε την κυβέρνηση στον τοίχο. Όμως οι συμφωνίες και η ατιμωρησία επέστρεψαν. Η λεγόμενη «Συμφωνία για την ειρήνη και το νέο σύνταγμα», στην οποία ο Μπόριτς έπαιξε βασικό ρόλο, ήταν μια συμφωνία μεταξύ των κομμάτων του καθεστώτος για τη διάσωση της εγκληματικής κυβέρνησης του Σεμπαστιάν Πινιέρα. Αντί για ειρήνη, οι κατασταλτικοί νόμοι συνεχίστηκαν και το Wallmapu παρέμεινε στρατιωτικοποιημένο. Ο Πινιέρα εξακολουθεί να βρίσκεται στην εξουσία δύο χρόνια μετά την εξέγερση που επιδίωξε να τον ανατρέψει. Τώρα ο Γκάμπριελ Μπόριτς θα έχει την «τιμή» να λάβει την προεδρική κορδέλα από τα χέρια του.
Ο Μπόριτς έχει αποδείξει ότι είναι ένας πολιτικός που ξέρει πώς να στέκεται στο σωστό μέρος τη σωστή στιγμή, συμμετέχοντας στο «διάλογο» για να επιτύχει συμφωνίες και να προωθήσει τη δική του πολιτική καριέρα. Αυτή τη στιγμή είναι ο νικητής που έχει αναδειχθεί από τις διασπάσεις, τις συμμαχίες και τις εσωτερικές διαμάχες των ομάδων που έχουν περάσει κάτω από την ομπρέλα του «Ευρέως Μετώπου». Τα βιβλία της ιστορίας καταγράφουν ήδη τον Μπόριτς ως τον προφήτη που δημιούργησε αυτή τη «Συμφωνία» που σηματοδότησε τον εκτροχιασμό της εξέγερσης του Οκτώβρη σε αστικές, θεσμικές γραμμές. Η κυβέρνηση Μπόριτς αντιπροσωπεύει την αποκρυστάλλωση της κοινοβουλευτικής πορείας της «Συμφωνίας», σε αντίθεση με την πορεία της εξέγερσης των μαζών. Υπό αυτή την έννοια, ο θρίαμβος του Μπόριτς αντιπροσωπεύει το τέλος, κατόπιν συμφωνίας στην κορυφή, της εξέγερσης του 2019.
Η σύνθεση του νέου κοινοβουλίου δεν δίνει στην επόμενη κυβέρνηση την απαραίτητη πλειοψηφία για να εγκρίνει τις μεταρρυθμίσεις της. Από την άλλη πλευρά, το Apruebo Dignidad ελπίζει τώρα να ολοκληρώσει τη συνταγματική μεταρρύθμιση. Επομένως, κάτι τέτοιο σημαίνει αναγκαστικά τη συνέχιση της προσφυγής στην αποκηρυγμένη «πολιτική συμφωνιών».
Η κυβέρνηση θα δεχθεί μεγάλη πίεση από τους δρόμους. Στη συγκέντρωση της εκλογικής νίκης, που είχε τη μορφή μαζικού εορτασμού, ακούστηκαν συνθήματα που απαιτούσαν την απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων της εξέγερσης του 2019 και το τέλος του ιδιωτικού συνταξιοδοτικού συστήματος (AFP), για τα οποία ο Μπόριτς αναγκάστηκε να δώσει μη πειστικές απαντήσεις . Αποδοκιμάστηκε όταν ανέφερε τις προθέσεις του να ανοίξει διάλογο με τη δεξιά πτέρυγα: «Με τον Καστ θα ξέρουμε πώς να χτίσουμε γέφυρες για να ζήσουν καλύτερα οι συμπατριώτες μας».
Στην πραγματικότητα, όσο πιο φιλικός είναι απέναντι στη δεξιά, τόσο πιο τολμηρή θα αισθάνεται η τελευταία για να προσπαθήσει να καλύψει το χαμένο έδαφος και να αντεπιτεθεί. Η απροθυμία της νέας κυβέρνησης να προχωρήσει σε ριζικές αλλαγές θα προκαλέσει την αντίδραση των μαζών. Αναπόφευκτα, η κυβέρνηση θα πρέπει να επιλέξει αν θα καταστείλει τις κινητοποιήσεις ή θα στηριχθεί σε αυτές για να ξεπεράσει την αντίσταση της δεξιάς. Αλλά οι μάζες θα προχωρήσουν πέρα από το πρόγραμμα δημοσιονομικής υπευθυνότητας του Μπόριτς. Το Κομμουνιστικό Κόμμα θα βρεθεί επίσης μπλεγμένο σε ένα δίλημμα για το πώς να κρατήσει το ένα πόδι στην κυβέρνηση και το άλλο στο δρόμο.
Η νέα κυβέρνηση θα έχει πολλά κοινά με αυτήν του Καστίγιο στο Περού. Το πρόγραμμα του Καστίγιο σε σχέση με τις εταιρείες εξορύξεων ήταν πιο ριζοσπαστικό από του Μπόριτς. Όπως ο Μπόριτς, ο Καστίγιο είναι μειοψηφία στο Κογκρέσο. Αντιμέτωπος με την πίεση της αστικής τάξης, του στρατού, της αστικής κοινής γνώμης και των πολυεθνικών, ο Καστίγιο άρχισε γρήγορα να κάνει παραχωρήσεις στην άρχουσα τάξη, εγκαταλείποντας τα πιο προχωρημένα σημεία του προγράμματός του. Ο Μπόριτς δείχνει πως κινείται προς την ίδια κατεύθυνση.
Η υφιστάμενη κοινωνική και οικονομική κρίση δεν μπορεί να επιλυθεί με βάση μεταρρυθμίσεις στο πλαίσιο του καπιταλισμού. Πρέπει να αναμένεται ότι αργά ή γρήγορα θα υπάρξουν σημαντικές κινητοποιήσεις για τα ανεκπλήρωτα αιτήματα του Οκτώβρη του 2019. Η ήττα του Καστ αυξάνει την εμπιστοσύνη των μαζών στις δυνάμεις τους και αυτό που έχει εκφραστεί τώρα μέσω των εκλογικών διαύλων θα εκφραστεί σε αιτήματα προς τη νέα κυβέρνηση και σε κινητοποιήσεις των μαζών στους δρόμους.
Η κρίση του νερού θα συνεχίσει να επιδεινώνεται. Το Wallmapu θα συνεχίσει να στρατιωτικοποιείται. Η αποποινικοποίηση των αμβλώσεων θα συνεχίσει να είναι ένα αίτημα που τίθεται από το κίνημα για τη χειραφέτηση των γυναικών. Είναι πιθανό να γίνουμε μάρτυρες αύξησης των εργατικών κινητοποιήσεων για τους μισθούς και τις συνθήκες εργασίας.
Η έλλειψη αποφασιστικότητας του Γκάμπριελ Μπόριτς να πραγματοποιήσει ριζικές αλλαγές με στόχο τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης θα αποκαλυφθεί. Για έναν βαθύ μετασχηματισμό της κοινωνίας πρέπει να βάλουμε ένα τέλος στο καπιταλιστικό σύστημα και να δημιουργήσουμε μια εργατική κυβέρνηση. Μπορούμε μόνο να βασιστούμε στη δύναμη των κινητοποιήσεων και της αυτο-οργάνωσης της εργατικής τάξης. Το κλειδί είναι να οικοδομηθεί μια επαναστατική ηγεσία η οποία θα ανταποκριθεί στα καθήκοντα που έθεσε η εργατική τάξη στην εξέγερση του Οκτώβρη.
Διεθνής Μαρξιστική Τάση –
20 Δεκεμβρίου 2021
Μετάφραση: Ηλίας Κυρούσης
iΕκλογικό μέτωπο της Αριστεράς στη Χιλή στο οποίο συμμετέχει και το ΚΚ Χιλής. Δημιουργήθηκε στις 11 Ιανουαρίου 2021
