Η νέα «αριστερή» κυβέρνηση στην Πορτογαλία δίνει τα πρώτα της δείγματα γραφής σαν κυβέρνηση φιλική στο μεγάλο κεφάλαιο και τα «ήθη» του. Άρθρο της Νίνας Χρήστου από τη Λισαβόνα.
Μέσα σε λίγες μόνο εβδομάδες, αφού ορκίστηκε ως κυβέρνηση το Σοσιαλιστικό Κόμμα (PS) στην Πορτογαλία, πήρε μέρος σε ένα ακόμη σκάνδαλο στην ιστορία του σαν κόμμα, με κύριο πρωταγωνιστή την τράπεζα Banif.
Οι Σοσιαλιστές κατάφεραν να πάρουν τα ηνία της κυβέρνησης τα τέλη του Νοέμβρη με την ψήφο ανοχής του Μπλόκου της Αριστεράς (BE) και του Κομμουνιστικού Κόμματος Πορτογαλίας (PCP). Μέσα σε μόλις τρεις εβδομάδες ζήτησαν από τη Βουλή να τους στηρίξει στο κούρεμα χρέους της Banif που τελικά στοίχισε 3 δις ευρώ από τις τσέπες των φορολογούμενων, ενώ παράλληλα το «ενεργό» κομμάτι της τράπεζας πουλήθηκε στην ιδιωτική ισπανική τράπεζα Santander για το ευτελές ποσό των 150 εκατομμυρίων ευρώ. Η πρόταση αυτή ήρθε την κατάλληλη στιγμή, λίγες εβδομάδες πριν ισχύσουν τα νέα μέτρα της ΕΕ που θέτουν την ευθύνη του κουρέματος χρέους μιας χρεωκοπημένης τράπεζας στα χέρια των μεγάλων καταθετών και κύριων μετόχων της. Με αυτό τον τρόπο η – υποτίθεται – «αριστερή» κυβέρνηση έκανε την εργατική τάξη να πληρώσει για άλλη μία κρίση του χρηματοπιστωτικού συστήματος της χώρας.
Παρόλο που το ΒΕ και το PCP ψήφισαν εναντίον της πρότασης, η αποχή του κεντροδεξιού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (PSD) σήμαινε πως η πρόταση κέρδισε την πλειοψηφία της Βουλής. Ενώ το PS και το PSD έχουν υπάρξει πολιτικοί αντίπαλοι για δεκαετίες, είναι φανερό ότι όταν τα αστικά συμφέροντά τους απειλούνται, καταφέρνουν να συνεννοηθούν.
Ο τρόπος, με τον οποίο εξελίχθηκε το σκηνικό που οδήγησε στην κατάρρευση και πώληση την τράπεζας Banif, μοιάζει πολύ με την εξαγορά της Αγροτικής. Με κύριους παίχτες καναλάρχες που έχουν θέσεις σαν μεγαλομέτοχοι της Santander, η ανακοίνωση για την απερχόμενη χρεοκοπία της τράπεζας σε γνωστό ιδιωτικό κανάλι δημιούργησε πανικό στους καταθέτες με αποτέλεσμα οι μετοχές της τράπεζας να πέσουν κατά 40% μέσα σε μια μέρα. Σαν αποτέλεσμα αυτού του πανικού, η αξία της τράπεζας έπεσε στα 150 εκατομμύρια και πουλήθηκε στην ισπανική Santander, ενώ το κράτος χρεώθηκε 2,26 δις «τοξικά» χρέη της Banif.
Οι Σοσιαλιστές εξήγησαν πως βρέθηκαν σε αδιέξοδο και έριξαν όλο το φταίξιμο στην προηγούμενη κυβέρνηση του PSD και στους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Η αλήθεια είναι πως πανικοβλήθηκαν με το σενάριο, που θα είχαν να αντιμετωπίσουν μετά τις αρχές του 2016, στο οποίο οι πλούσιοι καπιταλιστές θα καλούνταν να σώσουν την τράπεζα, την οποία οι ίδιοι είχαν καταστρέψει, οπότε βιάστηκαν να τα ρίξουν στις πλάτες του εργαζόμενου λαού.
Και ενώ το σκάνδαλο έχει γίνει φανερό σε όλους, οι αριστεροί υποστηριχτές της κυβέρνησης, για να αποφύγουν τη σύγκρουση με το κόμμα που βοήθησαν να σχηματίσει κυβέρνηση, ρίχνουν κι αυτοί με τη σειρά τους όλη την ευθύνη στο PSD και στην ευρωπαϊκούς θεσμούς.
Η ηγεσία του BE προτείνει να εφαρμοστεί νόμος που θα επιβάλει αυστηρή και προσεκτική εποπτεία σε περιπτώσεις που η κυβέρνηση αποφασίζει να αναμιχθεί με τράπεζα που αντιμετωπίζει προβλήματα. Την ιδέα εφαρμογής αυτού του νόμου την αποδέχονται όλα τα κόμματα, ακόμα και το διεφθαρμένο PSD, ενδεικτικό για το πόσο λίγο τους φοβίζει. Παράλληλα, σήμαναν συναγερμό για τη μεγάλη εθνικοποιημένη τράπεζα CGD, η οποία θα χρειαστεί ανακεφαλαιοποίηση σύντομα, λέγοντας πως «σε αυτό το σενάριο θα πρέπει να αποφασίσουμε, όχι τόσο αν η τράπεζα θα παραμείνει εθνικοποιημένη ή θα ιδιωτικοποιηθεί, όσο αν θα πουληθεί σε ξένα χέρια». Από αυτή την πρόταση και μόνο, είναι φανερό ποιες είναι οι προτεραιότητες της ηγεσίας του ΒΕ. Είναι πιο σημαντικό η τράπεζα να παραμείνει πορτογαλική, ενώ το να παραμείνει εθνικοποιημένη είναι δευτερεύον ζήτημα. Η λύση που προτείνει η ηγεσία του ΒΕ, καθώς και η στήριξη της πορτογαλικής μπουρζουαζίας αντί της ευρωπαϊκής είναι κλασικό παράδειγμα του ρεφορμισμού που επικρατεί ανάμεσα στις ηγεσίες αριστερών κομμάτων.
Η ηγεσία του PCP εξηγεί πως αυτό που θα έπρεπε να γίνει είναι η εθνικοποίηση της τράπεζας Banif και κατηγορεί την ΕΚΤ, την ΕΕ και το ευρώ για τους περιορισμούς που έχουν επιβάλει στο χρηματοπιστωτικό σύστημα της χώρας. Ενώ παλιότερα, σε δηλώσεις, που είχαν κάνει για την τράπεζα, έκαναν λόγο για τα συμφέροντα του κεφαλαίου, τώρα περιορίζουν την ανάλυση τους τηρώντας μια «πατριωτική» στάση. Η εθνικοποίηση είναι η λύση αλλά σε τι πλαίσια; Εθνικοποίηση σαν μέρος μιας αστικής δημοκρατίας, της οποία ηγείται το PS, δε θα επιφέρει καμία ουσιαστική διαφορά στις ζωές των Πορτογάλων εργατών. Η ηγεσία του PCP με το να μην κατηγορεί το PS και να υπερασπίζεται τα «εθνικά συμφέροντα» χωρίς να κάνει διαχωρισμό μεταξύ Πορτογάλων αστών και Πορτογάλων εργατών, ρισκάρει να γίνει το «αριστερό» στήριγμα της πορτογαλικής μπουρζουαζίας. Το ζήτημα δεν είναι εθνικό αλλά ταξικό. Δεν έχει να κάνει με τη σύγκρουση Ευρώπης-Πορτογαλίας ή με το νόμισμα, αλλά με το γεγονός ότι η εργατική τάξη καλείται να πληρώσει για την κρίση του καπιταλιστικού συστήματος.
Οι νέοι και οι συνταξιούχοι, οι εργαζόμενοι και οι άνεργοι που ψήφισαν το PS, το BE και το PCP παραμένουν σταθεροί εναντίον αυτής της απάτης, ενάντια στις πολιτικές λιτότητας και εξαθλίωσης. Το PCP, όντας το πιο έμπειρο κόμμα με γερές βάσεις στο εργατικό κίνημα και την νεολαία, πρέπει να εξηγήσει όλη την αλήθεια για το σκάνδαλο της εξαγοράς της τράπεζας και τις ευθύνες του αστικού PS. Ενώ οι ηγέτες του BE ονειρεύονται ρεφορμιστικές ουτοπίες, το πορτογαλικό προλεταριάτο πρέπει να ετοιμάζεται για μεγάλες κινητοποιήσεις και αγώνες.
Η λιτότητα στην Πορτογαλία έχει ρίξει εκατομμύρια ανθρώπους σε μια άβυσσο αβεβαιότητας και φτώχειας. Όταν κινηθεί η εργατική τάξη, θα είναι πιο έτοιμη, πιο δυνατή, πιο αποφασισμένη και θα στραφεί ενάντια όχι μόνο της ευρωπαϊκής, αλλά ακόμα περισσότερο της διεφθαρμένης πορτογαλικής αστικής τάξης. Οι αριστερές ηγεσίες αντί να χάνουν χρόνο σε κοινοβουλευτικές διπλωματίες, πρέπει να προετοιμάσουν ένα πρόγραμμα επαναστατικών διεκδικήσεων που θα ανταποκρίνονται στις μάχες που θα έρθουν. Το κίνημα στην Πορτογαλία γράφει ιστορία. Το επόμενο κεφάλαιο θα είναι επώδυνο ή επιτυχές για την εργατική τάξη και την ευθύνη για αυτό την έχει η πορτογαλική Αριστερά.
