Τι δείχνει το παράδειγμα της Λατινικής Αμερικής
Το παράδειγμα της Λατινικής Αμερικής είναι εκείνο που περισσότερο από κάθε άλλο, συνηγορεί υπέρ της επείγουσας αναγκαιότητας για τη νίκη του σοσιαλισμού. Η ριζοσπαστικοποίηση και η αριστερή στροφή των μαζών στη Λατινική Αμερική αποτέλεσε τη μεγαλύτερη έμπρακτη διάψευση των ιδεολόγων της αστικής τάξης. Παρά τη βαθύτατη ιστορική δυσφήμισή τους από το σταλινισμό και τη σοσιαλδημοκρατία, οι σοσιαλιστικές ιδέες επανήλθαν στο προσκήνιο, αποδεικνύοντας ότι κάτω από την όξυνση των αδιεξόδων του καπιταλισμού, η κίνηση των μαζών προς αυτές τις ιδέες είναι μονόδρομος.
Η ανάδειξη στην εξουσία μιας σειράς αριστερών κυβερνήσεων στη Λατινική Αμερική προέκυψε σαν η πολιτική έκφραση μαζικών κινημάτων, που αντανακλούν το αδιέξοδο του καπιταλισμού σε αυτές τις χώρες. Η γενικευμένη αριστερή στροφή στη Λατινική Αμερική, απέδειξε ότι τα μαζικά κινήματα όταν αρχίσουν να παίρνουν επαναστατικά χαρακτηριστικά δε «σέβονται» τα σύνορα.
Αναμφίβολα, τα πιο προχωρημένα σημεία στην αριστερή στροφή που συντελείται στη Λατινική Αμερική, είναι η Βενεζουέλα και η Βολιβία.
Στη Βενεζουέλα με αφετηριακό ορόσημο την εκλογή του προέδρου Ούγκο Τσάβες το 1998, μια επανάσταση βρίσκεται σε εξέλιξη. Οι εργαζόμενες μάζες έχουν εισέλθει αποφασιστικά στο προσκήνιο με σκοπό να αλλάξουν την κοινωνία. Μέσα από τη δική τους αποφασιστική παρέμβαση έγινε κατορθωτό να σταθεί στα πόδια της η «Μπολιβαριανή» επανάσταση και να διατηρηθούν ως σήμερα οι σημαντικές κοινωνικές της κατακτήσεις στα ζητήματα της κοινωνικής πολιτικής, της καταπολέμησης της φτώχειας και του αναλφαβητισμού και της αποφασιστικής διεύρυνσης των δημοκρατικών δικαιωμάτων. Το 2002 με τον εντυπωσιακό ξεσηκωμό τους, οι εργαζόμενες μάζες επανέφεραν σε 24 ώρες τον Τσάβες στην εξουσία, νικώντας ένα πραξικόπημα καλά οργανωμένο από τη CIA και τη ντόπια ολιγαρχία. Το 2002-2003 με την κινητοποίηση και αυτο-οργάνωσή τους, νίκησαν το εργοδοτικό «λοκ-άουτ». Με τη μαχητική τους δράση σε όλες τις πρόσφατες εκλογικές μάχες, έδωσαν τη νίκη στις μπολιβαριανές δυνάμεις, ενώ η θεαματική τους συσπείρωση στο νέο Ενιαίο Σοσιαλιστικό Κόμμα (PSUV), παίζει σήμερα αποφασιστικό ρόλο για την πορεία της επανάστασης.
Με τη δημιουργική ώθηση των μαζών και κάτω από το βάρος του αδιεξόδου του καπιταλισμού στη Βενεζουέλα, ο αρχικά ριζοσπάστης δημοκράτης Ούγκο Τσάβες, από τα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας υποστήριξε την ανάγκη η μπολιβαριανή επανάσταση να λάβει σοσιαλιστικό χαρακτήρα, μιλώντας με θερμά λόγια για τις ιδέες του γνήσιου μπολσεβικισμού, διαχωρίζοντάς τις ανοιχτά από τη σταλινική τους διαστρέβλωση. Η νέα σοσιαλιστική κατεύθυνση της μπολιβαριανής επανάστασης ενθουσίασε και ενέπνευσε εκατομμύρια εργαζόμενους και νέους στη Λατινική Αμερική και ολόκληρο τον κόσμο.
Ωστόσο, τα πρακτικά βήματα που έχουν γίνει στη Βενεζουέλα για την προώθηση του σοσιαλιστικού μετασχηματισμού της κοινωνίας είναι ακόμα πολύ ανεπαρκή. Η μπολιβαριανή ηγεσία, παρά τα σωστά φιλολαϊκά μέτρα των επιμέρους εθνικοποιήσεων τραπεζών και επιχειρήσεων, δεν έχει ακόμα προχωρήσει στην εφαρμογή ενός συγκεκριμένου πλάνου για την εγκαθίδρυση μιας σχεδιασμένης οικονομίας μέσα από την εθνικοποίηση των βασικών της τομέων και την πλήρη αντικατάσταση της παλιάς καταπιεστικής, γραφειοκρατικής κρατικής μηχανής. Αυτή η πολιτική, εκθέτει σε κινδύνους τις κατακτήσεις της επανάστασης. Οι βασικές πηγές κινδύνου είναι από τη μία πλευρά η γραφειοκρατία που στελεχώνει τον παλιό κρατικό μηχανισμό και ασκεί επιρροή με ρεφορμιστικές απόψεις στις κορυφές του μπολιβαριανού κινήματος και στο εσωτερικό του PSUV και από την άλλη, ο έλεγχος που συνεχίζει να διαθέτει στην οικονομική ζωή η ολιγαρχία, η οποία τον χρησιμοποιεί προβαίνοντας σε γενικευμένο οικονομικό σαμποτάζ. Έκφραση του σαμποτάζ της ολιγαρχίας είναι τα φαινόμενα τεχνητών ελλείψεων σε βασικά είδη διατροφής που εμφανίζονται τα τελευταία χρόνια.
Μεταξύ του 2003 και του 2008, υπήρξε μια μεγάλη οικονομική άνοδος στη Βενεζουέλα, με έναν από τους υψηλότερους δείκτες ανάπτυξης στη Λατινική Αμερική. Όμως ο ερχομός της κρίσης έχει επηρεάσει αποφασιστικά την οικονομία της Βενεζουέλας. Το 2009 το ΑΕΠ της χώρας υπέστη μια μείωση 2,9%. Τα συνολικά έσοδα από τις εξαγωγές πετρελαίου μειώθηκαν κατά 35,3%, από 89,1 δις δολάρια το 2008 σε 57,61 δις δολάρια το 2009. Όλα τα στοιχεία δείχνουν μια μεγάλη πτώση στην παραγωγή: η βιομηχανική παραγωγή έπεσε κατά 7.9% το 2009 και η παραγωγή αυτοκινήτων κατά 17.39%. Την ίδια στιγμή, ο υψηλός πληθωρισμός με 25,1% για το 2009, μέσα από τις ανατιμήσεις, ροκανίζει τις υψηλές αυξήσεις στους μισθούς που έδωσε η κυβέρνηση και κρατά καθηλωμένο το βιοτικό επίπεδο των εργαζόμενων. Την ίδια ώρα, η αστική τάξη της χώρας συνεχίζει την επενδυτική αποχή. Αυτή η κατάσταση αποδεικνύει ότι μια «αντι-νεοφιλελεύθερη» πολιτική μέσα στον καπιταλισμό δεν αρκεί για να θωρακίσει την επανάσταση από τα αδιέξοδα του καπιταλισμού και δείχνει πόσο επιτακτική είναι η ανάγκη για ένα σχέδιο εθνικοποίησης των βασικών μοχλών της οικονομίας.
Οι πρόσφατες εθνικοποιήσεις τραπεζών και οι ομιλίες του Τσάβες για την αναγκαιότητα της παγκόσμιας σοσιαλιστικής επανάστασης και της ίδρυσης μιας νέας, επαναστατικής Διεθνούς – μιας 5ης Διεθνούς – έχουν δημιουργήσει νέες ελπίδες στις μάζες ότι οι εξαγγελίες θα αρχίζουν να γίνονται πράξη.
Μετά από μια δεκαετία πολιτικής επικράτησης του μπολιβαριανού κινήματος, οι μάζες διατηρούν πολύ μεγάλη υποστήριξη για την επανάσταση. Αναπόφευκτα όμως, θα αρχίζουν να ζητούν λιγότερα λόγια και εφαρμογή των σοσιαλιστικών διακηρύξεων στην πράξη. Αν η ηγεσία της επανάστασης συνεχίσει να κωλυσιεργεί στην λήψη των αναγκαίων επαναστατικών μέτρων, η αντίδραση αναπόφευκτα θα επιχειρήσει να εκμεταλλευτεί την αναπτυσσόμενη δυσαρέσκεια, με πρώτο σταθμό τις επερχόμενες εκλογές για την εθνική αντιπροσωπεία. Το έδαφος στρώνουν εδώ και καιρό οι δεξιοί φοιτητές που κινητοποιούνται σαν δύναμη κρούσης της αντεπαναστατικής αντιπολίτευσης, ενώ οι Αμερικάνοι ιμπεριαλιστές προετοιμάζονται αναβαθμίζοντας την στρατιωτική τους παρουσία στην Κολομβία. Ταυτόχρονα, η ολιγαρχία και ο ιμπεριαλισμός, βασίζονται στις υπηρεσίες της «πέμπτης φάλαγγα» της επανάστασης, της δεξιάς πτέρυγας της Μπολιβαριανής ηγεσίας και στην αντεπαναστατική γραφειοκρατία. Η κατάσταση θυμίζει πολύ τη Χιλή των αρχών της δεκαετίας του 1970 επί κυβέρνησης Αλιέντε. Έχει εδώ και καιρό στηθεί ένα σκηνικό τελικής αναμέτρησης ανάμεσα στις δυνάμεις της επανάστασης και εκείνες της αντεπανάστασης και μόνο τα τολμηρά και αποφασιστικά βήματα προς το σοσιαλισμό μπορούν να δώσουν την τελική λύση προς όφελος του εργαζόμενου λαού.
Στη Βολιβία ο Έβο Μοράλες επανεξελέγη πριν από λίγους μήνες με μεγαλύτερο ποσοστό από εκείνο της αρχικής του εκλογής. Αυτό δείχνει τα τεράστια αποθέματα υποστήριξης που έχει ανάμεσα στις μάζες το επαναστατικό κίνημα. Και εδώ ο ρόλος των εργαζόμενων μαζών ήταν καθοριστικός.
Ο Μοράλες εκλέχτηκε πρόεδρος μετά από ένα μεγαλειώδες κίνημα που αναπτύχθηκε τη διετία 2003 – 2005 με την διενέργεια δύο γενικών απεργιών και το ξέσπασμα δύο εξεγέρσεων, ανατρέποντας δύο αστούς Προέδρους. Όμως η πολιτική του Μοράλες, της μερικής εθνικοποίησης του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, έχει τρομοκρατήσει τους ιμπεριαλιστές και την ολιγαρχία, χωρίς να λύσει τα θεμελιώδη προβλήματα της κοινωνίας. Σε μια επανάσταση αυτό που χρειάζεται είναι ξεκάθαροι στόχοι και αποφασιστικότητα για να επιτευχθεί η νίκη. Όπως και στη Βενεζουέλα έτσι και στη Βολιβία αυτό που προσδοκούν οι μάζες υποστηρίζοντας τον Μοράλες είναι μια αποφασιστική αλλαγή στη ζωή τους. Αν και εδώ οι σοσιαλιστικές διακηρύξεις παραμείνουν ανεφάρμοστες, τότε οι μάζες θα κουραστούν, θα περιέλθουν σε παθητικότητα και ο δρόμος θα ανοίξει για την αντεπανάσταση.
Η Αριστερά στην Ελλάδα πρέπει να προσεγγίσει τις επαναστατικές εξελίξεις στη Λατινική Αμερική σαν πηγή έμπνευσης, δείχνοντας στους εργαζόμενους τη δύναμη που έχουν οι λαϊκές μάζες να καθορίσουν την κατεύθυνση της κοινωνίας όταν εισέρχονται ενεργά στο προσκήνιο. Παράλληλα, πρέπει να επιδείξουμε την έμπρακτη αλληλεγγύη μας στα επαναστατικά κινήματα, υπερασπίζοντάς τα από τις επιθέσεις του ιμπεριαλισμού και να υποστηρίξουμε όλα τα σωστά βήματα που κάνουν οι αριστερές κυβερνήσεις με σκοπό την υπεράσπιση των συμφερόντων των εργαζόμενων μαζών. Πιο συγκεκριμένα, χρειαζόμαστε μια δραστήρια καμπάνια μέσα στο εργατικό κίνημα και τη νεολαία, για να υπερασπίσουμε τις κατακτήσεις της επανάστασης στη Βενεζουέλα και τη Βολιβία από την επιβουλή του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού και των ντόπιων ολιγαρχιών και ταυτόχρονα, πρέπει να αγκαλιάσουμε κάθε πρωτοβουλία του Τσάβες και της μπολιβαριανής ηγεσίας για την πραγματοποίηση του επιβεβλημένου σκοπού της δημιουργίας μιας νέα μαζικής επαναστατικής Διεθνούς.
Από την άλλη πλευρά όμως, είναι ανάγκη να βγάλουμε τα σωστά πολιτικά συμπεράσματα, χωρίς να πέφτουμε στην παγίδα της εξιδανίκευσης των λαθών των αριστερών κυβερνήσεων της Λατινικής Αμερικής. Αν αργήσει κι άλλο η υλοποίηση των σοσιαλιστικών διακηρύξεων, αυτό θα οδηγήσει σε αδιέξοδο το κίνημα και θα δώσει χώρο στην αντίδραση για να αντεπιτεθεί.
