Στο αποκορύφωμα της κρίσης του 2008, το Πεκίνο διέσωσε τον παγκόσμιο καπιταλισμό. Η κρατική «ένεση ρευστότητας», ή δημοσιονομική παρέμβαση στην αγορά, από το κινέζικο κράτος ήταν από τις μεγαλύτερες στην ιστορία, περίπου 500 δισ. βρετανικές λίρες. Αν δεν είχαμε αυτή την παρέμβαση, που ενίσχυσε την παγκόσμια ζήτηση σε πρώτες ύλες και άλλα αγαθά, που χρειαζόταν η Κίνα, η οικονομική κρίση θα ήταν πολύ σοβαρότερη. Η κρίση που εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια μας, είναι πολύ πιο σοβαρή απ’ αυτήν, που είχαμε πριν από δέκα χρόνια. Ωστόσο, αυτή τη φορά, η Κίνα δε θα μπορέσει να σώσει τον κόσμο, ούτε καν τη δική της οικονομία.
Μόνο πριν από πέντε ημέρες, οι οικονομολόγοι προέβλεπαν ότι ο ρυθμός ανάπτυξης, το πρώτο τρίμηνο, θα κυμανθεί μεταξύ -2% και -6,5%. Σήμερα, η UBS ανακοίνωσε, ότι αναμένει να υπάρχει ύφεση, το τρίμηνο αυτό, μέχρι και 30%!
Το Πεκίνο έχει ήδη αναφέρει, ότι ο ρυθμός αύξησης των εξαγωγών έπεσε από 7,9% τον Δεκέμβριο του 2019, σε -17,2% τον Φεβρουάριο. Οι αριθμοί αυτοί μάλλον υποβαθμίζουν σημαντικά την κατάρρευση της παραγωγής, επειδή είναι πιθανό οι εξαγωγείς, να βασίστηκαν απλώς στα αποθέματα εμπορευμάτων, τη στιγμή που η παραγωγή ήταν σε σημαντικά χαμηλότερο επίπεδο.
Ανεξάρτητα από το αν η Κίνα καταφέρει να επανέλθει «στα φυσιολογικά επίπεδα» σύντομα, οι εξαγωγές της θα παραμείνουν σε βαθιά ύφεση. Προκειμένου να εξάγουν, κάποιος πρέπει να εισάγει. Όμως, ο υπόλοιπος κόσμος, ειδικά η Ευρώπη και οι ΗΠΑ, οι μεγαλύτερες αγορές της Κίνας, εισέρχονται σε παρατεταμένη κρίση. Αυτή η κρίση θα έχει μακροχρόνιες, σοβαρές επιπτώσεις. Είναι σαφές, ότι οι εξαγωγές της Κίνας θα συνεχίσουν να συρρικνώνονται για χρόνια.
Η κληρονομιά του 2008
Η ανεργία στις πόλεις έφθασε επίσημα στο 6,2% τον Φεβρουάριο, το μεγαλύτερο ποσοστό που έχει παραδεχθεί ποτέ επίσημα η κυβέρνηση. Οι Financial Times γράφουν ότι:
«Σύμφωνα με δείκτη της China Merchants Bank, που χρησιμοποιεί δορυφορικές εικόνες, για την παρακολούθηση της νυχτερινής δραστηριότητας, από τη Δευτέρα [9 Μαρτίου], λιγότερο από το 60% των 143 μεγάλων βιομηχανικών περιοχών, σε ολόκληρη τη χώρα, είχε επανέλθει σε κανονικά επίπεδα λειτουργίας». (Financial Times, 10/03/2020)
Μέσα απ’ αυτή την κλιμακούμενη κρίση αποκαλύπτεται, ότι το μέσο, με το οποίο η Κίνα ξεπέρασε την κρίση του 2008, η δημοσιονομική παρέμβαση, άνοιξε απλά το δρόμο για μια πιο εκτεταμένη και καταστροφική κρίση σήμερα.
Το γιγαντιαίο χρέος, που δημιουργήθηκε από την κρατική παρέμβαση το 2008, δεν αφήνει πολλά περιθώρια δημοσιονομικής παρέμβασης σήμερα. Ενώ η κινεζική κυβέρνηση προσφέρει φθηνά δάνεια, η συνολική νέα δανειοδοτική ικανότητα, που ανακοινώθηκε αυτή την εβδομάδα, ήταν μόνο 78 δισ. δολάρια. Ένα ποσό ασήμαντο, αν το συγκρίνει κανείς με τα τρισ. Δολάρια, που διοχέτευσε η FED στο τραπεζικό σύστημα αυτή την εβδομάδα. Ο Τσεν Γούλου, αναπληρωτής κυβερνήτης της Λαϊκής Τράπεζας της Κίνας, δήλωσε στους Financial Times, ότι η κεντρική τράπεζα σκόπευε να διατηρήσει «τη συνήθη νομισματική της πολιτική», σημειώνοντας, ότι θα «αποφύγει την υιοθέτηση αρνητικών επιτοκίων». (Financial Times, 18/03/2020)
Η προσδοκία είναι, ότι θα δοθεί μία νέα κρατική «ένεση» ρευστότητας, όταν περάσει η έκτακτη κατάσταση (όποτε αυτό συμβεί), αλλά αυτή θα είναι πολύ χαμηλότερη από το 2008. Γιατί;
Το συνολικό χρέος στην Κίνα είναι περίπου 310% του ΑΕΠ. Πριν από τη δημοσιονομική παρέμβαση του 2008, ήταν το μισό. Πρόκειται για ένα παγκόσμιο πρόβλημα – η Κίνα συνέβαλε στο 80% του νέου χρέους, που δημιουργήθηκε από τις λεγόμενες αναπτυσσόμενες χώρες, από το 2008.
Η δημοσιονομική παρέμβαση του 2008 μπορεί να παρεμπόδισε την ύφεση στην οικονομία, αλλά έθεσε τη βάση, για το μεγάλο βάθος της επικείμενης κρίσης. Δεν χρησιμοποιήθηκε με τη σοσιαλιστική μέθοδο σχεδιασμού, για να καλύψει τις ανάγκες, αλλά με τις καπιταλιστικές μεθόδους της κερδοσκοπίας και του δανεισμού. Επιτεύχθηκε από τις κρατικές τράπεζες της Κίνας, που δάνεισαν χρήματα στις τοπικές κυβερνήσεις και σε άλλους, για να τα διοχετεύσουν κυρίως σε έργα υποδομής. Ως αποτέλεσμα, τα κόκκινα δάνεια έχουν διογκωθεί. Σύμφωνα με το Reuters, το 2019 «επίσημα, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια στις τράπεζες της Κίνας ανέρχονται συνολικά σε 1,5 τρισ. γουάν. Αλλά ορισμένοι αναλυτές λένε, ότι τα κόκκινα δάνεια είναι 14 φορές υψηλότερα, επειδή οι δανειστές χρησιμοποιούν διάφορες μεθόδους, για να αποκρύψουν τα πραγματικά στοιχεία».
Οποιαδήποτε νέα δημοσιονομική παρέμβαση, αρκετά μεγάλη για τη διάσωση της παγκόσμιας οικονομίας, θα έπρεπε να είναι πολύ μεγαλύτερη, από ό,τι το 2008. Ωστόσο, το χρηματοπιστωτικό σύστημα της Κίνας είναι ήδη φορτωμένο με μη εξυπηρετούμενα δάνεια και μια ακόμη κρατική παρέμβαση μόνο θα προσθέσει σ’ αυτό το «βουνό» χρέους.
Επιπρόσθετα, ο βασικός δίαυλος της δημοσιονομικής παρέμβασης του 2008 ήταν ο τομέας των ακινήτων. Από το 2008, οι τοπικές κυβερνήσεις έχουν δανειστεί τεράστια ποσά από τις κρατικές τράπεζες της Κίνας για τη χρηματοδότηση έργων υποδομής. Αλλά, η κινεζική νομοθεσία τους εμποδίζει να πληρώσουν αυτά τα χρέη μέσω της αύξησης της φορολογίας. Αντίθετα, έχουν χρηματοδοτήσει την αποπληρωμή των δανείων, μέσω της πώλησης δημόσιας γης. Το 2018, οι κινεζικές τοπικές κυβερνήσεις συγκέντρωσαν σχεδόν το 40% των συνολικών εσόδων τους, από πωλήσεις γης.
Ένας «πύργος από τραπουλόχαρτα»
Η εύθραυστη οικονομία τους εξαρτάται επομένως, από μια συνεχώς αυξανόμενη αγορά ακινήτων και από την αύξηση στις τιμές των οικοπέδων. Αν οι τιμές πέσουν, θα μπορούσαμε να έχουμε ένα κύμα χρεοκοπιών των τοπικών κυβερνήσεων και των τραπεζών. Η Κίνα θα είναι το επίκεντρο της νέας οικονομικής κρίσης.
Η σημερινή κρίση μπορεί να φέρει ακριβώς μια τέτοια κατάρρευση στην κινεζική αγορά ακινήτων. «Οι πωλήσεις σπιτιών στις 30 μεγαλύτερες πόλεις της Κίνας μειώθηκαν κατά περισσότερο από 80%, κατά τις τρεις πρώτες εβδομάδες του Φεβρουαρίου, σε σύγκριση με την ίδια περίοδο πέρυσι… Οι πωλήσεις γης τώρα κινούνται σε λιγότερο από το ένα τέταρτο των μέσων επιπέδων» (Financial Times, 10/03/2020 )
Η ακίνητη ιδιοκτησία στην Κίνα είναι ήδη πολύ υψηλή. Το 90% των κινεζικών νοικοκυριών διαθέτει τουλάχιστον μια ιδιόκτητη κατοικία. Το 35% κατέχει δύο, ή περισσότερες. Υπήρχε πολύ μικρό περιθώριο για την κινεζική φούσκα ακινήτων, να συνεχίσει να μεγαλώνει, ακόμη και πριν απ’ αυτή την κρίση. Είναι αδύνατο να δούμε, πώς μπορεί να το καταφέρει αυτό τώρα.
Αυτό εξηγεί την αδυναμία της Κίνας να διασώσει τον κόσμο από τη βαθιά ύφεση, αυτή τη φορά. Καμία από τις αντιφάσεις της κρίσης του 2008 δεν έχει επιλυθεί. Τα επίπεδα του παγκόσμιου χρέους είναι υψηλότερα από ό,τι κατά το 2007-8. Ο παγκόσμιος καπιταλισμός δεν μπορεί να ξεφύγει απ’ αυτή την κρίση. Δεν υπάρχει διέξοδος στη βάση του καπιταλισμού, όπως τώρα ανακαλύπτει η Κίνα. Μόνο ο σχεδιασμός της οικονομίας και η κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής μπορεί να μας οδηγήσει έξω απ’ αυτή την κρίση.
Ντάνιελ Μόρλι
Μετάφραση: Ηλίας Κυρούσης
Επιμέλεια: Νίκος Σέντης, Παναγιώτης Κολοβός
