Τον Μάιο του 2013 οι επιστήμονες κατέγραψαν στο παρατηρητήριο του ηφαιστείου Μάουνα Λόα της Χαβάη συγκέντρωση του διοξειδίου του άνθρακα (CO2) στην ατμόσφαιρα πάνω από 400 μέρη στο εκατομμύριο (ppm), σπάζοντας ένα ρεκόρ 3 εκατομμυρίων χρόνων. Τέτοια επίπεδα CO2 είχε να δει ο πλανήτης από την εποχή της πλειόκαινου περιόδου, πριν από 3-5 εκατομμύρια χρόνια, πολύ πριν εμφανιστεί το ανθρώπινο είδος στη γη.
Από παρατηρήσεις των φυσαλίδων αέρα που είναι παγιδευμένες στους πάγους της Ανταρκτικής, οι επιστήμονες γνωρίζουν ότι εδώ και τουλάχιστον 800.000 χρόνια τα επίπεδα CO2 στην ατμόσφαιρα κυμαίνονταν σε μια στενή απόκλιση, από 180 ppm στην περίοδο των παγετώνων έως 280 ppm στις πιο θερμές περιόδους. Έχει αποδειχτεί ότι οι παγκόσμιες θερμοκρασίες και τα επίπεδα CO2 σχετίζονται στενά. Σε όλη την περίοδο ύπαρξης του ανθρώπινου είδους στη γη τα επίπεδα του CO2 ήταν σχετικά σταθερά και αντίστοιχα οι παγκόσμιες θερμοκρασίες ήταν σχετικά σταθερές. Από το 1860 οπότε άρχισαν οι μετρήσεις της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας, καταγράφηκαν αρχίζοντας από το 1980 και ύστερα τα πιο θερμά χρόνια στην ιστορία της ανθρωπότητας. Ιδιαίτερα από το 1991 έως το 2012 η αύξηση της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας ήταν πρωτοφανής με αύξηση της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά 0,8οC σε σχέση με τον μέσο όρο της θερμοκρασίας του 20ουαιώνα και με πιο θερμά έτη μέχρι στιγμής το 1998 και το 2010 με αύξηση της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά 1,1οC σε σχέση με τον μέσο όρο της θερμοκρασίας του 20ου αιώνα.
Είναι προφανές ότι η συνέχιση της ύπαρξης του παράλογου καπιταλιστικού οικονομικού συστήματος της αλόγιστης σπατάλης των φυσικών πόρων της γης, έχοντας ως συνέπεια την όλο και μεγαλύτερη ποσοτική συσσώρευση CO2 στην ατμόσφαιρα, αργά ή γρήγορα θα μετατραπεί σε ποιότητα ενός κλίματος τόσο θερμού που θα κάψει κάθε μορφή ζωής στον πλανήτη.
H αύξηση της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας της γης είναι γνωστή και ως φαινόμενο θερμοκηπίου, καθώς το CO2, το μεθάνιο (CH4) και μερικές άλλες χημικές ενώσεις όταν βρίσκονται στην ατμόσφαιρα έχουν την ικανότητα να παγιδεύουν την αντανακλώμενη από την επιφάνεια της γης υπέρυθρη ακτινοβολία του ήλιου (θερμική ενέργεια), εμποδίζοντάς την έτσι να φύγει πίσω στο διάστημα και κατ’ αυτό τον τρόπο υπερθερμαίνουν την ατμόσφαιρα. Το CO2 είναι το πιο σημαντικό αέριο του θερμοκηπίου εξαιτίας της μακράς παραμονής του στην ατμόσφαιρα (περίπου εκατό χρόνια) και της συνεχώς αυξανόμενης συγκέντρωσής του σ’ αυτήν εξαιτίας της καύσης ορυκτών καυσίμων (κάρβουνο, πετρέλαιο και φυσικό αέριο) και της καταστροφής των δασών.
Το CO2 είναι το αέριο που τα ζώα εκπνέουν ως αποβαλλόμενο προϊόν της αναπνοής και τα φυτά το απορροφούν για να μεγαλώσουν. Το CO2 δημιουργείται όταν μια χημική ουσία που περιέχει το στοιχείο του άνθρακα καίγεται. Η καύση των χημικών ουσιών που περιέχουν άνθρακα με οξυγόνο απελευθερώνει μεγάλες ποσότητες ενέργειας που είναι αποθηκευμένη σ’ αυτές τις ουσίες. Σ’ αυτή την διαδικασία ένα από τα προϊόντα που αποβάλλονται είναι το άχρωμο, άοσμο αέριο διοξείδιο του άνθρακα. Ογδόντα τοις εκατό της ενέργειας που παράγεται στον πλανήτη – κυρίως για την παραγωγή ηλεκτρισμού – και ουσιαστικά όλα τα καύσιμα που χρησιμοποιούνται για τις χερσαίες, εναέριες και θαλάσσιες μεταφορές παράγονται από την καύση των τριών τύπων ουσιών που περιέχουν άνθρακα: κάρβουνο, πετρέλαιο και φυσικό αέριο.
Το CH4 είναι 20 φορές πιο ισχυρό από το CO2 ως αέριο του θερμοκηπίου και είναι αποθηκευμένο σε εκατοντάδες εκατομμύρια τόνους στους αιώνιους πάγους της Σιβηρίας και της Αρκτικής, έχει όμως μικρότερη περίοδο παραμονής στην ατμόσφαιρα. Οι επιστήμονες ήδη έχουν διαπιστώσει διαφυγή μεθανίου από τους πάγους της Σιβηρίας και της Αρκτικής οι οποίοι λιώνουν ως συνέπεια της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Το λιώσιμο των πάγων της Σιβηρίας και της Αρκτικής έχει ήδη αρχίσει, τη στιγμή που οι επιστήμονες περίμεναν να αρχίσει 80 χρόνια αργότερα. Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι οι πάγοι της Σιβηρίας, της Αρκτικής, της Ανταρκτικής και της Γροιλανδίας λειτουργούν ως παγκόσμιοι καθρέφτες της ηλιακής ακτινοβολίας, δηλαδή αντανακλούν στο διάστημα την θερμική ενέργεια του ήλιου ψυχραίνοντας τον πλανήτη (γι’ αυτό και η ονομασία τους ως ψυγεία του πλανήτη). Συνεπώς η μείωση της έκτασης των πάγων έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση της απορρόφησης της ηλιακής ακτινοβολίας, που με την σειρά της προκαλεί αύξηση της θερμοκρασίας και μεγαλύτερο λιώσιμο των πάγων. Πρόκειται δηλαδή για έναν καταστροφικό φαύλο κύκλο, για ένα καταστροφικό αδιέξοδο.
Οι κλιματικές αλλαγές είναι ραγδαίες και ταχύτατες. Η απίστευτη παράνοια των καπιταλιστών βιομήχανων και των πολιτικών τους ανδρείκελων βρίσκεται σε τέτοιο βαθμό που κάνουν σχέδια για εκμετάλλευση των κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου που εκτιμάται πως βρίσκονται κάτω από τους πάγους της Αρκτικής, όταν αυτοί θα έχουν λιώσει σε σημαντικό βαθμό κατά την διάρκεια του καλοκαιριού. Ήδη οι ιμπεριαλιστικές χώρες ΗΠΑ, Ρωσία, Καναδάς, Δανία, Νορβηγία δημιουργούν στρατιωτικές δυνάμεις ειδικές για τις συνθήκες της Αρκτικής. Είναι τέτοιος δηλαδή ο παραλογισμός τους που δεν διστάζουν να σχεδιάζουν πολέμους και στρατιωτικές συγκρούσεις για τους φυσικούς πόρους της Αρκτικής σ’ έναν πλανήτη που θα είναι ήδη κλιματολογικά κατεστραμμένος από το λιώσιμο των αιώνιων πάγων της. Ο καπιταλισμός αποδεικνύει συνεχώς τον εφιαλτικό του χαρακτήρα, αποδεικνύει συνεχώς πως είναι ασυμβίβαστος με την συνέχιση της ύπαρξης του ανθρώπινου είδους και όλων των άλλων μορφών ζωής στη γη.
Οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής έχουν ήδη εκδηλωθεί σε όλη τους την αποκρουστικότητα. Τρομαχτική μείωση των χιονοπτώσεων και των βροχοπτώσεων σε όλες τις περιοχές του πλανήτη, μεγάλες περίοδοι καύσωνα και ξηρασίας σε όλη την γη ακόμη και στις βόρειες χώρες της Ευρώπης, λιώσιμο των πάγων της Σιβηρίας, της Αρκτικής, της Ανταρκτικής και της Γροιλανδίας, λιώσιμο αιώνιων παγετώνων των Ιμαλάϊων, των Άνδεων, των Άλπεων, του όρους Κιλιμάντζαρο και όλων των μεγάλων βουνών της γης, τεράστια πτώση των υδάτων λιμνών και ποταμών σε όλο τον πλανήτη με πιο χαρακτηριστική την περίπτωση της λίμνης Βικτώρια στην Αφρική, πρόκληση ανεξέλεγκτων δασικών πυρκαγιών – όταν αυτές δεν τις προκαλούν οι μπράβοι των καπιταλιστών – και ξήρανση δασών, αύξηση της συχνότητας και της έντασης τροπικών κυκλώνων, τρομερή μείωση έως και εξαφάνιση ζωικών και φυτικών ειδών ευάλωτων στις κλιματικές αλλαγές.
Η πολική αρκούδα βρίσκεται στο χείλος της εξαφάνισης εξαιτίας του ελαττωνόμενου πάγου της Αρκτικής θάλασσας. Οι ρυθμοί εξαφάνισης των ζωικών και φυτικών ειδών είναι χίλιες φορές μεγαλύτεροι από τον γεωλογικό στατιστικό κανόνα. Χιλιάδες είδη εξαφανίζονται προτού προλάβουν να ταξινομηθούν. Οι επιστήμονες υπολογίζουν ότι έχουμε ταξινομήσει λιγότερο από το 10% των ειδών του πλανήτη. Σύμφωνα με την Διεθνή Ένωση για την Προστασία της Φύσης (IUCN) από τα περίπου 50.000 απειλούμενα είδη, 17.000 κινδυνεύουν με άμεση εξαφάνιση. Η IUCN υπολογίζει ότι κατά την διάρκεια του 21ου αιώνα θα εξαφανιστούν 70% των φυτικών ειδών, 40% των ψαριών λιμνών και ποταμών, 30% των ερπετών, 12% των πουλιών, 20% των θηλαστικών. Το ανθρώπινο είδος προκαλεί την έκτη μεγάλη εξαφάνιση ειδών στην ιστορία του πλανήτη. Υπεύθυνη για την εξαφάνιση ειδών είναι η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος, η κλιματική αλλαγή, το αποδεκάτισμα ζωικών ειδών από τους κυνηγούς εγκληματίες.
To καπιταλιστικό οικονομικό σύστημα, βασισμένο στην άναρχη οικονομική ανάπτυξη, στην επιδίωξη απόκτησης του μεγαλύτερου δυνατού κέρδους από τους καπιταλιστές με οποιοδήποτε τίμημα σε βάρος του φυσικού περιβάλλοντος και των ανθρώπων, στην αλόγιστη σπατάλη τεράστιων ποσοτήτων φυσικών πόρων και ενέργειας για την υπερπαραγωγή πολυτελών, άχρηστων και τοξικών εμπορευμάτων και εξοπλισμών, στην ασταμάτητη εξαπόλυση πολέμων για την κατάκτηση εδαφών για καταλήστευση των φυσικών τους πόρων, στην συσσώρευση όλο και μεγαλύτερων ποσοτήτων άχρηστων και τοξικών απορριμμάτων, έχει προκαλέσει μια ολόκληρη σειρά οικολογικών εγκλημάτων: κλιματική αλλαγή, εξάλειψη ζωικών και φυτικών ειδών, καταστροφή των δασών, ερημοποίηση, υπεραλίευση η οποία έχει ερημώσει τεράστιες θαλάσσιες περιοχές από ψάρια και ζωή, μείωση του όζοντος της στρατόσφαιρας, χημική μόλυνση του νερού, του αέρα και του εδάφους, γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί, διαρκής κίνδυνος πυρηνικού πολέμου.
Η αλλαγή του κλίματος υπολογίζεται ότι μέσα στον 21ο αιώνα θα προκαλέσει: 2-6οC αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της γης σε σχέση με την μέση θερμοκρασία του 20ου αιώνα, καύσωνες, ξηρασίες και πλημμύρες, άνοδο της στάθμης των θαλασσών που θα βυθίσει νησιά και παράκτιες περιοχές, οξέωση των ωκεανών που θα προκαλέσει θάνατο των κοραλλιογενών υφάλων και ανυπολόγιστου αριθμού ψαριών, πιο συχνούς και καταστροφικούς κυκλώνες, πτώση της συγκομιδής δημητριακών, 20% ως 50% μείωση των ζωικών και φυτικών ειδών. Αν οι αλλαγές που έχουν ήδη επέλθει στο κλίμα της γης έχουν προκαλέσει τόσο τεράστιες καταστροφές με 0,8οC αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη σε σχέση με την μέση θερμοκρασία του 20ου αιώνα, τότε πώς θα μοιάζει ο πλανήτης με 2οC αύξηση; Θα υπάρχει ακόμη ζωή στον πλανήτη και ποια; Το πιο πιθανό σενάριο είναι ότι με 2οC ή μεγαλύτερη αύξηση της θερμοκρασίας, η γη θα μοιάζει περισσότερο στον πλανήτη Αφροδίτη που η θερμοκρασία στην επιφάνειά του είναι 450οC και θα είναι ένας πλανήτης χωρίς ζωή.
Ο καπιταλισμός λοιπόν δεν μπορεί να δώσει την οποιαδήποτε λύση στα οικολογικά προβλήματα του πλανήτη. Ένα οικονομικό σύστημα που οι καπιταλιστές και τα πολιτικά τους ανδρείκελα σπαταλάνε πολύτιμους φυσικούς πόρους και τεράστια χρηματικά ποσά για στρατούς, εξοπλισμούς και στρατιωτικά γυμνάσια, για αναρίθμητους μεγάλους και μικρούς πολέμους οι οποίοι προκαλούν τρομαχτική οικολογική καταστροφή (στην ιμπεριαλιστική επιδρομή της φασιστικής Γερμανίας στην Σοβιετική Ένωση οι φασίστες έκαψαν εκατομμύρια στρέμματα δάσους, στην ιμπεριαλιστική επιδρομή των ΗΠΑ στο Βιετνάμ οι ιμπεριαλιστές έκαψαν εκατομμύρια στρέμματα δάσους, στην ιμπεριαλιστική επιδρομή του ΝΑΤΟ στην Σερβία οι διεστραμμένοι Νατοϊκοί εγκληματίες βομβάρδιζαν τα εθνικά πάρκα της Σερβίας καίγοντας τεράστιες δασικές εκτάσεις μαζί με τα πουλιά και τα ζώα που ήταν οι μοναδικοί κάτοικοι των πάρκων αυτών) που σπαταλάνε πολύτιμους φυσικούς πόρους και τεράστια χρηματικά ποσά για την έρευνα και κατασκευή πυρηνικών όπλων απειλώντας κάθε στιγμή την γη με πυρηνικό όλεθρο, που κατασκευάζουν συνεχώς δρόμους, αεροδρόμια, ιδιωτικά αυτοκίνητα, αεροπλάνα με την επακόλουθη αλόγιστη καύση ορυκτών καυσίμων για την μετακίνησή τους, που καίνε και καταστρέφουν τα δάση για να τα αντικαταστήσουν με άσφαλτο και τσιμέντο και τώρα τελευταία για την παραγωγή βιοκαυσίμων, που υπεραλιεύουν τα ψάρια σε τέτοιο βαθμό ώστε να έχουν μετατρέψει τεράστιες εκτάσεις των θαλασσών, των λιμνών και των ποταμών σε ερήμους, που κυνηγούν τόσο ανεξέλεγκτα τα πουλιά και τα ζώα ώστε να έχουν αφανίσει από ζωή τις ελάχιστες δασικές και φυσικές εκτάσεις που δεν έχουν ακόμα μετατρέψει σε άσφαλτο και τσιμέντο, που έχουν δημιουργήσει πόλεις-τέρατα γεμάτες με τεράστιες αποκρουστικές πολυκατοικίες και ουρανοξύστες, ιδιωτικά αυτοκίνητα, πάρκινγκ, χωρίς αέρα, χωρίς πάρκα, με φοβερή ηχητική μόλυνση, πλημμυρισμένες τη νύχτα από αμέτρητα φώτα που προκαλούν μία απίστευτη φωτεινή μόλυνση με την επακόλουθη ανυπολόγιστη καύση ορυκτών καυσίμων, δεν μπορεί να δώσει την οποιαδήποτε λύση στα τεράστια οικολογικά προβλήματα του πλανήτη.
Η απόλυτη αδιαφορία και ανικανότητα των καπιταλιστών και των πολιτικών μαριονέτων τους για την κλιματική αλλαγή αποδεικνύεται σαφέστατα στις διεθνείς διασκέψεις του ΟΗΕ για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής που πραγματοποιούνται κάθε 1-2 χρόνια σε διάφορες πόλεις του πλανήτη, στις οποίες όλα αυτά τα καθάρματα που μαζεύονται συζητούν για εμπορικές και οικονομικές συμφωνίες, για οικονομικές κυρώσεις και πολέμους ενάντια στις χώρες που δεν υποτάσσονται πλήρως στις απαιτήσεις τους και για οτιδήποτε άλλο εκτός από την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής για την οποία υποτίθεται γίνονται οι συγκεκριμένες διασκέψεις. Στο τέλος των διασκέψεων για να ρίξουν στάχτη στα μάτια των αφελών που περιμένουν κάποια έστω και περιορισμένη συμφωνία, υπογράφουν ένα εντελώς άχρηστο χαρτί στο οποίο εκφράζουν τις υποκριτικές ευχές τους για κάποια μελλοντική συμφωνία, ενώ με αισχρά ψέματα υπόσχονται ότι θα προσπαθήσουν να περιορίσουν τις συνέπειες από την κλιματική αλλαγή, την οποία κάθε δευτερόλεπτο επιδεινώνουν με τις εγκληματικές πολιτικές τους.
Μαρξ, Ένγκελς και οικολογία
Σύμφωνα με τον Διαλεκτικό Υλισμό, τα πάντα είναι ύλη. Τα πάντα είναι υλικά σώματα σε αλληλοσύνδεση και αλληλεξάρτηση μεταξύ τους. Οι άνθρωποι είναι κομμάτι της φύσης και αναπτύσσουν τις ιδέες τους και την πρακτική τους σε αδιάρρηκτη σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο. Ο Μαρξ και ο Ένγκελς γράφουν στην Γερμανική Ιδεολογία: «Οι άνθρωποι μπορούν να διακριθούν από τα ζώα από την συνείδηση, από την θρησκεία, από οτιδήποτε θέλουμε. Αλλά αυτοί αρχίζουν να διακρίνονται από τα ζώα μόλις αρχίζουν να παράγουν τα μέσα συντήρησής τους, μία πρόοδος που καθορίζεται από την ίδια την σωματική τους οργάνωση».
Ο Μαρξ και ο Ένγκελς δηλώνουν ότι η διαφορά του ανθρώπου από τα ζώα δεν είναι οντολογική, αλλά αυτή οφείλεται σε μια δραστηριότητα. Σύμφωνα λοιπόν με τον Ιστορικό υλισμό, ο άνθρωπος είναι και αυτός ένα ζώο. Και ως ζώο διαθέτει τα βασικά ένστικτα που διαθέτουν και τα άλλα ζώα. Το ένστικτο της πάλης για επιβίωση και το ένστικτο της αναζήτησης της σεξουαλικής ηδονής. Χωρίς την απόλυτη σεξουαλική ηδονή, χωρίς επαρκή εκγύμναση του σώματος, χωρίς επαρκή ύπνο μέσα σε ένα υγιές και απόλυτα προστατευόμενο φυσικό περιβάλλον, ο άνθρωπος καθίσταται σωματικά και πνευματικά ανάπηρος. Τα ένστικτά του αυτά ο άνθρωπος – μέσα σε ένα υγιές και απόλυτα προστατευόμενο φυσικό περιβάλλον – μπορεί να τα ικανοποιήσει μόνο σε μια απελευθερωμένη κομμουνιστική κοινωνία.
Ο Μαρξ και ο Ένγκελς ήταν οι πρώτοι που έγραψαν για την οικολογία. Ο Ένγκελς στην Διαλεκτική της Φύσης έγραφε: «Ας μην ικανοποιούμαστε ωστόσο και πολύ με τις νίκες μας πάνω στην φύση. Για κάθε τέτοια νίκη η φύση μας εκδικείται. Κάθε μία από αυτές έχει σε πρώτη φάση πραγματικά τα αποτελέσματα που περιμέναμε, αλλά στην δεύτερη και τρίτη φάση έχει πολύ διαφορετικές και απρόβλεπτες συνέπειες οι οποίες πολύ συχνά ακυρώνουν τις πρώτες. Οι άνθρωποι που στην Μεσοποταμία, στην Ελλάδα, στην Μικρά Ασία και αλλού κατέστρεψαν τα δάση για ν’ αποκτήσουν καλλιεργήσιμη γη, ποτέ δεν φαντάστηκαν πως έτσι έθεταν τις βάσεις για την πραγματική ερήμωση αυτών των χωρών, καταστρέφοντας μαζί με τα δάση και τα κέντρα συγκέντρωσης και διατήρησης της υγρασίας. Όταν οι ορεινοί Ιταλοί κατέστρεψαν στις νότιες πλαγιές των Άλπεων τα δάση των ελάτων που με τόση φροντίδα διατηρήθηκαν στις βόρειες πλαγιές, δεν είχαν ιδέα πως μ’ αυτό τον τρόπο υπέσκαπταν την γαλακτοκομία στην περιοχή τους. Ακόμα λιγότερο υποψιάζονταν ότι έτσι στερούσαν από νερό τις βουνήσιες πηγές τους στο μεγαλύτερο μέρος του χρόνου και πως την εποχή των βροχών θα χύνονταν στην πεδιάδα πιο ορμητικοί οι χείμαρροι. Έτσι, σε κάθε βήμα, τα πράγματα μας υπενθυμίζουν ότι σε καμιά περίπτωση δεν κυριαρχούμε πάνω στη φύση όπως ένας κατακτητής κυριαρχεί πάνω σε έναν ξένο λαό, σαν να στεκόμασταν έξω από την φύση, αλλά ότι εμείς, με την σάρκα μας, το αίμα και τον εγκέφαλό μας ανήκουμε σε αυτήν και είμαστε μέσα σ’ αυτήν και ότι όλη μας η κυριαρχία πάνω της συνίσταται στο ότι έχουμε σε σύγκριση με όλα τα άλλα δημιουργήματα της φύσης το πλεονέκτημα ότι μπορούμε να διακρίνουμε και να εφαρμόσουμε σωστά τους νόμους της.»
Ο Ένγκελς συνέχιζε στο ίδιο βιβλίο του: «Η αστική κοινωνική επιστήμη, η κλασική πολιτική οικονομία, καταπιάνεται προπαντός μόνο με τα άμεσα επιδιωκόμενα αποτελέσματα των ανθρώπινων πράξεων που προσανατολίζονται στην παραγωγή και την ανταλλαγή. Αυτό ανταποκρίνεται εντελώς στην κοινωνική οργάνωση της οποίας αποτελεί την θεωρητική έκφραση. Από την στιγμή που οι καπιταλιστές μπαίνουν στην παραγωγή και την ανταλλαγή αναζητώντας άμεσο κέρδος, δεν μπορούν να ληφθούν υπόψη κατ’ αρχήν, παρά μόνο τα πιο κοντινά, τα πιο άμεσα αποτελέσματα. Όταν ένας μεμονωμένος εργοστασιάρχης ή έμπορος πουλά το εμπόρευμα που παράγει ή που αγοράζει με το συνηθισμένο κέρδος, μένει ικανοποιημένος και δεν ασχολείται με το τι συμβαίνει ύστερα με το εμπόρευμα ή με τον αγοραστή του. Το ίδιο συμβαίνει και με τις φυσικές συνέπειες των πράξεών του. Τι τους ένοιαζε τους Ισπανούς κατόχους φυτειών στην Κούβα που έκαιγαν τα δάση στις πλαγιές και έβρισκαν στην στάχτη αρκετό λίπασμα για μια γενιά εξαιρετικά αποδοτικών δέντρων του καφέ, τι τους ένοιαζε ότι οι ραγδαίες βροχές θα έπαιρναν ύστερα το απροστάτευτο πια επιφανειακό στρώμα του εδάφους, αφήνοντας πίσω τους μονάχα γυμνούς βράχους; Τόσο σε σχέση με την φύση, όσο και σε σχέση με την κοινωνία, ο σημερινός τρόπος παραγωγής ενδιαφέρεται προπαντός μόνο για το πρώτο, το πιο κοντινό, το πιο άμεσο αποτέλεσμα. Και ύστερα εκπλήσσονται για το ότι οι μακρινές συνέπειες των πράξεων που αποβλέπουν σ’ αυτό τον σκοπό είναι εντελώς διαφορετικές, τις περισσότερες φορές εντελώς αντίθετες.»
O Μαρξ και ο Ένγκελς έβλεπαν τους ανθρώπους όχι ως κάτι ξεχωριστό από την φύση, όπως κάνει η καπιταλιστική ιδεολογία, αλλά διαλεκτικά συνδεδεμένους. Στα Οικονομικο-Φιλοσοφικά χειρόγραφα ο Μαρξ γράφει: «Η φύση είναι το ανόργανο σώμα του ανθρώπου, στον βαθμό που η φύση δεν είναι το ανθρώπινο σώμα. Ο άνθρωπος ζει από την φύση, δηλαδή η φύση είναι το σώμα του, και ο ίδιος πρέπει να διατηρεί έναν συνεχή διάλογο με αυτήν αν πρόκειται να μην πεθάνει. Το να λέμε ότι η φυσική και πνευματική ζωή του ανθρώπου συνδέεται με την φύση, απλά σημαίνει ότι η φύση συνδέεται με τον εαυτό της, αφού ο άνθρωπος είναι μέρος της φύσης.» Ο Μαρξ έγραφε στον πρώτο τόμο του Κεφαλαίου: «H καπιταλιστική παραγωγή διαταράσσει την μεταβολική αλληλεπίδραση μεταξύ του ανθρώπου και της γης, δηλαδή αποτρέπει την επιστροφή στο έδαφος των συστατικών του στοιχείων που καταναλώθηκαν από τον άνθρωπο με την μορφή φαγητού και ρουχισμού. Κατά συνέπεια παραβιάζει τους αναγκαίους όρους για την διαρκή γονιμότητα του εδάφους. Όλη η πρόοδος στην καπιταλιστική αγροτική οικονομία είναι μια πρόοδος στην τέχνη όχι μόνο της κλοπής του εργάτη, αλλά και της κλοπής του εδάφους. Όλη η πρόοδος στην αύξηση της γονιμότητας του εδάφους για έναν ορισμένο χρόνο είναι μια πρόοδος στην καταστροφή των πιο μακροπρόθεσμων πηγών αυτής της γονιμότητας. Όσο περισσότερο μια χώρα αναπτύσσει τις βάσεις της σύγχρονης βιομηχανίας, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής για παράδειγμα, τόσο πιο γρήγορη είναι αυτή η διαδικασία της καταστροφής. Η καπιταλιστική παραγωγή επομένως αναπτύσσει την τεχνολογία μόνο εξαντλώντας τις πραγματικές πηγές όλου του πλούτου, την γη και τον εργάτη.»
Στον τρίτο τόμο του Κεφαλαίου ο Μαρξ έγραφε σε σχέση με την πρόβλεψή του για την σοσιαλιστική κοινωνία: «Από την άποψη ενός ανώτερου κοινωνικο-οικονομικού σχηματισμού, η ιδιωτική ιδιοκτησία της γης από μεμονωμένα άτομα θα παρουσιαστεί τόσο παράλογη όπως ακριβώς η ιδιωτική ιδιοκτησία ανθρώπων από ένα μεμονωμένο άτομο. Ακόμη και μια ολόκληρη κοινωνία, ένα έθνος, ή όλες ταυτόχρονα οι υπάρχουσες κοινωνίες παρμένες μαζί δεν είναι ιδιοκτήτες της γης, είναι απλά αυτές που τη νέμονται, που επωφελούνται από αυτήν, και οι οποίες οφείλουν να την παραδώσουν σε μια βελτιωμένη κατάσταση στις επόμενες γενιές. Οι συνεταιρισμένοι παραγωγοί θα ρυθμίζουν ορθολογικά την ανταλλαγή της ύλης με την φύση, θα την υποτάσσουν στον κοινό τους έλεγχο, αντί να κυριαρχούνται από αυτήν σαν από μια τυφλή δύναμη, όταν θα την πραγματοποιούν με την μικρότερη δυνατή δαπάνη δυνάμεων και κάτω από όρους αντάξιους και ταιριαστούς προς την ανθρώπινη φύση τους.»
Μαρξισμός, μπολσεβικισμός και περιβάλλον
Σύμφωνα λοιπόν με την Μαρξιστική φιλοσοφία, η υπεράσπιση του περιβάλλοντος αποτελεί για τα Μαρξιστικά κόμματα απόλυτη προτεραιότητα, καθόλου ξεκομμένη αλλά απόλυτα συνυφασμένη με την ταξική πάλη και τον αγώνα για την σοσιαλιστική επανάσταση. Οι Μαρξιστές υποστηρίζουν πάντοτε χωρίς όρους ακόμα και τους πιο μέτριους αγώνες για την υπεράσπιση του φυσικού περιβάλλοντος αγωνιζόμενοι με όλες τους τις δυνάμεις για τη νίκη, διατηρώντας πάντα το ανεξάρτητο επαναστατικό τους πρόγραμμα, προσπαθώντας πάντα να οδηγήσουν τους συγκεκριμένους αγώνες στη νίκη και τελικά στην σοσιαλιστική επανάσταση. Σύμφωνα με την Μαρξιστική φιλοσοφία δεν υπάρχει σοσιαλισμός χωρίς απόλυτη προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.
Μετά τη νίκη της Οχτωβριανής επανάστασης στην Ρωσία, οι Μπολσεβίκοι, δεσμευμένοι στην ενότητα θεωρίας και πράξης, υποστήριξαν και εφάρμοσαν μία πρωτοποριακή οικολογική πρακτική. Ο Λένιν και ο Λουνατσάρσκι ήταν ισχυροί υποστηρικτές μιας οικολογικά στοχευμένης πολιτικής προς την αγροτική βιωσιμότητα, την βιοποικιλία και την οικολογική έρευνα. Όλα αυτά παρά την απελπιστική οικονομική κατάσταση στην οποία βρισκόταν το νεαρό Σοβιετικό κράτος εξαιτίας των καταστροφών που άφησε ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος και της αχαλίνωτης αγριότητας του τρίχρονου εμφυλίου πολέμου που εξαπέλυσαν ενάντια στην Σοβιετική Ένωση οι Λευκοί και οι ξένοι ιμπεριαλιστικοί στρατοί.
Την πρώτη περίοδο του εργατικού κράτους η Σοβιετική οικολογία άνθησε όσο σε καμία άλλη χώρα. Η Σοβιετική Ένωση πρωτοστάτησε στην οικολογική θεωρία και πρακτική. Ο όρος «βιόσφαιρα», που περιλαμβάνει την ολότητα ενός ανοιχτού συστήματος το οποίο υποστηρίζει όλη την ζωή και την αλληλεπίδρασή της με την ατμόσφαιρα και την ενέργεια που έρχεται από τον ήλιο, επινοήθηκε την δεκαετία του 1920 από τον επιστήμονα της Μπολσεβίκικης κυβέρνησης Vladimir Vernadsky.
H κυβέρνηση των Μπολσεβίκων ήταν η πρώτη στον κόσμο που εγκαθίδρυσε εθνικά πάρκα, δηλαδή μεγάλες εκτάσεις γης οι οποίες ήταν απολύτως απαραβίαστες σε κάθε μορφή ανθρώπινης επέμβασης, εκτός από την οικολογική έρευνα. Σ’ αυτά τα πάρκα απαγορεύονταν η υλοτομία, το κυνήγι, η καλλιέργεια δημητριακών, ακόμη και ο τουρισμός. Αυτές οι περιοχές συνδέονταν μεταξύ τους σε ένα πανεθνικό δίκτυο για την μελέτη και την αποτελεσματική προστασία της φύσης.
Δύο μέρες μετά από την Οχτωβριανή επανάσταση πέρασε το κρίσιμο διάταγμα «Για την γη», το οποίο καταργούσε την ατομική ιδιοκτησία της γης. Όλη η γη, τα δάση, οι λίμνες και τα ποτάμια, όλοι οι φυσικοί πόροι γίνονταν δημόσια ιδιοκτησία, και έτσι μπορούσε να εκπονηθεί ένα σχέδιο για την βιώσιμη χρήση και ανανέωσή τους. Το 1918 η Μπολσεβίκικη κυβέρνηση πέρασε το διάταγμα «Για τα δάση», το οποίο εγκαθίδρυε μια κεντρική διοίκηση των δασών της Σοβιετικής δημοκρατίας, με αποστολή την αναδάσωση και την βιώσιμη διαχείριση των δασών. Τα δάση διαιρούνταν σε έναν εκμεταλλεύσιμο τομέα και σε έναν προστατευόμενο. Ένας ακόμη νόμος για τα δάση πέρασε το 1923, ο οποίος ενίσχυε παραπέρα το προστατευόμενο καθεστώς των δασών.
Τον Ιανουάριο του 1921 ο εμφύλιος πόλεμος βρισκόταν στο απόγειό του. Οι περιοχές οι ελεγχόμενες από τους Μπολσεβίκους είχαν εξαιρετικά περιοριστεί γύρω από την Μόσχα και την Πετρούπολη. Οι Λευκοί στρατοί ήταν έτοιμοι να επιτεθούν στην Μόσχα και στην Πετρούπολη, Αμερικάνικες, Βρετανικές, Γαλλικές και Ιαπωνικές στρατιωτικές δυνάμεις είχαν καταλάβει και έλεγχαν τα πιο σημαντικά λιμάνια, και μεγάλο μέρος της γόνιμης γης της Ουκρανίας το κατείχαν οι Γερμανοί. Κάτω από αυτή την απελπιστική κατάσταση, ο Λένιν βρήκε χρόνο να συναντηθεί προσωπικά με τον διάσημο αγρονόμο Podiapolsky. O Λένιν ζήτησε από τον Podiapolsky να σχεδιάσει άμεσα μια εθνική νομοθεσία για την δημιουργία του πρώτου εθνικού πάρκου και για την προστασία της φύσης. Αφού του υπέβαλλε το σχέδιο νόμου, ο Podiapolsky το έλαβε πίσω εξετασμένο από τον Λένιν την ίδια ακριβώς μέρα. Όταν η γη ανακαταλήφθηκε από τον Κόκκινο στρατό, το διάταγμα «Για την προστασία των μνημείων της φύσης, των κήπων και των πάρκων» υπογράφτηκε από τον Λένιν και έγινε νόμος το 1921.
Το 1919 ο Λένιν πέρασε το διάταγμα «Για τις περιόδους κυνηγίου και για την κατοχή κυνηγετικών όπλων», το οποίο απαγόρευε το κυνήγι των απειλούμενων αλκών και των άγριων κατσικιών, και καθιέρωνε εποχές απαγόρευσης του κυνηγίου για τα άλλα ζώα για να εξασφαλιστεί η βιώσιμη αναπαραγωγή τους.
Η μετά τον Λένιν γραφειοκρατικοποιημένη Σοβιετική Ένωση και τα μετέπειτα γραφειοκρατικά παραμορφωμένα εργατικά κράτη χαρακτηρίζονταν από μια τεράστια διαλεκτική αντίφαση στην οικονομία, στην πολιτική και στην οικολογία. Οι χώρες αυτές κατέκτησαν τόσο απίστευτα επιτεύγματα όσον αφορά την προστασία της φύσης, τα οποία οι εργαζόμενοι στις καπιταλιστικές χώρες δεν μπορούν καν να διανοηθούν. Τα πιο σημαντικά από αυτά ήταν η ύπαρξη τεράστιων δασών καθώς και η αποτελεσματική προστασία τους, η ύπαρξη τεράστιων πάρκων μέσα στις πόλεις, η διατήρηση της παλιάς αρχιτεκτονικής των πόλεων, καθώς και η πλήρης κυριαρχία των δημόσιων μεταφορών έναντι των ιδιωτικών. Από την άλλη όμως μεριά, αυτές οι σταλινικές χώρες διέπραξαν τεράστια περιβαλλοντικά εγκλήματα με πιο χαρακτηριστική την ουσιαστική εξαφάνιση της λίμνης Αράλη στη σταλινική Σοβιετική Ένωση, ενώ είχαν σοβαρά υποτιμήσει την οικολογική έρευνα και τα παγκόσμια περιβαλλοντικά προβλήματα.
Ο Λένιν έγραφε ότι η καπιταλιστική κοινωνία είναι μία φρίκη χωρίς τέλος. Το μόνο που μας επιφυλάσσει το καπιταλιστικό σύστημα αν δεν ανατραπεί είναι ένα τέλος με φρίκη. Τα τρομαχτικά οικολογικά προβλήματα του πλανήτη μπορούν να αντιμετωπιστούν και να επιλυθούν μόνο σε μια απελευθερωμένη παγκόσμια κομμουνιστική κοινωνία.
Μια παγκόσμια κομμουνιστική κοινωνία χωρίς ιδιωτική ιδιοκτησία της γης και της βιομηχανίας, χωρίς πυρηνικά όπλα, χωρίς κλιματική αλλαγή, χωρίς την εξαφάνιση ζωικών και φυτικών ειδών, με απόλυτη προστασία των δασών, με μαζικές αναδασώσεις των ερήμων που έχουν δημιουργήσει οι εκατονταετίες καπιταλιστικής ανάπτυξης, με μια αλιεία αυστηρά προσανατολισμένη στην διατήρηση και την αναπαραγωγή των ψαριών και της θαλάσσιας ζωής, καθώς και της ζωής των ποταμών και των λιμνών, με απαγόρευση του κυνηγίου, χωρίς χημική μόλυνση του αέρα, του νερού και του εδάφους, χωρίς γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς, χωρίς ιδιωτικά αυτοκίνητα παρά μόνο ποδήλατα και μοτοσυκλέτες, με αποκλειστικά δημόσιες μεταφορές βασισμένες εξολοκλήρου σε ηλεκτροκίνητα τρένα και τραμ, χωρίς άσφαλτο στους δρόμους, με το έδαφος γεμάτο αποκλειστικά με χώμα και χορτάρι.
Με ριζική μείωση των αεροπορικών ταξιδιών και των αεροδρομίων, με πόλεις χωρίς πάρκινγκ, πνιγμένες στα πάρκα και στα δάση, χωρίς αποκρουστικές πολυκατοικίες και ουρανοξύστες, με διάσωση και ανασυγκρότηση της αρχιτεκτονικής του 19ου και των προηγούμενων αιώνων που βρίσκονταν σε αρμονία με το κλίμα της κάθε τοποθεσίας και την αισθητική των ανθρώπων, χωρίς ηχητική μόλυνση, χωρίς φωτεινή μόλυνση, με εξαφάνιση της αντίθεσης πόλεων και υπαίθρου, χωρίς πολέμους, χωρίς εθνικά κράτη, σύνορα, στρατούς, αστυνομίες, δικαστήρια και φυλακές, με την απελευθέρωση τεράστιων φυσικών πόρων και δυνάμεων που αντί για την υπερπαραγωγή πολυτελών, άχρηστων και τοξικών εμπορευμάτων και εξοπλισμών θα χρησιμοποιoύνταν για την οικολογική έρευνα και προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, καθώς και για την ιατρική έρευνα και την ριζική βελτίωση της υγείας των ανθρώπων, με την σχεδιασμένη παραγωγή μόνο των κοινωνικά αναγκαίων προϊόντων, χωρίς οικονομικές ανισότητες, χωρίς εγκληματικότητα, χωρίς ρατσισμούς και χωρίς διάκριση των λαών, με απελευθέρωση των γυναικών από την ιδιωτική ιδιοκτησία των αντρών τους, με απελευθέρωση των ζώων από την ιδιωτική ιδιοκτησία των ανθρώπων, με τους ανθρώπους απελευθερωμένους από την σεξουαλική καταπίεση της καπιταλιστικής κοινωνίας και χωρίς απολύτως καμία διάκριση των ομοφυλόφιλων, αμφιφυλόφιλων και τρανσέξουαλ ανθρώπων, με τους ανθρώπους σωματικά γυμνασμένους και απελευθερωμένους από τον χρόνο της εξαντλητικής εργασίας από την οποία θησαυρίζουν οι καπιταλιστές και οι μπράβοι τους. Οι περισσότεροι θα πουν ότι αυτό είναι ουτοπία. Στην πραγματικότητα είναι η μοναδική ρεαλιστική εναλλακτική λύση στην κόλαση του καπιταλισμού και στην αυτοκαταστροφή του ανθρώπινου είδους αλλά και όλων των άλλων μορφών ζωής στον πλανήτη.
H πρώτη μαζική εξέγερση ενάντια στον καπιταλισμό με οικολογική αφορμή και διάσταση πραγματοποιήθηκε στην Τουρκία τον Ιούνιο του 2013. Η από ενάμισι αιώνα πριν προβλεφθείσα από τους Μαρξ και Ένγκελς οικολογική καταστροφή που δημιουργεί ο καπιταλισμός πυροδότησε την μαζική εξέγερση των λαών της Τουρκίας με αφορμή την επιχειρούμενη καταστροφή του πάρκου Γκεζί στην πλατεία Ταξίμ της Ιστανμπούλ και την εγκληματική βία της αστυνομίας ενάντια στους υπερασπιστές του πάρκου. Όλα τα τουρκικά κόμματα που μιλούν στο όνομα του μαρξισμού συμμετείχαν στην επανάσταση. Οι μαρξιστές της Ελλάδας και όλου του κόσμου υποκλινόμαστε στον ηρωισμό των επαναστατών της Τουρκίας και στην μνήμη των νεκρών της εξέγερσης. Σε όλο τον πλανήτη η αντίσταση στον καπιταλισμό συνεχίζεται.
Διονύσης Βούρτσης
