ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΤΟΥ ΛΕΝΙΝ
Στον Λέον Τρότσκι, 12 Δεκεμβρίου 1922. (1)
Σύντροφε Τρότσκι,
Σου αποστέλλω το γράμμα του Κρεστίνσκι*. Γράψε μου όσο το δυνατό πιο γρήγορα, αν συμφωνείς· στην ολομέλεια πρόκειται να παλέψω για το μονοπώλιο.
Εσύ πως τα πηγαίνεις;
Δικός σου
Λένιν
Υ.Γ: Θα ήταν καλύτερο να επιστραφεί σύντομα.
Στους Μ.Ι. Φρούμκιν και Μ.Σ. Στομονιάκοφ, 12 Δεκεμβρίου 1922. (2)
Στους συντρόφους Φρούμκιν και Στομονιάκοφ,
αποστείλατε αντίγραφο σε Τρότσκι.
Μπροστά στο δυνάμωμα της ασθένειας μου, δεν μπορώ να είμαι παρών στην ολομέλεια. Έχω πλήρη επίγνωση πόσο αδέξια και ακόμη περισσότερο από αδέξια, συμπεριφέρομαι σε σχέση με σας, αλλά παρ’ όλ’ αυτά, δε θα μπορέσω πιθανόν να μιλήσω.
Σήμερα έλαβα την επιστολή του Τρότσκι που εσωκλείω, με την οποία συμφωνώ σ’ όλα τα ουσιαστικά στοιχεία με την εξαίρεση, ίσως, των τελευταίων γραμμών σχετικά με την Επιτροπή Κρατικού Σχεδιασμού. Πρόκειται να γράψω στον Τρότσκι για τη συμφωνία μου μαζί του και να του ζητήσω να αναλάβει ο ίδιος, εξαιτίας της ασθένειάς μου, την υπεράσπιση της θέσης μου στην ολομέλεια.
Θεωρώ ότι αυτή η υπεράσπιση οφείλει να μοιραστεί σε τρία μέρη.
Πρώτον, υπεράσπιση της θεμελιώδους αρχής του μονοπωλίου του εξωτερικού εμπορίου δίνοντάς της μια πλήρη και τελική επιβεβαίωση.
Δεύτερον, ανάθεση σε μια ειδική επιτροπή της λεπτομερειακής εξέτασης αυτών των πρακτικών σχεδίων υλοποίησης του μονοπωλίου που προτάθηκαν από τον Αβανέσοφ. Τουλάχιστον η μισή απ’ αυτή την επιτροπή θα όφειλε να αποτελείται από αντιπροσώπους του Επιτροπάτου Εξωτερικού Εμπορίου.
Τρίτον, ξεχωριστή εξέταση του έργου της Επιτροπής Κρατικού Σχεδιασμού. Παρεμπιπτόντως, νομίζω ότι δε θα υπάρξει διαφωνία ανάμεσα στον Τρότσκι και σ’ εμένα, αν περιοριστεί στην απαίτηση το έργο της Επιτροπής Κρατικού Σχεδιασμού, συνεχιζόμενο κάτω από την ετικέτα της ανάπτυξης της κρατικής βιομηχανίας, να έχει αντίχτυπο σ’ όλες τις δραστηριότητες του Λαϊκού Επιτροπάτου του Εξωτερικού Εμπορίου.
Ελπίζω να σας γράψω ξανά σήμερα ή αύριο και να σας στείλω τη διακήρυξη μου προς την ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής επί της ουσίας αυτού του προβλήματος. Οπωσδήποτε, θεωρώ αυτό το ζήτημα θεμελιώδους σημασίας, ώστε σε κάθε περίπτωση που δεν πάρω την πλειοψηφία της ολομέλειας, θα πρέπει να το κατεβάσω στο κομματικό συνέδριο και πριν απ’ αυτό, να αναγγείλω της ύπαρξης αυτής της διαφωνίας στη φράξια του κόμματος στο ερχόμενο συνέδριο των Σοβιέτ.
Λένιν.
Υπαγορεύτηκε στη Λ.Φ. [Λύδια Φωτίεβα]
Στον Λέον Τρότσκι, 13 Δεκεμβρίου 1922. (3)
Αντίγραφο σε Φρούμκιν και Στομονιάκοφ.
Σύντροφε Τρότσκι
Έλαβα τα σχόλια σου πάνω στο γράμμα του Κρεστίνσκι και τα σχέδια του Ανεσάνοφ. Θεωρώ ότι εσύ και εγώ έχουμε τη μέγιστη δυνατή συμφωνία και πιστεύω ότι το ζήτημα της Επιτροπής Κρατικού Σχεδιασμού, όπως τίθεται σ’ αυτή την περίπτωση, αποκλείει (ή αναβάλει) κάθε συζήτηση σχετικά με το εάν η Επιτροπή Κρατικού Σχεδιασμού χρειάζεται να έχει οποιαδήποτε διοικητικά δικαιώματα.
Εν πάση περιπτώσει, θα παρακαλούσα στην επικείμενη ολομέλεια να αναλάβεις την υπεράσπιση της κοινής μας άποψης σχετικά με την αδιαπραγμάτευτη ανάγκη να διατηρηθεί και να παγιωθεί το μονοπώλιο του εξωτερικού εμπορίου. Η προηγούμενη ολομέλεια πέρασε μια απόφαση σ’ αυτό το θέμα που έρχεται σε αντίθεση με το μονοπώλιο του εξωτερικού εμπορίου και δεν μπορούν να υπάρξουν παραχωρήσεις σ’ αυτό το ζήτημα. Πιστεύω, όπως είπα και στην επιστολή μου προς τους Φρούμκιν και Στομονιάκοφ, ότι στην περίπτωση ήττας μας πάνω σ’ αυτό το ζήτημα θα πρέπει να επαναφέρουμε το ζήτημα στο κομματικό συνέδριο. Αυτό απαιτεί μια σύντομη έκθεση των διαφορών μας ενώπιον της κομματικής ομάδας που θα λάβει μέρος στο επόμενο συνέδριο των Σοβιέτ. Αν έχω χρόνο, πρόκειται να το γράψω και θα χαιρόμουν αν έκανες το ίδιο. Δισταγμοί σ’ αυτό το ζήτημα μας κάνουν πρωτοφανές κακό και τα αρνητικά επιχειρήματα ξεπέφτουν τελείως σε κατηγορίες εναντίων των ελαττωμάτων του μηχανισμού. Αλλά ο μηχανισμός μας έχει παντού ατέλειες και να εγκαταλείψουμε το μονοπώλιο εξαιτίας ενός ατελούς μηχανισμού είναι σα να πετάμε το μωρό μαζί με τα απόνερα.
Λένιν.
Υπαγορεύτηκε στη Λ. Φ.
Στον Λέον Τρότσκι, 15 Δεκεμβρίου 1922. (4)
Σύντροφε Τρότσκι
Σου στέλνω μια επιστολή που έλαβα σήμερα από το Φρούμκιν. Επίσης θεωρώ απόλυτα αναγκαίο να διευθετήσουμε αυτό το ζήτημα μια για πάντα. Αν υπάρχει φόβος ότι αυτό το ζήτημα με ταράζει και θα μπορούσε να έχει μια κακή επίδραση στην υγεία μου, νομίζω ότι είναι εντελώς λάθος καθότι θα ήμουν δέκα χιλιάδες φορές πιο ταραγμένος από μια καθυστέρηση που θα έκανε εντελώς ασταθή την πολιτική μας πάνω σ’ ένα από τα θεμελιώδη ζητήματα. Συνεπώς, εφιστώ την προσοχή σου στην εσώκλειστη επιστολή και ταπεινά ζητώ να υποστηρίξεις μια άμεση εξέταση αυτού του ζητήματος. Είμαι πεπεισμένος ότι εάν υπάρξει κίνδυνος να χάσουμε, θα ήταν πολύ πιο ευνοϊκό να χάσουμε πριν το κομματικό συνέδριο και αμέσως να στραφούμε προς τη φράξια του συνεδρίου των Σοβιέτ, παρά να χάσουμε μετά το συνέδριο. Ίσως ένας συμβιβασμός σαν τον ακόλουθο να γινόταν αποδεκτός: υιοθέτηση της απόφασης σχετικά με την επιβεβαίωση του μονοπωλίου τώρα, αλλά να εγείρουμε το ζήτημα παρ’ όλ’ αυτά στο κομματικό συνέδριο και να κάνουμε αυτή τη συμφωνία τώρα. Κανένας άλλος συμβιβασμός, κατά τη γνώμη μου, δε θα ήταν προς το συμφέρον μας σε οποιαδήποτε περίσταση.
Λένιν
Υπαγορεύτηκε στη Λ.Φ.
Στον Λέον Τρότσκι, 15 Δεκεμβρίου 1922. (5)
Σύντροφε Τρότσκι
Θεωρώ ότι σε μεγάλο βαθμό έχουμε φτάσει σε συμφωνία. Σου ζητώ να διακηρύξεις την αλληλεγγύη μας στην ολομέλεια. Ελπίζω ότι η απόφασή μας θα περάσει γιατί μερικοί από εκείνους που είχαν ψηφίσει κατά τον Οκτώβριο έχουν τώρα εν μέρει ή εξολοκλήρου μεταστραφεί στην αντίθετη άποψη.
Αν για κάποιο λόγο η απόφαση υπήρχε η πιθανότητα να μη γίνει δεκτή θα στραφούμε προς τη φράξια μας στο Συνέδριο των Σοβιέτ και θα διακηρύξουμε ότι πρόκειται να επαναφέρουμε το ζήτημα στο κομματικό συνέδριο.
Σ’ αυτή την περίπτωση, πληροφόρησε με και θα σου στείλω τη δήλωσή μου.
Δικός σου,
Λένιν
Υ.Γ.: Αν αυτό το ζήτημα απαλειφθεί από την παρούσα ολομέλεια (πράγμα που δεν αναμένω και εναντίον του οποίου θα έπρεπε, βέβαια, να διαμαρτυρηθείς όσο το δυνατό εντονότερα εκ μέρους μου), νομίζω ότι θα έπρεπε να το θέσουμε στη φράξια μας στο συνέδριο των Σοβιέτ σε κάθε περίπτωση και να διεκδικήσουμε να επανέλθει στο κομματικό συνέδριο, γιατί κάθε περαιτέρω δισταγμός δεν μπορεί να γίνει ανεκτός. Μπορείς να κρατήσεις όλο το υλικό που σου έχω στείλει μέχρι και έπειτα από την ολομέλεια.
Επιστολή προς τον Ιωσήφ Στάλιν για τα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής, 15 Δεκεμβρίου 1922. (6)
Έχω τελειώσει πια με το ξεκαθάρισμα των υποθέσεών μου και μπορώ να αφήσω το πνεύμα μου να αναπαυθεί εν ηρεμία. Έχω επίσης έλθει σε συμφωνία με τον Τρότσκι για την υπεράσπιση των απόψεών μου αναφορικά με το μονοπώλιο του εξωτερικού εμπορίου. Μόνο μια περίπτωση ακόμη με ανησυχεί· το γεγονός ότι θα είναι αδύνατο για μένα να μιλήσω στο Συνέδριο των Σοβιέτ. Οι γιατροί μου έρχονται την Τρίτη και θα δούμε αν υπάρξει έστω και η ελάχιστη πιθανότητα για να μιλήσω. Θα θεωρούσα, τουλάχιστον, μεγάλη ατυχία να χάσω την ευκαιρία να μιλήσω. Τελείωσα την προετοιμασία της περίληψης λίγες μέρες πριν. Επομένως προτείνω ότι η συγγραφή μιας έκθεσης, που κάποιος θα πρέπει να αναλάβει να την εκφωνήσει, να προχωρήσει και να μείνει ανοιχτή η δυνατότητα μέχρι την Τετάρτη να εκφωνήσω προσωπικά, ίσως, λόγο, έναν αρκετά συντομότερο από το συνήθη, για παράδειγμα, έναν που θα διαρκεί τρία τέταρτά μιας ώρας. Μια τέτοια ομιλία δε θα παρεμποδίσει κατά κανένα τρόπο το λόγο του αναπληρωτή μου (οποιονδήποτε και να ορίσετε γι’ αυτό το σκοπό), αλλά θα ήταν χρήσιμος από πολιτική και προσωπική οπτική γωνία, καθώς περιόριζε την αιτία μεγάλης ανησυχίας. Σε παρακαλώ να το έχεις κατά νου και αν η έναρξη του συνεδρίου καθυστερήσει, πληροφόρησε με έγκαιρα μέσω της γραμματέως μου.
Λένιν
ΥΓ: Είμαι κατηγορηματικά αντίθετος με οποιαδήποτε αναβολή του ζητήματος του μονοπωλίου του εξωτερικού εμπορίου. Αν οποιαδήποτε αφορμή (συμπεριλαμβανομένης της περίπτωσης που η συμμετοχή μου κριθεί επιθυμητή στη συζήτηση αυτού του ζητήματος) δώσει λαβή στην ιδέα να αναβληθεί για την ερχόμενη ολομελειακή συνάντηση, θα ήμουν με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο αντίθετος διότι, πρώτον, είμαι σίγουρος ότι ο Τρότσκι θα υποστηρίξει τις απόψεις μου το ίδιο καλά όπως και εγώ· δεύτερον, οι δηλώσεις στις οποίες εσύ, ο Ζηνόβιεφ και, σύμφωνα με φήμες, ο Κάμενεφ προβήκατε αποδεικνύουν ότι ορισμένα μέλη της ΚΕ έχουν ήδη αλλάξει την άποψή τους· τρίτο και πιο σημαντικό, κάθε περαιτέρω αμφιταλάντευση πάνω σ’ αυτό το εξαιρετικά σημαντικό ζήτημα είναι απόλυτα ανεπίτρεπτη και θα ζημιώσει ολόκληρο το έργο μας.
Λένιν
Στον Λέον Τρότσκι, 21 Δεκεμβρίου1922. (7)
Φαίνεται σα να είναι εφικτό η θέση μας να επικρατήσει χωρίς ούτε μια ανταλλαγή πυρών, μ’ έναν απλό ελιγμό. Προτείνω ότι δεν πρέπει να σταματήσουμε, αλλά να συνεχίσουμε την επίθεση και γι’ αυτό το σκοπό να προωθήσουμε μια πρόταση απόφασης που θα θέσει στο κομματικό συνέδριο το ζήτημα της σταθεροποίησης του εξωτερικού μας εμπορίου και μέτρα βελτίωσης της εφαρμογής του. Αυτό πρέπει να ανακοινωθεί στην ομάδα μας στο Συνέδριο των Σοβιέτ. Ελπίζω ότι δε θα έχεις αντίρρηση σ’ αυτό και ότι δε θα αρνηθείς να παρουσιάσεις μια έκθεση στην ομάδα.
Ν.Λένιν
ΥΓ: Ο Βλάντιμιρ Ίλιτς σου ζητάει επίσης να απαντήσεις τηλεφωνικά. Ν.Κ. Ουλιάνοβα [Κρούπσκαγια]. (8)
Επιστολή στο Συνέδριο, 23 Δεκεμβρίου 1922. (9)
Θα διατύπωνα μ’ έμφαση την παρότρυνση σ’ αυτό το Συνέδριο να πραγματοποιηθούν μια σειρά αλλαγών στην πολιτική μας δομή.
Θα ήθελα να σας πω τους παράγοντες στους αποδίδω τη μεγαλύτερη σημασία.
Στην κορυφή του καταλόγου τοποθετώ μια αύξηση του αριθμού των μελών της Κεντρικής Επιτροπής σε μερικές δεκάδες, αν όχι ακόμη και σ’ εκατό. Είναι άποψή μου ότι χωρίς αυτή τη μεταρρύθμιση η Κεντρική Επιτροπή μας θα εκτεθεί σε σημαντικό κίνδυνο αν η πορεία των γεγονότων δε θα ήταν αρκετά ευνοϊκή για μας (και αυτό είναι κάτι στο οποίο δεν μπορούμε να στηριζόμαστε).
Λοιπόν, προτίθεμαι να προτείνω ότι το Συνέδριο θα έπρεπε υπό ορισμένους όρους να πλαισιώσει τις αποφάσεις της Επιτροπής Κρατικού Σχεδιασμού με νομοθετική ισχύ, ικανοποιώντας, απ’ αυτή την άποψη, τις επιθυμίες του συντρόφου Τρότσκι σ’ ένα ορισμένο βαθμό και υπό ορισμένους όρους.
Αναφορικά μ’ αυτό το πρώτο σημείο, δηλαδή την αύξηση των μελών της ΚΕ, θεωρώ ότι πρέπει να γίνει με στόχο να ανεβάσουμε το κύρος της Κεντρικής Επιτροπής, να πετύχουμε μια συνολική εργασία βελτίωσης της διοικητικής μας μηχανής και να αποφύγουμε συγκρούσεις μεταξύ μικρών τμημάτων της ΚΕ να αποκτήσουν μια υπερβολική σημασία για το μέλλον του κόμματος.
Μου φαίνεται ότι το κόμμα μας έχει κάθε δικαίωμα να απαιτεί από την εργατική τάξη 50 με 100 μέλη της ΚΕ και θα μπορούσε να τα πάρει απ’ αυτή χωρίς να δαπανήσει άσκοπα τις πηγές αυτής της τάξης.
Μια τέτοια μεταρρύθμιση θα αύξανε σημαντικά τη σταθερότητα του κόμματός μας και θα διευκόλυνε τον αγώνα κατά της περικύκλωσης από τα εχθρικά κράτη, η οποία, κατά τη γνώμη, είναι πιθανό, και έτσι πρέπει να είναι, θα γίνει εντονότερη τα αμέσως επόμενα χρόνια. Θεωρώ ότι η σταθερότητα του κόμματός μας θα κέρδιζε ανυπολόγιστα πλεονεκτήματα από ένα τέτοιο μέτρο.
Λένιν
Υπαγορεύτηκε στη Μ.Β. [Μαρία Βολοντίσεβα]
Επιστολή στο Συνέδριο (Η διαθήκη του Λένιν), 25 Δεκεμβρίου 1922.
Με τον όρο σταθερότητα της Κεντρικής Επιτροπής, τον οποίο χρησιμοποίησα παραπάνω, εννοώ μέτρα εναντίον μιας διάσπασης, στο μέτρο που τέτοια μέτρα μπορούν να ληφθούν. Γιατί, βέβαια, ο αντεπαναστάτης αρθρογράφος του Russkaya Mysl (φαίνεται να είναι ο Σ.Ε Όλντενμπουργκ) είχε δίκιο όταν, στον πόλεμό του κατά της σοβιετικής Ρωσίας στοιχημάτιζε πρώτα – πρώτα σε μια διάσπαση στο κόμμα μας, και όταν, δεύτερον, πόνταρε για ένα τέτοιο σχίσμα πάνω στις σοβαρές διχογνωμίες στο κόμμα μας.
Το κόμμα μας στηρίζεται σε δύο τάξεις και επομένως η αστάθειά του θα ήταν πιθανή και η πτώση του αναπόφευκτη, αν δεν υπήρχε συμφωνία ανάμεσα σ’ αυτές τις δύο τάξεις. Σ’ αυτή την περίπτωση το ένα ή το άλλο μέτρο και γενικά όλη η συζήτηση για τη σταθερότητα της Κεντρικής Επιτροπής μας θα ήταν μάταιη. Κανένα μέτρο οποιουδήποτε είδους δε θα μπορούσε να αποτρέψει μια διάσπαση σε μια τέτοια περίπτωση. Όμως ελπίζω ότι πρόκειται για ένα τόσο μακρινό μέλλον και μια τόσο απίθανη περίπτωση ώστε να μιλάμε γι’ αυτή.
Εκείνω που με απασχολεί είναι η σταθερότητα της Κεντρικής Επιτροπής σαν μια εγγύηση εναντίον μιας διάσπασης στο άμεσο μέλλον και προτίθεμαι να εκθέσω εδώ ορισμένες παρατηρήσεις που αφορούν προσωπικές ιδιότητες.
Θεωρώ απ’ αυτή τη σκοπιά ότι ένας βασικός παράγοντας στο ζήτημα της σταθερότητας είναι η προσωπικότητα δύο μελών της ΚΕ του Στάλιν και του Τρότσκι. Νομίζω ότι οι μεταξύ τους σχέσεις συνιστούν το μεγαλύτερο μέρος του κινδύνου μιας διάσπασης, η οποία θα μπορούσε να αποφευχθεί και αυτός ο σκοπός, κατά τη γνώμη μου, θα μπορούσε να εξυπηρετηθεί, μεταξύ άλλων, από την αύξηση του αριθμού των μελών της ΚΕ από 50 σε 100.
Από τότε που ο σύντροφος Στάλιν έγινε Γενικός Γραμματέας του Κόμματος συγκέντρωσε στα χέρια του μια τεράστια δύναμη και δεν είμαι βέβαιος πως κατορθώνει πάντοτε να τη χρησιμοποιεί με αρκετή φρόνηση. Ο σύντροφός Τρότσκι, από την άλλη πλευρά, όπως η πάλη του εναντίον της ΚΕ πάνω στο ζήτημα του Λαϊκού Επιτροπάτου των Συγκοινωνιών έχει ήδη αποδείξει, διακρίνεται όχι μόνο για τις εξαιρετικές ικανότητές του – είναι ως πρόσωπο δίχως άλλο ο πιο ικανός σύντροφος μέσα στη σημερινή ΚΕ – αλλά ξεχωρίζει επίσης για την πάρα πολύ μεγάλη αυτοπεποίθησή του και για την τάση του να τραβιέται από την καθαρά διοικητική πλευρά των ζητημάτων.
Τα χαρακτηριστικά αυτά των δύο σημαντικότερων ηγετών της σημερινής ΚΕ θα μπορούσαν χωρίς αυτοί να το θέλουν να οδηγήσουν σε σχίσμα κι αν το κόμμα μας δεν κάνει βήματα για να την αποτρέψει, η διάσπαση μπορεί να επέλθει απροσδόκητα.
Δεν πρόκειται να δώσω άλλες πρόσθετες εκτιμήσεις για τις προσωπικές ιδιότητες άλλων μελών της ΚΕ. Μόνο θα θυμίσω ότι το επεισόδιο κατά τον Οκτώβρη με τους Ζηνόβιεφ και Κάμενεφ δεν ήταν, βέβαια, τυχαίο, αλλά δεν μπορεί κανείς να τους κατηγορήσει πλέον γι’ αυτό προσωπικά, όπως δεν πρέπει να γίνει εκμετάλλευση της μη μπολσεβίκικης προέλευσης του συντρόφου Τρότσκι.
Μιλώντας για τα νέα μέλη της ΚΕ, θα ήθελα να πω λίγα λόγια σχετικά με το Μπουχάριν και τον Πιατάκωφ. Είναι κατά τη γνώμη μου οι πιο αξιόλογοι ανάμεσα στα νέα στελέχη και θα πρέπει σχετικά με αυτούς να έχουμε υπόψη μας τα εξής : ο Μπουχάριν δεν είναι μόνο ο πολυτιμότερος και σημαντικότερος θεωρητικός του κόμματος, αλλά και σωστά θεωρείται ως το αγαπημένο παιδί ολόκληρου του κόμματος, όμως οι θεωρητικές του απόψεις μπορεί να ταξινομηθούν ως πλήρως μαρξιστικές μόνο με μεγάλη επιφύλαξη, καθότι υπάρχει κάτι το σχολαστικό σ’ αυτόν. (Ποτέ δεν μελέτησε τη διαλεκτική και, νομίζω, ότι ποτέ δεν την κατανόησε πλήρως.)
Τώρα όσον αφορά τον Πιατάκωφ, είναι αναμφισβήτητα ένας άνθρωπος εξαιρετικής θέλησης και εξαιρετικής ικανότητας, όμως επιδεικνύει υπερβολικό ζήλο για τη διοίκηση και τη διοικητική πλευρά των υποθέσεων για να του εμπιστευθεί κανείς ένα σοβαρό πολιτικό θέμα.
Και οι δύο αυτές παρατηρήσεις, βέβαια, γίνονται μόνο για το παρόν, με την προϋπόθεση ότι και οι δύο αυτοί εξαιρετικοί και αφοσιωμένοι κομματικοί εργάτες θα βρουν την ευκαιρία να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους και να διορθώσουν τη μονομέρειά τους.
Λένιν
Υπαγορεύτηκε στη Μ.Β. [Μαρία Βολοντίσεβα]
Υ.Γ: Ο Στάλιν είναι υπερβολικά απότομος και αυτό το ελάττωμα, αν και είναι υποφερτό στις σχέσεις κομμουνιστών μεταξύ τους, δεν είναι ανεκτό γι εκείνον που κατέχει τη θέση του Γενικού Γραμματέα. Γι’ αυτό προτείνω στους συντρόφους να βρουν έναν τρόπο να τοποθετήσουν στη θέση αυτή κάποιον άλλο ο οποίος από κάθε άποψη να είναι καλύτερος από το σύντροφο Στάλιν, δηλαδή να είναι πιο υπομονετικός, πιο ειλικρινής, πιο και πιο καλοπροαίρετος απέναντι στους συντρόφους, λιγότερους δύστροπος κ.λ.π Το ζήτημα αυτό μπορεί να φαίνεται σαν ασήμαντη μικρολογία. Μα πιστεύω πως άμα το δούμε από την άποψη της αποφυγής ενός σχίσματος και από την άποψη των σχέσεων Στάλιν και Τρότσκι, δεν είναι καθόλου μικρολογία ή τουλάχιστον είναι μια τέτοια μικρολογία που αργότερα μπορεί να πάρει μια αποφασιστική σημασία.
Λένιν
Υπαγορεύτηκε στη Λ.Φ.
Σημείωμα σχετικά με τη διεύρυνση της Κεντρικής Επιτροπής, 26 Δεκεμβρίου 1922.
Η αύξηση του αριθμού των μελών της ΚΕ σε 50 ή ακόμη και σε 100 πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να υπηρετήσει ένα διπλό ή ακόμη και τριπλό σκοπό. Όσο περισσότερα μέλη υπάρχουν στην ΚΕ, τόσοι περισσότεροι άνθρωποι θα εκπαιδευτούν στη δουλειά της ΚΕ και τόσο λιγότερος θα είναι ο κίνδυνος μιας διάσπασης λόγω μιας ορισμένης ακριτομυθίας. Η συμμετοχή πολλών εργατών στην ΚΕ θα βοηθήσει τους εργάτες να βελτιώσουν το διοικητικό μας μηχανισμό, ο οποίος είναι αρκετά κακός. Τον κληρονομήσαμε, στην πραγματικότητα, από το παλιό καθεστώς, γι’ αυτό ήταν απολύτως αναγκαίο να αναδιοργανωθεί σε τόσο σύντομο χρόνο, ιδιαίτερα μέσα σε συνθήκες πολέμου, πείνας κτλ. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο εκείνοι οι «επικριτές» που επισημαίνουν τα ελαττώματα της διοικητικής μηχανής μας με χλευαστική διάθεση ή κακοήθη πρόθεση, μπορούν να λάβουν την απάντηση ότι τουλάχιστον δεν κατανοούν τις σημερινές συνθήκες της επανάστασης. Είναι εξολοκλήρου αδύνατο μέσα σε πέντε χρόνια να αναδιοργανωθεί ο μηχανισμός επαρκώς, ειδικά στις συνθήκες μέσα στις οποίες έλαβε χώρα η επανάσταση. Είναι αρκετό ότι μέσα σε πέντε χρόνια δημιουργήσαμε ένα νέο τύπο κράτους στο οποίο οι εργάτες ηγούνται των αγροτών εναντίον της αστικής τάξης· και μέσα σ’ ένα εχθρικό διεθνές περιβάλλον αυτό πραγματικά αποτελεί ένα γιγάντιο επίτευγμα. Όμως αυτή η επίγνωση κατά κανένα τρόπο δεν πρέπει να μας κάνει τυφλούς απέναντι στο γεγονός, ότι ουσιαστικά παραλάβαμε την παλιά κρατική μηχανή από τον τσάρο και την αστική τάξη και ότι τώρα, με αρχή την ειρήνη και την ικανοποίηση των ελάχιστων απαιτήσεων κατά της πείνας, όλη η δουλειά μας πρέπει να κατευθυνθεί προς τη βελτίωση της διοικητικής μηχανής μας.
Νομίζω ότι μερικές δεκάδες εργατών, αν γίνουν μέλη της ΚΕ, μπορούν να πραγματοποιήσουν καλύτερα απ’ οποιονδήποτε άλλο τον έλεγχο, τη βελτίωση και την ανασυγκρότηση του κρατικού μηχανισμού μας. Η Εργατική και Αγροτική Επιθεώρηση στην οποία εναποτέθηκε αρχικά αυτή η λειτουργία αποδείχτηκε ανίκανη να τη φέρει εις πέρας και μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο σαν ένα «εξάρτημα» ή, σ’ ένα ορισμένο βαθμό, ως βοηθός σ’ αυτά τα μέλη της ΚΕ. Κατά τη γνώμη μου οι εργάτες που θα μπουν στην Κεντρική Επιτροπή θα έπρεπε κατά προτίμηση να προέρχονται όχι ανάμεσα απ’ αυτούς που έχουν μακρά υπηρεσία στους σοβιετικούς θεσμούς (σ’ αυτό το τμήμα της επιστολής μου ο όρος εργάτες παντού συμπεριλαμβάνει και τους αγρότες), επειδή αυτοί οι εργάτες έχουν ήδη αποκτήσει ακριβώς αυτές τις παραδόσεις και προκαταλήψεις που είναι επιθυμητό να καταπολεμηθούν.
Τα μέλη της εργατικής τάξης στην ΚΕ πρέπει να είναι κατά κύριο λόγο εργάτες ενός χαμηλότερου στρώματος από εκείνους που προήχθησαν τα προηγούμενα πέντε χρόνια για να εργαστούν στους σοβιετικούς θεσμούς· πρέπει να είναι άνθρωποι που βρίσκονται κοντύτερα στη βάση των εργατών και των αγροτών εκείνων που, ωστόσο, δεν ανήκουν στη κατηγορία των άμεσων ή έμμεσων εκμεταλλευτών. Θεωρώ ότι με το να παρακολουθούν όλες τις συνεδριάσεις της ΚΕ και όλες τις συνεδριάσεις του Πολιτικού Γραφείου και με το να διαβάζουν όλα τα ντοκουμέντα της ΚΕ, αυτοί οι εργάτες θα σχηματίσουν ένα σώμα αφοσιωμένων υποστηρικτών του σοβιετικού συστήματος, ικανό, πρώτον, να δώσει σταθερότητα στην Κεντρική Επιτροπή και, δεύτερον, να εργαστεί αποτελεσματικά για την ανανέωση και τη βελτίωση του κρατικού μηχανισμού.
Λένιν
Υπαγορεύτηκε στη Λ.Φ.
Παραχώρηση Νομοθετικών Λειτουργιών στο Γκοσπλάν, 27 Δεκεμβρίου 1922. (10)
Η ιδέα αυτή προτάθηκε από το σύντροφο Τρότσκι, όπως είναι γνωστό, αρκετό καιρό πριν. Ήμουν αντίθετος εκείνη την εποχή, επειδή θεωρούσα ότι μ’ αυτό τον τρόπο θα υπήρχε μια θεμελιώδης έλλειψη συντονισμού στο σύστημα των νομοθετικών θεσμών μας. Αλλά ύστερα από προσεκτικότερη εξέταση του θέματος βρίσκω ότι κατ’ ουσία υπάρχει μια υπέροχη ιδέα σ’ αυτό, δηλαδή: Το Γκοσπλάν (Επιτροπή Κρατικού Σχεδιασμού) στέκεται κατά κάποιο τρόπο παράμερα από τους νομοθετικούς μας θεσμούς, παρόλο, που ως ένα σώμα αποτελούμενο από έμπειρους ανθρώπους, ειδικούς, εκπροσώπους των επιστημών και της τεχνολογίας, βρίσκεται στην πραγματικότητα σε καλύτερη θέση για να σχηματίσει μια σωστή κρίση επί των ζητημάτων.
Εντούτοις, μέχρι τώρα έχουμε κινηθεί στη βάση της αρχής ότι το Γκόσπλαν πρέπει να παρέχει στο κράτος εμπεριστατωμένα αναλυμένο υλικό και οι κρατικοί θεσμοί πρέπει να αποφασίζουν για τα κρατικά θέματα. Θεωρώ όμως ότι στην παρούσα κατάσταση, όταν οι κρατικές υποθέσεις έχουν γίνει ασυνήθιστα περίπλοκες, όταν χρειάζεται συνεχώς να διευθετούνται ζητήματα εκ των οποίων ορισμένα απαιτούν την εξειδικευμένη άποψη του Γκοσπλάν και ορισμένα όχι και, ακόμη περισσότερο, να διευθετούνται ζητήματα τα οποία απαιτούν την εξειδικευμένη άποψη του Γκοσπλάν σε ορισμένα σημεία, όμως σε άλλα όχι. Νομίζω ότι πρέπει πλέον να κάνουμε ένα βήμα προς την επέκταση της σφαίρας αρμοδιότητας του Γκοσπλάν.
Φαντάζομαι ένα τέτοιο βήμα ώστε οι αποφάσεις του Γκοσπλάν δε θα μπορούσαν να απορριφθούν από τις κοινές διαδικασίες των σοβιετικών θεσμών, αλλά θα χρειάζονταν μια ειδική διαδικασία προκειμένου να αναθεωρούνται. Για παράδειγμα, το ζήτημα θα έπρεπε να υποβάλλεται σε μια συνεδρίαση της Πανρωσικής Κεντρικής Εκτελεστικής Επιτροπής, που θα προετοιμάζεται για την αναθεώρηση σύμφωνα με μια ιδιαίτερη διαδικασία που συμπεριλαμβάνει την κατάρτιση, με ειδικούς κανόνες, μνημονίων με σκοπό να εξετάζεται εάν η απόφαση του Γκοσπλάν μπορεί να υποβληθεί σε αναθεώρηση ή όχι. Τέλος, ειδικές χρονικές προθεσμίες θα έπρεπε να καθοριστούν για την αναθεώρηση των αποφάσεων του Γκοσπλάν κτλ.
Απ’ αυτή την άποψη νομίζω ότι μπορούμε και πρέπει να ανταποκριθούμε στις επιθυμίες του συντρόφου Τρότσκι, αλλά όχι με την έννοια ότι ο οποιοσδήποτε από τους πολιτικούς μας ηγέτες ή ο πρόεδρος του Ανώτατου Οικονομικού Συμβουλίου, κτλ, θα μπορούσε να είναι πρόεδρος του Γκοσπλάν. Πιστεύω ότι προσωπικά θέματα προς το παρόν διαπλέκονται υπερβολικά στενά με τα ζητήματα αρχής. Νομίζω ότι οι επιθέσεις που γίνονται τώρα εναντίον του προέδρου του Γκοσπλάν, συντρόφου Κρτσιτσανόφσκι και του συντρόφου Πιατάκωφ, του αναπληρωτή του, και οι οποίες ακολουθούν δύο διαφορετικές γραμμές, έτσι ώστε, από τη μία πλευρά, ακούμε κατηγόριες για εξαιρετική επιείκεια, έλλειψη ανεξάρτητης κρίσης και έλλειψη δομής και, από την άλλη, αιτιάσεις για υπερβολική τραχύτητα, άσκηση στρατιωτικών μεθόδων, απουσία συμπαγούς επιστημονικού υποβάθρου κτλ., εκφράζουν δύο πλευρές του ζητήματος που εξογκώνονται ως τα άκρα και ότι στην πραγματικότητα χρειαζόμαστε έναν ικανό συνδυασμό στο Γκοπλάν δύο τύπων χαρακτήρα, από τους οποίους το παράδειγμα του ενός μας δίνεται από το σύντροφο Πιατάκωφ και το παράδειγμα του άλλου από το σύντροφο Κρζιτσανόφσκι.
Νομίζω ότι το Γκοσπλάν πρέπει να διοικείται από ένα άνθρωπο που, από τη μια πλευρά, έχει επιστημονική εκπαίδευση, είτε τεχνική, είτε αγρονομική, από την άλλη, έχει δεκαετίες εμπειρίας στην πρακτική δουλειά. Νομίζω ότι αυτός πρέπει να κατέχει όχι τόσο τις ιδιότητες ενός διοικητή, όσο μια πλατιά εμπειρία και την ικανότητα να αξιοποιεί τις υπηρεσίες άλλων ανθρώπων.
Λένιν
Υπαγορεύτηκε στη Λ. Φ.
28 Δεκεμβρίου 1922
Πρόσεξα ότι ορισμένοι από τους συντρόφους που είναι ικανοί να ασκήσουν μια αποφασιστική επιρροή στην κατεύθυνση των κρατικών υποθέσεων, υπερθεματίζουν την διοικητική πλευρά, η οποία, σαφώς, είναι απαραίτητη στην ώρα και τον τόπο της, η οποία όμως δε θα έπρεπε να συγχέεται με την επιστημονική πλευρά, με την κατανόηση των γεγονότων μ’ ευρεία σημασία, την ικανότητα στρατολόγησης ανθρώπων κτλ.
Σε κάθε κρατικό θεσμό, ειδικά στο Γκοσπλάν, ο συνδυασμός αυτών των δύο ποιοτήτων είναι ουσιαστικός· και όταν ο σύντροφος Κρζιτσανόφσκι μου είπε ότι είχε επιστρατεύσει τις υπηρεσίες του συντρόφου Πιατάκωφ για την επιτροπή και είχε συμβιβαστεί μαζί του σχετικά με το έργο της, εγώ, προκειμένου να συναινέσω σ’ αυτό, από τη μία πλευρά, έτρεφα ορισμένες αμφιβολίες και, από την άλλη, ενίοτε έλπιζα ότι μ’ αυτό τον τρόπο θα είχαμε τον καλύτερο συνδυασμό αυτών των δύο τύπων δημόσιων ανδρών. Για να δούμε αν αυτές οι ελπίδες θα δικαιωθούν, πρέπει τώρα να περιμένουμε και να εξετάζουμε το θέμα με τη δύναμη μιας κάπως μακρότερης εμπειρίας, αλλά από θέση αρχής, θεωρώ, ότι δεν μπορεί να υπάρξει αμφιβολία ότι αυτός ο συνδυασμός ταμπεραμέντου και χαρακτήρων (ανθρώπων και ιδιοτήτων) είναι απολύτως αναγκαίος για τη σωστή λειτουργία των κρατικών θεσμών. Πιστεύω ότι στην προκειμένη περίπτωση προξενεί ζημιά το να υπερθεματίζουμε ως προς τη «διοικητική» πλευρά, όπως γενικά το να υπερθεματίζουμε σε κάτι. Ας αφήσουμε την εμβριθή επιστημονική και τεχνική γνώση να είναι σε θέση να κρίνει τη δουλειά των ανθρώπων. Αυτό είναι αρκετά βασικό. Χωρίς αυτό η δουλειά δεν μπορεί να γίνει σωστά. Από την άλλη, είναι πολύ σημαντικό ότι θα έπρεπε να έχει διοικητική ικανότητα και έναν άξιο βοηθό ή βοηθούς σ’ αυτό το θέμα. Ο συνδυασμός αυτών των δύο ποιοτήτων σ’ ένα πρόσωπο πολύ δύσκολα μπορεί να βρεθεί και κάτι τέτοιο δεν είναι καθόλου απαραίτητο.
Λένιν
Υπαγορεύτηκε στη Λ.Φ.
29 Δεκεμβρίου 1922.
Το Γκοσπλάν εμφανώς αναπτύσσεται απ’ όλες τις απόψεις σε μια επιτροπή ειδικών. Ένας τέτοιος θεσμός δεν μπορεί να διοικηθεί από κανέναν άλλο παρά από έναν άνθρωπο με μεγάλη εμπειρία και σφαιρική επιστημονική εκπαίδευση στην τεχνολογία. Το διοικητικό στοιχείο πρέπει κατ’ ουσία να είναι δευτερεύον. Μια ορισμένη ανεξαρτησία και αυτονομία του Γκοσπλάν είναι ουσιαστική για το κύρος αυτού του επιστημονικού θεσμού και εξαρτάται από ένα πράγμα, δηλαδή, από το βαθμό ευσυνειδησίας των εργατών του και την ευσυνείδητη επιθυμία να κάνουν το σχέδιο μας οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης πραγματικότητα.
Η τελευταία ιδιότητα, βέβαια, μπορεί να βρεθεί μόνο ως εξαίρεση, γιατί η συντριπτική πλειοψηφία των επιστημόνων, που είναι φυσικό να αποτελούν την επιτροπή, είναι αναπόφευκτα διαποτισμένοι με τις αστικές ιδέες και τις αστικές προκαταλήψεις. Ο έλεγχος πάνω τους απ’ αυτή τη σκοπιά πρέπει να είναι δουλειά αρκετών προσώπων που μπορούν να σχηματίσουν το προεδρείο της επιτροπής. Αυτοί πρέπει να είναι κομμουνιστές που θα τηρούν καθημερινό έλεγχο πάνω στο βαθμό της αφοσίωσης των αστών επιστημόνων στην υπόθεσή μας και θα διαπιστώνουν αν εγκαταλείπουν τις αστικές προκαταλήψεις τους και προοδευτικά υιοθετούν τη σοσιαλιστική σκοπιά. Αυτό το έργο κατά μήκος των δίδυμων γραμμών επιστημονικού ελέγχου και καθαρής διοίκησης θα έπρεπε να αποτελεί το ιδανικό για εκείνους που διοικούν την Επιτροπή Κρατικού Σχεδιασμού της δημοκρατίας μας.
Λένιν
Υπαγορεύτηκε στη Μ.Β.
29 Δεκεμβρίου 1922.
Είναι ορθολογικό να διαιρέσουμε το έργο της Επιτροπής Κρατικού Σχεδιασμού σε ξεχωριστές δουλειές; Δε θα έπρεπε, αντιθέτως, να δοκιμάσουμε να συγκροτήσουμε μια διαρκή ομάδα ειδικών που θα ελεγχόταν σε συστηματική βάση από το προεδρείο της Επιτροπής και θα μπορούσε να λύνει ένα ολόκληρο φάσμα προβλημάτων μέσα στη σφαίρα δράσης της; Νομίζω ότι το δεύτερο θα ήταν το πιο λογικό και ότι πρέπει να περικόψουμε τον αριθμό των προσωρινών και επειγόντων καθηκόντων.
Λένιν
Υπαγορεύτηκε στη Μ.Β.
29 Δεκεμβρίου 1922.
Με την αύξηση του αριθμού της, η ΚΕ, θεωρώ, πρέπει επίσης, και ίσως κύρια, να αφιερώσει προσοχή στον έλεγχο και τη βελτίωση της διοικητικής μηχανής, η οποία δεν είναι καθόλου καλή. Για το σκοπό αυτό θα πρέπει να αξιοποιήσουμε τις υπηρεσίες υψηλά καταρτισμένων ειδικών και το καθήκον της προμήθειας αυτών των ειδικών πρέπει να εναποτεθεί στην Εργατική και Αγροτική Επιθεώρηση.
Πως μπορούμε να συνδυάσουμε αυτούς του υπό έλεγχο ειδικούς, ανθρώπους μ’ επαρκή γνώση, με τα νέα μέλη της ΚΕ; Αυτό το πρόβλημα θα λυθεί στην πράξη.
Μου φαίνεται ότι η Εργατική και Αγροτική Επιθεώρηση (ως αποτέλεσμα της εξέλιξής της και της σύγχυσής μας σχετικά με την εξέλιξή της) έχει συνολικά οδηγηθεί σ’ αυτό που τώρα παρατηρούμε, δηλαδή σε μια ενδιάμεση θέση μεταξύ ενός ιδιαίτερου Λαϊκού Επιτροπάτου και μιας ειδικής λειτουργίας της ΚΕ· μεταξύ ενός θεσμού που επιθεωρεί οτιδήποτε και τα πάντα και ενός αθροίσματος όχι πολυάριθμων, αλλά πρώτης τάξεως επιθεωρητών, οι οποίοι πρέπει να πληρώνονται καλά. (Αυτό είναι ειδικά απαραίτητο στην εποχή μας που τα πάντα πρέπει να πληρώνονται και οι επιθεωρητές απασχολούνται άμεσα από τους θεσμούς που πληρώνουν καλύτερα.)
Αν ο αριθμός των μελών της ΚΕ αυξηθεί με τον κατάλληλο τρόπο και αυτά περάσουν μέσα από μια πορεία κρατικής διαχείρισης χρόνο με το χρόνο με τη βοήθεια των υψηλά καταρτισμένων ειδικών και των μελών της Εργατικής και Αγροτικής Επιθεώρησης που έχουν αρκετή αυθεντία σε κάθε κλάδο, τότε πιστεύω θα λύσουμε επιτυχώς αυτό το πρόβλημα το οποίο δεν κατορθώσαμε να πραγματοποιήσουμε για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα.
Συνοψίζοντας, 100 μέλη το μέγιστο και όχι περισσότεροι από 400-500 βοηθοί τους, μέλη της Εργατικής και Αγροτικής Επιθεώρησης, επιφορτισμένοι με την επιθεώρηση υπό τον έλεγχο τους.
Λένιν
Υπαγορεύτηκε στη Μ.Β.
Το ζήτημα των εθνοτήτων ή της «αυτονόμησης» – 30 Δεκεμβρίου 1922.
Υποθέτω ότι έχω γίνει αρκετά αμελής στα καθήκοντά μου απέναντι στους εργάτες της Ρωσίας για να μην έχω παρέμβει ενεργητικά και αρκετά αποφασιστικά στο περιβόητο ζήτημα της αυτονομίας, το οποίο, όπως φαίνεται, επίσημα ονομάζεται ζήτημα των Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών.
Όταν αυτό το ζήτημα ανέκυψε το τελευταίο καλοκαίρι, ήμουν ασθενής. Έπειτα το φθινόπωρο στηριζόμουν υπερβολικά στην προοπτική της ανάρρωσής μου και στις ολομέλειες του Οκτωβρίου και του Δεκεμβρίου για την ευκαιρία που μου έδιναν να παρέμβω στο ζήτημα. Ωστόσο δεν κατόρθωσα να παρευρεθώ στην ολομέλεια του Οκτωβρίου (όπου τέθηκε το ζήτημα) ή σ’ εκείνη του Δεκεμβρίου και συνεπώς το ζήτημα μου διέφυγε σχεδόν εξολοκλήρου.
Είχα μόνο το χρόνο να το συζητήσω με το σύντροφο Ντερζίνσκι, που κατάγεται από τον Καύκασο και μου είπε πως αυτό το θέμα τίθεται στη Γεωργία. Έχω επίσης κατορθώσει να ανταλλάξω λίγες κουβέντες με το σύντροφο Ζηνόβιεφ και να εκφράσω τις αντιλήψεις μου πάνω σ’ αυτό το ζήτημα. Απ’ ό,τι άκουσα από το σύντροφο Ντερζίνσκι, ο οποίος ήταν επικεφαλής της επιτροπής που στάλθηκε από την ΚΕ για να «ερευνήσει» τα γεγονότα της Γεωργίας, μπόρεσα μόνο να σχηματίσω τις κυριότερες αντιλήψεις μου. Αν τα πράγματα είχαν φτάσει σε τέτοια κατάσταση ώστε ο Ορτζονικιτζέ μπόρεσε και έφτασε σε τέτοια άκρα, εφαρμογής φυσικής βίας, όπως ο σύντροφος Ντερζίνσκι με πληροφόρησε, μπορούμε να φανταστούμε σε τι ανακατωσούρα έχουμε μπλεχτεί. Προφανώς όλο το εγχείρημα της «αυτονόμησης» ήταν ριζικά εσφαλμένο και άκαιρο.
Ειπώθηκε ότι ένας ενιαίος κρατικός μηχανισμός ήταν αναγκαίος. Από πού προέρχεται αυτή η βεβαιότητα; Δεν κατάγεται από τον ίδιο ρωσικό μηχανισμό, τον οποίο, όπως έχω επισημάνει σ’ ένα από τα προηγούμενα τμήματα του ημερολογίου μου κληρονομήσαμε από τον τσαρισμό και ελαφρά επαλείψαμε με σοβιετικό λούστρο;
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι αυτό το μέτρο θα έπρεπε να έχει καθυστερήσει μέχρι του σημείου που θα μπορούσαμε να πούμε ότι εγγυόμαστε για την ακεραιότητα του μηχανισμού μας, καθότι είναι όντως δικός μας. Όμως, πλέον, οφείλουμε εν πλήρη συνειδήσει να παραδεχτούμε το αντίθετο· ο κρατικός μηχανισμός που αποκαλούμε δικό μας είναι, στην πραγματικότητα, ακόμη αρκετά ξένος σε μας· είναι ένα αστικό και τσαρικό συνονθύλευμα και δεν υπήρχε καμία δυνατότητα ν’ απαλλαγούμε απ’ αυτήν τα προηγούμενα πέντε χρόνια χωρίς τη βοήθεια άλλων χωρών και επειδή ήμασταν «απασχολημένοι» τον περισσότερο καιρό με τη διεξαγωγή του πολέμου και τον αγώνα ενάντια στην πείνα.
Είναι αρκετά φυσικό ότι σε τέτοιες περιστάσεις η “ελευθερία της απόσχισης από την ένωση” με την οποία δικαιώνουμε τους εαυτούς μας, θα παραμείνει ένα κουρελόχαρτο, ανίκανο να υπερασπίσει τους μη-ρώσους από την επίθεση του αληθινά Ρώσου ανθρώπου, του μεγαλορώσου σοβινιστή, στην ουσία ενός αγύρτη και τυράννου, όπως ο τυπικός ρώσος γραφειοκράτης είναι. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι το απειροελάχιστο ποσοστό των σοβιετικών ή εκσοβιετισμένων εργατών θα έπεφτε σ’ αυτήν την άνοδο του σοβινιστικού μεγαλορώσικου σκυλολογιού σαν τη μύγα μεσ’ το γάλα.
Ειπώθηκε σε υπεράσπιση αυτού του μέτρου ότι τα Λαϊκά Επιτροπάτα που άμεσα σχετίζονται με την εθνική ψυχολογία και την εθνική εκπαίδευση συγκροτήθηκαν ως ξεχωριστά σώματα. Αλλά επ’ αυτού ακριβώς εγείρεται το ερώτημα: μπορούν αυτά τα Λαϊκά Επιτροπάτα να γίνουν αρκετά ανεξάρτητα; Και κατά δεύτερον: ήμασταν αρκετά προσεκτικοί να πάρουμε μέτρα που θα διασφάλιζαν τους μη-ρώσους εναντίον ενός αληθινά ρωσικού σκιάχτρου; Δε νομίζω ότι πήραμε τέτοια μέτρα παρόλο που μπορούσαμε και έπρεπε να τα πάρουμε.
Θεωρώ ότι η σπουδή του Στάλιν και το ξεμυάλισμά του με την καθαρή διοίκηση μαζί με τη γνωστή του εμπάθεια εναντίον του περιβόητου «εθνικιστικού σοσιαλισμού», έπαιξαν ένα μοιραίο ρόλο εδώ πέρα. Στην πολιτική η εμπάθεια συνήθως παίζει το χειρότερο των ρόλων.
Επίσης φοβάμαι ότι ο σύντροφος Ντερζίνσκι, που πήγε στον Καύκασο να ερευνήσει το «έγκλημα» εκείνων των «εθνικιστών σοσιαλιστών», διακρίθηκε εκεί πέρα από την αληθινά ρώσικη νοοτροπία του (είναι κοινά γνωστό ότι οι άνθρωποι από άλλες εθνότητες που έχουν εκρωσισθεί το παρακάνουν μ’ αυτή τη ρώσικη νοοτροπία) και ότι η αμεροληψία ολόκληρης της επιτροπής του είχε τα τυπικά χαρακτηριστικά της «χειραγώγησης» του Ορτζονικιτζέ. Θεωρώ ότι καμία πρόκληση ή ακόμη και προσβολή δεν μπορεί να δικαιολογήσει μια τέτοια ρωσική χειραγώγηση και ότι ο σύντροφος Ντερζίνσκι ήταν αδικαιολόγητα ένοχος στην υιοθέτηση μιας τέτοιας ελαφρά τη καρδία στάσης απέναντί της.
Επειδή για όλους τους πολίτες του Καυκάσου ο Ορτζονικιτζέ ήταν η αρχή, ο Ορτζονικιτζέ δεν είχε κανένα δικαίωμα να επιδείξει αυτή την ευερέθιστη συμπεριφορά την οποία αυτός και ο Ντερζίνσκι αναφέρουν. Αντιθέτως, ο Ορτζονικιτζέ θα έπρεπε να συμπεριφερθεί με αυτοσυγκράτηση η οποία δεν μπορεί να απαιτηθεί από ένα κοινό πολίτη, ακόμη λιγότερο από έναν άνθρωπο που κατηγορείται για ένα «πολιτικό» έγκλημα. Και για να πούμε την αλήθεια, αυτοί οι εθνικιστές σοσιαλιστές ήταν πολίτες που κατηγορήθηκαν για ένα πολιτικό έγκλημα και οι όροι της κατηγορίας ήταν τέτοιοι που δε θα μπορούσαν να περιγραφούν διαφορετικά.
Εδώ έχουμε ένα σημαντικό ζήτημα αρχής: πως μπορεί να γίνεται αντιληπτός ο διεθνισμός;
Λένιν
Υπαγορεύτηκε στη Μ.Β.
31 Δεκεμβρίου 1922.
Στα γραπτά μου πάνω στο εθνικό ζήτημα έχω ήδη πει ότι μια αφηρημένη παρουσίαση του εθνικισμού γενικά, πλέον δεν έχει αξία. Μια διάκριση πρέπει απαραίτητα να γίνεται ανάμεσα στον εθνικισμό του έθνους που καταπιέζει και τον εθνικισμό του καταπιεζόμενου έθνους, στον εθνικισμό ενός μεγάλου έθνους και εκείνο ενός μικρού.
Αναφορικά μ’ αυτό το δεύτερο είδος εθνικισμού εμείς, μέλη ενός μεγάλου έθνους, έχουμε σχεδόν πάντα υπάρξει ένοχοι, στην ιστορική μας πρακτική, για έναν άπειρο αριθμό πράξεων βίας· επιπλέον, ασκούμε βία και διαπράττουμε προσβολή άπειρες φορές χωρίς να το παρατηρούμε. Μου αρκεί να ανακαλέσω τις αναμνήσεις μου από την περιοχή του Βόλγα για το πώς μεταχειρίζονταν τους μη-ρώσους· για το πόσο υποτιμητικά αναφέρονταν στους πολωνούς, ότι ο τάταρος αποκαλείται πάντα ο Πρίγκηπας, οι ουκρανοί είναι πάντοτε οι χαχόλοι και οι γεωργιανοί και οι άλλες εθνότητες του Καυκάσου πάντοτε «καυκάσιοι».
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο διεθνισμός από την πλευρά των καταπιεστών ή των «μεγάλων» εθνών, όπως ονομάζονται (αν και είναι μεγάλα μόνο στη βία τους, μόνο μεγάλα στην αγριότητά τους), πρέπει να συνίσταται όχι μόνο στην τήρηση της τυπικής ισότητας μεταξύ των εθνών αλλά και σε μια ανισότητα σε βάρος του έθνους που καταπιέζει, του μεγάλου έθνους, η οποία αντισταθμίζει την ανισότητα από την οποία κερδίζει πρακτικά στην πραγματικότητα. Όποιος δεν καταλαβαίνει αυτό, δεν έχει καταλάβει τίποτε από την αληθινά προλεταριακή στάση απέναντι στο εθνικό ζήτημα, παραμένει ακόμη ουσιαστικά ένας μικροαστός στην άποψή του και είναι συνεπώς βέβαιο ότι θα πέσει στην αστική άποψη.
Τι σημασία έχουν όλ’ αυτά για τον προλετάριο; Για τον προλετάριο δεν είναι μόνο σημαντικό, είναι ουσιαστικό να βεβαιωθεί ότι οι μη-ρώσοι εναποθέτουν την μεγαλύτερη δυνατή εμπιστοσύνη τους στην προλεταριακή ταξική πάλη. Τι χρειάζεται προκειμένου να εξασφαλιστεί αυτό; Όχι απλά τυπική ισότητα. Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, με τη συμπεριφορά ή παραχωρήσεις, είναι απαραίτητο να αποζημιώσουμε τους μη-ρώσους για την έλλειψη εμπιστοσύνης τους, για την υποψία τους και για τις προσβολές στις οποίες η κυβέρνηση του «κυρίαρχου» έθνους τους υπέβαλε στο παρελθόν.
Θεωρώ περιττό να εξηγώ τέτοια πράγματα σε μπολσεβίκους, σε κομμουνιστές, με μεγαλύτερη λεπτομέρεια. Και πιστεύω ότι στην παρούσα στιγμή, στο βαθμό που αφορά το γεωργιανό έθνος, έχουμε μια τυπική περίπτωση στην οποία μια γνήσια προλεταριακή στάση επιβάλλει βαθιά προσοχή, περίσκεψη και ετοιμότητα για συμβιβασμό ως αναγκαία για μας. Ο γεωργιανός [ο Στάλιν], που αδιαφορεί γι’ αυτή την πλευρά του ζητήματος ή που απερίσκεπτα εκτοξεύει κατηγορίες περί «εθνικιστικού σοσιαλισμού» (όταν ο ίδιος είναι ένας πραγματικός και αληθινός «εθνικιστής-σοσιαλιστής» και ακόμη και ένας χυδαίος μεγαλορώσος θρασύδειλος), παραβιάζει, ουσιαστικά τα συμφέροντα της προλεταριακής ταξικής αλληλεγγύης, διότι τίποτε δεν παρεμποδίζει περισσότερο την ανάπτυξη και την ενίσχυση της προλεταριακής ταξικής αλληλεγγύης από την εθνική αδικία· οι «προσβεβλημένες» εθνότητες δεν είναι σε τίποτε άλλο τόσο ευαίσθητες, όσο στο αίσθημα της ισότητας και της καταπάτησης αυτής της ισότητας, ειδικά αν συναντήσουν την αδιαφορία ή τη ζέση στην καταπάτηση της ισότητας από τους προλετάριους συντρόφους τους. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο σ’ αυτή την περίπτωση είναι καλύτερο να κάνουμε περισσότερες παρά λιγότερες παραχωρήσεις και να επιδείξουμε μεγαλύτερη και όχι μικρότερη επιείκεια απέναντι στις εθνικές μειονότητες. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο, σ’ αυτή την περίπτωση, το θεμελιώδες συμφέρον της προλεταριακής ταξικής πάλης, επιβάλλει να μην υιοθετήσουμε ποτέ μια φορμαλιστική στάση απέναντι στο εθνικό ζήτημα, αλλά πάντοτε να λαμβάνουμε υπόψη μας την ιδιαίτερη συμπεριφορά του προλετάριου του καταπιεσμένου (ή του μικρού) έθνους έναντι του προλετάριου του έθνους που καταπιέζει (ή του μεγάλου έθνους).
Λένιν
Υπαγορεύτηκε στη Μ.Β.
31 Δεκεμβρίου 1922.
Ποια πρακτικά μέτρα μπορούν να ληφθούν στην παρούσα κατάσταση;
Πρώτον, πρέπει να διατηρήσουμε και να ενισχύσουμε την ένωση των σοβιετικών δημοκρατιών. Επ’ αυτού δεν μπορεί να υπάρξει αμφιβολία. Αυτό το μέτρο είναι αναγκαίο για μας και για το παγκόσμιο κομμουνιστικό προλεταριάτο στην πάλη του κατά της παγκόσμιας αστικής τάξης και στην άμυνά του έναντι των αστικών δολοπλοκιών.
Δεύτερον, η ένωση των σοβιετικών δημοκρατιών πρέπει να διατηρηθεί για χάρη του διπλωματικού μηχανισμού της. Παρεμπιπτόντως, αυτός ο μηχανισμός είναι μια εξαιρετικής σημασίας συνιστώσα του κρατικού μας μηχανισμού. Δεν επιτρέψαμε την παρουσία ούτε ενός προσώπου μ’ επιρροή από τον παλιό τσαρικό μηχανισμό σε αυτόν. Όλα τα τμήματα ανεξάρτητα από την αρμοδιότητά τους συντίθεται από κομμουνιστές. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο έχει ήδη κερδίσει (αυτό μπορεί να ειπωθεί μ’ έμφαση) το όνομα ενός αξιόπιστου κομμουνιστικού μηχανισμού που έχει εκκαθαριστεί σε πολύ μεγαλύτερη έκταση από τα παλιά τσαρικά, αστικά και μικροαστικά στοιχεία απ’ ό,τι έχουμε κάνει για τα άλλα Λαϊκά Επιτροπάτα.
Τρίτον, πρέπει να επιβληθεί παραδειγματική τιμωρία στο σύντροφο Ορτζονικιτζέ (το λέω αυτό με τη μεγαλύτερη θλίψη καθότι είμαι ένας από τους προσωπικούς του φίλους και έχω δουλέψει μαζί του στο εξωτερικό) και η έρευνα ολόκληρου του υλικού που η επιτροπή του Ντερζίνσκι έχει συλλέξει πρέπει να ολοκληρωθεί ή να ξεκινήσει ξανά από την αρχή για να διορθωθεί η τεράστια μάζα των λαθών και των προκατειλημμένων κρίσεων που αναμφισβήτητα περιέχει. Η πολιτική ευθύνη για όλη αυτή την αληθινά μεγαλορώσικη εθνικιστική εκστρατεία πρέπει, βέβαια, να αποδοθεί στους Στάλιν και Ντερζίνσκι.
Τέταρτον, οι αυστηρότεροι κανόνες πρέπει να εισαχθούν στη χρήση της εθνικής γλώσσας στις μη ρωσικές δημοκρατίες της ένωσής μας και αυτοί οι κανόνες θα πρέπει να ελέγχονται με ιδιαίτερη φροντίδα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο μηχανισμός μας όντας αυτός που είναι, είναι καταδικασμένος να γίνει, με την πρόφαση της ενότητας στις σιδηροδρομικές υπηρεσίες, της ενότητας στις φορολογικές υπηρεσίες και ούτω καθεξής, μια μάζα αληθινά ρωσικών καταχρήσεων. Ιδιαίτερη εντιμότητα είναι απαραίτητη για την πάλη κατά αυτών των καταχρήσεων, για να μην αναφέρω την ιδιαίτερη ειλικρίνεια από την πλευρά εκείνων που αναλαμβάνουν αυτή την πάλη. Ένας λεπτομερειακός κώδικας θα χρειαστεί και μόνο τα μέλη της εθνότητας της εκάστοτε υπό συζήτηση δημοκρατίας μπορούν να τον εφαρμόσουν με επιτυχία. Έτσι λοιπόν δεν μπορούμε να είμαστε εκ των προτέρων σίγουροι ότι σαν αποτέλεσμα αυτής της δουλειάς δε θα πάμε ένα βήμα πίσω στο επόμενο Συνέδριο των Σοβιέτ, δηλαδή, να διατηρήσουμε την ένωση των σοβιετικών σοσιαλιστικών δημοκρατιών μόνο για στρατιωτικές και διπλωματικές υποθέσεις και για όλα τ’ άλλα να αποκαταστήσουμε την πλήρη ανεξαρτησία των ξεχωριστών Λαϊκών Επιτροπάτων.
Πρέπει να έχουμε κατά νου ότι η αποκέντρωση των Λαϊκών Επιτροπάτων και η έλλειψη συντονισμού στο έργο τους, στο μέτρο που αφορά τη Μόσχα και τ’ άλλα κέντρα, μπορεί να αντισταθμιστεί ικανοποιητικά από τις κομματικές αρχές, αν εφαρμοστεί με επαρκή σύνεση και αμεροληψία· η ζημιά που μπορεί να γίνει στο κράτος μας από μια έλλειψη ενοποίησης ανάμεσα στους εθνικούς μηχανισμούς μας και το ρωσικό μηχανισμό είναι άπειρα λιγότερη απ’ αυτή που θα γίνει όχι μόνο σε μας, αλλά σ’ ολόκληρη τη Διεθνή και στα εκατοντάδες εκατομμυρίων των λαών της Ασίας, η οποία προορίζεται να μας ακολουθήσει στο προσκήνιο της ιστορίας στο εγγύς μέλλον. Θα ήταν ασυγχώρητος οπορτουνισμός αν, την παραμονή του ξυπνήματος της Ανατολής, την ώρα που αφυπνίζεται, υπονομεύσουμε το κύρος μας μεταξύ αυτών των λαών, έστω και μόνο από την ελάχιστη σκληρότητα ή αδικία απέναντι στις μη ρωσικές εθνότητες. Η ανάγκη να αγωνιστούμε κατά των ιμπεριαλιστών της Δύσης, που υπερασπίζονται τον καπιταλιστικό κόσμο είναι ένα πράγμα. Δεν μπορεί να υπάρξει αμφιβολία επ’ αυτού και θα ήταν περιττό για μένα να μιλήσω σχετικά με την αδιαπραγμάτευτη συμφωνία μ’ αυτό. Είναι άλλο πράγμα όμως όταν εμείς οι ίδιοι διολισθαίνουμε, ακόμη έστω και ασήμαντα πράγματα, σε ιμπεριαλιστικές συμπεριφορές απέναντι σε καταπιεζόμενες εθνότητες, υπονομεύοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο όλη μας την από θέση αρχής ειλικρίνεια, όλη την από θέση αρχής υπεράσπισή μας στον αγώνα εναντίον του ιμπεριαλισμού. Η επόμενη μέρα της παγκόσμιας ιστορίας θα είναι μια μέρα όπου οι αφυπνιζόμενοι λαοί που καταπιέζονται από τον ιμπεριαλισμό, τελικά θα εξεγερθούν και η αποφασιστική μακρά και σκληρή πάλη για την απελευθέρωσή τους θα αρχίσει.
Λένιν
Υπαγορεύτηκε στη Μ.Β.
Πως θα έπρεπε να αναδιοργανώσουμε την Εργατική και Αγροτική Επιθεώρηση
(Σύσταση προς το Δωδέκατο Συνέδριο του κόμματος), 23 Ιανουαρίου 1923. (11)
Πέραν πάσης αμφιβολίας το ζήτημα της Εργατικής και Αγροτικής Επιθεώρησης συνιστά μια τεράστια δυσκολία για μας και ότι μέχρι τώρα αυτή δυσκολία δεν έχει ξεπεραστεί. Νομίζω ότι οι σύντροφοι που επιχείρησαν να ξεπεράσουν αυτή τη δυσκολία με την άρνηση της χρησιμότητας και της αναγκαιότητας της Εργατικής και Αγροτικής Επιθεώρησης κάνουν λάθος. Όμως δεν αρνούμαι ότι το πρόβλημα που παρουσιάζει ο κρατικός μηχανισμός μας και το καθήκον της βελτίωσής του είναι πολύ δύσκολο, ότι απέχει πολύ από τη λύση του και η λύση αυτή είναι εξαιρετικά επείγουσα.
Με την εξαίρεση του Λαϊκού Επιτροπάτου των Εξωτερικών Υποθέσεων, ο κρατικός μηχανισμός μας είναι σε αξιοσημείωτο βαθμό μία επιβίωση του παρελθόντος και έχει υποστεί ελάχιστες σοβαρές αλλαγές. Έχει μόνο ελαφρά αγγιχτεί στην επιφάνειά του, αλλά από κάθε άλλη άποψη αποτελεί το πιο τυπικό κατάλοιπο της παλιάς κρατικής μηχανής μας. Και έτσι για την εύρεση μιας μεθόδου πραγματικής ανακαίνισής του, νομίζω ότι πρέπει να στραφούμε πίσω προς την εμπειρία του Εμφυλίου Πολέμου.
Πως ενεργήσαμε στην πιο κρίσιμη στιγμή του Εμφυλίου Πολέμου;
Συγκεντρώσαμε τις καλύτερες κομματικές μας δυνάμεις στον Κόκκινο Στρατό· κινητοποιήσαμε τους καλύτερους από τους εργάτες μας· αναζητήσαμε καινούργιες δυνάμεις στις βαθύτερες ρίζες της δικτατορίας μας.
Είμαι πεπεισμένος ότι πρέπει να πάμε στην ίδια πηγή για να βρούμε τα μέσα για την αναδιοργάνωση της Εργατικής και Αγροτικής Επιθεώρησης. Συνιστώ στο Δωδέκατο Συνέδριο του κόμματός μας να υιοθετήσει το ακόλουθο σχέδιο αναδιοργάνωσης, που βασίζεται σε μια ορισμένη διεύρυνση της Κεντρικής Ελεγκτικής Επιτροπής.
Οι ολομελειακές συναντήσεις της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματός μας ήδη φανερώνουν την τάση να εξελιχθούν σ’ ένα είδος ανώτατης κομματικής συνδιάσκεψης. Λαμβάνουν χώρα, όχι περισσότερο από μια φορά στους δύο μήνες, ενώ η δουλειά ρουτίνας διευθύνεται, όπως γνωρίζουμε, εκ μέρους της Κεντρικής Επιτροπής από το Πολιτικό Γραφείο μας, το Οργανωτικό Γραφείο μας και τη Γραμματεία μας και ούτω καθεξής. Νομίζω ότι πρέπει να ακολουθήσουμε μέχρι τέλους το δρόμο τον οποίο μ’ αυτό τον τρόπο έχουμε πάρει και να μετατρέψουμε οριστικά τις ολομελειακές συναντήσεις της Κεντρικής Επιτροπής σε ανώτατες κομματικές συνδιασκέψεις μια φορά στους δύο μήνες από κοινού με την Κεντρική Ελεγκτική Επιτροπή.
Η Κεντρική Ελεγκτική Επιτροπή θα έπρεπε να συνενωθεί με το κύριο σώμα της Εργατικής και Αγροτικής Επιθεώρησης επί των ακόλουθων γραμμών:
Προτείνω ότι το συνέδριο θα έπρεπε να εκλέξει 75 με 100 νέα μέλη στην Κεντρική Ελεγκτική Επιτροπή. Θα έπρεπε να αποτελούνται από εργάτες και αγρότες. Και θα έπρεπε να περάσουν το ίδιο κοσκίνισμα από το κόμμα σα να ήταν συνηθισμένα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής, διότι πρόκειται να απολαμβάνουν των ίδιων δικαιωμάτων με τα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής.
Ταυτόχρονα, το προσωπικό της Εργατικής και Αγροτικής Επιθεώρησης θα έπρεπε να μειωθεί σε τριακόσια ή τετρακόσια άτομα, ειδικά επιλεγμένα για την ευσυνειδησία τους και τη γνώση τους για τον κρατικό μηχανισμό. Θα έπρεπε να υποβληθούν σε μια ιδιαίτερη δοκιμασία σχετικά με τις γνώσεις τους για τις γενικές αρχές επιστημονικής οργάνωσης της εργασίας και του διοικητικού έργου, της εργασίας γραφείου και ούτω καθεξής.
Κατά τη γνώμη μου μια τέτοια ένωση της Εργατικής και Αγροτικής Επιθεώρησης με την Κεντρική Ελεγκτική Επιτροπή θα ήταν επωφελής και στους δύο αυτούς θεσμούς. Αφ’ ενός η Εργατική και Αγροτική Επιθεώρηση θα κερδίσει μ’ αυτό τον τρόπο ένα τόσο υψηλό κύρος που δε θα είναι κατώτερο από εκείνο του Λαϊκού Επιτροπάτου των Εξωτερικών Υποθέσεων. Αφ’ ετέρου η Κεντρική Επιτροπή μας, μαζί με την Κεντρική Ελεγκτική Επιτροπή, θα πάρουν οριστικά το δρόμο της μετατροπής σ’ ανώτατη κομματική συνδιάσκεψη, τον οποίο στην πραγματικότητα ήδη έχουν πάρει, και παράλληλα με το οποίο θα έπρεπε να φτάσουν μέχρι τέλους ώστε να είναι ικανές εκπληρώσουν κατάλληλα τις λειτουργίες τους από δύο απόψεις: από την άποψη της ίδιας της μεθοδικής, ωφέλιμης και συστηματικής οργάνωσης του έργου τους και από την άποψη της διατήρησής της επαφής με τις ευρείες μάζες με μέσο τους καλύτερους από τους εργάτες και τους αγρότες μας.
Προβλέπω μια αντίρρηση η οποία άμεσα ή έμμεσα θα προέλθει από εκείνες τις σφαίρες που κάνουν τον κρατικό μηχανισμό μας απαρχαιωμένο, δηλαδή από εκείνους που επιμένουν ότι η παρούσα, εντελώς απίθανη, απρεπώς προ-επαναστατική μορφή του πρέπει να διατηρηθεί (συμπτωματικά, έχουμε τώρα την ευκαιρία που σπάνια εμφανίζεται στην ιστορία να διαπιστώσουμε ότι διανύουμε μια περίοδο όπου είναι απαραίτητη η επίτευξη ριζοσπαστικών κοινωνικών αλλαγών· μπορούμε τώρα να διαπιστώσουμε τι μπορεί να γίνει μέσα σε πέντε χρόνια και τι χρειάζεται πολύ περισσότερο χρόνο). Η αντίρρηση που προβλέπω είναι ότι η αλλαγή που προτείνω μπορεί να μας οδηγήσει στο χάος. Τα μέλη της Κεντρικής Ελεγκτικής Επιτροπής θα περιδιαβαίνουν όλους τους θεσμούς, προκαλώντας αποδιοργάνωση παντού και αποσπώντας τους υπαλλήλους από τη συνηθισμένη εργασία τους κτλ, κτλ.
Νομίζω ότι η κακοπροαίρετη πηγή αυτής της αντίρρησης είναι τόσο προφανής που δεν αξίζει ούτε καν απάντησης. Ξεχνάει να αναφέρει ότι το προεδρείο της Κεντρικής Ελεγκτικής Επιτροπής, το Λαϊκό Επιτροπάτο της Εργατικής και Αγροτικής Επιθεώρησης και η ισότιμη οργάνωσή τους (και επίσης στις κατάλληλες περιπτώσεις, η Γραμματεία της Κεντρικής Επιτροπής μας) θα πρέπει να αφιερωθούν σε χρόνια επίμονης προσπάθειας για να οργανώσουν το Επιτροπάτο ικανοποιητικά και να το κάνουν να λειτουργήσει ομαλά σε συνδυασμό με την Κεντρική Ελεγκτική Επιτροπή. Κατά τη γνώμη μου, το Λαϊκό Επιτροπάτο της Εργατικής και Αγροτικής Επιθεώρησης καθώς και ολόκληρη η οργάνωση, μπορούν (και θα έπρεπε) να παραμείνουν και να καθοδηγούν το σύνολο της Εργατικής και Αγροτικής Επιθεώρησης, συμπεριλαμβανομένου του έργου όλων των μελών της Κεντρικής Ελεγκτικής Επιτροπής που θα τεθούν «υπό τις διαταγές του». Οι τριακόσιοι ή τετρακόσιοι υπάλληλοι της Εργατικής και Αγροτικής Επιθεώρησης που πρόκειται να παραμείνουν, σύμφωνα με το σχέδιο μου, θα έπρεπε, αφ’ ενός, να εκτελούν καθαρά γραμματειακές λειτουργίες για τα άλλα μέλη της Εργατικής και Αγροτικής Επιθεώρησης και για τα συμπληρωματικά μέλη της Κεντρικής Ελεγκτικής Επιτροπής· και, αφ’ ετέρου, θα έπρεπε να είναι εξαιρετικά εξειδικευμένα, ειδικά επιλεγμένα, ιδιαίτερα αξιόπιστα και καλά πληρωμένα, έτσι ώστε να απαλλαχθούν από τη σημερινή αληθινά ατυχή (για να πούμε τουλάχιστον) θέση των υπαλλήλων της Εργατικής και Αγροτικής Επιθεώρησης.
Είμαι βέβαιος ότι η μείωση του δυναμικού στον αριθμό που έχω συστήσει θα ενισχύσει σε σημαντικό βαθμό την αποτελεσματικότητα του προσωπικού της Εργατικής και Αγροτικής Επιθεώρησης και την ποιότητα του έργου της, επιτρέποντας στο Λαϊκό Επιτροπάτο και στα μέλη της ισότιμης οργάνωσής του να συγκεντρώσουν τις προσπάθειές τους στην οργάνωση του έργου τους και στη συστηματική και σταθερή βελτίωση της αποτελεσματικότητάς τους, η οποία είναι απόλυτα ουσιαστική για την εργατική και αγροτική μας κυβέρνηση, για το σοβιετικό σύστημά μας.
Από την άλλη πλευρά, θεωρώ επίσης ότι το Λαϊκό Επιτροπάτο της Εργατικής και Αγροτικής Επιθεώρησης θα έπρεπε εν μέρει να συνδυάζει και εν μέρει να συντονίζει αυτούς τους ανώτερους θεσμούς μ’ αντικείμενο την οργάνωση της εργασίας (το Κεντρικό Ινστιτούτο Εργασίας κτλ) οι οποίοι δεν είναι λιγότεροι από δώδεκα στη δημοκρατία μας. Υπερβολική ομοιομορφία και μια επακόλουθη επιθυμία για ενότητα θα ήταν επιζήμια. Αντιθέτως, αυτό που χρειάζεται εν προκειμένω είναι ένα λελογισμένο και πρόσφορο μέσο μεταξύ του συνδυασμού όλων αυτών των θεσμών και της κατάλληλης οριοθέτησής τους, επιτρέποντας μια ορισμένη ανεξαρτησία για τον καθένα τους.
Η Κεντρική Επιτροπή μας αναμφίβολα δεν κέρδιζε λιγότερα απ’ αυτή την αναδιοργάνωση απ’ ό,τι η ίδια η Εργατική και Αγροτική Επιθεώρηση. Θα κερδίσει καθώς οι επαφές της με τις μάζες θα είναι μεγαλύτερες, ενώ η κανονικότητα και η αποτελεσματικότητα του έργου της θα συμβάλουν στην αναβάθμισή της. Θα καταστεί τότε εφικτό (και αναγκαίο) να εγκαθιδρύσει μια αυστηρότερη και πιο υπεύθυνη διαδικασία προετοιμασίας για τις συναντήσεις του Πολιτικού Γραφείου, το οποίο θα πρέπει να παρακολουθείται από έναν καθορισμένο αριθμό μελών της Κεντρικής Ελεγκτικής Επιτροπής, προσδιορισμένο είτε επί τη βάση μιας ορισμένης χρονικής περιόδου, είτε από κάποιο οργανωτικό σχέδιο.
Στον καταμερισμό εργασίας ανάμεσα στα μέλη της Κεντρικής Ελεγκτικής Επιτροπής, το Λαϊκό Επιτροπάτο της Εργατικής και Αγροτικής Επιθεώρησης σε συνδυασμό με το προεδρείο της Κεντρικής Ελεγκτικής Επιτροπής θα έπρεπε να τα επιφορτίσει με το καθήκον είτε της παρακολούθησης του Πολιτικού Γραφείου με σκοπό την εξέταση όλων των εγγράφων που αναφέρονται σε θέματα που έρχονται ούτως ή άλλως ενώπιόν του· είτε να αφοσιωθούν στον εργάσιμο χρόνο τους στη θεωρητική μελέτη, στη μελέτη των επιστημονικών μεθόδων οργάνωσης της εργασίας· είτε να λάβουν πρακτικά μέρος στην εργασία της επίβλεψης και βελτίωσης της κρατικής μηχανής μας, από τους ανώτερους κρατικούς θεσμούς ως τα κατώτερα τοπικά σώματα κτλ.
Επίσης πιστεύω ότι επιπρόσθετα προς τα πολιτικά πλεονεκτήματα που παρουσιάζονται λόγω του γεγονότος ότι τα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής και της Κεντρικής Ελεγκτικής Επιτροπής πρόκειται, ως συνέπεια αυτής της μεταρρύθμισης, να ενημερώνονται και να προετοιμάζονται καλύτερα για τις συναντήσεις του Πολιτικού Γραφείου (όλα τα σχετικά έγγραφα εργασίας που θα συζητιούνται σ’ αυτές τις συναντήσεις θα αποστέλλονται σ’ όλα τα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής και της Κεντρικής Ελεγκτικής Επιτροπής όχι αργότερα από την προηγούμενη μέρα της συνάντησης του Πολιτικού Γραφείου, εκτός από αρκετά επείγουσες περιπτώσεις, για τις οποίες ειδικές μέθοδοι ενημέρωσης των μελών της Κεντρικής Επιτροπής και της Κεντρικής Ελεγκτικής Επιτροπής και διευθέτησης αυτών των θεμάτων θα πρέπει να επινοηθούν), θα υπάρξει επίσης και το πλεονέκτημα ότι η επιρροή των καθαρά προσωπικών και συμπτωματικών παραγόντων στην Κεντρική Επιτροπή μας θα περιοριστεί και αυτό θα μειώσει τον κίνδυνο μιας διάσπασης.
Η Κεντρική Επιτροπή μας έχει εξελιχτεί σε μια αυστηρά συγκεντρωτική και επιφορτισμένη με αρμοδιότητες ομάδα, αλλά οι συνθήκες υπό τις οποίες αυτή η ομάδα εργάζεται δε συμβαδίζουν με αυτές τις αρμοδιότητές της. Η μεταρρύθμιση που συνιστώ θα μπορούσε να βοηθήσει στην απομάκρυνση αυτής της αδυναμίας και τα μέλη της Κεντρικής Ελεγκτικής Επιτροπής, των οποίων το καθήκον θα είναι να παρακολουθούν τις συναντήσεις του Πολιτικού Γραφείου σ’ ένα προκαθορισμένο αριθμό, θα πρέπει να σχηματίσουν μια συμπαγή ομάδα η οποία δε θα έπρεπε να επιτρέπει σε κανενός ανεξαίρετα την εξουσία, ούτε και εκείνης του Γενικού Γραμματέα [του Στάλιν], είτε κανενός άλλου μέλους της Κεντρικής Επιτροπής, να τους εμποδίζει από το να θέτουν ζητήματα, να επαληθεύουν έγγραφα και, γενικά, να διατηρούνται πλήρως ενήμεροι για όλα τα πράγματα και να ασκούν τον αυστηρότερο έλεγχο με σκοπό τη ομαλή πορεία των υποθέσεων.
Βέβαια, στη σοβιετική δημοκρατία μας, η κοινωνική τάξη πραγμάτων βασίζεται στη συνεργασία δύο τάξεων: των εργατών και των αγροτών, όπου μεταξύ των τελευταίων οι άνθρωποι της ΝΕΠ («Nepmen»), δηλαδή, η αστική τάξη, πλέον επιτρέπεται να λαμβάνουν μέρος υπό ορισμένους όρους. Αν σοβαρές ταξικές διαφωνίες προκύψουν ανάμεσα σ’ αυτές τις δύο τάξεις, μια διάσπαση θα είναι αναπόφευκτη. Αλλά οι όροι για μια τέτοια διάσπαση δεν είναι αναπόφευκτοι στο κοινωνικό μας σύστημα και είναι πρωταρχικό καθήκον της Κεντρικής Επιτροπής και της Κεντρικής Ελεγκτικής Επιτροπής, όπως και του κόμματός μας στο σύνολό του, να παρακολουθούν πολύ στενά αυτές τις συνθήκες διότι μπορούν να προξενήσουν μια διάσπαση και να τις προλάβουν, διότι σε τελευταία ανάλυση η μοίρα της δημοκρατίας μας θα εξαρτηθεί από το εάν οι αγροτικές μάζες θα σταθούν δίπλα στην εργατική τάξη, πιστές στη συμμαχία τους ή από το εάν θα επιτρέψουν στους ανθρώπους της ΝΕΠ, δηλαδή στη νέα αστική τάξη, να τις αποσπάσει από την εργατική τάξη. Όσο καθαρότερα βλέπουμε αυτές τις εναλλακτικές εκδοχές, τόσο καθαρότερα οι εργάτες και οι αγρότες μπορούν να τις κατανοήσουν, τόσο μεγαλύτερες είναι οι ευκαιρίες να αποφύγουμε μια διάσπαση που θα ήταν μοιραία για τη σοβιετική δημοκρατία.
Λένιν
Στο Λέον Τρότσκι, 5 Μαρτίου 1923. (12)
Άκρως απόρρητο
Προσωπικό
Αγαπητέ σύντροφε Τρότσκι,
Είναι η πιο ταπεινή μου παράκληση να αναλάβεις την υπεράσπιση της γεωργιανής υπόθεσης στην ΚΕ του κόμματος. Αυτή η υπόθεση βρίσκεται «υπό την ευχέρεια» των Στάλιν και Ντερζίνσκι και δεν μπορώ να στηριχτώ στην αμεροληψία τους. Μάλλον το αντίθετο. Θα ένοιωθα ήρεμα εάν συμφωνούσες να αναλάβεις εσύ την υπεράσπιση της. Αν θα έπρεπε να αρνηθείς να το κάνεις για οποιονδήποτε λόγο, επέστρεψε ολόκληρη την υπόθεση σε μένα. Θα το θεωρήσω σαν ένα σημάδι ότι δε δέχεσαι.
Με τους καλύτερους συντροφικούς χαιρετισμούς,
Λένιν (13)
Στον Ιωσήφ Στάλιν, 5 Μαρτίου 1923. (14)
Άκρως απόρρητο
Προσωπικό
Αντίγραφο στους συντρόφους Κάμενφ και Ζηνόβιεφ
Αγαπητέ σύντροφε Στάλιν
Υπήρξες τόσο αγενής ώστε να καλέσεις τη γυναίκα μου στο τηλέφωνο και να την προσβάλεις. Παρότι σου είπε ότι ήταν έτοιμη να το ξεχάσει, το γεγονός παρ’ όλ’ αυτά έγινε γνωστό απ’ αυτή στους Ζηνόβιεφ και Κάμενεφ. Δεν έχω καμία πρόθεση να ξεχάσω τόσο εύκολα τι έκανες εναντίον μου και είναι περιττό να πω ότι αυτό που έγινε εναντίον της γυναίκας μου θεωρώ ότι έγινε ενάντια σε μένα εξίσου. Σου ζητώ, επομένως, να σκεφτείς αν είσαι έτοιμος να ανακαλέσεις αυτά που έχεις πει και να δώσεις την απολογία σου ή εάν προτιμάς οι σχέσεις μεταξύ μας να διακοπούν.
Με σεβασμό, δικός σου
Λένιν
Στους Π.Τ Μιντβάνι, Φ.Γ. Μαχαράτζε και άλλους, 6 Μαρτίου 1923. (15)
Άκρως απόρρητο
Σύντροφοι Μιντβάνι, Μαχαράτζε και άλλοι
Αντίγραφο σε Τρότσκι και Κάμενεφ
Αγαπητοί σύντροφοι,
Παρακολουθώ την υπόθεσή σας μ’ όλη μου την καρδιά. Είμαι εξοργισμένος με τη βαναυσότητα του Ορτζονικιτζέ και την συμπαιγνία των Στάλιν και Ντερζίνσκι. Προετοιμάζω για σας σημειώσεις και ένα λόγο.
Με σεβασμό δικός σας
Λένιν.
*Ο Κρεστίνσκι, αντιπρόσωπος της Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Ρωσίας στη Γερμανία, είχε γράψει σχετικά με τη βελτίωση του εμπορίου με τη Γερμανία και την ανάγκη διατήρησης του μονοπωλίου του εξωτερικού εμπορίου.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
- LCW, τόμος 45, σελ. 601.
- Από Τρότσκι «Letter to the Bureau of Party History». Βλέπε Τρότσκι, The Stalin School of Falsification, Λονδίνο 1974, σελ. 47.
- LCW, τόμος 45, σελ. 601-2.
- Τρότσκι, σε προαναφερθέν, σελ. 49.
- LCW, τόμος 45, σελ. 604.
- LCW, τόμος 33, σελ. 460-61.
- LCW, τόμος 45, σελ. 606.
- Αυτό το υστερόγραφο συμπεριλήφθηκε από την αγγλική έκδοση και έχει μεταφραστεί από την Πέμπτη ρώσική έκδοση, τόμος 54, σελ. 672.
- LCW, τόμος 36, σελ. 593-97.
- LCW, τόμος 36, σελ. 598-611.
- LCW, τόμος 33, σελ. 481-86.
- LCW, τόμος 45, σελ. 607.
- Μια ξεχωριστή σελίδα που επισυνάφθηκε στην επιστολή, περιέχει αυτό το σημείωμα από μια από τις γραμματείς του Λένιν: «Σύντροφε Τρότσκι στο γράμμα που σου διακοινώθηκε τηλεφωνικά, ο Βλάντιμιρ Ίλιτς ζήτησε να προστεθεί για τη πληροφόρησή σου ότι ο σύντροφος Κάμενεφ πηγαίνει στη Γεωργία την Τετάρτη και θέλει να ξέρει αν εσύ ο ίδιος θέλεις να στείλεις ο,τιδήποτε εκεί. 5 Μαρτίου 1923.» (LCW, τόμος 45, σελ. 607)
- LCW, τόμος 45, σελ. 607-8.
- LCW, τόμος 45, σελ. 608.
