Η απόφαση να εκδοθούν αυτά τα κείμενα του Λέον Τρότσκι για το σταλινισμό στην ελληνική γλώσσα για πρώτη φορά, αποτελεί ένα σημαντικό ορόσημο. Σε μια χώρα με ισχυρές κομμουνιστικές παραδόσεις, θα αποτελέσουν μια ανεκτίμητη πηγή για τη νέα γενιά που αφυπνίζεται στον αγώνα για το σοσιαλισμό.
Η έκδοση συμπίπτει με την 20η επέτειο από την πτώση του «Τείχους του Βερολίνου» και την ακόλουθη πτώση των καθεστώτων στην ΕΣΣΔ και την Ανατολική Ευρώπη. Η πτώση αυτή δεν ήταν «το τέλος του σοσιαλισμού», όπως υποστήριζαν οι αστοί διανοούμενοι, αλλά το τέλος του σταλινισμού, μιας αυταρχικής και γραφειοκρατικής καρικατούρας του σοσιαλισμού.
Τα κείμενα του Τρότσκι δεν έχουν μόνο ιστορικό ενδιαφέρον. Αποτελούν μια ενδελεχή μαρξιστική ανάλυση του φαινομένου του σταλινισμού. Ο Τρότσκι ήταν ο πρώτος μαρξιστής που εξήγησε την εμφάνιση του σταλινισμού, αποδίδοντάς τη στη μακρόχρονη απομόνωση του ρωσικού εργατικού κράτους κάτω από τρομερά δυσμενείς αντικειμενικές συνθήκες. Η Οκτωβριανή Επανάσταση, ήταν το σημαντικότερο γεγονός στην Ιστορία. Για πρώτη φορά η εξουσία πέρασε στα χέρια της εργατικής τάξης. Η εξουσία των καπιταλιστών και των γαιοκτημόνων καταργήθηκε. Ωστόσο οι Μπολσεβίκοι υπό την ηγεσία του Λένιν και του Τρότσκι, δεν αντιμετώπιζαν την επανάσταση ως ένα εθνικό γεγονός, αλλά σαν την αφετηρία της παγκόσμιας επανάστασης. Κανείς τους δεν υποστήριζε την ουτοπική ιδέα ότι ο σοσιαλισμός μπορούσε να χτιστεί σε μια μόνο χώρα, πόσο μάλλον στην ημι-φεουδαρχική Ρωσία. Μόνο σε παγκόσμια κλίμακα ο καπιταλισμός παρέχει την υλική βάση για το άλμα προς το σοσιαλισμό.
Ωστόσο, η καθυστέρηση της επανάστασης στη Δύση, εξαιτίας της προδοσίας των σοσιαλδημοκρατών ηγετών και της αδυναμίας των Κομμουνιστικών Κομμάτων, καταδίκασε τη ρώσικη επανάσταση στην απομόνωση. Αυτό είχε καταστροφικές συνέπειες. Η Ρωσία μαστιζόταν από μαζικό αναλφαβητισμό και χρόνια καθυστέρηση. Η εργατική τάξη αριθμούσε μόνο 10 εκατομμύρια, μέσα σε 150 εκατομμύρια αγροτών. Η εισβολή 21 ξένων στρατών για να συντρίψουν το νεαρό εργατικό κράτος, μαζί με τις καταστροφές που προκάλεσε ο Εμφύλιος Πόλεμος, καταδίκασαν τις ρωσικές μάζες σε απίστευτη πείνα και αβάσταχτες ταλαιπωρίες. Το 1920 αναφέρθηκαν ακόμα και κανιβαλισμοί. Εκατομμύρια άνθρωποι εγκατέλειπαν τις πόλεις για την επαρχία, προς αναζήτηση τροφής. Οι εργάτες ήταν υποχρεωμένοι να δουλεύουν πολλές ώρες για να επιβιώσουν. Η Σοβιετική κυβέρνηση αναγκάστηκε να βασιστεί στους παλιούς τσαρικούς αξιωματούχους για να επανδρώσουν τις λειτουργιές του κράτους και επίσης, να πληρώνει υψηλότερους μισθούς σε ειδικευμένους μηχανικούς και τεχνικούς για να τους αποτρέψει να μεταναστεύσουν στη Δύση. Ο Λένιν εξήγησε τότε με ειλικρίνεια, πως «έχουμε ακόμα την ίδια παλιά τσαρική κρατική μηχανή, με ένα λεπτό στρώμα λούστρου σοσιαλισμού στην κορυφή».
Ο Λένιν και οι Μπολσεβίκοι, προσπάθησαν να αποτρέψουν τα καριερίστικα και γραφειοκρατικά φαινόμενα, ακολουθώντας τις αρχές και τα πρότυπα της Παρισινής Κομμούνας. Βασίστηκαν σε τέσσερις όρους – δικλείδες ασφαλείας:
Όλη η εξουσία στα Σοβιέτ, δηλαδή τα συμβούλια που αποτελούνταν από αντιπροσώπους εκλεγμένους από τους χώρους εργασίας και υπάγονταν στον άμεσο έλεγχό τους.
Όχι μόνιμος στρατός, αλλά ένοπλος λαός για την υπεράσπιση της επανάστασης.
Κυκλική εναλλαγή των μαζών σε όλα τα διοικητικά καθήκοντα. Άμεση διαχείριση και έλεγχος από τα σοβιέτ. «Όταν όλοι είναι γραφειοκράτες, κανείς δεν είναι γραφειοκράτης» (Λένιν).
Κανένας αξιωματούχος δεν πρέπει να παίρνει μισθό μεγαλύτερο από εκείνο ενός ειδικευμένου εργάτη, μαζί με τα νόμιμα έξοδα.
Η επανάσταση πάλευε κάθε λεπτό για την επιβίωσή της. Με κάθε ήττα της ευρωπαϊκής εργατικής τάξης, η απογοήτευση και η αποθάρρυνση επηρέαζαν τις ρωσικές μάζες και οι ρώσοι εργάτες παραγκωνίζονταν ολοένα και περισσότερο από μια ανερχόμενη κάστα γραφειοκρατών στο κράτος και το κόμμα. Ο Στάλιν που είχε ορισθεί Γενικός Γραμματέας, χρησιμοποίησε τη θέση αυτή για να προωθήσει τους δικούς του ανθρώπους στο μηχανισμό.
Ο Στάλιν δεν δημιούργησε την γραφειοκρατική αντίδραση, αλλά έγινε ο κεντρικός πολιτικός εκφραστής της. Μετά το θάνατο του Λένιν, η γραφειοκρατική αντίδραση προχώρησε ραγδαία. Αμέσως ο Στάλιν προώθησε τη νέα θεωρία του «σοσιαλισμού σε μια χώρα», που εξέφραζε τα συμφέροντα της γραφειοκρατίας και την διάθεσή της για μια φιλήσυχη ζωή. Αυτή η θεωρία στρεφόταν ευθέως ενάντια στις ιδέες του Λένιν, του μπολσεβικισμού και της παγκόσμιας επανάστασης.
Αυτός ο δρόμος οδήγησε στην εξόντωση της Αριστερής και της Δεξιάς Αντιπολίτευσης και έπειτα, στην ίδια τη δολοφονία όλων των παλιών Μπολσεβίκων. Οι μαζικές εκκαθαρίσεις και Δίκες του 1936-38, είχαν σαν αποτέλεσμα την εξολόθρευση εκατομμυρίων στα στρατόπεδα εργασίας και στα ανακριτικά υπόγεια της «Γκε – Πε – Ου». Παλιοί Μπολσεβίκοι, συκοφαντημένοι από τον Στάλιν, υποχρεώθηκαν να «ομολογήσουν» ότι ήταν πράκτορες του ιμπεριαλισμού σε όλη τους τη ζωή! Κύριος κατηγορούμενος στις Δίκες ήταν ο εξόριστος Τρότσκι, ο οποίος τελικά δολοφονήθηκε από ένα σταλινικό πράκτορα το 1940.
Ποτάμια αίματος χωρίζουν το καθεστώς του Στάλιν από τη σοβιετική κυβέρνηση των Λένιν και Τρότσκι. Η δικτατορία του προλεταριάτου μετατράπηκε σε μια δικτατορία πάνω στην εργατική τάξη. Η σταλινική γραφειοκρατία υπερασπίστηκε την εθνικοποιημένη ιδιοκτησία για τα δικά της συμφέροντα. Ωστόσο, όπως εξήγησε ο Τρότσκι, η προνομιούχα θέση των γραφειοκρατών θα τους ωθούσε κάποια στιγμή στην κατεύθυνση της καπιταλιστικής παλινόρθωσης.
Αν και το 1956 ο Χρουτσώφ αποκάλυψε στο 20ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ τα εγκλήματα του Στάλιν, αυτό δεν ήταν πάρα μια προσπάθεια να φορτώσουν τα εγκλήματα του γραφειοκρατικού καθεστώτος στις πλάτες ενός ανθρώπου. Ήταν μια προσπάθεια να γίνουν μεταρρυθμίσεις «από τα πάνω» για να αποφευχθεί μια πολιτική επανάσταση από «τα κάτω». Ο γραφειοκρατικός έλεγχος οδηγούσε την κοινωνία σε ολοκληρωτική στασιμότητα. Χωρίς γνήσια εργατική δημοκρατία, η σχεδιασμένη οικονομία εγκλωβίζεται σε σπατάλες και διαφθορά. Ο γραφειοκρατικός έλεγχος αναπόφευκτα θα μετατρεπόταν σε απόλυτο εμπόδιο, όπως έγινε από το 1970 και μετά.
Η κατάρρευση του σταλινισμού ακολουθήθηκε από την ολοκληρωτική μετατροπή των ηγετικών γραφειοκρατών σε εκατομμυριούχους καπιταλιστές, καθώς ιδιωτικοποιούσαν και λεηλατούσαν τις κρατικές βιομηχανίες. Αυτό που αντικατέστησε το σταλινισμό ήταν ένας μαφιόζικος καπιταλισμός, με αποτέλεσμα τη μαζική κατάρρευση των παραγωγικών δυνάμεων και την επακόλουθη κατάρρευση του επίπεδου ζωής. Η καπιταλιστική παλινόρθωση οπισθοδρόμησε την κοινωνία με την εμφάνιση όλων των παλιών βαρβαροτήτων, της ανεργίας, της φτώχειας, του εγκλήματος, του εθνικισμού και της πορνείας.
Τα εγκλήματα του σταλινισμού στέκονται επάξια πλάι στα υπόλοιπα ιστορικά εγκλήματα ενάντια στην εργατική τάξη. Ωστόσο, δεν πρόδωσαν όλοι. Πρώην σταλινικοί, αναζητώντας εξήγηση για το τρόμο του παρελθόντος, έχουν αναγνωρίσει το ρόλο του Τρότσκι και των υποστηρικτών του. Ο Λέοπολντ Τρέπερ, που πέθανε σαν κομμουνιστής επαναστάτης το 1982, ηγέτης του δικτύου κατασκοπείας που δρούσε κρυφά στη Ναζιστική Γερμανία και σοβιετικός πράκτορας από τη νεαρή του ηλικία, στα Απομνημονεύματά του με τίτλο «Το Μεγάλο Παιχνίδι» ανέφερε:
«..Όλοι αυτοί που δεν αντιστάθηκαν ενάντια στο σταλινικό μηχανισμό είναι υπεύθυνοι, συλλογικά υπεύθυνοι. Δεν αποτελώ εξαίρεση σε αυτή την ετυμηγορία. Αλλά ποιοι διαμαρτυρήθηκαν εκείνη την εποχή; Ποιοι ύψωσαν τη φωνή τους για αυτά τα αίσχη; Οι τροτσκιστές μπορούν να διεκδικήσουν αυτή την τιμή. Ακολουθώντας το παράδειγμα του ηγέτη τους, που ανταμείφθηκε για την επιμονή του με ένα δολοφονικό χτύπημα από μια ορειβατική αξίνα, πολέμησαν τον σταλινισμό μέχρις εσχάτων και ήταν οι μόνοι που το έκαναν. Μετά από τις μεγάλες εκκαθαρίσεις, μπορούσαν να φωνάζουν την εναντίωση τους μόνο στις παγωμένες στέπες, όπου είχαν σταλεί για να εξοντωθούν. Στα στρατόπεδα, η συμπεριφορά τους ήταν αξιοθαύμαστη. Αλλά οι φωνές τους χάνονταν μέσα στην τούνδρα. Σήμερα οι τροτσκιστές έχουν δικαίωμα να κατηγορούν αυτούς που κάποτε ούρλιαζαν μαζί με τους λύκους. Ας μην ξεχνάμε όμως, ότι είχαν τεράστιο πλεονέκτημα σε σχέση με μας, διαθέτοντας ένα συγκροτημένο πολιτικό σύστημα, ικανό να αντικαταστήσει το σταλινισμό. Είχαν κάτι για να στηριχθούν επάνω του μέσα στη βαθιά απογοήτευσή τους, βλέποντας να προδίδεται η επανάσταση. Δεν “ομολόγησαν”, γιατί ήξεραν ότι οι ομολογίες τους δε θα εξυπηρετούσαν ούτε το κόμμα, ούτε το σοσιαλισμό…»
Ρομπ Σιούελ
Λονδίνο – Νοέμβριος 2009
Μετάφραση: Θωμάς Γεωργίου
